Thomae Cornelii Consentini Progymnasmata physica ad illustrissimum & excellentissimum D. Dominicum Franciscum Marinum Caracciolum Abellinatum principem

191쪽

ISI siue etiam ratione notata esse,quae ad acuendam ocul

rum vim summopere valent , Quin constare iam demum cuiusmodi forma, artificiore fabricanda sint viatra, in quibus ea lege lumen infringatur, ut quicunque ab uno eodemque puncto prosilierint radij, ad unui maliquod punctum angustati conueniant: Ex quo mir biles existunt instrumentorum species, quae visiones mincredibiliter amplificant. Vix dum ego finem dicem

di feceram, cum ccce magnus exterae gentis concursus est ad nos factus. Primus autem Haruerius, quem unum in tanta illa multitudine agnoueram, astari me Comiter coepit,veteremque amicitiam nouis offici js instaurare: Pollea vero licentioribus verbis in me ioc tus, dixit nullam me laudem ex Tootomia promereri, quando in animalium extis inspiciendis usque adeo

oscitauerim,ut verum sanguinis motum, a se ollini pra monstratum, non potuerim animaduertere. At ego

fatebar fuisse mihi no ratione modo, sed aulipsia quoque testatum sanguinis circuitum, sed nihil tamen mea usum in re satis manifesta decernere, Ut vitarem n strorum Medicorum inuidiam, quorum factioni extremum profecto fatum ex hoc intento videbam instare. Tum verulamius, qui nobiscum aderat, clamabat Briatannorum laudi atque gloriae maxime inuideri, quod eorum inuentis exterae nationes minime plauderent ;semet opes aetatemque inter experimenta consumpsi se, nec aliud utique gratiae Consequutum, quam inuidiam . Gilberto pariter de natura magnetlS praeclare memoranti eos in primis obstrepunte, qui ex illius ex-

192쪽

r6xperimentis, dc obseruationibus sibi Iaudem quaesiuere. Sed cum haec re eiusmodi alia complura iactaret verinlamius, Itali nostri inter se clam mussitantes innuerunt discedendum ab ea gente, quae vi naturae atque ingenis

elata , cum Cqteris nationibus inselenter agere consit uerat. At Schipanus interea, ut verulamij ardorem impetumque restingueret, fassus est Britannos multum. operae contulisse ad ornandas& collocupletandas disciplinas, atque adeo de Republica literatorum optime meritos esse:Sed eam esse Scriptorum fortunam, ut quo quisque foret praestantior, eo facilius obtrectatores inueniret Haec cum dixisset Schipanus visi sunt sibi plaudere Britanni: At nos illos valere iubentes, in reliqua spatia sedesque literatorum . Manibus assignatas ire Perreximus. Caeterum quaenam umbrae nobis haec I ca perambulantibus obuia m prodierint, re quales cum illis sermones habuerimus longum est persequi. FO tasse vero abas haec ad te scribam subtilius 8, libet enim, ea nunc memorare, quae ab eruditorum Manibus de Peste coram Mercurio fuerunt hodie disputata. Fore autem confido, ut praeter voluptatem, nonnihil etiam. viiIitatis tibi sit allatura haec enarratio, quae magnam partem in Sapientium dictis sermonibusquc versatur. At ne diutius morer expectationem tuam , ab initio, quemadmodum res sit gesta, perscribam. Iam discussa noctis caligine, nouus dies caeperat ill

cescere, cum Mercurius mortuorum,quos compulerar,

agmine iuxta Acherontis ripam dimisso, ad sedes arq, regiones nostras properabat. Nihil vero hic est Tia

193쪽

maee, quod mireris, licuisse iam nobis infernas sine Sole domos incolentibus , diei noctilaue vicissitudines obseruare: quippe non ita dimetiendi temporis curam a iecimus, ut clep*dris , automatisque machinulis carere velimus. Caue autem, si me amas existimes me quod liberius iocari tecum sim solitus, nunc fabulose qui quam tibi narrare. Sed reuertor ad rem . Vbi primum nunciatum est nobis aduentare Mercurium confestim illi cateruatim perreximus obuiam . Tum Cyllenius

petaso pinnulisque dc virgula instructus, dicebat se ab

Apolline missum, ut cum Sapientium umbris de rebus ageret, quae famam eius dignitatemque maxime videbantur attingere. Mercurio se lacium administrumque Momus praebuerat, qui cum conuocasset Astrologorum concilium, & suum cuique locum attribuisset ex ordine, silentium fieri iussit, efflagitauitque uti cumcti aures artigerent, & Hermerem Apollinis mandata,

perserentem attenderent. At Mercurij, si recte commemini, haec fuit oratio. Prometheo quam iam est, peius vellem, is enim hominem ex argilla lutoque finxit,ut esset,qui molestiam quotidie Diss exhiberet. Etenim hoc vitium habet ipsa mortalitas: scilicet dum d lici js & voluptatibus amuit, Deorum immortalium, prorsus obliui itur, & vel fumo parcit, atque nidori, quibus cum nostrae opis est indiga,prolectare nos selet: sed si miserijs crumnasque prematur, statim Demni L.

aras exagitat, Coelumque omne importuna prece tali. citat .mAtqui Apollo maxime unus omnium videtur

urgeri nequissimq gentis conuicio; nec porro quicqvm- X a illum

194쪽

is illum iuuat, quod quadrijugo Solis curru instructus ,

huc atque illuc totos dies circumvagus feratur, ut lumen cieat, dc salutarem calorem, quo terrena omnia ,

quorum potissimus est in homine dominatus, procre tur ae vigent. Quin illi pro tanto munere rependum tur iniuriae. Quot enim qualesiue de nobis fabulas detrahendi causa narrant mortales Equidem minimc ii

fictabor dira Apollinem tulisse infortunia di, cum & exilio ob interfectos Cyclopes mulctatus sit, & necessitate

coactus Admeti iuuencas pauerit, lateres di, apud La metantem mercede conductus finxerit,ut silentio pro. reream infelices amores, Paphnes fugam, atque Hyacinthi dem. Verumtamen fluid gens ingrata eorum, quae Dij parum decore fecisse dicuntur, memoriam importune refricat 3 Sed liceat usque Poetis insanire, cur tamen Philosophi, quibus nihil videtur esse negotij,nia

si ut curiose res nostras exquirant, audent Soli nitidissimo maculas aflingeret Haud impune id tulit lynceus ille Coeli Siderumque speculator Galilaeus, qui glori batur ea se in Sole Stellisque deprehendisse, quae nulli

mortalium videre ante licuerat , mox enim oculorum,

lumine captus, nec ipsum quidem Solem cernere pintuit , & in tristi c itatis caligine multam vitae parten transegit. Sed ut ad id veniam aliquando,quamobrem nunc demum haec loca mihi adeunda fuere: Notum, vobis est Manes, quantam in Terris vastitatem est erit Pestis illa, quae nuper nouis incolis municipia vestra compleuit: A t nunc scitote in fiamma Apollinem esse. solicitudine ob importunitatem mortalium,qui in eum culpam

195쪽

culpam tantae calamitatis transferunt, ae Medicinam quoque proscindunt, quod nullum huic malo reme-citum inuenire potuerit. Illum vero piget pudetque is haec audire, quippe ita semper se gessiit, ut optime de

uniuersa Deorum Mortaliumque societate videatur meruisse , nec profecto quicquam carius, vel antiquius habuit, quam ut i minum generi salutaris esset, meritoque posset opifer dici, utilissimaeque artis inuentor . At male sit tibi Homere, qui ad permulcendas otiosorum hominum aures, impias de Dijs fabellas confinxisti, re cum de nobis permulta esses mentitus, tum praeterea illud ausus es impudenter estutire, quod olitata Apollo ad ulciscendam iniuriam, quam Chryses ab Agamennone acceperat, atrocem pestilentiam in Giaiorum classem immiserit, ac ne mulis quidem canibu que pepercerit. Sed ut demus hanc impunitatem ga riendi poetis, qui, nisi cum furunt, nunquam sapere putantur, quis tamen ferat illorum impudentiam, qui niuissimam hanc pestem ex defectione Solis extitisse pr*dicant . Quasi vero Lunae umbra, quando TerraS non valde nimis opacat, adeo aerumnosas ciere possit calamitates, cum tamen alterum telluris hemisphaeriunx, Nunquam non terrae ipsius umbra, quae noctem essicit,

obscuretur. Est genus hominum, quorum ingenia ad nugas potius fallaciasque, quam ad bonas artes solidas aque disciplinas sunt parata: Hi igitur cum eruditum illum Mathematicorum puluerem nequaquam attigerint,ac vix unquam in Coelum suspexerint, satis tamen habent notas, numerosque in mathematica ephemer;

196쪽

de descriptos agnoscere, quo illi studio elati sepera a

que Cclestia semper habent in ore, ac de humanarum

rerum euentiS non aliter pronunciant , quam si 'li ii terpretes,summique Iouis essent internuncij. Caeterum omnia quaecunque fiunt in Terris i siderum fieri coim tendunt, bella,excursiones atrocinia qdes, adulteriata,& quicquid sibi ipsis mortales machinantur, Coelo tribuunt, mox etiam quod bibant metantque Stellis imputaturi. Sane autem ista cum Coelitum plerosque, tum praecipue Apollinem non leuiter tangunet, is enim, ut nostis,astrorum principatum, luminumque reliquirum moderamen Odtinuit. At quando quidem pessimi Mophantae,ut suis decretis fidem faciant,nullum aliua

proferunt vanissimae artis fundamentum,nisi autorii rem eorum,qui praecepta olim Astrologiae tradiderunt: Ea re vos omnes,qui in Astrologia excelluistis aduoc tos voluit, vestra enim hoc maxime interest, ut pro v ritate, atque adeo pro nostra dignitate testificemini ea, quae de significatione atque euentis eclipsium a vobis mandata literis fuere, non aliquo affatu diuino fusa , nec ulla physica, constantique ratione, aut certa obseruatione firmata esse di, sed quod res est leui coniectura, vel potius vana superstitione fuisse conficta: ne dei

ceps mendacissimi nebulones, dum humanarum cathmitatum causas in Solem & astra referre conantUr, a sint ab autoritate fideque vestra sumere testimonium .

Vos itaque si lapitis, ne Deorum iussa negligite. Quae cum Mercurius dixisset, statim Momus Thalen Mil sim manu prehendit de heus tu, inquit, Graecorum s

197쪽

adeo curiosus fisisti , ut omnium primus defectionem Solis praedicere potueris , age nunc, effare quo sidere, quoue Coeli positu quaestuosa sit olearum mercatura pEst enim fama te olim siderali scientia adiutum pluriamum ex hac negotiatione lucrifecisse. Tum Thales iocose, ut videbatur, respondens, leth i, inquit, laticis

potus rerum omnium , quas in vita cogitaui, gessique memoriam mihi prorsius ademit . At mercurius interea Astrclogos monuit,ut ne tempus in nugis tererent, sed ad ea, quae ipse praeceperat actutum responderent. Iam vero complures se ad dicendum parauerant, cum Petosiris audiri se ante alios postulauit, & contenta v ce sic fatus est. Ego quidem Mercuri geram tibi m rem, nec verebor palam ferre sententiam de vanitate praedictionum,quae capiuntur ex astris. Sed vide qua io ne periculosum sit huiuscemodi diuinationes tolt re, mortalesque monere,ut in posterum resipiscant, deque his rebus, quae superstitiosi leuitate creduntur, addubitent. Nam si semel illi animos ex superstitionum laqueis exuerint, vos profecto Di j omnes inhonoratietarietis. Quis enim posthac aras vobis extruet, via

chimasque mactabiti Non passus est Momus Petosirim diutius proloqui; sed illum interpellans bone, inquit,

Astrolege, tu quidem supra quam oportet in nos ossiciosus videris ; cum enim solam testificationem abste expectaremus, tu praeterea consilium salutare suggessisti. Nunc tibi pro talibus meritis silentium indicimus. Tum Necepso quanquam ad loquendum compositus

198쪽

I68 videbatur, tamen veritus, ut opinor, Momi cauillati nes, clam e consessu sese proripuit. Interea Firmicus ira incitiatus clamabat sibi atque uniuerso Astrolog rum ordinino parum iniuriae neri,quod ad palinodiam

adigeretur: esse commune mortalitatis vitium fallere atque mentiri di, ideoque vel omne genus humanum, magitandum,vel certe parcendum Astrologis,quod in vana fallacique arte versentur. Atqui Momus miror, inquit,quid sit Materne, quod tu, qui nunquam non es solitus assentari mortalibus, nunc tandem Deorum v luntati parere graueris. An vero, quoniam assuevistimendaciis, piget te aliquando vera fateri Ucrumtamen noli putare testimonium tuum alicuius esse momenti . Quis enim est, aut quatus quisque qui nesciat te nimis aperte mentiri, & multa s penumero etiam o itanter hallucinati. Scribis Imperatoris vitam supra mortalitatis sortem esse, atque adeo Coelo, stellisq;

non subijci . O impudentissimam adulationem l Aciliaec decernis quid Mercuri j stella significet, si summu

Coeli fastigium in genesi nocturna tenuerit: Atqui alterutrum latearis oportet, vel scilicet illud tibi excidiose, quod Stilbon a Sole nunquam signi unius interuallo diseedere possit, vel certe te eiusmodi praecepta hype horeis traclidisse. Sed longum est de ijs omnibus dicere , quae temere & incon derate abs te scripta fuere . .

vix dum Momus haec loqui desierat cum quidam de nobiliore familia Astrologi tumultuari re impetum in

Mercurium facere cqperunt, expostulanteS, grauite

que quaerentes ab illo Astrologiam indicta causa damnari:

199쪽

16ynari: Dicebant autem valde iniquum esse pronunciare iudicium antequam sententiae perrogentur. Audiendum inprimis esse Claudium Ptolemqum, qui artem, hanc a barbara stuperstitione vindicatam, in certas rationes ac praecepta redegit, & philosophiae trutina examinavit: Non esse arti imputandum, quod eam aliqui Autores fabulis 3c mendacijs contaminauerint, vel

quod nonnulli in describenda Coeli facie designandisq;

astrorum cursibus errauerint. At certe unum Ptolemaeum omni culpa vacare ut qui & Cilli rationem o time norit, & quatenus Astrologorum praedictiones progredi possitit, physica ratione monstrauerit. Tum Hermes vultu seuero Si ad maiestatem coposito, Apagete,inquit,vmbrae procaccs,quid obstrepitis, quid me lacessitis3 Eia Ptolemcus vester causam dicat: Vos int rea sedete sultis, & quiescite. Assedere iam omnes , si

bitumque fuit silentium. Mox surrexit Ptolemaeus, Scsic caepit estari. Tametsi non ignorem quantam mihi inuidiam paritura sit haec oratio,malo tamen in odium ostensionemque multorum incurrere, quam vel mentiri, vel veritatem dissimulanter obruere: Omnia enim licere potius philosopho arbitror, quam contra verum a mendacio flare. Ergo quoniam nunc mihi res est

haud sanc cum indocta multitudine, sed cum Dijs si ipientissimoque consessu , prae me seram, atque fatebor me nunquam ita desipuisse, ut Astrologorum pr dictis fidem ullam adhibendam esse censuerim. Scripsi iam olim apotelesinata, , t obsequerer Syro alijsque nonnullis, quibus visum est superuacaneam fore subtiliorem il-

200쪽

Iam motuum coelestium doctrinam in libris magnae constructionis explicatam,nisi etiam accederet utilitas, quam sibi ex diuinatione pollicebantur. Hoc autem,

quicquid est flagiti j (nam me dedecus admisisse confiteor mihi facile is condonabit, qui secum agitauerit ea vitae legem conditionemque constitutam esse mortalibus t populo nonnunquam scenqque ut dicitur, sit se utendum. Atqui nihilominus ita ego Astrologiae decreta tradidi, ut quanta illis habenda sit fides minime reticuerim: quippe satis superin, testatus sum ea firm menti parum habere, ac reprehendi non iniuria posse. Sed diu iplinae tamen ratio postulabat, ut quaedam di simularem, multa comminiscerer, ac identidem fictis atque ementitis rebus aliquem veritatis fucum illinirem. Quapropter ineptiores illas Chaldeorum supe stitiones vitavi , omniaque (vt in tanta doctrinae futilitate licuit) philosophicis pigmentis asipersi. At Certo nescio quomodo humana credulitas plus autoritatis re fidei, quam speraueram, praeceptionibus nostris adiunxerit. Enimuero non veriora esse 'thia oracula,quam

nostra apotelesinata censent Astrologi. Ualde autem miror cur tantopere illa probentur, quae quotidie usas,

Ac euenta refellunt,nec non grauiora rationum mom

ta deficiunt: Quanti enim argumenta illa aestimandae. sitis it i luna vim habet ciendi humores, quia terrae Pr xima est, atque huius vapores combibit. Saturni stella refrigerat,quia valde recedit a Sole. Media Martis ii, cendit, quia supra Solem proxime fertur Phosphoros propter corporis sui magnitudinem humidas expua