장음표시 사용
2쪽
post modum occurrere. Addere ebriam,& sitientem est nocentes, &innoxios simul in poena inuoluere . Deutero. M.quod multu impii dicantur ebrii Isaiae.18. Auferre praeputium cordis, est auferre caecitate cordis. Nam quemadmodum praeputium occultat extremam uirgae partem .ita di caecitas meritis, oculum cordis. Deutero. Io.
Animam alicuius aliquem abominari, est uolutatem eius eum abiicere.Leuitici. 26. Arguere usurpant hebraei pro reconciliari ut Isaiς primo. enite arguamur, id est reconciliemur& Iob. . Non est qui increpet seu arguat:& ponat manum in ambobus. Qui enim dissidentes reconciliare uult,increpat utrunque & manum ponit inter eos:& hebratimum attende,quonia Isaiae Primo nobis negotium fecit. Amaritudine afficere os Domini est imperio eius non obtemperare.
Aspectu pro spe utuntur aliquando liebrgi :qy homines qui ab aliquo alictu id sperant, ad eum
oculos dirigant. Unde Isia .ro. liabes. Et dicet habitator insulae .Ecce sic aspectus noster, quo
confugimus pro auxilio, id est, spes nostra & ite tum ibidem pudore afficientur ab Ethiopia aspectu suo. Ambulare in lin ua est detrahere:& ascendere labium linguae est de aliquo detrahi .Ezechielis.
36. dicit Dominus ad moles Israel .Pro eo, quod
alcendistis super labium linguae,id est, de uobis
detractum est. Aperire thesaurum bonum coelum, est dare pluuiam O pportunam .Deutero.28 .Et aperiam uobis,thesaurum bonum caelum,& dabo pluuia.
Bonus oculus,est oculus pius & misericors: maius uero im pius Minuidus.De bono,Prouerbiorum.1 .habes. Bonusoculo,id est, pius benedicetur.De malo,capite .as. Ne comedas pane, malu oculu habetis. ide. Deutero .26. & Mathei, Io.
Benedicere sibi, pro promittere sibi impunitate
dicut hebraei.Deutero .r9. Cum audierit uerba
maledictionis huius,& benedixerit sibi in corde suo,id est,sibi impunitatem promiserit. Brachium pro fortitudine Isaiae .ss. Bona loqui super aliquem, e bona promittere
Carne brachii comedere,est nocere uicinis. Ponitur liebraismus Isaiae.9. Unusquisque carnem brachii sui comedet,Mena geli Ephraim
Cognoscere bonum & malu,est discernere inter ea. non cognoscere bonum & malum,est nodiscernere. Deutero.I.ponitur hebraismuS.Cadere in sortem, pro sorte cotingere,seu euenire dicut hebnael. Numeri .s . Accipitur etia pro haereditare.
Custodire custodiam:est facere quod praeceptu
est. Numeri.st. D. . Dies coeli,pro perpetuis diebus dicunt hebraei, qua coetu perpetua est Pul.88.& Dei itero.ii. Durus facie hebraeis est immitis,& crudelis. Deutero. 2S.Ges dura facie.i. crudelis & immitis. Dimittere aliquem animae suae , est eum in sua libertate sinere . Sumitur enim anima prouoluntate.Habes hebrai simum Deutero. II.
Dormire cum patribus,liebriis elε mori: hebrai sinus frequens in libris regum. Dare facie pro Iraici dicunt hebnael: est locus.Leuitici .ao. Dare cadum ferreum,& terram uelutae s,est nuctum terraenesare: aut ea quae ad euin trecessa rialunt. Levitici.26. Dabo uobis coelum ferreu,& terram ut aes.
Dies mercenarit,pro diebus certis, usurpat hebraism':suonia certi sui dies eius Iob. . Isaiae is
Dati dativa ppetuo dati dicut Hebraei. Nume.8. EEgressu ex ore, pro promisso hebraei dicunt: in
Psal habes. Quae procedunt de labiis meis non faciam irrita. Et numeri .sa.Unde egredi m ore pro promittere accipitur. Egredi in manu excelsa, id est omnibus superiori,aut eleuata ad percutiendum, ii quis eant impediat. Numeri. 3s. Eile uiro,pro esse coiugatam usurpat hebres 'Numeri. o.
vile alicui pro oculis, est ipsum in uia ducere, quod oculus loleat hominem in viis suis dirige
Facere cum aliquo misericordiam , hebraeis est tib temperare lioluntati eius in his quae ad misericordiam pertinent. Facere ueritatem cum alio
quo, est respondere ei quod quis pro eo debet facere. Genesis.r .dicit se tuus Abrahae. Et nunc si facitis ueritatem cum Domino meo,id est si respondetis debito consanguinitatis. Facere benedictionem, est facere aliquid benedictione dignu aut acquiescere uoluntati ei' Isaiae. 6.dicit Rabsacheli iudeis. Et nunc facite benedictione cit Domino meo.i.acquiescite illi. Furorem Domini fumare,super aliquem est panitione super illum in copia ad modii fumi clescendere: aut traici valde contra eum , quoniam homo ualde iratus, fumum e naribus &ore exhalare uidetur. Habes hebraisma Deute. 29. Quia tunc fumabit furor Domini,&zelus eius in uirum illum. Filius areae,id est triturandus ueluti triticum in area quod in ea a palea excutiatur sicut filius Ematre,aut propinquus triturae .lsaiae . II. Filium uocat hebraismus lucernam patris,quoniam patre refert & ostendit: quemadmodum lucerna id quod coram ea est . Psalmo .i92.Paraui
3쪽
tiuii lucerna Go meo,id est,flitum qui eum reserat : aut qui post eum maneat quemadmodulucerna iugiter manet. Irrigare pede,est aquam pedibus ad irriganduadducere, aut laborare ad irrigandum. Deute. IIuditiuui mortis esse alicui, si eum esse morti adiudicandum ut adiudicatum: uel este reum
Iudicare retini re,usurpit freqitetissime Iiebraei. Im plere post alique. est in omnibus illum sequi seu plene illi obtemperare.N umero.32.
Multum tibi, pro sufficiat tibi,multum uobis
pro sufficiat uobis,dicunt hebraei ut patet Deutero . a. &.s.dc Numeri .l6. Aut multum tibi Tu turpas. de sic multum uobis. Nanus pro labore, saepe accipitur in sacris lite-1is: auod eis homo soleat laborare. Deutero. II. Nittere manum pro laborare aut operari, iituntur hebraei: ut patet Deutero. a. Prolperaberis an omnibus ad quae miseris manum,id est inomnibus quae feceris: uel laboraueris. Manum alicuius prunam este in alique,est, manu in eius prius eum Punire. Mittere manum hebriis eii facere,uel incipere operari Deutero .28. a Mane pro die crastina habes Isaiae.ss. Manum alicuius nutare est sub llantia defficere Leuiti .as.quod manu sui stantia acquirMur. Medio pro intra,utuntur sapitis hebrae ut erat nauis in medio mari, id est,intra mare : Habes hebraismum Numeri .ii. Sc aliis multis scripturae locis. Militia pro certo tempore militandi,uel faciendi aliquid Iob. 7 Militia est uita hominis, id est ad certum tem pus durat. Et Italae. o. Coni pleta est militia,id est ten. pus certum quo illi erat militandum, seu quo erat inligenda, seu illi la
Noste ambulare alicuius, liebrii dicunt, pro nosse laborem quem in ambulando sustinuit. Habes loquendi inodnm Deutero. I. Negotiari pro fornicari accipiunt nonnunquaIlebraei I Laiae. 23.
Opera uocantur saepius uiae in scriptura sancta. Orare usque ad aliquem,estpro eo preces effundere: Deutero. λ.
Oculum nori parcere, est uiso malo, non necti
una: iicut oculia parcere misereri: Deutero. 7. P. .
Ponere nomen suum alicubi, est locum illii aut re illi ab eo denominari. queadmodu Deu ponere nonae suu in Ierusale,est eam de nominari ciuitate Dei sic nome ponere in angelu est eum
Deo denominari habea loquendi ph m. Exo
Portam pro urbe,dicunt saepius hebraei. Deute-t o. i S. Ex aliqua e portis tuis,id est urbibus tuis 'Ponere uel bu in ore alicuius, in suggerere illi quid loquatur.Numeri. H.
Reddere in faciem aut resistere in faciem,in publice iniuriam uindicare,aut arguere Deutero. . de ad Galatas.τ.
Remittere manum, pro remittere debitum, ututur hebnaei quoniam solet creditor manu extendere ad debitum recipi edum, de ideo cum remittit debitu dicitur remittere manu Deutero. s. Reuelare alam seu oram alicuius, hebraei saliqua do eis congredi de non reuelare non congredi: est etiam dehonestare eum.Deutem. 27.dc Leo Diti .i8.quod ora uestis seu fimbria habeat modum alae de eam reuelare opporteat seu leuare ad congressum. Reverti apost alium,estillum quem antea seq-baris,non amplius sequi. Numeri. 32. Remouere cor alicuius,hebraeis est reddere exidebilem. Numeri .32
Sanguinem alicuius esse super aliquisst esse, reueffusi languinis Deutero.r9.Mathei.26.Sanguia eius super nos. Seminari semine est dare nouum conceptum aut nouam prolem. Numeri. . Semen pro prole diculat si equentissime hebraei Genesis.is Leuiti. 12. Subiicere omnia aut aliquid sub pedibus alicuius est omnia aut illud tradere in sua potestate, Idem tradere sub manu.Psal.8 Deutero.r .De manu uero habes Genesis. Ecceancilla tua sub manu tua est, id est in tua potestate.
Transire facere nouaculam, pro radere uti turhebraei ut habes. Numeri. X. Transire facies nouaculam per olfinem carnem,id est omnes pillos carnis tus rades. Transire os Domini, id est uerbis aut P ceptis eius non obtemperare:quod ille qui aliquid transit non curat illud aut excedit. Numeri.2a
Visitare pro punire, utitur frequentissime scriptura,ut patet Isaiae .is .de .u. de Psalmo.Visitabo in uirga iniquitates eorum,& in uerberibus peccata eorum, id est puniam. Vertere se ad aliquem , est illi reconciliari, aut ex inimico amicum fieri. Leviticia 6 . Uerta me ad uos,id reconciliabor uobis. Vir nominis, pro uir famosus,dicunt hebraei. Genesis. 6. dc Numeri.26.
4쪽
Πpur horum lapsius qui in hoc Deuteronomis
'Io primo pagina secunda mitina seeunda, linea. ς. agne, pro anno ae Meo aiebat lene anno.minui desom diebui.
Folio. a. pa 3,eol. r. linea. H. a fine,sapientes. pro sapiens. solio. .pa. .e.2.linea ii, a prini lent pro solent. Ibidem pag. 1.eo.I linea. is .asne talaus, pro statuas. Ibidem e. a. linea. o. a prin.auferre, pro educere.
Ibidem linea. 1i .aprici videns pro videalbidem linia. 1 .a prin,ab pro obibi dem liti. 11. a sne obserutatam,pro obseruantiam
solio. 4. pag. .c. .linea.s .asna, eius Pro eorum
ibidem eo. linea. s.a prin, prohibentur, pro perhibenturabidem linea. t .a sne,per uiam marissaph.&quod sequituetisquis ad finem eantia, ad litera & no admoret pertinis.
Folio .s pag. . eo. .linea.uratae qui .serat pro qua quod erat Ibidem eo .1 linea. a. a prim,sunt pro erant ibidem pag. r.e. .linea. H.airin Oniam pro montem solio. pag. .eci .linea r .a fine .Erat autem urbs.ae est Bassari Ibidem pag. Σ.e . . linea. .a prin, inae l. pro Israel folio.s pae . e .r linea.t .aprin,Exaudierit, pro exaudiuit ibi gon. e. I.bnea. io .a prin.dixit pro dixi soli .is. l. s.c. r.linea. .a fine, halae pro habet' folio .la pag. r.e. .linea. 4.a prini Et expectandum, tala Et
ibidem linea. 1 .a ton,quae pro qui
abigem linea. 11.atine, rationem pro rationent .ri .pag. . . .lanea.I .asne, plaeamus, pro explieti mus ibidem pag.2. eo. .linea. a.a prin apponi cur, pro apponitur ibidem eo. s.linea.i .a s ne, inqueare. Pro indueere ibidem pag.1.eo .l.linea. u.a fine,contingere iuraret,pro contingeret iurare Ibidem eo .et linea .et .a sne uer ni, pro fuerunt sol it. qui salso s eribitur. 23.pas.l e r. linea. 1 a sne seu pro .c
ibid. m linea. o. a prin .non uocantur ale non & pro sed pone,&,linea sequenti Isidem linea.dii a prin insen Cissimas, pro insensi si mam Ibidem panet. .i linea. . a sne , incedere, pro in eideraselio. 1o.pag. 2:e.2.linea. .asne,Dechielis , pro Eroehieli. solio. Ei .pa r.e . . linea. ita prin,qui, pro quid Ibidem pag.r.e. id ea. in prin,Hanachim .pro Hanaeti Ibidem e. 1.linea et .ap M.tiua; , pro sutilia
ibidem eo .1.linea ultimaspio pro spira ibidem pag.et. .i .linea.iarai fine ea, pro asibi dem linea.8 .a sne gomino, pro dominus
ibidem eo ., linea. s. aprin, aertente, pro uertes te solio. 1.pag i. co.Σ. linea. Io. a sne,levitas, pro Levita
Ibidem linea at .a sne,cur pro cui selio .33 .pag. .eo. t linea .u .a sne iussiem pro iudiem ibidem linea ultima, peruetere, pro peruertera solio.33.pas. l. co . hae,nilah, Iro nihil nidem pag. . eo. .linea pesma nolunt, pro Dolunt. Ibidem linea lara res poli a filii a lsrael deest. Erat Aeerdotu bidem linea. M .a tine, pro elidati, lego a et abali ibidem eo. 1.linea.ν.a prin,post quod etiam,lege, dieitue ibidem linea. 1s. a prin. debebat pro poterat ibidem linea a istina, tabuissis,pro habuisset ' i'.;s, pag. i. .a .linea. . a sne interger pro integer
ab idem pag. r. . ,linea.dio sne sepsos.pro seipso afolio. is. pag.r.e,t .linea, rara Plin. eo pro eos ibidem,eo. r. linea r.a pHn,quolibet, pro qualibet ibidem linea. ista fine.insta arborem pro sub arbore ibidem linea ultima eum pro eum solio, g. pag. .eo. . linea.1.aptin post de ordinibus adde,
ibigem eo. 1.linea i.gelegi in pro gedelim ibidem linea. 1 .a s ne esset . pro sit ibidem pag. . eo. l. linea. l . ait ne, post ostendint, adge lixeae.et ui .u Prua,' tam pro percu ut
solio. Ii,col prima, linet , s .a Prin, prolabimus, mibi eo. x,linea. 17.a prin soluebari, pro soluebant tertiam
itii dem linea. .a fine se pro stibidem pagi .a eo .primamma. .a n,qu;a pro abidem linea primo sne dominum.pro domitiua ibidem linea. .asne,ponis pro poni solio. .pagitis prima. .etainea,r .a prin nihi pro illi . nsumpto est L sibi dem pag.x.eo. ma linea .rin prin imare pro lini
ibidem eo. I linea. aria Prin propte, pro pronaribi iam linea. ura fine, post faeiens, adde ut Diio .d.pag.t.eo.prima lanea.io.a sti/,detenebunt, pro detianebunt;bia m eo a linea .ia a sne evellitur. pro euelletur ibid.m linea a fine uete pro uero,& in titulo.as. pro.a . ibi gem pag. r.eo.prima linea. io.asne,delictio sui. C d. iiii osus. . In dem lima.a a sne eivitat, pro reputant ibidem eo a lineam,atine Militiam, pro tristit amselio.s .pag,Pruna co. linea. i in prin, temporalibus . pro temporalibus LMio.sa. pag. r. . linea.t o taesorum pro tam sellio. r. pag. prima e .a .linea.ro in prir Nihil amplius ei ligas praeter eum, pro Nihil plus eo diliga, Diio.sa. pago. .Prima linea.a .a prin credegerim, pro et
. diderim. ibidem linea vitia ab eo pro ab Ma . ,
5쪽
serio .er. pag a,eO.r,linea.ii a prin, timere etiam, pro itae re pe ethnisolio.ε .ras prima eo primaalnea .ra .a p in sit, pro esse ibidem ras. a. co. prinia,linea. ,a prati,dale prius in ibidem coa. linea ri. a s re poti finem annotatioti;s super Letias illi, Quia non est i eut Deli, eorum, adde id quod subs suendi notatione punitur Si uero ad pentes reseras quoniaillud ad superiorem pertiret, non ad eam tu qua ponitur solio .e .pag.prima,eo .a,linea ia arrin, lebat, pro solebant ibidem pag. r,eo prima linea. ir .ahire,erit. pro fuit ibidem eo.a .linea. i'. a sne,praeuaricatiou,rto praeuaricati
Ibi in linea eadem umeto pro Numeri
6쪽
R IV, ID EST, ISTA SUNT VER pGRECAE DICITVR Di TERON OMI Vs t Latine. Secunda lex: cumschois magistri
Hiero, mi ab Oleusi, o Lusitani
debarim, dest, lure sunt ueri ba: de nominantes eum que
4 admodu superiores, a priori ibus dictionibus: in quo san heius Mosel, ex imperio domini,legem repetit, & auribus Israelitarum inculeat: quoniam ei ex hac uita migrandum erat, dc populus qui terram pronustam erat ingressum nouus erat: neque calebant legem,quemadmodum senes,qui in deserto illis. o.annis uita functi erant. Et meo iuditio, non deberet hic esse huius libri initium, quoniam haec praecedentibus cohaerent, dc ad ea quae dicta sunt pertinere uidentur: sed incipiendus erat liber ab his uer bis quae inserius ponuntur ubi dieitur. Et fuit in .ss .anno,in II .mense: quoniam expletis quadraginta annis, incepit populus possidere ter
ram. Haec sunt uerba, qui e locutus est Mosib ad omnem Iprael, trans Liam, in deserto, in confinibus seu extremitate, e regione Suph,inter Parau inter TO.pbet,c γ Laba Chaseroth GrDiobab.
sensus es .ina uerba quae scripta sunt praecedentibus libris, sunt illa quae Moseli locutus est,ad omnem Israel,id es , ad capita eorum trans laris den in deserto scilicet uasto.Et in confinibus scilicet regnorum per quae transierunt, dc cum erant eregione maris supti,id est,terminati,quod noster rubrum appellat, niliter eum esset inter Paran Sc inter Topliel quae nomina sunt locorum,per quae traiierunt Israelitae, sicut de quet sequuntur ac si apertius dicat. Ista sunt uerba scilicet quae praecedunt, quae locutus est Moseli ad omnem Israel: ante transitum Iarden, de in deserto,de in alijs locis.Aliqui per Topliet significari putant locum Tophet,locus apud Israelitas execrabilis cuius scriptura multis locismeminit.Sunt aliqui qui putant relatiuum illa.s referre quae sequutur uerba, se similiter deteribi si .
locu quo populus tunc erat. cante Iarden quod si uerum est, bene liber hie inciperet, licet apud Hebraeos nulla sit, horum librorum diuitio, ut in Genesi admonuimus: de secundum istos senses est. Illa scilicet quae sequuntur sunt uerba: quae Moseli ad omnem Israel locutus est trans Iarden .i.dum adhuc esset trans Iarden. Vocatenim scriptura re num Seon Sc bastan terra tras Iarden,licet tuc Israel esset citta Iarden, quonianondum flumen.traiecerat.Iu destrio. Appellat desertum omnia loca an te Iarden, quoniam deserto coniuncta erant quod uero sequitur. E- regione maris Suph,seu eregione Suph quod aliqui putant loci nomen,qui uero mare significare putant dicunt aliquem sinum maris rubri, uenire uersus lianc partem . Posset etiam Supli
appellative funiud cum significet finem uel terminum uerit,eregione termini scilicet terrae. Erat enim locus ille terminus diuersorum regnorum, sequentia uero nomina sunt motium aue locoru inter quae erat locus quo manebat Israel.
Vndecim diebus a choreb, itinere montis Suir, usque ad Gades barneah subaudi
Dotest quis uenire. Non eerto scitur,ad quid senentia laxe hic inseratur Hebraei tamen dicunt,
ut oliquda: quam facile potuissent ingre-romissam terram si non omen dissent: quo-n ut infra hoc eodem capite dicitur, haee fuit uoluntas domini, ut promulgata Iege in monte Clioreb de acceptata a populo, statim eos in terram promissam introduceret: quare recta duxit eos in Chades barneah, ubi ut imo capite dicitur incipiebat mons Amorrei, un de exploratores miserunt qui eos terruerunt ne ingrederentur , quare sanctus Moseli latenter eos his uerbis arguit, quod sua culpa ad quadraginta Annos in delerio uagauerint.
Est autem Choreb mons insigni, deserti Si anai, in quo dominus familiariter satis, cum Moseli loquutus est. Sed scrupulo non caret
7쪽
quomodo uerum sit iudaeos spatio undecuri dierum hoc iter a Choreb usque ad Gadesi confecisse,cum ex sacris literis constare uideatur eos hoc itinere remoratos ad duos menses uel circiter. Triduo enim uenerunt a choreb usque ad sepulchra concupiscentiae: ut patet Nunieri. io. ubi ad biduum manserunt quo coturnices dono domini acceperunt per mensem integrii dierum,ut illis ibidem dominus ilicetur.Post haec ad septem dies manserui in Chaseroth quousque Miriam fuit alepra mundata. sunt etiam ab eo loco usque ad Chades unde miserunt exploratores aliae mansiones mediae ex quibus uidetur eos non undecim diebus iter hoc confecisse. Munt erus haec conciliat dicens textum hienon asserere iudaeos undecim dierum spatio boeiter confecisset sed posse illo dierum spatio co- fici .Posset etiam dici textum non numerare hic dies quibus requieuerunt in eadem Inantione, sed quibus iter fecerunt, dempto autem mense quo manserunt in sepulchris concupiscentiae& mChaseroth: iter illud coiacerut undecimdiebus. Eligat prudes lector utra solutionu uoluerit.Hebraei addun adlite Moseli uoluisse ludaeis dicere,quod licet iter a monte Clioreb ulque ad Chades sit undecim dierum: eos tamen illud tribus confecisse diebus. Elfuit in atruo.4o .in
ad filios Israel: secundum omnia iv.e ei
praecepit dominus ad eos .Hie ut diximus liber iste incipiendus erat: quando Mosel, legem coepit Israelitis explicare. Apppinquabat enim obitus eius , ideo uoluit dominus eum ante mortem populum docere. Cum quia multi ex
eis erant iuuenesqui eam non audierant in monte Sinai, aut parum curauerant lcire & intelli-.gere quae ille stocebat. Tum quia nunc populus uidens iam promissa domini de dada terra Che non incipere impleri,aptior ae capatior factus erat ad legis doctrinam, quod attestatur mitior loquendi modus ad eum, quem iam dominum uocant: ut patuit capite.sr .praecedentis libri ut eos admoneret implere quod Deo promiserant scilicet eum pro Deo habere de praecepta eius seruare, postquam dominus tam abunde soluerit , quae illis antea promiserat. Dicit autem in mense undecimo, quoniam initabat finis anni.ΑO.quo omnis generatio quae ex aegypto exierat finienda erat. Et videtur ex hoc loco colligi Moseli duobus mensibus hanc legis explicationem absoluiss).Incepit enim prima die undecimi mensis, & credendum est ultima die. 12.6-nijue: quando finis erat anni. 4o. Colligimus etiam ex hoc loco annos iam ab initio' mundi habuisse duodecim men es: ut iam Genesis 6.
admonuimus. Secundum omnia quae ei prae Arim, cepit ad eos. Id est, secundum ea quae ei prae
cepit loqui ad eos, aut quae ei praecepta ad eos binis dedit. In transitu Liam. Id est,prope transitum: quando iam iam erant transturi. Ince .
pit M eb explanare legem hanc. Verbum
ital quod hie uertimus incipere, uidetur proprie significare uelle, quicquid Targhum cum rabbi Selomone dicant ut patet labosvah. .ubi dicitur. Utinam i alnii, id est, uoluit semus,& mansillemus trans Jarden: ubi non uidetur quadrare incepissemus. Idem. I. regum quinto ubi liabetur Ohet,id est, uole leu acquiesce, pe duo talenta,quare poteris hie vertere.Voluit aut placuit Moseli. Verbum uero sequens scilicet beer,id eli, explanare. Significat declarare explicare , aquo heur,id est, explicatio declaratio , & beer, id est, puteus seu fons, sic dictus a claritate aquae aut ab apertione quod uidelicet
omnibus sit apertus. Multum uobis habita. re in monte isto. Id est, diu in hoc monte scilicet Sinai aut Choreb,habitastis, seu morati estis. Manserant enim ibi ad annum cum mense&.ro. diebus computando tempus quo ueneri intex A gypto usque ad Sinai,ut dicitur Nu
meri. io .m'rtite uos proficiscimini nobis Dite in monte AEmorei. Diuerterant
Hebraei ut cunque a recta uia, uenientes uersus montem Choreb: quoniam uoluit dominus eos ducere in desertum,ut ibidem sine ullo bellorum strepitu, & cum maxima tranquilitate, legem eis daret: & cum eis pacisceretur, ideo se est eos utcunque diuertere : expletis ergo his quae in monte agenda erant an no ac decem di bus praecepit dominus eos uertere se ad rectam uiam, a qua diuerterant. Venit enim I irael ex Egypto usque ad Sinai duobus mensibus. Nam mense.s.scilicet inchoante ut reor, peruenerunt ad desertum Sinai ut dicitur Ekodi. t .& inde
recesserunt anno. I. mense.I. uigessima mensis,
ut dicitur Numeri.io. unde constat Deum pos annum de duos menses ab egressu ex AEgypto uoluisse tradere Iudaeis terram promissam, si illi ingressum suis peccatis non impedissent. Cum enim mense secundo secundi anni ab exitu exuEgypto .ao.mensis a monte Choreb discessissene uersus promissam terram: & inde ad Chadesbameat, unde incipit mons Amorei, sit itera' undecim
8쪽
undecim dietu ut hic explicatur: sequitur Deuela tradere uoluisse post annum de duos menses uel circiter promissam terram. Et ad omnia uicina eius. Verbum sichan aquo Lehen:
quod hie uicinum interpretes uertui, significat proprie habitare: unde polles hic uertere. Et ad om nes habitatioes eius teli cohabitatores, quia tamen hebraismus uocat uicinos co habitatores Exodi u non improbo si uicina uertas. Habes Prouerbiorum.27.Melior est i chen, id est, eo- habitator propinquus, quam trater longinquus. In Iolitudine. Dictio arabali significat
proprie confinium, seu locum ubi coniunguntur& milcentur termini: ab arab quod es, miscere dc coniungere: unde uerti pollet ad coit,
sinia ad montes ad ualles. Dictio sapat hu
miliare significat, de sepelati uallem ab humilitate. In portu maris. Id est,ad portum,& putarem melius uertendum ad sinum maris:quoianiam uerbuit apali significat tegere operire: ut patet insta. 33.ubi dicitur copheph, id est, tegens eum, &mde copli, id est, sinus maris si edictus: quod tegat & protegat naues & nautas. Dicit aute ad sinus maris scilicet magni,de quo est sermo, qnomam una pars errae promissionis quae celsit tribui Zabulonis: erat ad sinumniaris magni: ut patet Genesis. s. i Liba. num. Mons fuit in terra promissionis, protensus amari magno uersus orientem terrae sanctae:
do etiam uersus flumen Perat. que ad fu men , flumen Perat. In hebraeo non ponitur
magnum, quod tamen hic omnes addunt,fo te propter geminationem. Significatur autemper nomen Perat flumen Eufiaten quod terminat terram promissam a parte aquilona ri licet extendatur utcunque ultr flumen.
Vide. Dedi coram uobis terram. Vtunis
tur Hebrii uerbo uide oeciose aliquando,quemadmodum nos Lusitani. Dicimus enim. Olli
fare illo desta manetra, id est, Vide & hoe isto
modo faciubi aut occiose aut pro considera seu attende ponitur. Sie de hic.Vide , id est, attende, quod uidelicet dedi coram uobis terram ut
scilicet possideatis eam. Dominus Deus pa
trum uestrorum addat super uos: cut
uos,mille uicibus. Sic in hebraeo est, sed sensus bene effertur per scut estis. Posset etiam ex
Plicari, addat super uos sicut uos, id est, athos I. AD MORS s. a
uobis similes in multitudine. quomodo fe . rum solus, laborem uectrum, . onus ueo strum , lites uestras s Non plene constat.
quid proprie significet tarach aquo fioracli; ei , labor Iob.s .uidetur significare grviare ubi dicitur. Etiam propter irrigationem sat riach, id est, grauabit uel laborare faciet nubes scilicet
pluuia. Et nomen Isaiae primo. Fuerunt mihi Iathorach d est, ad fatigationem. Hieronymus. Facta lunt milii molesta,& uertit hie negotia uestra: unde ilioracli uidetur significare graua men, aut laborem: quia grauat homines. Sequens uero dictio scilicet massaachem, id est,onus uestrum, proprie onus de id quod portatur significat: anassia quod est leuare portare. De tertia scilicet riuechem, id est, lite m uestram nulli dubium est significare litem & cotentionem dc putarem pernaborem intelligere la rem inducatu eorum, per onus uero importunitates eorum: per lites autem contentiones & rixas.
Putant autem Hebraei per illas tres uoces offitium principis & magi liratus significari , quoruprunum est ut ius dicat litigatoribus, quae pro uincia, plena molestiae et . Alteru in est de comis meatu prospicere,& uictu ut de carnibus de alijs uite nece ilariis. Postremum curare ut priuati,sine mutuis iniuriis Se tranquile uiuant: quae
omnia molesti js de angustijs plena sunt. Date
ex uobis uiros sapientes in intelligenter
oe peritos. Difficile est horum trium nominum scilicet chacham, id est,capietes,nebonim, id est, intelligentes & ieduina, id est cientes di
scrimen explicare quantum tamen ex coniectua
ris nossie datur uidetur prius significare prudentem scilicet ad consilia. Secundum uero eu qui penetrare nouit res de scit inter eas discrimina constituere unde ben. i. inter quod discrime imis portat. Tertia uero uidetur lapientem ex exeerientia seu eum qui multa expertus est senili care, unde fit sapiens:&de ius diximus quod nobis uidebatur in fine canonum, quos operi praefiximus. Latini autem dicunt prudentem, qui sua scientia aliquid cognoscit: scientem uero qui alterius inditio rem percipit logo sermone. Rabbini horum discrimina inuenire laborat, sed quia non ex radicibus a quibus petenda est petiit: toto errant coelo. Portam eos capita uestra. Vocat Hebraismus principes capita : quoniam quemadmodum capitis est caetera membra corporis gubernare: ita dc principis subditos suos: qui sunt ueluti membra in humano corpore: aut quia fiunt caeteris superiores quemadmoduAi caput
9쪽
caput caeteris membris.Bonu est uerbu quod loqueris adfaciendiZi. bona est res aut bonuest facere quod loqueri, uel dicis. Et praefectos de tribubus uestris. Non plene constat
quid proprie significet nome soler,quod hic uertimus praesecium,quod enim non sit proprie iudex constare uidetur ex capite.i6.buius libri, ubi dicitur. Iudices ue teram,id est,praesectos,nisi dicamus significare minores seu inferiores iudices. Ex uerbis tempturae Iosualis.ubi dicitur. Transierunt theram .i .praecolles aut praefecti per mediu castroru, uidetur istosfuisse pretcones Et meo iuditio agebant isti quod apud nos agutilli quos dicimus alcaides,meirinhos qui scilicet homines capiunt de ad careeres ducud. dc implet ea q a iudicibus imperantur,tame ex loco citato Iehosuis uidetur fuisse inferiores iudices, quOniam tbraicitur.Iudices 3c praefectos pones tibi in omnibus portis tuis:&iudicabunt populum, secundum iudicium ivllum ubi dicitur eos iudicaturos de constat reuera fuisse iudices.Non co
gnoscetis faciem in iuditio.Hebraismus est:
cuius sensus est. Non peruertetis iuditium alicuius intuitu. Hoc est enim facie in iuditio cognoscere,alicuius Aciei gratia uel intuitu luditium inuertere aut facere diserimen in reddendo m-
re aliquibus, cum iustitia debeat esse aequalis:ut si ex eo quod quis est diues aut pauper, des palmam in iudicio, aut quia consanguineus uel ex traneus aut sta amicus aut inimicus quare Pro- Uerbio. 24.diciturHacher panim .i.cognoscere faciem in iuditio malum est,idest, uditium inuertere, in tuitu alicuius personae. Adverte etiam, uersum nachar i.agnoscere contrarias habere significationes,quemadmodum charaa,id est, peccare. Sicut enim chata significat peccare de a peccato expiare, ira I nachar significat agnostere, de occultare te seu occultari. Exempla habes primo regum ri .ubi habetur. Et dixit Saul Nicharhotho,id est, lausit eu diis in manu mea. aut Occultauit. Et . I.regum.14. Et ipsa mi inachero,id est, occultauit te ne agnosceretur. Nos dic imus dei conlieceose.IdeGen. LC6tranet ueros nificationis exemplum hie habes de Iob. 4 ubi dieitur. No nichar,id est, agnitus est diues ante pauperem. Et Threnorum. . Non nicheru, id est, fueriit agniti in plateis. Et infra.ls. Fratres suos non hichir, id est,agnouit.EtGenesis.r .Non hichi .i.agnovit eum. Sicut paruum ,sic ma
gnum audietis. Non timebitis a facie uia i , quia Dei iuditium est . Explicat hic tex
. AD LITER A M. tus hebraismum praecedentem: quid sit dictu. Non agnoscetis faciem in iuditio , quod scilicet
si audire paruum sicut magnum: de neminem timere: 3c aduerte causam , quia Dei iudicium est.Cum enim iudex iudicat, debet considerare se agere uices Dei: qui est omnium iudex de quemadmodum Deus in iudicando non rei picit faciem seu personam hominis. Cum apud eum non sit personarum acceptao, neque timet aliquem: ita debet facere iudex dum iudicat: uod ii tinam iudices consilerarent, ne iudi ilium peruerterent. Puto autem hie hebridos grammaticos duas radices confundere scilicet gur quod est peregrinari,& i agar quod hic ponitur, , significat timere: unde laguru,id est, timebitisquod hic ponatur, potius pertinere uidetur ad lagar,id est, timere quam Mur,id est,peregrinari:ubi nota duas optimas iudiciu condiciones scilicet non respicere alicuius person , neque timere alicuitis potentiam. si grauior no
bis: referetis ad me Ad est causa quae aut
scietiam aut potentiam uestram superauerit, referetis ad me aut quam ob sui dissicultatem decernere non potueritistae timeas ne fiat garis. Significat proprie uerbum inarat it
gere & eonterere Mat patet Ieremiae.so. ubi dicitur Chat,id est, fractus animo est. Et capite eodem Chatu,id est, stadita sunt idola eius. Qui dam addunt significare etiam pauereriuod non
probo.Mittamus uiros antenci: qui explo
ni nobis teream. Numeri. is .dicitur Deum Moseli praecepisse uiros mittere: hie uero hane culpam in populum reijcere uidetur Moseli: quasi eorum uictus importunitate, explorat res miserit.Ad quod dicitur eos primum importune hoc petisisse a Moseli, postmodum uero Deum hoc permisisse. Adverte autem uerbum chapar quod hic explorare uertimus , significare proprie scruptari, de ex consequenti effod re . quod nihil aliud esse u ideatur quam terrae seruptinium . Significat etiam erubeicere,quoae rubescens scruptari soleat loca quibus se abstadat, de uelit quasi effodere se. I ob. ubi de quila sermo est dicitur. Inde scilicet ex alto in par , id est, scru piatur escam . Et Genesis. M. Chaparti .i .effodi puteum huc.ltem Pi M.; . cies eoru non Iechparu i sunt effossae seu no embuerat. Et verteriit e. a nobis aut uersus ter
ram Chen. Et attulitat ad nn Melius Se
descendere fecerunt ad nos: quoniam uerbumi a d deicendere senificat potius quam inerre.
10쪽
DEV TERO. I. Et lar fastis os domini. scilicet rio uoledo a
scendere ut ipse imperauerat ac si dicat Irritum fecistis imperium domini. Sed aduerte quod
uerbum marali quemadmodum. marar, significat proprie amarum redd e aut amarum fieri : unde uertendum est. Et amaritudi ne affecistis os domini. Amarum enim ualde est imperanti, cum eius imperio non obtemperatur.' perdere faceret nos.Posset etiam
uerti: ut consumere, faceret nos.1.sem uelis.rt. Qui cogitauit de nobis quod ni is adnu .i. consumeremur. Et infra capi.6. Hismi declia, id est,
consumet te a facie terrae. Etiam filios Ha . nubim uidimus ibi. Diximus de Hanachin filijs eius supra numeri. s.quem l in consulere licebit. Ne paveatis ne timeatis
ab eis. Verbum aras quod pauere uerti mus significat timere dc secundo rigescere, quod homines ex metu aliquando rigescant: ut Psalmo. io. Non addet ultra Iaaros, id est, roborare se homo de terra scilicet contra Deum. Et Isaiae. 43. Si forte trarossi, id est, roborare facias te. S ignificatio tamen non plene nota est Hebraeis: unde hic uerti posset. Ne indures te seu robores te scilicet contra dominum, resistendo eius imperio de ne timeas scilicet hostes aut non rigescas ex timore, neque paveas scilicet hostes. uuemad
modum portat uir filium suum. Portat uir
filium suum prouidendo illi necessaria,& duce do ipsum: de si paruulus est super brachia sua: quae omnia fec3rat dominus Iehudeis. Vt ut is
deretis uiam per quam ambularetis. Con-
I stat ex hoc loco Israelitas, nonnunquam noctu μ' per desertum incessisse praeuia columna ignis.
quia impleuit post dominum. Id est, per
fecte Deum tequutus est Seu in omnibus Deusequutus est. Explicuimus locutionem Numeri.is.Alij enim exploratores laudarunt simul &uituperarunt: seu male audire fecerunt terram iste uero commendauit solum. Etiam in me
iratus es dominus propter vos. Difficulta
tem habet sententia hae quia dominus non a ter populum sed propter propriam in credu-tatem: in Moseli iratus dixit: eum non ingressurum Dicedum quod propter uos, non est hic idem quod propter peccatum uestrum, sed idequod propter regimen & ducatum quo uos re-go dedi rigo,aut quod uerius credo quia consensi in missione exploratorum rogatus a populo:
& forte propter hoc non intrauit ipse: & pro opter propriam incredulitatem non introduxit
populum. Etiam tu nou latrabis ibi. Via
dentur uerba Mos sonare sibi ingressit in teratae denegatum propter peccatu populi in Cha des barneat, sed credendum est ncui solum propter eos sed propter propriam incredulitate ue
dictum est Numeri .io. Iebosiab filius visu
qui stat coram te Aduerte hebrati murra perstare,aut starecoram aliquo, intellistere mimi irare. Nani stare cora aliquo Hebretis eis ministrare. let enim ministri dominis astare, parati ad omne ministerium: quod uulgatus interpres optime intellexit & teddidi i dicens. Sed lebosuali filius Nun minister tuus Unde cum Gene. is.dicitur de Abraham quod stabat iuxta angelos,no intelligas eum ibi ociose stetit se, sed quasi irrim strum ad omnia ministeria paratum, unde uer- 'ti posset, ministrabat quodOnebeiosibi optime reddidit uertens. Ipse uero nainistrabat eis, lubarbore. IUum robora. Schema hebrat ii est
roborate aut confortare aliquem, significas uerbis de admonitionibus eum animare ad aliquid strenue agendu .Solent enim admonitiones, hominem fortificare ut audeat ea quς antea forini dabat: ut habes apud Iob. Ecce docuisti pluri- iob. . mos &manus lapsis roborasti: cadente erexerui
sermones tui .Filii uestri qui n cognouerat hodie boni maia. Etia haec locutio ad seliemata hebraica pertinet,significans no habere usum ratiois seu discretionem ad discernendu: leuult dicere quod illi quos illi prophetabat occidendos neque intraturos. paruillos intraturi et sent non autem ipsi qui se ingressuros sperabat.
Voluistis cedere in monte. Ignorat Hebr i
quid proprie significet halan quod uertimus ito luistis,putat autem sienificare uelle quia textui quadrare uidetur. Dicito non alibi qua hie in seriptura reperitur. Aliqui putant esse a radice Hen. i. ecce,& significare animi proptitudine. Est etiaab eadem radice.Hin liquidorum mensura. Onchelos uertit Coepistis accendere: sed prior significatio magis arridet', siue radix sit hin siue Ha
&germani usuertas,ὲ irritastis,ut hoc eo se capite admonuimus, de amaritudine afficere os diii: t ox dat oest imperio eius no obteperare. Et superbe e. ui.