Galfredi Monumetensis historia Britonum : Nunc primum in Anglia, novem codd. msstis collatis, edidit J.A. Giles

301쪽

PONTICI VIRUNNII

Hammo, projectis illis quibus indutus fuerat, vina Britannica cepit, et quasi Britannus contra Suos pugnabat; deinde hortatur Britannos ad insequendum festinatum triumphum promittens: didicerat enim linguam eorum et mores, quoniam inter Britannicos obsides Romae nutritus fuerat: exin accessit paulatim juxta regem, adituque invento, ipsum nihil tale timentem mucrone turpiter consedit, elapsus deinde inter hostium cuneos, sese cum nefanda Victoria inter suos recepit. At Arviragus ejusdem frater, ut eum intersectum audivit, confestim arma deposuit, armisque regis indutus, hinc inde Britones ad pedistandum inanimavit, quasi ipse Guiderius esset, qui

nescientes casum regis, monitu ejus resistebant,pugnabant, Stragemque non minimam Romanis laser

bant: ad ultimum dilabuntur Romani in duas partes,

campum turpiter deserentes. iESAR namque tutamina in una parte navium petebat. Hammo autem n mora, quia non habebat spatium n Ves adeundi. Arviragus igitur arbi trans Claudium cum eo dissugere, festinavit persequi eum, nec ceSSmit dum invenit eos super ripam maris, quae nunc de n mine ejusdem Hammonis, Hammontonia nuncupatur. Erat ibi portus applicantibuS congruuS, nave que mercatorum aDΡul Sae, quas cum Hammo ino

di affectasset, supervenit de improviso Arviragus, ipsumque subito interfecit. Portus autem illo ab illo fomporo usque in praesentem diem portus Hammonis appellatur. Interea Claudius resociatis sociis oppugnat praedictam civitatem quae tunc Caerperis,

nunc autem Porcestria Vocatur, nec mora; moenibus ejus dirutis, civibusque subactis, insecutus est Arviragum jam in Vintoniam inoessum: exinde

302쪽

BRITAN. HISTORIAE LIB. IV.

obsedit civitatem diversisque machinationibus illam

opprimere nitebatur. Arviragus Vero ut sese obse Sum inspexit, desociavit catervas suas, apertisque portis ad conflictum egressus est magnanime. Cumque irruptionem in hostes facere assectasset, direxit Claudius nuncium ad ipsum, mandans, ut concordiam iniret, quippe timebat regis audaciam, Brit numque sortitudinem, praeserebatque ipsos sensu et sapientia subjugare, potius quam dubium certamen

intro: promittebat Claudius illi filiam se daturum in

uxorem, Si tantummodo regnum Britanniae sub Romana potestate recognovisset. Postpositis ergo debellationibus, suaserunt majores natu Arvirago promissionibus Claudii acquiescere debere: dic bant utique ei dedecori non esse, si fuerit sponte concors cum Romanis, quando propemodum totius orbis imperio potiantur, quibus persuasus Subjecti onem Caesari secit. Mox Claudius filiam accivit, et auxilio Arviragi usus, Orcadas et provinciales insulas potestati suae submisit. Emensa doinde hieme, redierunt legati cum sita, eamque patri tradiderunt. RAT autem nomen puellae Genuissa, quanquam Invenissam voeat Gildas poeta pulchritudine summa et facile S ranaturali, qua tantum rex imflammatus suit, ut quasi moreretur,ot Claudio gener ingereret, ut urbem ibi sacerent, ubi primo ei visa obvianti, et nupserat quae memoriam tantarum nuptiarum in ventura tempora praeberet: et sic lacta ibi suit urbs, quae de nomino ejus Caer ou, id est Claudiocestria nuncupata usque in hodiernum diem, in confinio Cambriae et Loemiae super ripam Sabrinae sita est, coa dique historias et versus, et poemata Cambrem, de

303쪽

PONTICI VIRUNNII

qua etiam libro quinto Epis rammaton Gildas poeta Britannicus insignis ait:

Iucundin toties cecina tibi carmina Cainbres. Et dixit, Sambuca tu ruis ex Venere, nunc tibi vilescit Omnida situus. Sambuca autem est musia cum instrumentum harpam dicunt vulgo) triangulare, cujus pars lata, et concava tenetur ad pectus, digiti per cordas crepitant, Gallice Bandosam vulgaritervocanti Ostendit Plutarchus in libro de Musica: sic etiam Apollonius M detraxit Τypanom, pro Tympanon, et Basamon, pro Balsomon, sic Subucam, pro Sambucam, ac insuper quasi Cambrei carminis ipse suerit scriptor, videtur insinuare, etex Sphaera Ven ris suavitatem canoris descendere, vel igitur Cambre

id est Britannia, ut supra, id est liber Britannicus, qui Romae legebatur: semper enim docta Britannia fuit, etiam Graece ut supra ostendimus vel poema Giblio non est dubitandum) quanquam alii dicant

ipsam Caer ou urbem traxisse nomen a Gloio duce, quem Claudius in illa generaverat, cui post Arviseragum gubernaculum Demetici ducatus cessit. AEdificata igitur urbe, et pacata insula, rediit Romam Claudius, regnumque provincialium insularum A virago commisit. ODEM tempore Petrus Apostolus Amtiochenam ecclesiam landavit: R mamque deinde veniens, tenuit ibiadem episcopatum, misitque Marcum

Evangelistam in AEgyptum ad prindicandum Evangelium quod scrimserat. Arviragus ut Claudius recessit, coepit sensum et probitatem habere, coepitque civitates et oppida aedificare justitia summa, ut etiam longinquis esset terrori. Hinc autem Subsecuta superbia, despexit Romanam potestatem, nec Senatui voluit subjecti

304쪽

BRITAΝ. HISTORIAE LIB. IV.

nem diutius tenere, sed sibimet omnia vindicavit. Quo audito missus est Vespasianus a Claudio, ut Arviragum vel pacificaret; vel subjectioni Romanae restitueret violenter. Cum igitur in Rutupi portu applicuisset Vespasianus, obviat ei Amiragus, pr hibuitque portum ingredi; tantam habebat multitudinem ut Romanis esset terrori, ita ut nec solum Videre nec terram adire auderent. Retraxitque Se Vespasianus illinc, et retortis velis, in Totonesium litius applicuit: nactus deinde tellurem Cae Pon chelgoet, quae Exonia Vocatur, obsesSurus eandem adivit. Cum autem per septem dies obsedisset, si pervenit Arviragus cum exercitu, et praelium commisit. Die illa valde uterque fuit laceratus eXereiatus, sed neuter potitus est victoria. Mana autem sacto, mediante Genuissa regina, concordes effecti Sunt duces, commilitonesque suos in Hiberniam legaverunt. Hieme vero emensa, rediit Vespasianus Romam, of Arviragus in Britannia remansit, deindo in Senectutem Vergens, coepit senatum diligere, et regnum suum in pace tractare, leges Veteres confirmare, noVas inVenire, cuique probo grandia dona largiens, fama ejus per totam Europam divulgata

fuerat.

UAMOBREM diligebant eum summoΡΘro Romani, et timebant eo modo, ut prae omnibus regibus sermo de ipso apud Romam jugiter soros. Unde Juvenalis caecum quendam Neroni dixisse in libro suo commemores, eum de capto rhombo loqueretur: Ressem aliquem capies aut de temone Britanno Deoidet Arvirastu8. Nullus Onim in bollo ferocior, nullus in Dace mitior, nullus jocosior, vel in dandis muneribus prosi

305쪽

sior. Erat facie affabilis, proceritate mediocri, subnigris capillis. Sepultus est Claudiocestriae in qu dam tomplo, quod in honorem Claudii dicaverat, ac

singulis mensibus sacrificabat, tanto eum amore prosequebatur, tantum uXorem Venusti8simum observabat, ut exemplum mirabile videri possit, si quis singula gesta tanto rege digna percurrat. Successit ei filius Manius, vir prudentissimus, non autem M rius ut Graeci codicos antiquissimi testantur. Quid enim est dicere Marium per literam asinalem l) quo regnante, quidam rex Pictorum Vocabulo Rhodric de Scythia cum magna classe veniens u licuit in Aquilonarem partem Britanniae, quae Albania dicitur, coepitque ProVinciam Vastare. Munius paramis exercitu obviat, collatisque signis illum intemsecit, et victoria potitus est; et lapidem orexit in signum triumphi in provincia, quae post de nomine suo Maesmania appellata est, in quo inscriptus titulus memoriam ejus usque in hodiernum diem testatur. Perempto Voro Rhodric dedit de icto populo, qui cum eo Venerat, partem Albaniae ad habitandum quae Catanesia nuncupatur. Erat autem deserta nullo habitatore, multis diebus inculta: cumque mores non habentes, filias et cognatas Britonum ab illis petivissent, dedignatisuerunt Britones hujusmodi populo suas natas maritare. T illi ulpassi repulsam transfretarunt in Hiberniam, duxeruntque ex patria illa mulieres: ex quibus creata sobole multitudinem auxerunt. Sed haec

hactenu8: cum non proposuerim tra

tare historiam eorum, sive Scotorum

qui ex illis, et Hibernensibus originem duxerunt. Manius igitur exercuit justitiam, et amicus Romanis suit. Huie Coelus successit stius ejus, Romae

306쪽

BRITAN. HISTORIAE LIB. IV. 39

nutritus, qui cum Romanis similiter amicitiam tonuit; et tributum solvebat, ut pater. Temporiabus autem Neronis, Bundulca mulier, ex regio nata sanguine, congregatis trecentis milibus, aut eo amplius pugnatorum ob crudelitatem Paulini, qui in Mona insula mulieres capillis AusPendebat, et mammas abscissas ligabat ori mandendas ad terrores; sed barbari nosciunt timere, et magis crudelitate stimulantur :) tacto congressu exercitum Romanorum dolevit, et Paulinum crudeliter poena eadem affecit: venit iu Gallias cuncta superans, Italiam properabat dolere; sed prope Alpes labore bellorum sessa se tavit, et periit mulierum gloria. Tunc tantus terror Romam invaserat, et Italiam, quantus nunquam antea, neque in GVentu Brenni, neque Annibalis, aut alterius ducis. Erat mulier procerae, flava et coma alba usque ad crura. Addit autem aliud etiam Dion historicus Graecus, vestitum scilicet, ipse quoquo multa scribit do ipsa ductrice, dicens: vestem

fuisse pol ilen, id est segmentatam, sistatam dicunt

vulgo, Variorum col0rum.

ED Sequamur quo Manio filio Arvir gi successerit C lus cui filius fuit unicus nomine Lucius. Hic sane vir bonus, et laudabilis erga populos suis, viros doctos summa prosequabatur benevolentia, et honoribus: virtutis cultor semper fuit, de quo Gildas multa tradit multis in locis. Exitum quoque suum Praeserre Volens principio, epistolas suas Eleutherio Papae direxit, polans ut ab eo Christianitatem acciperet. Seren

verant enim rius mentem Sanctorum miracula.

Pontifex igitur Faganum, et D Vanum doctores ad illum misit, qui incarnationem Dei, et mysteria fi-doi docuere: sic Lucium baptizarunt, et omnes gem

307쪽

tes Britanniae, et diversis coetibus ordinatorum ius iam replevere. Diis gentilium expulsis, et supe stitionibus multis, fuerant enim in Britannia octost viginti Flamines, nec non et tres Archissamines, quorum potestati ceteri judices morum, utque δε natici submittebantur. OS etiam ex praecepto Apostolico id lolatriae eripuerunt: et ubi erant FI mines, Episcopos; ubi autem Arch, flamines, Archiepiscopos pOSuerunt, mira sanctitate, et incredibili devotione. Sedes autem Archissaminum

quae fuit antiquissima rotiso in tribus nobilioribus civitatibus fuerant, Londoniis videlicet, atque Eboraci, et in urbe Legionum, quam super Oscam fluvium in Glamorgantia veteres muri, et aedificia sitam fuisse testantur. His igitur tribus Metropolitanis, evacuata superstitione, octo et viginti Epi copi subduntur. Divisis quoque parochiis subjacuit Metropolitano Eboracensi, Deira et Albania, quas

magnum flumen Humber a Loegria secernit. Lo

doniensi vero Metropolitano submissa est Loe iaci Cornubia. Has duas provincias sejungit Sabrina a Cambria, id est Wallia, quae urbi Legionum subjacuit. Postea Romam Antistites redierunt, et cuncta quae fecerant a Pontifice confirmari impetrarunt. Confirmatione sacta, cum pluribus aliis redierunt in Britanniam, quorum doctrina Britonum fides in Christo brevi corroborata fuit. Eorum nomina et actus in libro reperiuntur, quem alter Gildas devictoria Aurelii Ambrosii inscripsit.

308쪽

IS peractis Lucius vitam finivit in

urbe Claudiocestriae sepultus anno incarnatione Domini, CLVIII : cum erat ipse sobole. Oritur seditio inter Britones de succeASuro in redinum, et Romana potestas infirmata est. Senatus itaque Romanu8 Senuiorem elegit

Severum, duasque illi legiones dedit, ut Romanaeditioni restitueret Britanniam. Hic igitur conserto praelio, partem Subjugavit, et partem invincibilem infestabat assidue, ut eam trans Deiram ct Albaniam fugaret. At illa duce Fulgenio omni nisu resistobat, et saeΡius Stragem maximam Romanis inserebat. Quare imperator instituit fieri vallum intor Dolaam et Albaniam, ut impetum ejus propius accedere prohiberet. Sic communicato sumtu illud a mari usque ad inare secerunt. At Fulgenius transhotavit in Scythiam, ut Pictorum auxilio dignitati restitueretur, unde magna classe rediit in Britanniam atque Eboracum obsedit. Quod cum per alias nationes divulgatum esset, maxima pars Britonum Severum deseruit, et transit ud Fulgenium. Severus, conVocatis Romanis et lautoribus, obsidionem petivit; ubi Vulnere gravi affectus Fulugenius moritur, et in acri certamine interficitur Severus, et sepultus tandem est in urbo Eboraci, quam obtinuit: reliquit autem duos filios, Bassi

num et Getam. Geta autem Romana matre genitus, Bassianus autem Britannica generatus erat.

Romani igitur Getam eligunt in regem, Britanni autem Bassianum, committitur pugna: interficitur Geta; Bassianus regno potitus est. Eo tempore

309쪽

PONTICI VIRUNNII

erat quidam juvenis in Britannia, nomine Cara Sius, eX Ρlebe, Strenuus tamen. Hic ivit Romam, petit a senatu, ut partem maritimam tutetur navibiis ab incursionibus barbarorum. Annuit Senatus: venit cum sigillatis chartis in Britanniam, statim parato exercitu, non solum circuit Britannorum loca, sed populos insulares, Vastabat omnia, urbes subvertit, incolis omnia eripiendo, omnes ad illum confluebant, ita ut brevi maximum haberet exercitum. Tumens ergo proponit Britonibus, si ipsum eligant rogem, ille Romanis intersectis Britanniam liberaret: quod laetum est. Dimicat cum Bassiano, et eum interfecit, et regnum obtinuit. Prodiderunt enim Bassianum Picti, qui in conflictu rebellarunt. Quod cum Romani audissent, miserunt A lectum eum tribus legionibus, ut tyrannum intersceret, et Romanis regnum vindicaret, a quo facto interficitur Carausius; et in ejus sequaces Saevitum est. Unde irati Britones in regem erexerunt Asclepiod tum ducem Cornubiae, et Alectum persecuti Sunt. Erat ipse tunc Londoniis, et diis patriis sacrificabat, visis hostibus armatur, et strenue pugnat, intermestur tamen Alectus. IVIus Gallus autem Alecti collega residuos Romanos convocavit in v bem, sortificaturque ibi, obsidetur ab Asclepiodoto: qui convocat omnes Britannos ut obsessos interficerent.

Venerunt igitur Demeti, Venedoti, Boiri, et Albani: muris dirutis ingrediuntur, cinduntur Romani crudeliter. Copiae Gallo suadent, ut doditionem saceret Asclepiodoto, ut vivi abirent:

omnes enim intersecti praeter unam Sesani legionem. Tunc venerunt Venedoti, et omnes Romanum gemtem invadunt, et omnes interficiuntur una die,

310쪽

BRITAN. HISTORI AE. LIB. V.

Super torrentem in urbe, qui postea de nomine ducis Britannico Naut ilim, Saxonice vero Gai breo dictus suit. Triumphavit Asclepiodotus do Romanis sub jugo missis et caesis: et clamante populo, ut diadema caperet, rex creatur, et per decem annos justissimus suit. Interea oritur Di

cletiani imperatoris Augusti ingens illa Christi norum persecutio, ita ut quasi deleta lacrit Christianitas in re o Britannorum, quae a Lucio rege SemPer manserat immaculata. Supervenerat Maximianus IIerculius, princeps militiae praedicti imperatoris, cujus imperio SubVersae Sunt Ecclesiae. Volebat entin nomen Dei delere, et omneS quaecunque Sacrae Scripturae poterint inveniri, in modiis foris exustae sunt. In tanta autem Persecutione,

insurrexit Coelus dux Caercolim, id est Colcestriae, in Asclepiodotum, qui eum interfecit, et regni dii demate potitus, Romani gavisi sunt tanto hoste intersecto; et legaverunt Constantium Senatorem, qui illis Hispaniam subdiderat, Virum sapientem et audacem; et qui prae ceteris Rempublicam augere laboraverat. Porro rex Britannorum Coelus, cum adventum ejus comperisset, timuit illi praelia ingerere ob tamam illius. Ut igitur venit Constantius, direxit illi legatos Coelus petens pacem, et subjectionem promittens, eo pacto, ut regnum Britanniae possideret, et daret solitum tributum Romanis, acquievit Constantius, et acceptis obsidibus

pacem confirmarunt mutuo, Sed intra mensem em

ritur Coelus. Quo defuncto insignivit so diad mala Constantius, duxitque filiam Coeli, cui nomen erat Helena, pulcritudinis inauditae, nec uspiam reperiebatur altera, quae in musicis instrumentis, sive liberalibus artibus doctior illa censeretur: nam in utraque lingua excellebat, unde extant adhuc carmina quaedam Graeca, quae illius suisse perhiben-