Thomae Cornelii Consentini Progymnasmata physica ad illustrissimum & excellentissimum D. Dominicum Franciscum Marinum Caracciolum Abellinatum principem

211쪽

igi usum fore intellexeram, deserui, cura mque ad ea ret ii, quem mihi cum umbris versanti in rem essent. Interea omnia quaecumque de medendi ratione meditatus ante fueram, mihi fateor excidere. Quamobrem vehementer doleo,quod ad ea, quae a me postulastis,nihil plane queam vel meo ingenio, vel vestra expectatione dignum respondere . Gestiebat Momus aliquid et qui , cum Mercuries Galenum iamiam surgentem, Scad dicendum paratum, protinus inuitauit. Mimnia quam studiose cunctus pene consessus Galeni sermonem attenderet: itaque omnes propemodum aures er xerant; ille vero uberrimum fundens verborum flumen sententiam suam caepit expromere. Initio autem se i sum magnifice iactans memorabat uti iam inde ab ad

lescentia Niconis parentis sui ductu atque institutione ingenuas artes, liberalesque disciplinas nauiter hauserat,donec somnijs ita monentibus animum ad medicianam transtulerat, cuius notitiam tanta siclicitate fuerat assecutus,ut omnes quot siunt, quotque fuere Medicos, vel famae celebritate, vel editorum voluminum copia superare potuerit. Praeterea commendabat summopere methodum, qua ipse in inuenienda, tradendaque medendi scientia usus. fuerat: aiebat enim indefesso se studio cura & peregrinationibus admiranda artis, naturaeque opera vestigasse, dc certas demonstrationunc leges quaesiuisse,quas e geometricis theorematibus in gna industria ad medendi artem traduxerat. Quippe geometrarum more Medicinae fundamenta locauerat, re axiomata suae artis constituerat. Omnia ex peruuia

Satis

212쪽

18igatis quatuor elementis concretare, & rerum naturam ex principum qualitatum temperatione pendere Quarum symmetria sanitatem , dissidium vero morbos tamortem essiceret. Omnes praeterea qualitates ex pti cipibus oriri, rerum que omnium vires ex elemetis prodire . Contraria contrari js curari, calidum Ogido, hinmidum sicco, & cqtera, quae ex dictis nullo pene Regintio deduci viderentur. Hanc vero ille viam facilem esse dicebat, aptamque ad disserendum de his omnibus, quaecunque in medicas disceptationes cadere possunt. Si quae vero ex hisce fundamentis minus apte deriti rentur, occultis quelitatibus esse ad seribenca. Haec ille,& eius generis alia de ratione, qua suae artis principia cons iruerat, pluribus verbis, & nimis,more suo, copio sedisseruit. Mox etiam ausus est dicere Deos de ipsius salute mirifice fuisse solicitos, quod ad illustrandam, ,

perficie ndamque medendi artem natus videbatur: ac proinde Antonino expeditionem in Germanos apparanti, eumque secum adducere cogitanti, AEulapium

praecepisse, ut ne ipsi libertatem vivendi praecideret, progressusque in latentijs obturbaret. Multa item de consilio Deorum se seclise praedicabat, ac interdum, etiam insomniorum monitis ductum praeseripsisse v letudinis curationem. Prae se enim ferebat te manus

arteriam semel atque iterum incidisse, vix ulla impubsum ratione, sed ita quidem iubentibus somnijs. Iam vero Galenus dicendi studio incitatus, se ipsum & sua studia impensius efferebat, cum Hel montius submissa

voce agens, tantum ut proximi consessores atidirent,

213쪽

Hui , inquit, Ecquando praeclarus iste nugator finem, garriendi faciet 3 Parum ne cst quod perniciosam illam re maxime languinariam sectam instituit, quae pluriamas omni tempore orbi abstulit illustres animas inpune & vindice nullo E Etiam ne audet Manes tandem infestare, & insolenti ista loquacitate aures nostras o

tundere3 Audit haec Momus, plausitque homini ad I quendi licentiam libero ; Tum demiror, inquit, Hel- moti quid sit quod pestis,quam iugulatam, extinctamque iam pridem condideras tumulo, nunc denique r uixerit, ac in mortales, impendio magis grassetur. A qui ille se excusans aiebat inuidisse suis conatibus se tunam, quandoquidem nec Alchaesti compositionem assequi ,nec mirabile medicamentum ex bufonibus p ratum,fata sibi dum viveret,experiri permiserant.Dum autem in eiusmodi sermonibus occupati Momus Heu montiusque pressis labi js commurmurarent , Galenus interea incitata, re quasi exaggerata altius oratione de pestilentia differebat. Porro autem Paracelsus, uerunus Danus, Dornqus, Crollius, re alij complures fumi carbonumq; nigrore squalentes, palam fremere & o strepere Aperunt. Quapropter Mercurius Galeni se monem interrumpens, satis, inquit, Medicorum dise tissime eleganti tua oratione nostras aures detinuisti.

Nunc quoniam Cymistae dicere aliquid gestiunt, pat re quaeso,ut illos paulisper audiamus. Tum Paracelsus

nihil cunctatus exiluit, crumpitque continuo omnes omnium aetatum Medicos licentioribus verbis incessere. rac in Galenum praesertim instillans, prae se tulit atque

214쪽

professus est nullam unquam in orbe terrarum extitisse pestilitatem, quae mortalium generi cladem maiorem inflixisset, quam ipsius medicinam : Multa deinde de sua doctrina industriaque praedicauit; nec vero eum dicere puduit se unum extitisse, qui Medicinae instaurator reformatorque, ac arcium plane omnium mona

cha merito ac iure posset nuncupari. Post haec ossus est de pestilentia dicere, sed sententiam suam incondbtis verois, inaudito quodam dicendi genere obscurabat. Aiebat enim pestem secundum philosophiae ita chellicae fundamenta esse Cometam Microcolini, cuius vis in eo est posita, quod arsenicalis aer in sua regione conclusus, ex primo corpore genitus, re ab yleido secretus ad tartarum cessit, quo circa per id temporis mors arsenicali lancea per firmamenti basiliscum corpus humanum transfigit: fieri autem pestilentiam per processum virtutis microcosmici elementi aquae, eQ-dem plane modo, quo rana progignituer: quandocun-lle videlicet Mercurius ex venefica vi a Solis euestrobi delata exaltatur, ac lethale virus concipit ex quincupliciente diuino,astrali, pagoyco, venena io,& nati rati . Plerumque vero excrementa stellarum pesti esse praenuncia,& ab eorumdem forma,atque figura, suturi morbi genus posse pr*dici. Citerum postquam de natura, differentijs, ac signis pestium tali quodam modo disseruit complura deinceps de earumdem curatione subiunxit noua quqdam & inaudita, sed pleraque etiam ridicula, re anilis cuiusdam superstionis plena. Quaecum astantes audirent videre protinus re cachinnari

215쪽

e perunt: at Erastus iracundia percitus proclamabat

puniendam elle effrenatam impudentissimi Circulat ris audaciam, ulciscendamq; iniuriam, quam ille unia

uerlae medicorum familiae ausus erat inferre. Hic M mus leniter arridens, Nolite, inquit, manes existimare Paracelsum nugari, aut certe desipere, quod noua in

sitatamq; cum loquendi, tum philosophandi viam inierit : quippe solebat ille olim dum inter vivos degeret

epoto affatim meraciori vino ad Epicuri intermundia diuertere, unde re inauditam, vestroq; orbi prorsus incognitam medendi rationem arripuit, & nouum etiasermonis genus edidicit. De hinc ad Mercurium se applicans, propiusq; admouens: Nq nos,air,plane ineptim videmur qui tantum temporis in auscultandis medicorum nugis insumpsimust At quaeso quousq; nostras a res ab importuna istorum garrulitate patiemur exagitari3 Ille autem subridens recte,inquit, Mome loqueris: atqui nihil medici antiquius habent, quam mutua imter se iactare conuicia intempestiua loquacitate M tire. Ec quis vero ausit nugandi veniam illis denegaret, quibus concessa est impunitas occidendi Sed heus tunum tibi graue ac molestum est hic amplius immor ri 3 At vero mihi certum est deliberatumque non ante hinc discedere,quam Stelliolam disserentem audierim.Nam hic prosecto mihi videtur singulare aliquid, n straq; dignum expectatione esse dicturus: quippe cum caeterorum medicorum dissimilis, indolem nescio qua probitatis speciemq; prae se boni viri ferat. Tum Ste hola cunctabundus, dc quasi verecundans huius nodi quadam oratione exorsita est. Ego vero Dis immori

Aa les

216쪽

38stes huc ignarus quid ageretur adueneram. Nam certo non ausus essem inter medicos considere, si sere putas.sem ut mihi non audiendi talum, sed dicendi etiam ratio e siet habenda . Ec quid enim de his, quae medendi

scientiam attingunt vestris auribus dignum ego tandem exprompserim,qui omnium minime in medicina facienda laborarim. Verumtamen quoniam me quom post celeberrimos viros effari iussistis, vos oro ut patienter bonaque cum venia mea verba veritatis studio licentius iactata,exaudiatis. Principio quod attinet ad medicinam videre mihi videor vix reparabilem esie iblius cassim, nisi Apollo artem inuentioni siuae consecra tam labantem re prope cadentem fulserit, re tandem aliquanda firmioribus praeceptis certioribus et, rationubus fundatam restaurarit. Enim vero studia illa praece ptiones , medendi, quas Graciae monimentis traditas hausimus, nil fere aliud continent, quam inanes Coni cturas & absurda commenta, quae ad sanitatis tutelam dc valetudinis curationem ineptissime referuntur. Viguit iamdiu vigetq; etiam celeberrima rationalium secta, quae garrulis distenta dilaeptationibus ad loquendum est aptioriquam ad medendum. Clamant utique atq, testantur rationales medici nullam esse medendi

seientiam,nisi corporum rerumque rathne comperta .

Sed quis rei u in: tia nouit 2 Quis humani corporis structuram usumque partium & naturales actiones complexus est animo E Quis abditarum & morbos continentium cau si arum latentiam est aseecutus: medici igitur, qui rationales videri volunt,qua profitentur sciemtiam omnino ignorant. Ex quo fit ut ancipites peri

217쪽

culosam; curationes morbis admouere cogantur. v tus iam est& maiorum exemplo cunctis fere in morbis usitatum sanguinem mittere dc corpora perpurgare: Sed quali, Dij immortales, ratione quave coniectura haec instituunt remediat Scilicet vim naturamque sanguinis minime norunt;Nam quod illum aiunt in iecinore gigni, atque inde per venas in omne corpus ad partium nutricationem diffundi,falsa potius ratiocinatione, quam Certa argumentatione aut obseruatione

concludunt. Tam etsi audio recentiores quosdam pri statissimos artifices verum sanguinis motum vestigasse, eiusque originem utilitatemque editis voluminibus aperuisse. Purgantium item pharmacorum, quorum, vim re essectum vident,caussas profecto ignorat. Nec vero quisquam hactenus agnouit vias, per quas hum rum illuuies ex uniuerso corpore ad aluum deducatur. Sint autem haec rationalis medicinae flagitiat, at certe culpa non vacat Empyrice: quanquam enim ad curandi rationem plurimum- conserat experientia,& salut ria quaedam remedia mortales longinqui temporis usiuac periclitatione perceperint, Saepe tamen obseruationes ad exemplum inutiliter reuocantur: Neque eadem

omnibus etiam in similibus casibus opitulantur. Quidquid perpauca tot secutis,tantisque ingeniis annitentiabus animaduersa sunt medicamenta,quorum usu mo bi certo tutoq; curentur. Quae cum ita se habeant non

iniuria reprehendetur ars illa, quae ignotis rebus tali

cibusque praeceptionibus continetur. Porro autem,

quis serat illorum impudentiam, qui dum in arte m dendi praestantes videri volunt, ingenij exercitatione,

218쪽

r 88 doctrinaeq; studijs posthabitis, ad gloriam famamque

popularem dolis atque astu contendunt ; & quantum quidem disciplinis bonisque artibus deficiunt, tantum

illecebris,&aflectata grauitate supplere conatur. Ceu vero magorum opus ut obstipo capite incedere, Capil- los tondere, dc luculentam pascere barbam,vultum imduere grauem atq; seuerum, quascunque inter gentes

re in omnibus sermonibus collocutionitdiusque aphoris mos & sententiolas aliquot ingenti verborum volubialitate fundere, & alia eiuscemodi, quae mulierculis Mimperitae plebeculae magnam pollicentur sapientiam. Seci quid ego medicorum ossucias technasque come morem. Vox me tempusque deficiet, si quae dici possiunt de huius gentis improbitate coner exprimere.O terum de pestilentia sic equidem arbitror nihil hin nus Medicorum studio conatu'; fuisse conquisitum, quod ii inestissimi mali causas vel curationem attingat Miror autem cur tot re tanta quotidie de peste volu

mina exarentur, cum nemo no fateatur incomprehen

sam esse illius naturam, dc omnino ab humana intellia gentia remotam:Scilicet insitum est non nullis quanto minus sciunt quae scribunt, tanto plura conseriber . Neq, vero tantum ego, hi sumo ut quod ali j ignor uerint,id scire me putem: quippe persuasissimum mihi est medicinam multum habere caliginis, nec pestilemtiae modo, sed caeterorum etiam morborum caussas ecse inexploratas. Nec profecto dissiteor medendi artem quandoq; in agendo feliciorem esse, quam in contemplando: Videmus enim morbos plerunq; non percepta caussa curari, & utiliora remedia non consilio, vel cer-

219쪽

ta ratione,verum casu periculosisque experimentis esse comperta. At vero in exquirendis medicamentis,quae pestem abigat usus ratioq; mortales plane desecisse via detur. Sed cum mihi iam obtigerit aliquando,ut mortiferae contagionis vim esseruisq; propria obseruatione perciperem, re multa cum in languentibus experiodo, tum in mortuis extra inspiciendo animaduerterem, teneor profecto aliquid ex his, quae mecum ipse sum comentatus expromere. Visium itaque mihi in primis est pestilentia aflectos haud aliter angi moriq; ac eos, qui

ex febre,quam vocant malignam,intereunt. Sane a

tem nihil peculiare est quod miremur in peste pretercontagium, cuius vi gliscit illa in dies serpitq; urbes

importuna clade deuastata, Utera enim malignis plerunq; febribus sunt communia mino vero dissectioncs compertum habemus ijsdem prorsus signis notisq; in sta esse eorum viscera, quas seu pestilentia seu maligna febris peremit et, quippe utrobiq; videre est aluum intestina pWcordia et omnia plane viscera purpureis aut luvescentibus pustulis undiquaq; conspecla;sanguinemq; in dextero prisertim cordis ventriculo concretum,ati in duriusculam massam coactum. QuS cum ego obse uassem C pi mecum quaererenum eius odi morborucaussa statuenda sit in halitu spirituq; illo, qui contin tur in sanguine, & vitam salutaremq; calorem uniuerso corpori infert. Et vero suspicatus fiam omne vitium in sanguine esse,mortemq; ex illius corruptione pendere. Corrumpi autem sanguinem dico,non quod ocul rum iudicio putris&in aliena naturam vetius naut

tusi videatura, sed quod vitali illo halitu pereunte eum

nidus.

220쪽

rso nidus fiat, facileq; concrescat in grumos; atq; adeo nequeat e dextero cordis sinu in sinistru traijci. Hinc vero liquet caussa contagij ; quippe halitus expirationesq; a

morbido corpore exhalantes circumso aeri permiscet tur,eiq, lethale virus comunicat. Ex quo colligitur pestifera contagione facilius propagari in aere puro ac t nui,qua in crasse atq; concreto; haud aliter atq; experiamur in effluuio,seu vi illa qua succinum pleraq; corpuscula ad se couertit & rapit: Possem aute hic ostendere qui fiat ut loca et plere';regiones certis quibusda tep ribus pestilente contagionem suscipere aut proferre noqueant: Sed missa haec facia ne in otiosis disceptationiabus nostra teratur oratio.Porro ne inliti videar de cur tione pestis attingere,fateor satius esse laguentes naturere,qua medicin cocredere; quandoquide Medici perniciosa plerumq; adhibent remedia, pestiferoq; halitu polluti ipsos interdu sanos inficiunt. Huc accedit quod

nonnulli medicoru industriae fidentes incautius agunt, seque periculis committunt audacius:Cum tamen nubium sit praestantius aduersus diram pestilentiae cladem praesidium, quam cauere ab his omnibus, quae lethali halitu fuerint inquinata . Cum dixisset Stelliola, facta est omniu admurmuratio. Sed Momus ad me conuersus multa percuntabatur de his quae ego in nouissusa pestilitate obseruaueram. Tandem vero rubente Me curio c(pit sapientium response perscribere, ut Apollinis mandatis satisfaceret. At ego interea epistolai hanc festinationis plenam ad te scripsi. Vale Sc ambcis nostris Baptistac Capucio & Leonardo a Capuae. meo nomine salutem dicito