De fato Sophocleo, particula prior

11쪽

ut ita di eam, perorandae non inepte nobis videmur Suscepisse operam et laborem. ua in re qui elaborare studet, etsi praesto sunt huic ipsius poetae fabulae, quibus

potissimum omnia nitantur argumenta oportet e X Si Stunt tamen indicia quaedam eaque minime contemnenda, X

quibus, ut dicunt, jam a priori, utra magis sit probanda sententia conjectura assequi possis Aristotelem enim, Si in eo libro, quem scripsit de arte poetica, praeter num locum, ubi εἱμαρμενην viter attingit'), nusquam invenimus sati mentionem sacere, nonne licebit colligere hac ex re aliquid haud parvi momenti Priusquam vero fructum percipiamus ex locupletissimi illius testis auctoritate, perlustrandae sunt eorum opiniones, qui caussam quae Stionis de sato ab ingenioso et acutissimo critico mi SSae tuduerunt invenire. Ac primum Thierschius quidem Aristotelis auctoritati prorsus non obtrectans, quo magi probet, quam ipse sequitur de sat sententiam, in non capite artis

poeticae Aristotelicae deesse quaedam dicit' atque intelligi

posse e capitis sne, praemissam fuisse disputationem insati tragici notione explananda versantem. Sed nescio an nimis subtilis fuerit ille lacunarum inventor. Νam accuratissime cuique perlegenti caput illud speros ore persuasum, optime omnia inter sese cohaerere recteque

gumenta sua nisi e Oedipo Rege, ex Oedipo o Ioneo, ex Antigona non assumit, reliquartim quattuor tragoediarum gravis Simos tantum locos significans. Denique ne Elii ingeri quidem dissertatio inauguralis sede fati apud optio clem notione, indole, vi cum sint ii os reliquerit Iocos explicandos, ut con Silium meum abjicerem me movit.

12쪽

ad hune locum animadvertisse Hermannum nihil deesse nisi , , apodos in V huic sententiae: ,επε δε υ μόλ/ον ελειας εστ πρύξεως η μίμησις, ἀλλὰ καὶ φοβερων καὶ λεινων,

τὴν δοξαν, καὶ μῶλλον ora δι' αλληλα quae verba excipiunt haec: , T γαρ θαυμασro OOως ξει ut αλλον, εἰ ἀπο o αυτοι άτου καὶ τῆς et i χης Atque hanc, de qua loquimur, apodosin idem vir doctus non inepte videtur his verbis supplevisse , curandum poeti e St, Ut utrique rerum generi operam dent. Illi igitur Thiersellii Opinioni non obsequendum esse, cum satis pateat, bilem-ner, quid persuasum habuerit, sequitur ut in quaestionem Vocetur. Is enim, quod Aristoteles tam parvi aciat illam εἱμαρμένην, in praeceptis institutisque philosophiae ejus ponendum esse ducit ). am qui summam naturae rerum tribuens vim ex ejus ratione quidquid in sabulis

agatur, aptum eSSe Voluerit, eundem consentaneum fuisse, satum et naturam non in magia ponere discrimine atque

negare illud in tragoedia magni esse momenti. Sed etiamsi de sat haec ipse statuisset philosophus, parum tamen in tanti ingenii acumen videtur cadere ea vituperatio, ut aliorum de sato notionem anquirens non integre judicare potuisse dicatur hanc ob rem, quod eorum cogitationes ad suas semper revocaverit et cum iis confuderit. Licet igitur aliud fuerit satum tragicum, aliud Aristotelicum, tamen in tractandis tragicorum poetarum sabulis suae eum philosophandi disciplinae morem nimis gessisse et quasi opinione praejudicata ductum fuisse negandum est Displi-

13쪽

euit item Ho anno luemneri sententia, sed errat quod ipse hunc in modii in disserit , , Νur darum a es satum)Aristoteles avsgelassen, ei es en religiosen Celial derZei bil de te, sit die reflecti rende uias aber nocti in Unmittet bares uri nocti nichi in ili denhendes rhennenubergegangen ar'). Fati enim notio arcte quidem sere conjuncta erat eum sabuli S, quae argumenta Suppeditabant tragoediis componendis, sed ne poetas quidem tam simplices suisse arbitror, ut illam mente perceptam ratione non perlustrassent. 0 uos cuna sati notionem qualem quibusdam sabulis invenerunt X pressam, aut commutaSSe, aut omnino sustulisse Videamus, quoniam tale aliquid nisi consulto et certo inito consilio omnino non potuit fieri, vel ex his erravisse Host annum satis liquet. Adde quod Sophoclem libellum de choro tragico ScripsiSSe ScimUS. Itaque cum ipsum eum, qui prae ceteris hoc poeSi genere Xcelluit, tragicae rationis partem haud levis momenti ad artem et normam revocasse Videamus, qui hos poeta Ssolo Musarum spiritu concitatos ad argumenta tractanda se dedisse putat neque ullam cognitam et perceptam habuisse artis regulam, quam salso is judicet quis non intelligit At si poetis hoc vindicandum est, num acumen Aristotelis praecepta artis ex iis, quas pro optimis habebat, tragoediis petentis, audebimus Onere, non concepi SSe

animo illam, de qua diciunis, sati tragici notionem Mittamus igitur Host annunt et pergamus ad resutandam doctissimi cujusdam viri sententiam. Bern hardyum enim

' Libellum suu in cujus desideratur magnopere perspicuitas, inscripsit: Ueber das ichivortiandenseti de Schicksalside inde alten viisl vid pag. I 0).

14쪽

in eo libro, quo historiam litterarum Graecarum non doctiusquam ingeniosius enarrat, video contendere'), Aristotelem, qui ex uripideis sabulis, non e Sophocleis, praecepta sua repetiisset, cum in his sati notionem invenisset nullam expressam, lato tragico nullas omnino tribuisse partes. Confiteor timide me aggredi ad tanti viri auctoritatem impugnandam, verumtamen utar libertate illa, qua ruuntur ii soli, qui litteris student atque etiam mihi vindicabo oratianum illud: Nullius addicti jurare in Cerba magiStri. Nam primum, quod dicit in uripideis sabulis satum

inveniri nullum, nescio an hoc modo de hujus poetae religione statuens discrepet a communi sere omnium sententia, Secundum quam uripides satum non sapiens illud quidem omni ex parte atque e justitiae legibus mundum gubernans perhibetur proposuisse, sed temerarium Saepe

et ab aequitate alienum, id quod potissimum ex ejus Hippolyto videtur percipi posse Phaedra enim ardenti Hippolyti amore incensa, templo in Veneris honorem aediscato,

cum summam deae gratiam iniisset, haec tantam reverentiam haud parvi faciens, ut ulcisceretur asperitatem quae videbatur Hippolyti summa constantia omnes amoris arte aspernantis, omni modo eum voluit perdi. Duodcum sibi propositum haberet dea, dummodo Hippolytus periret, ne Phaedrae quidem quamvis Αευκλεῆς esse praedicetur pernicies ut averteretur induxit in ani-

15쪽

mum ) uamquam igitur Thesei ille situs jurejurando

obstrictus coercens animum Sunam, jure esservescentem, cum prorsu non cogitaret de scelestis Phaedrae studiis

et consiliis patri aperiendis, haud immerito ευσεβείας laudem sibi vindicat' neque temere de se praedicat idem'): ' σι αμαι γαρ πρωτα με θεους σεβειν, φίλ0ις τε χρῆσθαι μὴ δικεῖν πειρωμενοις, ἀλλ' ῖσιν αἰθως, Ῥήτ' ἀπαγγελλειν κακὰ, μζι' ἀνθ)Dπουργεῖν αἰσχρὰ τοῖοι χρωμενοις, ον ε; γελαστῆς των μιλουντων πάτερ)ἀλλ Deto ου παρουσι, κἀγγυς ἄν φίλος. et 'uti multa etsi non modo multa in cim se admiserat

culpam, Sed etiam summae tum erga deo tum erga patrem pietatis laude excelluit, quippe qui et incestus Phaedrae turpitudinem detestaretur et in patrem, a quo Summa injuria afficiebatur, nulla ferretur animi perturbatione, ut etiam majoris reverentiae laude videretur dignus esse quam

Haemon ille Sophocleus . etsi igitur his tantis virtutibus ornatus erat, periit tamen, vitii sic placuit Veneris deae temeritati et saevitiae ') At Berni, ardylas parum tribuit Veneri ab uripide inductae . nam , Euripides ' inquit ')

16쪽

,,bedient sicli sol cher Figure squalis est praeter hanc Venerem υσσα in , Hercule suriente bios ais ines ramaturgi- schen Mitteis, uni das Ner dei pathetis cher Zus tande sinit Echgu machen. quae licet probanda videantur esse, tamen nullo modo severitas illa et saevitia tollitur, quae posita est in Hippolyto perdito insonte illo quidem et integro, praesertim cum, Si recte statuit Bernii ardyus de Venere, ad irritum cadant illa, quae servus X probrat cum hero suo ). tua re suo quodam jure sati vim his verbis significat chorus :

Ουδ εσr tuo ιρας του χρεων τ απαλλαγη. Cujus consiliis perpetrandis nescius et invitus inservit Theseus pater, quapropter Diana'): δείν' πραξας αλλ' 11ως ετ σἔ καί σοι οὐνδε συγγνωμης τυχεῖν. πρις γαρ η λ' ωστε γίγνεσθαι τάδε, πληρ0υσα θυμιον ' Hac nostra disputatione si caussam non inanem attulimus, qua impediamur, ne probemus primam erit hardyi sententiae, quam de Euripide proposuit, partem, jam equitur, ut ad alteram resulandam nos convertamus. Ac profecto quod Aristotelem si de Euripide statuisse videtur arbitrari, ut unum eum pro summo haberet tragico poeta, mihi quidem non persuadet. Nam quod Aristoteles uripidem , τραγικωτατον dicit esse , T ῶν ποιKrων μ) ea Vendum est magnopere, ne hoc nimiae illi demus laudi.

Quid laudi nonnae vituperationem iamque laud levem

17쪽

addit criticus his verbis expressam: , εἰ καὶ τα αλλα μηευ olao νομεῖ Atqui compositionem sabulae quanti secerit Aristoteles quis nescit Tragoediam enim cum velit

contineri ai θφ, 7θεσι, λεξει διανοια, φει, χελ0π0ιῖ , ubi has partes enumeravit, in hunc modum pergit: μιεγιστονδε, inquit, , et Oυri 0 εστὶν ἡ των πραγριύτων συστασις ) Neque facile elaborari in hac compositione tragica indi- eant illa Aristotelis verba io εγχειρουντες ποιεῖν προ- Ιερον δυνανται τῶ λεβει καὶ τ0ῖς ἐθεοιν ἀκριβουλῆ ταπρώγριατα ουνίσεασθαι uae cum ita sese habeant, ex eo loco, quem supra attus mus, qu0 modo colligi possit, Euripidem Aristotelis judicio summum esse tragicum equidem non video. Profecto enim, summi poetae laudes non in hunc modum celebrasset , , Euripides Omnium tragicorum praestantissimus est, licet ejus οἰκονομυία in qua una Aristoteles totam tragoediae vim positam esse ducit)vituperanda sit. V lua X re cum appareat, philosophum, appellantem , τραγικωτα ν Euripidem, non ei tribuisse principatum inter poetas tragicos, sed alio quodam sensu

illam vocem Surpasse, tum, Si respicimus continuum Sententiae Aristotelicae ordinem, etiam clarius hoc perspicitur. Nam criticus, qui illis potissimum tragoediis se delectari indicat, quarum in seli sit Xitus, cum exsisterent, quibus uripides, quod maxima pars tragoediarum ejus in scenam produceret homines in tristissimam quamque sortem sabula Xeunte incidentes, in vituperationem vocaretur, temere illos in Euripidem invehi dicit argu

18쪽

ab Aristotele hoe loco id tantum videtur laudi dari, quod

tilianus his verbis: b, i ι .ectibus vero cum omnibus mim/s, tum in iis qui miseratione constant , facile praecipuus ). Ceterum ejusmodi laudem non maximi

momenti esse ex Aristotelis ratione, quem summum tribuere compositioni vidimus tragicae, vel his satis aperte significavit'): is δεῖ, inquit, καὶ νευ του ραν Ουτω συνε-σLaTαι TO μινθον, ωσζε τον ἀκουοντα τὰ πραγματα γενομεν καὶ φρίττειν καὶ λεεῖν ε et si συιιβαινοντων 'ἄπερ ῶν πάθοι ις κ0υων τον του Οἰδίποδος μυθον,

et δε διὰ της φεως τουτο παρασκευάζειν ἀτεχνοτερον καὶ χορηγίας εὐμενον εστιν. Illo igitur loco, in quo explanando jam aliquamdiu versatur disputatio OStra, non tantis esserri laudibus Euripidem, quantis quibusdam Videtur, cum demonstratum sit, et ipsi mediocri laudivituperationem haud exiguam addi, tum exstant loci, quibus etiam graviora ejus peccata castigat Aristoteles quid enim dicam de eo loco, quo de choro tragico disserens non uripideam sequendam esse rationem docet, sed Sophocleam, hanc edens sententiam '): G, καὶ τον χορον ε' Inst. orat. lib. X. cap. l. 68.

19쪽

ενα δεῖ πολαβεῖν χων ποκριτῶν καὶ μοριον εἶναι του

ὁλου, καὶ συναγωνίζεσθαι μὴ σπερ υριπίδης, ἀλλ' ωσπερ Σοφοκλῆc quid de eo, quo reser Sophoclem

dictitasse, se producere homines in cenam quales esse debeant, Euripidem vero quales sint '). Sed quorsum haec assero duia probant, in hac sententia Sophoclea commemorata item inesse uripidis vituperationem, cum Aristo teIes tragoediam meliores velit imitari').

At Sophoclem quanta laude dignum putaverit praeter loca allata vel frequens Oedipodis mentio' probat atque videri in Sophoclis hanc fabulam a Xime Aristotelem , intuitum esse in iis, quae tragico observanda doceat ' quod contendit Hermannus ), non solum ad opinionem, sed etiam ad veritatem dicit. Tum idem philosophus, similitudines quasdam artis picae, comicae, tragicae comparan S,

praeter Homerum et Aristophanem quod asser Sophoclem ), si iis, quorum suae quisque artis princeps suit, tertium addidisset mediocrem tragoediae auctorem, nonne ineptum fecisset His argumentis nisus ex Sophoclis praeeipue sabulis petiisse Aristotelem praecepta sua equidem non dubito dicere, id quod multum valere puto ad eam rem, in qua nostra versatur disputatio, quoniam, si recte' cap. 2s; scit Pi aeterea Alistoteles Euripidem iii vitii pe- rationem vocat his Iocis cap. 15. S 7 et S. cap. I S. S. I 2. cap. 16.43I.' Sic disserit de comoediae et tragoediae discrimine cap. 2. 7) μεν ιι χειρους, noli βελΠους μιμεισθω βουλε Παχυν νυν. vid. cap. II S. 2.3.5. cap. 13. 5. CR p. I 4. S. 2. I S. cap. I 6. 3II cap. 25. S. S. D vide ejus notam ad cap. l3. 5. cap. 3. S. 3. Vituperati Sophoclis quod nonnullis Iocis ut cap. 16. m. cap. 25. invenitur, quoniam in re leviore

versatur, salsam esse nostram Sententiam non probat.

20쪽

oinnia conclusimus, jam licet proponere gravem hanc sententiam , , AriStotelem, quisepe qui de triagoedia praecipiens in Sophoclem imprimis intuitus sit quasi in unum poetae tragici inemplar perfecti illius quidem omnibusque numeris absoluti, quia fatum cum omnino ad fragoediae tum imprimis Sophocleae naturam

non necessario pertinere iderit, nullam ejus fecisse mentionem' Nam si omnes, quae ab aliis allatae sunt, sati mentionis ab Aristotele omissae non probandae Sunt

causSae, Sequitur, ut ea, quam nos modo attulimus, una sit vera atque recta. Haec sunt, quae pro tenui nostra

facultate contra Bern hardyum, virum omni laudis genere propter Singularem et doctrinae copiam et ingeuit acumen optimo jure cumulatum, ausi Sumus proferre. Praeter eam Vero, quae ex Aristotele tacente capitur conjectura, altera potest seri ex ipsis ejus praeceptis. Cum enim docuisset, tragoediam esse imitationem actionis seriae et persectae, quae miseratione et metu harum perturbationum earumque similium perficeret purgationem , in eam incidens quaestionem, ne tragoedia a proposito suo aberret, quales ii esse debeant, qu0rum mores in ea

depingantur, sic pergit disserere'): Πρῶτον μεν δῆλον,

' cap. 6 8 2. Difficillini liiij iis oci varias et Iectiones et interpretationes con egit Raumer in scriptis academiae Berotinensis anni MDCCCXXVIII: Ueber die Poeti de Aristoteles