Stephani Gormeleni ... Synopseos chirurgiae libri sex

11쪽

STEPH. GOR MEL RNI

M Tumorum praeter naturam disserentia.

ramorum praeter natura differentiae, quata rem digno

tionem CV curationis ratio

siualitatibus primη, ut sub antiae modo, ut Cabssi.

Iraidi.

' Mollis. Duri. . Glore unde

et Symploma nem in stitum ' . , et tu me isdam cinerunt lsumuntur ut plurimum a

Dolentes. . dicuntur

' Doliris expertes. Materia aqua nemι nantur c Sanguinei.

12쪽

Quoniam vero ut ait Galenus, omnium tumorum qui prςter natura sunt,varietas,ex eius quod influit natura nascitur, ideo pro varietate male,riae tumorem committentis varia tumorum genera in hae disputatione facilioris doctrinae gratia) statuentur. De tumorum materia. M Ateria autem tumorum apud Galenum quadruplex est, nempe sanguis, bilis flaua, pituita, & succus melancholicus. ex quibus, quatuor vulgares tumores, nempe phlegmone, erysipelas,cedema,& scirrhus oriuntur. Ad quos etiam quatuor humores aliorum omnium praeter naturam tumorum materiam reuocari vete

res medici voluerunt: propterea quod eorum cuiuspiam, quiuis tumor semper magis particeps sit:atque ob id propter analogiam quanda

pro humorum naturalium numero de primarum qualitatum coniugationibus, tumores omnes ad quatuor capita reduxerunt: quorum vestigiis insistentes tumores insigniores ad easdem quatuor classes reuocabimus.

De tumorum causis esscientibus.

EFficiens tumorum cause aut fluxio est, aut congestio. Est autem fluxio humorum in corpore motus ad aliquam partem quae propter eorundem qualitatem aut qualitatem aut simul utraque,eos sime sui laesione recipere no potest.

Cap. q. lib. I3. messi. Tumorum Uarietate ex materiae natura nasci. Tu morum materia. 4.de tumoria bus prater naturam eapa. de eurat. per sang. missionem. C. u.A. lib. I3. messi. Quare omnes tumores ad quatuor eapi

ta reuocentur. De bae re co-

pisse Gai cap.ε. de causis morb.

Qii id fluxio.

13쪽

. cPlenitudine.

Connexu.

cum recipIentri r Naturali imbecilitate.

feriore. Catine ab

Fluxionis causae.

natorum.

reab υ mbiente aere. 9 Vulnere.

Tenuia η Vlcere. Contusione.

Distorsione. Tensione. obstructione. L platu.

pensi

ione.

Altera tumoris essiciens causa congestio est, Cap. -.lib. ide ex Galeni sententia. Congestio vero excremen- difffebr. totum tertiae coctionis in parte aliqua collectio - ς ςMWt p est: propter ipsius facultatis expultricis imbecil-

ἡ- ἴ-μ. litatem, quae maior fieri potest accedente facul-

14쪽

De tumorum simis.

Cognitis tumorum causis, de sipnis quibus Tumorum si-

eorum naturam, speciem , statumque prae- digno' sentem dignoscamus,& tandem futurum eorun 'φς-'dem exitum siue conuersione deprehendere possimus necessario est disserendum : quum cura Cap. c. lib. ro. rionis principium ex ipsius morbi naturae cogni- Meth. v.7i. tione maxime pendeat. Tumores igitur aut in occultis partibus sunt,aut in apertis & externis. Qui in occultis oriuntur, eg perfecta membrotu -UMm eo cognitione maxime deprehenduntur, de quibus I .lib.i,adGLu. dicere nunc non instituimus. At in apparentibus partibus tumore esse ex collatione partis tumentis cum seipsa naturali statu &dispositione prae dita cuique deprehendere promptum est.

Species & natura tumoris cognoscitur ex par- species tumotis tumentis colore,calore, frigore,duritie, mol- xis unde colitie, dolore, tensione renixu, morsu, & e 8ς- st: jjι xionis periodo. Color enim similis efflorescit Mish ὰὰ f.

humoribus, nisi intro recesserint, qui si subalbi- nem lib. 6.eom. dus fuerit pituitam, si nigricans succum melan- phar. loci cholicum: si rubeus,sanguinem: si flavus aut sub- in 1 -οῦ pallidus, bilem flauam aut pallidam tumoris ma- ' 'teriam esse ostendit. Calor praeterea sanguine aut bilem flauam aut humorem aliquem putrantem vel adustum subesse indicat: quemadmodufrigus,aut pituitam aut aquosos humores, aut flatus, aut succum melancholicum, aut concretos& induratos humores. Durities vero cum dolore phlegmone sine dolore scirrhum significat. - apbo . Mollities autem sine dolore cedematis nota est. lib. t. Prognost.

. . It . i. di

15쪽

temperie. Tu mores maligni.

STEPH. GoRMEL ENITensio & renixus magnam in parte flatus vel humoris repletione ostendunt, sicut mordicatio, humoris tumorem committentis acrimoniam. Fluxionis etiam periodus, & exacerbatio tumoris, eius materiam, atque adeo naturam &speciem indicabunt. Nam matutino tempore, sicuti & vere, sanguis: meridie ut & aestate, bilis flaua: vesperi quemadmodu & autumno, succus melancholicus: noctu non minus quam hyeme, pituita mouetur. Ita enim partes diei cum anni partibus, quatum ad humorum motum pertiner, proportione habere existimant Hi p.& Galenus.

Futurum tumorum exitum aut conuersionem

ex ipsorum differentia, ex materiae benignitate, aut malitia: tenuitate, aut crassitie: caliditate, aut frigiditate,& similibus qualitatibus,item ex partis affectς natura,robore,& imbecillitate, tot iupque corporis omnimoda dispositione, maximὸ deprehendemus. Hinc enim fit, ut tumores nisi in principio fieri prohibeantur, variis modis terminentur: ali j per digestione, resoluto per insens lem transpirationem omnino humore qui ad partem affectam defluxerat: alij per suppurationem, quoru materia coquitur, id est suppuratur.& in capacitatem conuenientem abscedit: alij resoluta tenuiore talum humoris parte in scirrhosam dispositionem iranseunt. Alii multo adhuc deteriores sunt,in quibus partes a fluxione superantur, & ad tantam intemperiem deueniunt, ut& earum actio omnino percar,& ipsae gangrena

corripiantur.

A lu denique omnium pessimi, qui maligni di-

16쪽

SYNOP. CHIRUR. LI B. I. qcuntur,repente evanescunt & regrediuntur, eorum materia propter malignam aliquam qualitatem,ad interiores & nobiliores partes delata: periculo enim pleni sunt morboru iralitus ab ignobilioribus & exterioribus ad partes nobiliores &interiores, quos tumoris subita imminutio & ingrauescentia symptomata indisabunt.

Ad haec tum ad διάγνωσιν tum ad Wόγνωσιν, plurimum considerare iuuat tumorum ipsotum

tempora , id est, principium, augmentum, statum, & declinationem: quantiis nihil nisi ex accidenti ex eis coniiciamus. Ob id enim Gai nus proposito phlegmones exemplo, aliorum tumorum tempora, per quae illoru dspositio immutatur, inueitigare docer.

tius morb. temp. G cap. I. de morborum temporiis bus. Cap. .de totius morb. temp. cap. A. tib. a. mem.

Tumoris praeter naturam unius

salis curatio.

TVmor praeter naturam aut adhuc st,aut iam Tumoris eu factus est: illius autem duplex est indicatio, itera praecautio, fluxionem prohibens, & altera μ' i' curatio, quod in parte est vacuans. Quoniam causarum remotio fluxionem inhi- Q nomodo bet, ii propter totius corporis plenitudinem hu- fluxio inhi mor fluxerit,ipsam venae sectione si vires & aliae betur. indicationes permiserint,item frictionibus,balneis,exercitatione,unctionibus di herentibu .in - cap. s. de curat.

edia tollemus: Cacochymiam vero conuenienti per sanet.misi.

purgatione. At si propter partis recipientis imbecillitatem fluxio excitata fuerit, ipsam partem

17쪽

v. v. lib. s. simplic.

Cap. s. L . lib. timeth. Cap. 6. lib. I 3. meth. Cap. 6. lib. q.

In quibus tu moribus usus repellentu in suspectus. STEPH. G RME LENI

confirmabimus. Si propter eiusdem suu inferiorem, aegri corpus arte ita collocabitur, ut pars a secta, si fieri potest superiorem locum teneat, dc dolore careat. Si propter dolorem, eum a nodynis proprie dictis, vel epicerasticis,vel narcoticis sedabimus. Si calor iluxionem excitauerit ipsum refrigerantibus mitigabimus. Humoris tenuitas sumptis & admotis ut cra L sescat efficiemus: eiusdem vero impetum modis

omnibus auertemus, nunc in contrarium reuellendo venae sectione, scarificatione, cucurbitulis, corniculis, hirudinibus, vinculis frictionibus: nunc vero ad partes vicinas per communes venas derivando.

Altera indicatio quae vacuare docet, & in tumore qui adhuc fit,quatenus eius aliquid iam factum est,& in eo qui omnino factus est locum habet: nam quod in loco aliquo praeter naturam continetur, tui ablationem primo indicat: quo

sit ut vacuata materia tumorem committente, rumor curetur. Vacuationem vero arte duobus

modis moliemur : Priore quidem humorem ad alias partes transferendo repellentibus, a quibus tamen diligenter cauendum est, ubi materia irrglandulis quae pone aures, in axillis,vel inguinibus sunt, contenta fuerit. In tumore venenato& maligno . In tumore critico. Suspectus est etiam repellentium usus, ubi pictori cum corpus fuerit. Item in tumore supra modum dolente, aut principibus partib' vicino. In tumore a crasias a & contumace materia genito. Altero modo vacuamus, materiam foras edu-

18쪽

cendo digerentibus, luctu, sectione, scarificatione,cucurbitulis & similibus.

In utroque autem vacuationis genere, ad tumoris ipsius materiei quantitatem & qualitate, atque ad partis affectae naturam attendere oportet. Alio enim modo tumores sanguineos tractabimus , alio eos qui aut bilis flauae , aut pituitae,aut succi melancholici, aut alterius materici soboles sint.

Tumorum etiam curationes, pro instrumentorum patientium natura mutantur, partium vero naturae nomine earum temperamentum,conformationem sub statiae modum, situm,uirtutem& usum cum Galeno intelligimus. Temperamentum quidem partes humidiores ut carnem & grandulas minus exiccandas esse indicat: sicciores vero ut nerui, ligamela,cartilagines, & ossa, magis. eode modo de caeteris partibus aliis temperamentis simplicibus aut compositis praeditis,suo nativo temperamento restituendis senties. Nam priusquam ad propriam naturam particula redeat,nondum curationi impositum esse finem est arbitrandum. Formationem etiam spectare oportet ex qua alias partes intra se, alias extra,alias utraque parte, alias neutra, cauitates & spacia habere: item alias raras esse & ad fluxiones recipiendas paratas: alias vero densas discimus. Ex qua conse mationis varietate, & modi & vehementiae medicamenti diuersitatem facile coniicere licebit. Situs in connexu partium, & in earundem inter se vasorum communione, atque in meatuum

Glauconem.

19쪽

s TEPH. GOR NE LENI

ad expurgada excremeta couenietia co fideratur,

a quo sumpta indicatio no est negligenda: quum ea maxime doceat, per quae & quomodo debeat fieri vacuatio, siue ad contrarias partes per communes venas modis omnibus reuellendo, siue ad proximas per ductus etiam communes deriis vado, siue alio quopiam vacuationis genere uti velimus ut copiose demonstrat Gal. lib. 2. ad

virtus etiam partis ad quam & ipsius usum &sensum reducit Galenus, plurimum curationem euariat. Quum enim inter multiplices corporis nostri partes,aliae principes sint,ut cerebrum, cor, hepar , quarum virtuS per neruos arterias & venas toti corpori distribuitur : aliae sine adeo necessariae', ut sine carum actione vita diu subsistere non possit, ut ventriculus: aliae sensam exquisitum habeant, ut oculus,stomachus:cauendum est ne eiusmodi partibus siue propter virtutem, siue propter actione necessariae fuerint, ibis, ut ii siuς istnsium exquisitum habuerint in ea medicabis, laxantia & menta admoueamus, quae immoderate laxanti resoluetia me. &resoluunt, aut supra modum refrigerant, aut dicinoceant. extraneam vel venenatam qualitate habeant. Cap. s

De phlegmone eius curatione.

. t ib. Voniam non solum generalem curationeue nouisse, sed etiam in singulis exercitatum esse oportet,propterea quod cuique morborum speciei sua sit curandi ratio : ideo de singulorum . tumorum speciali magis curatione breuiter dita

seremus , ab ipsa phlegmone incipientes, quod

20쪽

sYNOP. CHIRUR. LIB. I. s

& sepius fiat,& plures habeat differetias,ex quibus subinde febres contingere solent. Phlegmone aute apud Hippocratem:& alios

veteres omnem calidam & ardentem affectione significabat, etiam si absq; tumore fuisset:a temporibus vero Erasistrati significare cepit eum tumorem praeter naturam, qui fit a sanguine extra venas etiam minimas ad partis cauitates insensiles exiliente,& ipsam partem distendente, cum rubedine, calore,dolore,pulsi, tensione & reni-xue cuius causa efficiens fluxio est, ab externis vel internis, manifestis vel occultis causis excitata. Phlegmones tempora quoniam pro eorum varietate varia illi remedia admouere oportet ante omnia distinguenda sunt: ea a Galeno quatuor statuuntur, principium nempe, quo pars sanguine repletur. Augmentum, deinde quum fluxus cessauerit, quod vero influxit, incalescens

& putrescens fusionem &vaporosum spiritum excitando, partem magis quam antea distenderit,etiam si nihil influat. Vigor dum pus fit tum

enim dolores ac febres fiunt magis. Cum tandem pus digeritur, tumor velo,tenso, calor,& reliqua symptomata imminuuntur, declinatio appellatur. Recentiores medici ad quatuor veluti capita totam phlegmones curationem reuocarunt, ad victus ratione, ad fluentis humoris inhibitione, ad iam fluxi vacuationem, & ad emendationem symptomatum,quq aliquando tam saeua superueniunt,ut omnem medentis solicitudine ad se neglecto etiam morbo conuertant. p. Id.

ad Glaue. O cap. I. lib. ιε.

mone apua

res.

Phlegmones

tempora.

Cap.3.lib. de istius morb.temporibus. Arrius cap. 33. Ser. a. lib. d.

centiorum sen

tent a.