I. LipsI Monita et exempla politica. Libri duo, qui virtutes et vitia principum spectant

21쪽

- I. LIPSI MONITA rium regia erat plenae & plenus ipse malis eurisque, mortem dum fugit, accersit. I. An non in LUDOVICO XI. rege Galliat simile qui aetate re valetudine iam inelinante. m dieis blanditur . & auri montes promittit aut donat : deinde & sanctos viros evocat, & e silvis ed eit, quibus vitam suam non emendandam, sed pro pagandam commendat. Τanto interea metu, ut iri arce munita, & fenestris ipsis atque omni aditu et thris ferreis obstructo, sese includeret: id est, quid nisi in spontaneum carcerem daret o miser , hoc assidue times . quod semel faciendum est hoe times , quod in tua manu est , ne timeas Pietatem assume, Superstitionem omitte: mors tua vita erit, di quidem beata atque aeterna. ΜΟ N. II. In frivolis aut parvis se ostendit. 'Cujus rei eottidiana, paene dicam, exempla sunt. Illustre in magno AVG VSTΟ. qui Aussicia ct amina , ait suetonius, procerasamis observabat e sed nee Somnia sua, aut aliena dese, negligebat. ne peregr/navum quidem religionum contempιor , cum Cereris Atrata mUnis initiari maluerit. Quid ei quietum , in talibus occupato Qv AES TI UNC V LA. An in populo non utilis Superstitio, o Prines i

A Prinei pe igitur ipso removemus : imo ausim' dicere , nimiam Pietatem. Munus enim ejus in tueor. quod a Divinis ad Humana etiam vocat: in quo ipso est Dei quidam cultus & hono . Nicephorus Gregoras scite hoe mihi dixisse videtur: Tm μειου

tione mentem defixam habet,et montes Os eluncas habitare

22쪽

-rtuit o junxit, quique notitiam paramit rerum varia inrum' illevero populum regere, o ducere ad optima optimusin. Sed hoc eum ita sit: quid igitur inquiunt. non populum saltem in Superstitione habere,Prin-eipi utile . & optandum est y Sunt qui afferant, Mpraelartim e priseis. Nam mitigari Ita animoS , d faciliores reddi ad parendum. Livius Numam, qui Romam superstitionibus replevit , spectasse hoe

vult: θ omnium primum , rem ad multitudinem ampera tam , ct illis temporibus rudem, Uscat imam, Deorum metum injecisse. Et vero facit ad ingenio m multitudi nis. quae alioquin impotens , saeva , mutabilis, ubi vana retigione capta est, melius vatibus suis c si ve &bus j quam ducibus regibusque paret. Quin & Polybius Rornanos laudat, re prudenter fecisse autumat, quod partem eam , qua Religionem ct Deos spectat, in re publica sua sie conformarint is pane tragice extisierant, ut nihil sit addere. Quod mihi quidem videntur, Inquir, PLEBIS CAUSSA fecisse. nam si e Sapientibus virιs Rempublitam fas constituere e nihil opus sit tali ista indu mone uti: at cum multitudo vana sit, ct varia prater teges

ve.θ Superstitionis velut tragoedia eehiberi. Haec Ili l. aznobis non persuadeant, in bona republica Uitiorum caput di fontem approbare. Mites animi fiunt, i quiunt. Imo viles, & istae persuasiunculae, ut cum poeta dicams ... - atiunt animos humiles formιLne rivum, Depressosque premunt ad terram. . Nemo magnanimus, & alta med itans Princep , Ies subditos suos velit. Obedientiores etiam sunt.

Abnuo , α ad motus aut rebellionem proniores

Quoties olim , di nuper visum , pravae aut no MReligionis titulo, populum concitatum t unus in Quis consonator, sanctimoniae fama , ut telo , ar

23쪽

- I. L I P S I MONITAcundia, populum in se eonverterat. Pulsi Medi ei urbe erant, & popularis status introductus : quem ille. ut ambitioni suae opportunum, omni Ope tuebatur. Plebs ab eo pendula. & verba consultaque ejus, oracula habere : ipsi optimates virum colere, di per eum se suosque ad remp. c nam haec in ejus manu promovere. Regnabat enim non in conci nibus tantum & saeris aedibus , sed in curia, sed in eo mitiis: & raro publice, imo privatim majus ali quid. iine ejus arbitrio gestum. Dicam non animis modo, sed & areis. sed & armis civium, impera

bat. Hoc rebnum totos annos quattuor exercuit.

sed eum invidia interfectorum aliquot civium I boraret ; alia etiam objicerentur, quorum purgandorum , & divinitatis famae augendae, cum pyram ardentem ingressurum se ultro spopondisset; mox retractans , vanitatis manifestus , ω ex eo contemptior , apparuit. Denique in Pontifieem summum linguae suae tela vibrans, primo bonorum, mox de mediorum favore desti tutus, poenas ad . ultimum ambitiosae pietatis publico igne luit. Scio variare super eo judicia,& benignius quosdam loqui: esto. sed exemplum tamen potentiae in populo, per tituisium Religionis,insigne & Prineipibus metuendum praebuit. Talia aliqua in libello De uua Religione dicta. Iam ratio firmissima & intima, Christiano Prineipi nefas superstitionem fovere. Et illi exterorum qui fecerunt, quam turpiter & foede instituerunt ' Exempla libet dare, re ridere: ae primum

a. AEGYPTIORVΜ. quos omnes gentes credo equidem vana & stulta Superstitione anteivisse. N que enim ad homines. aut ad mortuos modo De rum cultum, Isim, Serapim, Anubim; sed ad bestias. easque vilissimas transtulerunt, Canes, Ichneumones, Teles, Accipitres, Ibides, Lupas, Crocotilos, tales plures.

O amentiam l his eibos dare per obsequium pietatis soliti: his agros & vectigalia ε publico assignaret horum in signis imagines praeserre; his denique deis functis eum planctu funus. & sumptu monumen ta facere. Ex his si quis sciens aliquotantersecisset,

inter Diuitiam by Goral

24쪽

ET EXEMPLA POLITICA. I

interfieiebatur; si quis vel insciens Fe&m,aut Ibitem, idem. Nugari videar. sed vera suo malo smanu Scivis, sevo Diodori Siculi, id e1t Tullii Ciceronis. nam ipse id scribit, & testem ac spectatori rem rei se adscribit. Ptolomaeus,inquit, quem Romani in regnum postea restituerunt, cum Socius & amicus a Senatu P. Q. Romano dictus esset,magna laetitia publica.& concursus fuit. Erant& Romani in turba : atque inter eos mileS castagnon enim sponte) felem oecidit. Clamor, Ira , tumultus. non inscitia miseri, non Romani nomIn Isreverentia, non imperium RegiS, qui purpuratorum praecipuos miserat ad sedandum & deprecanindum : nihil, inquam, horum juvit, quin ille statim millenis manibus discerperetur . sic ut nec funera aut rouo aliquid superesidi. Vides quam mitis Superstiti ot rabies & furor est, Bum pectora Invalita II. Sed & aliter etiam saevitia, an vesania est, In exemplo, quod eidem scriptori debemus. AEGYPTUM aliquando fames invasit,sic ut alimenta cle essent. Quid factum versi sunt ad humanas ear nes, & pepercerunt dictis bestiis: pepercerunti imodi aluerunt, neque ambiguum quin & humana carne. Caecitatem l ergo homo Deo proximuS, intfoeda animalia ponitur, & ille horum gratia Interit. id est quid nisi iis immolatur III. Tolerabilius AFRI, qui non bestias, iud ba

turno tamen homines vivos sacrificabant, oc prae sertim pueros, aetatem florentem, Innoxiam; ω Ια-

eo crudo illi Deo gratiorem. Res ita fuit. Stabat Carthagine statua Saturni senea, manibus leviter sublatis, iterumque pandis insolenniter vir aut puer impositus, statim praeceps devolvebatur in subjectum barathrum, igne & eJus alimentis plenum. Id vivicomburium Deo dab

tur. Rato quidem die quotannis: sed aliquando Se tra ordinem , & multiplicatis victimis , si clade aut tristius aliquid civitati evenissedi ut in ea,quam ab Agathocle acceperant , placuit decreto ducentos s horresco reserens 9 optimatum filios Saturno

25쪽

24 I. L I P s I MONITA immolari, & , quis eredati totidem alii sponte se

obtulerunt. ipsa elades an norem hune civium a stulerat, quem Superstitio impendit Indignor, an miseror de laerimas conditioni humanae impe do. cui tini Superstitionem datam Plinius conqueritur: an non iure, cum in hos usus IV. Sed ad ridenda magis,quam deflenda,eamus: de stultitiam, quam saevitiam aeeu semus. MAH V ΜETES ille, heu nimis nostris eladibus notus, eum cupidine agitaretur novarum opum de imp rii, novam Religione, id est Superstitionem commentus est: ita me Deus, indeeoram, futilem, nec eo lore ullo veri tinctam: etsi ex Iudaeorum Christianorumque libris, velut per Satyram miscuit de confecit. o nugas. 6 delirial de ludet quaedam rein Censere. Primum est, Deum unum solidumque ολ-φυρον Graeci exprimunt 2 eumdemque incorporeum esse: Christum non Deum, sed magnum v tem de prophetam: se tamen majorem Ae proxime a Deo milium. Praemia qui ipsum audient, Paradu sum, qui post aliquot annorum millia reserabiturribi quattuor numina, lacte, vino, melle, aqua fluere: ibi palatia de aedificia gemmata atque aurata es.ser earnes avium suavissimarum, fructus genus, quos sparsi iacentesque sub umbra arborum edent: sed eaput felicitatis, viros farminasque m iores solito, magnis genitalibus, assidua libidine de ejus usu . sine taedio aut fatigatione. Credet haec aliquis dicta, de accepta amplius. Ille vero ven ris his illecebris totam legem suam implevit: de Viro permittit uxores justas quattuor habere, pelli ces tot quot lubet. Etiam , scribit hisipsis verbis rasutis res habitatorum viri esse, ideo a due debere eas ep-tere, sed O intredi qua vellent. o turpitudinem l non provocat solam ad crebram, sed ad promistum lividinem : de supera. infera, adversa, aversa,eodem iure habet. Atque adeo ipse belle de in exemplum

gloriatur. Vndecim se mulieres habuisse in eantubernia, O omnes una hora sinistatim inivisse , ct patrasse. Haec de

plura in ejus orans o sed ec Physica quoque mi'

26쪽

lum autem in aquam calidam vespere mergi, re bene totum ascendere atque oriri. Stellas in aere e catenis aureis pendere e terram in bovini cornu

cuspide stabilitam, agitante se bove ae succutiente

fieri terraemotum. Hominem autem ex hirudine

aut languisuga nasci. & quid addam pudet, piger,

miseret generis humani, cujus magna aut maxima pars his non vanitatibus, sed stuporibus est oppre D. Nam Asia vere tota, plurimum Africae, multum Europae, jura sceptri re sacri Turcici accepit. Quin re multi extra Τurcarum jura, ut magnuS Τatarorum Chamus. ut Persa, ut alii in India & extremo Oriente, deliria haec delirant. U. Quid etiam omitto itidem TVR. CA', aa AEgy

ptiorum morem, eles,eanes, pisces, aves, si non ad

Orant, colunt tamen & paseunt: & his se velut largitionibus demereri divinum Numen cement. It uue videre Byzantii statis horis est , cibos apponi dictis animalibus et nec viles quosdam , aut men serum analecta, sed orizam coctam, carnes aes recens de hoc fine ex opsopolio emptas. quas re per licis longis imponere solent,& sic fugacibus aut UI-tabundis eorum dare. Quid , quod aves etiam e pias redimunt, & aeri ac libertati deinde, per p: t tem restituunt Iam in re mamma, Id est Charta,nuas nugaS edunttNefas eam ab iei, aut ealωri:sieu-hi vel fragmen vident, tollunt religiose, & parietIadfigunt, aut imponunt. Refert Augerius Busbe nutus, in legatione sua ad Soleim annum , cum ductores tutoresque viae Genitetaros haberet, graviter aliauando apud se questos. quod famulitio ea useharta ad obscaenos usus estist Caussa autem quam iustat quia Coranus ille in ea scriptus. V I. Sed lubet levi oculo alia terrarum etiam, in iis Superstitionem, lustrarer quae discolor , lea ubique decolor . & candori ac veritatI aliena comparet. Sunt in orientis magno tractu, qui M ALA PARES appellantur, & Calecutio, mare versu , di introrsum etiam colunt. Iis varu Du .

27쪽

Iaera eorum foedo habitu , colore etiam fere in ni grum. Templa Pagodes vocant: sacerdotes, Erassim nes. Iis tanta reverentia, ut& belli tempore mediis

armis interveniant , sola religione & nomine suo tuti. Insisne eorum, tria fila, quae ab humero de tro in sinistrum latus ligant. Nomen vetus est Indorum sapientum: & quaedam ex iis habent. Sunt enim Astrologiae periti, sed & Magiar.ae praedictionibus plebi varie spem aut metum praebent. Finis earum . quaesticulus ; ut in hoc genere solet, quem di ex sacrificiis aucupantur: eum Diis suis cibos, sed de nummos, offerri iubent: atque ipsi iis veriscuntur . aut utuntur. Sacra eorum & conventus

fere cruenti. tela enim inter se spargunt, & qui iis occumbunt, mi are ad beatorum sedes recta cen sentur. Animas immortales praedicant, sed Pythaingorae somnio, in corpora alia transire. VII. Sunt & SINITAS , sive SINENSES, ulte xiore tractur ii quoque in Deorum cultu. quos do mesticatim plures habent.quosdam & trieipiti figuta : an auditiuncula aliqua de adumbratione nostrae

Trinitatis. quando & D. Thomam, & Christiana olim sacra, in iis locis fuisse, constans traditio est Sed deunculos istos adeo magni haud faciunt, ut si aliquid praeter spem aut vota evenit, ab ipsis pce

mas exigant, atque adeo fiagris caesos in publicum saepe abjiciant & exponant. Mox tamen Poenitentia recipiunt, iterumque so bellum ludum ad

orant , platant, supplicant, verbis. thure, mero. Solem tamen inter omnes praecipuo cultu fle aesti matione habent et atque huic extra aedes progressi sub dio, de patera vinum, Graeco & Romano m Te , libant. Saeerdotes , pro deorum numero, ipsi quoque frequentes. Sunt servi, sunt de Bonia taeis minae ; & super utrosque Tundie denique unus suis Premus omnium. πιέμ. Hi Bonali conventus suos& eontubernia habent: ut Religi si apud nos coenobia r in regno quidem Iamniae ita crebra, ut una aliqua provincia supra DCCC. recenseat: in quo

tum singulis haud minus sit triginta Bonziorum. Nomino

28쪽

ET EXEMPLA POLITICA. 2 smidi P docma , animas interi

sanctius . de Ceudes eiust ru*4h siluit Ioblinunt: dem'

tantes. Horum xws augurantur.

29쪽

1. L I P s I MONITA.gnem gemmam adorant. & pro vero numine habent. Mos omnibus, herbas certas pro thure adolere & ineendere: itemque eaptivos sacrificare, aut si desunt, E suis. Oraeula petunt, di eapiunt: tam certa plerumque fide, ut Hispani tradant. nihil vel in eorum bellis, aut in suis civilibus evenisse, quod non praedictionibus fuerit vulgatum Immo talitatem animi eredunt, sed , ut videtur, cum ipso eo ore, & quasi migrent: eerte sepulchra laxiora. di magis apparata faciunt, quam ullas viventium domos. Sed & eum moriuntur, eo mites Recipiunt. quasi ad ministerium aut solatium: atque in primis carissimas uxorum. Eae certant inter se & aemulantur . quae eum mortuo viva sita fit I de sodiatur.

Quod si insignior aliquis satrapa aut regulus obiit,

turba est eorum earumque , quae comm.riuntur.

Argumentum . quod ad res laetas & geniales ire se putent. hoe est , quod potum & cibum amatim a ponant a sed & quotannis , velut parentalibus , Perforamen superne, de industria sic factum , infundant. Choreas illie, & in aliis festis diebus honori Deorum ducunt,bini & bini juncti in seriem,duobus praesultoribus, qui dant modos. Τenent autem se saltantes manu vas potorium s assidue enim bibunt in & altera interim penem, ut infusa emittant. X. Vltimi sunto MExICANI,quos dividit angustior ille isthmus. Vastum regnum, & olim inri merus populus, fle dii pro modo. Nam omnium

ferme rerum aflactuumque eos habebant,ut Aquae, Piscium . Frumenti, Fructuum, Amorum, Bello

rum , & quidquid dici fingique tale potest. Ajunt

ad duo millia Deorum euita solenniter in urbe Themistitan, quae regni metropolis . fuisse. Templa iis magnifica, lax , quadrata fere forma. Sacrifieia

cruenta, ex animato,& ex homine: atque adeo hominum ad quinquaginta, aut supra, millia uno aniano immolabant. Dignum relatu est quod Ferdinando Cortesio fimmortalis gloriae, ob quaesitum subactumque hune tractum P Cortesio. inquam.

evenit. Populi quidam ibi, novitate facinorum ejus

30쪽

KT ExEΜPLA POLITICA. αν eius attoniti, legatos mittunt. qui sic assantur. Tria

genera munerum ad referimus. Primo quinque homines.

o si Deus quidem crudus es , O sanguine placandus; cape istos, ct vescere. plures etiam dabimus. Sin ianus marisque es Deus; en 'liba herbas ct plumas, ad supplicandum. Si prero homs es; cape has aves Ofructus,quos damus in tuumst tuorum usum. Ο Deus, qui coepisti has tenebras minuere, totas pelle, di ipsum te Verum novum que Deum cum novo imperio ostende.

XI. Plerasque Superstitiones,quae in partibus o bis sunt, dixi: unam quae in toto est, orrusi, IUDAEORVM. Ii enim sparsi per Europam, Africam, Asiam, quaqua versus colunt: pertinax natio , ω qui umbram pro luce . pro veritate imaginem te nuerunt, & tenent. Quam multa etiam pristis illis

suis, sacrisque libris, vana, superflua, inepta addiderunti ad Τhalmudem appello. Sed isti, quod mirum , & ter mirum est, toties attriti vel excisi potius, vivunt & vigent; & corpus illud gentis se vant , atque adeo propagant. Legat, qui volet, ab Hierosolymis captis, quoties h Principibus Roma nis Graecisque pulsi vel caesi, quoties a Christianis etiam teaibus sint: mirabitur & vix eredet, vel paveos superesse in semen. At illi, ut dixi, freque tes sunt di norent. frequentest Bellonium audi, fidum observatore. In omni imperio Turcito, inquit, vis Diu aut pagus est, in quo non μιιrimi Iudas agant.'atqueri fere variarum linguarum periti, quod magno usui est e reris aut peregrinis.Nec in illo tantum imperio, sed in

Oriente. in Septemtrione, apud Christianos etiam agunt: & quamquam sic distracti. unionem Mpuritatem gentis servant, a conjugiis alienigenarum decreto aversi. Quid Deus in istis struat aut moliatur , nescio et nulla quidem genS ab orbe con dito , aut frequentiam, aut sinceritatem suam seris Vavit, opinor, Praeter istam.