Questiones et decissiones physicales insignium virorum : Alberti de Saxonia in Octo libros physicorum ; Tres libros de celo et mundo ; Duos lib. De generatione et corruptione. Thimonis in Quatuor libros meteorum. Buridani in Aristotelis Tres lib. de

351쪽

m Thimonis in Tertium foeteororum.

et sit niliter superi dii et Medie regionisaeris ab halo:sed balo ob iride non distat nisi permodicj distantia in aere. ut putatis duplo plus distat halo abiride* iris ab oculo videntis rideque est satio inodica pistantiaq*e est vix si medietate

miliaris paruit sicut expertumr qua dolineo iridio apparet inter edificia et visum nosti si que editici; non multu dista lita nobis: sicut scinius.Eea consesuentiarbas quia imagina vini tria liguliu: cuius cosmp sit in puncto solis vel lune: et sita .etycedat latus a baba. usp*dstitem iridis versus terra quando apparet semicirculus de iride: et a .c.latus ad aliufine: et ducatur lineach. basistria Tigilli lane diameter tris dis capiat ire linea d.e.eque distas litippob,in illa tria is galostea nosti duo later a.c. et a b. triangi lia.b.c. et sitiine ad.e. solii subdupla ad lineam c. bfm qi tu poneres diametrii halo eme subduplgni pieci se ad diametrii itidio tunc imagis nothic duos triangi liis a. b.cria. eniim duo trianguli sunt eque angi li: et consimilis:qui angulus a. uniugiqpinest et equalis angulo a alteri uolet anguliade. est equalis angulob.qilia extriti laeus intrinseco sibi opposito quando d*giuaeque distatibus stiperuenit tertia. ergo per xxviii .pumiserum clidis sunt equales. comuniter piobatur de angulo d quod pite qualis angulo c. quod etiari patet pervice siniam tertia Punctus vlto.

hcsnai: ia omnis trianguIgo habet treo et cetera. ergo clisint eque angvii seqvitur quod interim eorum erunt proporrationabilia per mutam sexti: ergo si xit se habet bic. a ad .e.

dis pio qua ponitur b. e. est dupla precise ad digineti Jhalo pio qua ponitur d.e.se m qi distantia solis a puncto qui est terminuo tridio sit preciae dupla ad distantia in solio a puniicioqui est terminus diametri halo: et sic similiter arguitur de luna: ergo solve Italia in duplopclla pluo distat abiridem ab ratos Ufuit inobandum:et est impqssibile, cortio siste sequitur semp*haloeet equalis magnitudinis; et stultiliteririo uriri deo semp essent equalio magnitudiiiiqihoc pilo est falsiuetj experietitia:qi videm' multoties iii haloquve maior qsivminoi: et sire nos videri'* irio qn est mitiore qstv

maiorinio sole eleuato ut dicit Arist. in Ila: appet minoi portio maioris circuli detriae ideo qua dom fit maior portio circuli vel maior circii ferent atridis:et quasi minor: ergono senipiri deo apparet equalis magnitudinis nec halo.'natenetiqi si semo est precise dupla: igitur circunferentie sic te te et ent: essent cotinue duple: et per piis cotinue equales iij bii psi inoibus temporibuo:quia eadem est polito digmeno,

riget circunferentiar; eorunde circuiqvrivi per quinta cocluesione Ricbimedio decuruso supffciebus pl3 Quartosi eqr quo aio apparet sole vel luna tantii eleuato O ii ibit de iride potest apparere:igii non se inpruq meter unius est diu pla etc. nap3: quia quominuenia est duplis ad aliquo disimbosuiu: sed ano patet: vita existente insignis estiualibus et eletusta ad iii estin celi:et similiter de sole: tue em uidit iridis poetest apparere hecesse aprum duos si uint .si sic: t iliciti eqstiti acta leo et halo artii liter facti per virinale sic se habe: relatae diametervilius emet dupla ad diametrii alterius hoc consequetis est at incipessiimus artificiales ii ideo lacere maloieci et minores sicut halo i steae propolim illa non seruet preciae. Sexto. ando apparet due irides artifici eodestructae iliferior illide vel principali reliqua est multum masionergo et diameter eius est maloi: g et diameter halo si tune appareret balano precise esset subdupla ast diametruiniri,dio:ergono seniper quando appet halo et iris diameter viii, iis est dupla ad diametrum iridis alterius . consequentia et antecedeno patent de se . Item contingitiiuno qd simul pomini apparere halo et iris agitur non semper etc.cosequemitis patet:qui opoiteret aliquando sic esses deberet ista esse vera: sed antecedensi probatur : quia nun vapor in quo sit italo permitteret radium ita fouem transire O fieret iris ex opposita parteet ado fit halo sol vel astrum est ad minus eleuatum per. xl. gradus: et tunc non potest circunserentia iridis istia apparere quod diameter iridis sit dupla ad dia metrum halo.

ii oppositum arguitur per experient

quas ponit autor intractatu de iride:qui dicit:cum expetinui per astrolabium vel per armillao qi diameter halo habet xl si gradus de circulo qui tudiniscet sentidiameteriri disti nitidem .ex quo patet; semidiameteriridis est equalis totidiametro halo:et per consequens eum dianieteriridio sit precise dupla ad suam medietatem sequitur: q= sit preciae dupla ad diametrum halo: et hoc probat idem per angulum vel perangulos iri centrio oculoium qui se habent adinvice iii pio portio ite dupla:puta anguluo sub quo videtur diameteriridis est dii plus ad angulum sub quo videtur halo: sed qrea,

demetiptoportio circunferentiarum vel portionum circuna feret se tu arcuum que est proportio angulorum supra celitrii sicut patet per ultimam coii clusiotiem sexti Euclidio: sequi feti paro circunferenti emb qua apparet irio sit dupla ad putem circunferentie sub qua apparethalo. idices notanum op3 questione intelligi conditionaliterat videlicensi qua docuitq3stinui et semel apparet halo pincire siserentiam completam et similiter irio Fili circuit ferentiam completam vel se iiii circulit; tunc distineter iridio eget precise dupla ad dia pictruini uo: quia de facto quod sic fiat ae simul in oculo existes ite iti superficie ori3ontio appareat halo totus et semiciraculuet tridie esset impossibile. Et etiam potest intelligique stiovist modo appareat balo iuxta solem vel iuxta lunam et cmo appareat irio sin seni uirculuin iisi quid tunc diameter istius dato sit plectae subdupla vel fieret si maneret ad dia

metrii initidis crastinei vel etiam liquando ut mite possi, hile est appareat medietao halo sole vel luna existente in otiente et in eodem tem te ei dein oculo insuperficie oti Nntis appareat irio sin semicirculii: nunquid diameter unius it bdio sit dupla ad diametrum alter suo. id hoc ergo et di cendum presupponendo iid sit iris et quia halo et quid hia, metensi Et supponitur priuio ae vapor in quo quandovapparet dato: quis do est propinquior visui linc apparet minor et sinui iter de iride. et hoc patet per experientiao: vi qua dovgsiabitur dato vetapparebit tutic in principio cum vapor et prope terram magis apparet dato minor et continuem asceiidit magis vaponapparethalomasotiet similiter est detriciero videmuo initidibuo artificialibuo: qi rotationes in quibus fiuiu tulit sati' piope oculum: et quanto stant grossiores rorationes et remotiores ab oculo tanto apparent iridesiliator eo: et oeconsimili modo est de trictibus naturalibus.

Isto supposito fit prima conclusio ae possi

sileesiqii didoq3 diametrum iridio est e maiorem qua duplaca distine tria in halosiue simul siue successive apparet: et hoc satis patet per suppositio tiem: quia quando inpiincipio generationio dato diameter est maloi e quandoco minor. Occunda coclusio.possibile est in preci se indi pia pio uolatione se habeat diameter iridis stadia memini halo. et hoc iterum patet per experie litigo: et hoc erii erant doctores per instrumenta astroilomica: sicut allegatum estprium et existis patet conclusio responsalis ad questium Emertia conclusio. non semper tempore apparitionio iridis piameteriridis est dupla pieci se ad diani rum dato tet ho*patet ex cedentibus. Tamen intelligendum est quod is questione et ilico neu stonitu a nonintelligitur drum magnitudine diametri itidis ad diametrum to secundulii' et absolute sed in comparatione ad occupationem gradussceturi u peripstrumentum puta per quadrantem et per u lar

352쪽

retur graduo ascendens in oriente quando solat et in occudente: et piae instrumentu cognoscerpunctus alumnius iridis tune apparentis et secundu recta line I imaginata, duci ad centrum oculi per suu punctum iridis vlidad gradu3 celi coiremon dentem: tunc quantum distaret ille graduo a gradu ascendetite tantum diceremus semidiametrum iri,dio occupare et sic proportionaliter elide diametro halo:sie quod quailaom contingit quod diameter iridio continebit octoginta quatuor gradus et sic diameter halo solii quadra, ginta duos occupabit: et qsico plus occuparet diameter iri dis et de eisdeni gradibuo:qualidovminus. Et sic siiniliter est diceridum de diametro halo: sed quante sint diametri in se et absolute pistam via iam dicta sciri non potes nisi plus addas: puta Sta sit distantia loci rotationis ab oculo:et isse cognito angulo in oculo et duob'laterim' eo tinetib istuant gulii in oculo cognitis poterit cognosciquata sit basio illi' maguli qui esset diameter: ethoc difficile est cognosci dedatio:quia difficultet scitur quantum dis et ab oculo. Existio patet qs auctores non sunt intelligendi pro onmi tempore: sed solum quandoq3vet hoc est de triae circa sole:sed dea fisiridibus lune ethaelo per consimiles experientias instruis ictiorum poterit unusquis inuestigare proporti Seo diuersio

temporibuo.

Per hoc ad rationes. Ad primaetc. dicitur

m is aestae prima cdclusione. d secunda aequi lac negat cosequentiamd ybatione imaginor triangulum etc.admit mimaginatione: et dico ae latera trianguli a 2.c. videlicet a. b.eta .caeS pcedunt psines diametri halo:sia puctuosi trestrum solio vel lune:sed multum distant extra: ut patet infugura a negaso ponitur Od.e. ex quo subdupla est c.h in triangulo a 2.c.quia multum et valde remotea loco baiolo,cabitur illa in triangulo a.b .c.signanda .ut patet con praeritia tunc sine dubio est bona demonstratio:quod linea a A. est dupla linea a .c. Etiam sicut diciti est:quata sit diameter halo in se et absolute noscitiirilec habet per ea qdicta sunt: necetii quata sit diameter tridis: propter Ondscitur quanta sit piopoitio istorii adinvicem:sed in comparatione ad oecupatiostem graduum celuquia longitudo digiti mei posset tantum occupare degralibus cni quatum logitudo unius milliarici occuparet de gradi ceti simul tu distaret .EBd aliam semp bato est equalis etc.ista facit y ptima et secundE conclusionib': et omniae alia argumeta cocludunt ui no semphalo vel diameter eius sic se habeat ad diametrii iridis pulta precise subdupletet hoc recedit sicut apparuit in c&lutionibus. Et intelligeae sunt node artificialibrim de naturali. huc.et similiter de halo inesti et io de halo viiii alis vel alte, rius artificiatio.Et sic patet prestiis questio etc.quare et c.

immedioem itur vigesimo secudo utrii

omni hora diei artificialis oculo existentes odi insuperlici eois3ontio possit aliqua portio l-l iridis apparere ubiculi merit homo vel , I oculus videntio. LEt arguitur primo

sie: qi omni hora diei longissime ubicunq; fuerit homo poterit aliqua pollio appareare:igit cum multo facilius sit in omni bola aliarum dierum sequitur quod omni hora cui unibet diei artificialisubicii fuerit homo etc.consequentia patet per locum a niatori ima antecedens quoad secundam partem patet.quia in breuioribus diebus non tantum eleuatur sol quin bene possit a parere a uo iridis:sed in longioribus diebuo sol nimis eleuatur Sed antecedenopio punia parte probatur. nam iii meridie longissime dies ubi videtur maxime difficile pol stapparere irio artifici alio ut docet experientia agitur et naturatio .consequentia ista patet per similitudinem Pristo in litem .ESecundo.quia si non esset terra et totum med in esset plenum aere in qualibet parte diei posset portio iridio apparere cuilibet ubicunm esset: sed terra existente ipsa hoc non impedit: ergo et nunc poterit hoc fieri aeqns milenis tenet:et antecedeno pio secunda parte probaturiquiae si terra n6 cetet alia effetit hoc posset steti: ergo terra exiliente hoc est possibile fieri: igitur hoc potest fieri. Et probatur ex alio: quia super triram possutit tot grossi vapores generari qd De r pereflecterent radium ad oculum opimi cui secundum circuli peripheria in idato quod sol eslat super Mnith capitio ne .

:igitur terra hoc non lirapea et et Tertio sic sole existes et te iri meridie et super 3eniti, capitis quorundatu possunt i ter aspectum illorum et solem tot vapoire aquei eleuari id appareat circuliferentia totalio colorata secundum circuli

peripheriam sic quod erit iris vetat retari ferentia iridis coiii pleta fecundum quod dicit litera piope principitim capituli de iride: quoniali constaret talio caligo qualis fiet viam ab aqua cii aliquo alio nigro sicut dictis suo apparet uti irio tota sicut que est circa lucerna o Tmo cum circa lucernao sic Possit irio apparere et circa cadet aa sequi faecita circa astra et solem in meridie et taleo vidit Uitulo circa solem in distattiae quatuor graduum quastod exilieno in Padua secundii quod recitatili commento concilistonio Ixvij.qd vidit simul tales quatuor prope sole;:quia nubes rorida diametraliter erat interposita inter oculum suum et solem. Eouarto. si nomboces et ideo quia sole eleuato linea tecta in qua sunt quatuor puncta esset cxvii a parte totaliter sub ori3onte in tantum et non posset ampliuo apparere:hoc est alsum. et coetsequentia patet ex predictio iti precedentibuo questioniblis et falsitas probatur. quia posset tantum qino in oridionte elecuari vel in editicio vel in montem totuo ille defectus recompensaiecturiet tune in meridie post ita arere legiminie diei: et per consequeno cuiuslibet alter tuo. Quinto .vhi est dies unius dimidii anni ibi omni hora diei potest apparere tristet ubi est dies unius mentio omni horaetc.ergo et tam in om lichus aliis locio.eoiisequentia patet: quia deberet magio esse impedimentum. antecedens patet ex dictio in otiioco clusionibus quia istandis vel qui sunt hahentes polum ni undio Mnith capitis illis potest apparere iris circu uolui sicut so

totaliter oppositam partem ete.

In oppositum est Aristoteles in litera ciris

ca finem capituli de iride ubi dicit: quod autem in minoiib' quidem diebus his qui post equinoctium autumnale contingit semper fieri iridelia: ini talibus autem diebus his qui ab equinoctio altero ad equinoctium alterum circa meriale nonni trioax quo patet aenobio et multio atho septetio itali duo non omni hora cuius ibet diei artificialio potest apparere portio tridis.

Rotandum manc circa questione3 quod sit

titulo questiolito additur omni tempore anni et cuiuslibet diei:hoe intelligendo solunt de tenipote dici artifici alto et iid tempore noctio quantum ad iridem solioque non potest heri de nocte. pleni notandum madditur etiam ubicunm

fuerit homo' quia dictum fuit prius ae existentibus sub polis apparet per dimidium annum vel potest apparere cotinue aliqua portio iridis sed sic non est de altis vadentibus plui reo dies et nocteo:sicut qui sunt Parrhi filio vel nonae etc.qim illos diuersificavi rete.et impeditur in aliqua bota diei aetin aliqua non . ergo intelligenda est qtiestio de illis qui sunt sub equitioctiali vel inter equinoctiale et circulum minorem arcticum vel ultra equinoctialem usu ad alium paruum arculum:et de illio locutus est Bristoteus supponendum est hic inquatuor puncta; scil3cc atrii in soli ori3outis iridio voli sunt in eadem line*recta ivlprum relinquestione priori. Secundo supponesidumst, centrum oculi sit in plana supenicie ori3ontio .hoc et iup dippvoribus.CTertiora sole eleuato per duos gradus super orsiolitem omni: qua vel amplius polus iridio et centriam fiunt in ea deui re cta per quadraginta duos gradus lub tua oti36rem .hoc pastet precedenti suppositique et questione prioii. Quari rupponendum est qG semidiameter iridis ut in plii tibiis continet quadraginta duoa gradus:intellige do sicut dictus est in questio e precedenti patet perderientiam siue per experimenta perspectivorum ibid*m allegata.

Dis ergo suppositis sit prima conclusio.

quod reicunm sol iron potest cleuari super oti3onte per quadragii ita duos gradiis ibi of hora cuiuslibet dies artificia strotest apparere portio iridis.probatur: quia ubicunm solii si

tantum eleliatur ibi centrum iridi et polus non tantum de plimitii rivi patet ex suppostiliolithus prensissis tertia et quarta et etiam inima:ergo ibi aliqua portio potest supcri' ori3oth apparere:quod est propositum. Eccunda conclusio nega.

353쪽

in tertium nacteororum. M

st per quadragintaduos gradus in die artificiali ibino olt oi cuiuslibet diei potes apparere iris vel portio eiuo: qs patet quia pystiarita elepataeinem erit centrii iridis et polus P quadragiiugduos gradus et amplius suboli 36te: ergo cretantii et non ampliuo contineat notabiliter semidia me cr iridis: iit patre ex quarta suppositione:sequisq8 punctus altissimus iridis sit totaliter subori solite ergo multo mitiuo alie parte ocirrgondp6t aliqua portio apparere. Existis duos vias patet remosio atquestio laesi.LOno in omni hora diei et inonini parte alarii pet apparere aliqua portio ubicunq; uerit domo: et hoc intelligetido modo p dicto ne inultitudo lanc albie revingin in titulo questionio variet intcntione. aequitur coire arte O enitentibuo sub equino citat; in pla Paterra is Spotest tempore e docti, per tres homrao ab Oitii solis appareretrio mes similiteras occasum. patet: qi sol est plus ottuo*pquadragintaduos gradusqriti qua tib thqig olitur per xv gradus urcirca inlati sibiliter quatit adpposuit:ergo in tribus horio oritur pquadraginat quinq; graduo et per consequetis post tertia hoiani altusqgiton potest apparere alicii apoitio iridis illis.confinii liter est ante occasunt per tres hora a. Diffici boc stati, patet in per servorso dies artificialis ipfrito possunt v sdere nil quia de iride siper tres alit enim die et u treo post. Ite seqiati coiret arieq8 existe latibus sub tropico estiuali rad poto uni hora cuiuslibet dies apostre retris:qi soleis eae uas plus Sy quadragintaduos gradus prope meridieni. et con sinissita coire aeria secuti dii proportionemet diuersitarent eleuatio nulli poli super oti3ontem: et etiam eleuatiotieni poli ex alia parte unde in solstitio sole exili te in meridie potest apparem iris vel eius pollio et qui brum da no. stat ex istis patet q6ni rima portio ridio qnii ex potest appere cristentib'inplana sup ieel quando solestinoitu vel inoccata: et istini in an pot*pparere est sole existe lite iii meridietet etia ista coiressaria volut Aristote.in liter a. Et cx istio patet qs quanado circ*terram est punctus altis immitidio vel satis pio e et qpsaret tali paruus nitor sitie quasi draco:et mair bomiura ipsani insequentes et se rumitur suglantes . et causa pδ et expie dicit .

Ad racides.Ad primam negatur in quoli

hetori Mitte Adprobationem qua do dicitur de meridie dosogi questio intellige iid est de natur licuit Me Wrtificio: nec similitudo urist fuit politam liter gustum ad omni et sed filum tum a modgni ref epionis et generatisitio cratorum: laa pictarei oetris ceu stis non in maloi nee mi essior iride austiciali. dalia si etcaoceditur:sed imas codii queat acie go et nunc terra existente: imo terra impedit et super marei inpediret mare, a probatiotiem quando dicebatur terra potison esse eis manentibus etc.gra recessio q6 non siporteret negatur lapii insperatai:sed bene ceceditur quando possit geri perpotetuli polintei nomiae Us non miapi lcgi contradictionem:alia non. Et qua do dicitur prope terram positit vapores etc.dicendiiq)Sethdoc possit steri: tamen non reflecteret radium ad oculum existeti telii iti plasnampsicie terrer licet mite ad oculu3 alicuius existetia in c cum tueturris qui si me Eed ad istud quod allagabatur de Ultulone. dicendum; ipse loquitur de iridibus interpostatis uiter oculum et astrum: nos utem iii questione intendisinus de iridibus oppositio sol . si tertiam dicendum cisi hic contingat qualidoq; talis circunferetia potitio debet dici dato colorata:quia sit per refractionenn iris:que sit prellex totie: ii tamen vocetur iriorauestio intelligenua est et conclupiqnes de rideque apparet vitr osplum existerirentiliter astrum et iocuri apparitionio itidia: alias enim omniti oraculunsteid ei possctapea Te C doquariam .si non hoc est et ideo etchaeendunt sto imo pa docaid imui ob tio ite qudicit maliquis possiet in tantiae leuari in edinctove in non tetc.dicendulae hoc exclusum est:qndicebatur iii plana supficie terre. LEdqiginta ascendum dicta sunt intellige da deo li3ontibu o hominio obliquis ubi sol pote leuari tra q*qdraginta duoo gradiis diri ste sursu ni mensuranda aboli 3onte; et qr hoc iii Istand assue iri Veii etiano pol sitan proo etc. Et ste patet questio etc.

veritur vigesimotertio utra

iris lune possit apparere plurieo qua bioina .arinio constitutibuo coloribus et prospitetatibus: sicut tria solio. Et argutatur ptimo aenosi auctoritate Cristotelia intextu veterio translationio et ubi dicit: qs antiqui sapienteo putauerunt miri no viatiretur in nocte: et causo piopter qua putauertit istua est:qi forte non videtur per noctem et lici videt ilist iii plenia Iunio et cum ortu lune vel occasu citataeim et iid videt iris iii nocte in . .annio nisi bio .hoc idem dicunterpositoreos et hoc idem dicit Atristoteleo in translatiotietiolia .c.primo tracissitu de ini piessionibus que fiunt p refractiones: ubi inter accidentia irid sed cit*nocte fit a luna et quidam potie dat qa non fiebat hoc autem putabat. ter raritate latebat enitu ipsos virum sit raro autem fitica aut est: intellebito lateteololeo et alia multa opoit et coincidere:et omnia diciti unae die mensio.in pleii illinio enim fieri neceste dicebat si debeat hie et tunc ut oriente aut occidente. propter in .l .annis bis expetimur steti solum. Eincundo arguis ad ide; sic nopotest fieri via b.ergono plurieo eo bio patet coaequetia tetantecedens probatur.quia st deberet fieri hoc maxime videretur oriente luna in plenilunio vel occidente. sed l)oc coli sequeno probatii resti fallanuet patet co sequetitia per dictum mi isto .iam allegatii:qtita talia opoitet concurrere et coincit aere alites fiat. fallimo probatum quia luna oriente iii pleniluitio vel occidente occidit sol vel oriti iri et tu sic est maior lux ex opposita parte tune in celo: et iii nubibus sit lux lune.et per 'noli mi bibus cropposita parte lune propter iitiniani lucem non poterit apparere debile lumen lulierestrium vel refracitam:quia lumen solio impediet lumen lune et stellariiii e sentiaturivi patet p rexperie illam. Sed diceoiiubeo sinit ita dense quod lumen solis non potes petietrare et spes dire C Coiitra:quia tunc e dem ratione ita die possent ita derise nubeo venire inter solem et iiooiae illud potest fieri. aetamen exper mur falsiiiii etia Damae inlibeo ex illa parcte oportet esse claritatem ex alia parte ceu ubi est lunaret illa paro non obstatibus nubibuo a sole adhuc illii invias quia umbra noli sic est elatio agi possit impedire lumen solio quido est in occidente: eiis dato aevi et aliqualiter per quatitor

vel quin vel decem gradus sub ori 3onte: quia videinuo ad ahuc di sirpinaiiere lumen solio increpusculo antequa sol sit in ori3olite. Tertio. si pluries S bio: tuc posset iii preccis lune apparere:hoc est falsum,falsilaos 3:qino nisi in pleniluilio. ut dicit Pristo consequentia pat3: quia alia o non posset istud videris, pter debilitatein lum titio qiso vel qualiter fieret pluries bio et etiam valde raro contiligita, sit pleii ilua trium vel opposuio solis et iuste in uno dato ors Solite sole occidente et lia ira orientes et sic mite poterat este inoi nolite Aristotelisca non poterat iusibi optingere illud me et oitus viii iis et octa suo aiteritio vel emimerso et plena luria. Quar to tutic eadem ratione post et irio apstere ab stlsio stelliq otietibus videlic3 Ioue et Vellere.consequetia patetiqi ille puehabent lumen si iistbsse in uni hiatquemadmoduni luna et solet in equali Stitate cum luna apparcnte lucidiuo apparimit ita qd si tam modica paro tune appareret sola: sicut apparet Uenuo:mitiuoluceret uenere vel sope; gita bene posset ab altera ista ruin appere scuta linigi sed sal filao patet per ex perien plui:qui iiiiii Saliquio vidit taleolrideg

Oppositiam arguitur quia irides artificia,

leo tune postrum iit pluries apparere eo bio in .l .annis consimi, libus colo libito et inoprietatibus sicut irides solis remo etiaet naturales. conseqssetitia patet perni odum arguendi Arisstotelio de iride solis uilitera: et antecedeno patet pete earietitiam. qilii ira existente semiplenae tum a dirostrita spes tum potest apparere iris lune per artificiu: veletia si sit mi nus O minipietis .et si sit tuna eleusi et duplex irio cit couersio ite colonini suptorio et inferioris:vtappebit p expertentia iacietiti. Secundo iris tune pota puere luna existente et uata per viginti gradu det plena: sole eiustete sub occasu perlat:sed nihil inipediret mi in etiani sic pluries posset fieri bis in t asillio ergo etc.coptequentis satis patet stilatum ad

imammarte Lex eo vi iuria eleuata perviginti graduo pous ae dis igneer i pervigiliti gradus subini3otite: et in cod

huc restant

354쪽

huc restalii vigintiduo gradus de quadraginta dure' a ce: tro iridis os ad circunferentii: et ae id pol pluries fieri: qt in quolibet mela: imo audiui aliquos; infra tres annosbio

viderunt iridem lune.

In ista questio ite primo videdum est si iris

lune poli et fieri .secundo de eius proprietatibus.

De priora o supponenda sunt eaque dicta

sint de iride solio de reflexione in nube rotida vel in rotatione:et cum hoc in eadem linea recta sunt centrii tune oculi videntis et centrum iraesolutae et polus:*st luna fuerit in oriete cd tunc irioppediculariter stat sup supficiem ordontis: et si eleuei lana oblique oriNnti iniistet uret ascinde maior portiost suptate oti3ontiscit luna sit magiae eleuata: et minoicii sit minus eleuata sicut de soloec Ulterius supponeau est; lumen lune debilius est lumine solis: etppter hoc eius fit drabilior renerio et refractio.

Et tunc sit prima conclusio.quod iris Iune

Pot a luna totie fieri quoties omnes iste cause posite sunt sufficienterposite inesse et no impediteare vatet: quia non impeditis causis statim sequitur effectuo. t ecunda con clusio. iris uine pol apparere pluries biotia .l.annio tain diuersis otiiontinuo Sin eo de pbat quia plut leo cause iridis possunt concurrere et poni inesse bio in a.annis aer go etciconsequentia patet:sea antecedens apparebit per emperientiam obseruationifrenderaro homineoambulant de nocte tempore Numioso splendente lunae respicientes lu3 ex opposita parte:quia vix pomini discernere viam si revi ci ut ante secet plurieo si ambulant inter edificia propter hoc impediuntur ne sepe iris luneelsappareatuita omni ore lumen lune est sufficiensiquia quando est semiplena oriensantemtum solis:tunc est media nox vel ptoperet tunc homianeo dormiunt: et est lumen valde debile: quia vix vel nun reflexio sentiretur: et si emiplena occumbat post occasum foralis iterum est media noc: et si sit in medio tali semiplena:tue sol oritur secum vel occidit et impedit Ilime eius: et ergo oportet fieri dire plenilunium luna existente piopc oriente, vel prope occasumetet oportet expectare post occasum solio inta: tum aera folio iid impediant: et ex hoc patet quod rarovel nuno oculo stante in plano orthonte possit apparere naturalistrio sine secundum semicirculusti planum completu: sea semper tecundum portione semicirculi minoi cm si appareat et tunc sepius in istio temporibus accidit no est pluviam et illust est verum tam in diuersis ou3otuibus misi eo deuicet tamen in uno ori3onte possit apparere quando non in aliopter defectum in uno qui non esset in alio alicuius causere fite in aliquo dato onDiitea donatiles impediuntur P cans delao et lucernas ad quas respiciunt: et non obseruaut illud.

vigiles autem intum duo:sistatim post crepusculum remi cerent sepius poste sit inuenire .et saepe mina parte. Eme se cunda sciendum quod pene omnes proprietat eo concurriit ad tristem laneque concurrunt ad iridem solis excepio mirio tune non quando apparet quatri colousicut iris solis et color rubetis apparet remisi suo et sicaturae.et apparet itio tune in medio co&oris aibi. sole autem apparet colouo viri: aio:et forte irraro vel nuum sine artificio post uni apparere due irides luneuna sup aliam sub coloubus distinctio: ethoe Dpter debilitatem luminis lune accedentem iugit etfugiens temi equitur:Mutet in sole: et ascendit cum ascedente et descedit cum descendente: nec potest attingi .et diametere suo vel scini diameter inuenitur per instrumetitum equalio semidiametro solio per modum pie expositum et propter obscuritate suam: ut phtet in antiqua translationae et antiqui vocabant eam arcumpemonis: etdiutius potest durare ae irio solis:qi debile lumen Iuli e non potest dissoluere nec eleuarevaporeo et sic potest contingere quo a finiui et semel appareat halo ludi ire et iris eiusdem in eodem otiionitalicet hoc raro contingit de sole: etsapia montem psit apparere comitaversus sursu detriae iuniet quando luna esset insignis hyemalibus plena inlinea meridiana vel semiplena posset appere ponto fridis magis tamen propinqua terre ad modum diaconio: et sic nosolum orielite Iulia nec occidente .sea Pristoteles locutusest de oriente que debet apparere secundum viatorein pollioneque fieri potest in tali die:vel apparere de iri deliine:vellos

itur de illae qua o vidit etno de alijs: et sic similiter de eius propitetatibus albo dicatur.

Ad rationes . Ad primas.Ad autoritatem

translationio antique potest dici quod fuit virium interpreetis qui non fideliter traiistulit vel non intellexit ideo ni elior est noua transsatio: quia dicitisi hoc quod ipse Atristotele comperit in.Lannio nisi bio:d cit hoc stat quo si plurieo fuit et hoc non videruiit:vel quod pluries possit fieri. Eiud laetidam non potest etc.negatur via tecedeno. Et acta batione etc. conceditur si non sint alia in i pedimenta.Et etiam Uristoteles non capitolientem pio puncto olientis solum: sicast una notabilem distantiam post otium quando adhuc luna emet versus otieno sta quod non sit propinquior meridiei: eteti aiuquando maior potito iridis lune deberet apparere.al si in posset esse in linea meridiana existente luna stcut dictum est. matertiam si plurieoo bis etc. conceditur quando lunano apparet nobis totaliter plena quod possit apparere. Hapiobatione ni quod iton:quia et innato debile lumen.Uscedum quosi non est tam debile quin adduc posset sensibiliter reflexio apparere:et quando dicebatur quod raro fit: dicens dum quoa non oportet quod lima semper sit Pleiaa: sed pothabere lumen sensibile iii oriente existens post occasum solio et causare iridem: vel etiam occidente ante ortum soli 3: et erago litera Prist non en ita preci se capienda computasso vis; ad minima a d quartam.dicendum quod no: propter debilitatem luminis licet sit sensibile tramen re nexio luminis earum non est multum fensibilia in magna distatia:vel se lana esset sub tam modica quatitate apparetio scut ille stelle: non causaret iridem .et intelligenda est ii clusio dicta nunc de iride opposita quando oculus est in medio inter Iora tris dis et lune et non de iride intermedia inter lunam et oculum quia li talio posset apparere completa: sicut etiam prope moelenitet lucida in coloribus: et non neret per talem reflexion totaliter:sed magis per refractionem ut experieti a docet etc. Quare patet questio et c.

visa triae cum sole vel astro eleuato notas biliter super oti,diem appareat milior portio ma inito circuliss appareat sole existete in fine oli3ontis .ciet arguitur priano quod tioniquia st sic:tunc hoc niaxime vis acretur eme propter maiorem densitatem vaporii roridorum in quaevo frangeretur lumen solis quas do sorinoli rite esse te quando esset eleuatuo: consequen est falsunt consequet Ilia patet: quia per hoc expositoreoliua

ius terthaeddunt causam huiuo accidentio iridio. Et vitulo in alii commento conclusi iis.lxxvi.dicit co sole existete in peripheriacit 3ontis acrest grossior seipso postmodu3 per luminio solaris presentiam subtiliato:palam qd in grossitioil illo aere fit minor refractio a perpendiculari:radii autetiae refracti magis approx linatur tige perpessiculari ae post inodii aere subtiliato. Consequentio fassilao probaturaiarii sese existente iuxta peripheria oriNimo:et apparentib'duabus iridi hus: quamini fines sunt iuxta superficiem terre apparet tiaequalit ad circunferentiai in dentitate uolsaetio vel vapolis radiolum: inio sicut superius est tactum forte in eoste 3 ioco densitatio aeris ubi viii apparet iris pitticipalio prope finem oti3ontidibi alteri distanti apparet finio secutidarie tridio .ideo talio diuersitas non est propter densitate. Secundo.si sic: iocinaxime videretur me a)pter radioobretriores inter solem et circilii ferentiam iridio qua do est eleuatus in quando est in oriente vel in peripheria ori 3ontio: sed consequeris est fulsum .patet consequentia. Ex hoc enim quidam expositoi huiuo notaetratinationis qui fuit in edi

regis p hilippi fili, Euadulci regis illustrisinii si ancolu3

nititur reddere causiam butus incut quandoq3 circa rex recitaui: sed consequens piovatur esse falsiim:quia semper distatia solis a circunferenti iacturalis iridis est equalis: quia sol est polus iridis sicut etiam centrum oculi est polito trudis ut patet per diffinitionem poli in pii pio perspective Uitillonio: et potius sol per maiorem dista litiam distatet quando iris fit maior:etiam per tantum declinatium mitruo circitferentie tridis quatum euatur sol ex alia parte ivt pateti et per astrolabium posset experiri. CTertio si si citu sic in iii

355쪽

m Tymonso in tertium meteororum.

dibus artificialibus sole magis eleuato deberct apparere

maior c rcunferentia:consequens est falsum et coit expertetiam sequentia patet cum non videat maloi ratio de uno de alio: ut patet constae rapti ceteris paribus.

In oppositum est Aristoteles in litera talp

pitulo pila huius tractatus de impressionibus refracti omivvi dicit: eleuato autem magis supple sole vel astro circuli quideri maiorigintilior autem pollio et pio mittit Pristote leo se reddere causam: Quis rid appareat martifeste: post Ored ait causas alioruni accidentium reddit causam istius et satis difficile estvidere quia sit causa imus unde puto illud quod dictum est circa literam per modu3 istius re, o litoriolari allegati poterit esse causa vel saltem tanti a signo possumus periri eleuato enim sole p viginti gradus i nostro Ois3olite vel sup nostra ori fonte q6no per viginti grai'ait extrema circunfaetitia iridis vel supiena propinquior otia 3onitd tui metit sol fuisset in oriente, set et hoc etiam potes haberi quod Gipder ndo et opposito polum india subori ionis: tot gradibus quot sol est supra:et similiter centrum iridis tot iuniendo gradus altissime altitudinio supremi puli: cti indis: fi plures gradus occupat semidiameteriri dissole eleuato sole existente in peripheria oti3ontis .et id iionsum ecpertus:sed puto esse verisimile it derelinquo experie libus h in o sit causa butus q6 sole eleuato sic appareat per raditi propitiquiorem vel remotiorevel quocunq; modo hoc difficile est viderema opter cautio Uitulonio: videlicet propter peii sita telis et raritatem non videridee: qipi opter hoc oporteret adiris appareret obliquiis eirculus ex quo Dpe terram radhesibiit densioleo quamperius:et ideo magis spinqueetrent partes arcus versus terram Sisi urio circulo deberent esse:cultis oppositium experimur: et cosequetitia patet per dicta sua.Chremea .siste est ei: inciti artificialibusiridi i 'nil notapperet iris inrorati de densisti S subtiliolicuius temen oppossium videt. et consequentia patet p dicta sita pilud allegata in prima ratioti ita me cetera per . x perscti in multum me moli, ni in cotras in cotra parte fratrio Vitulosiis. patet:gi iii hyemeqsim stiriando vel expirando a reniverso occipite ad solena videi nusqd iste aer sine et ibi oestrari si aqua cum ole sparsa vel cii alio sparsorio: et tametri tali arioli ere apparetntinoi pollio circulareritte et mino riscireuit Singrosso aere vetiti rotationeaque agrositore. et ipse dicit directe oppositum.et tamen si rationes sue vale rent Probaresit oppositum huius experietie quot est impossibile. Si ergo dic supponesto eaque dicta tantinali sconclusionihilo de quatum punctio inealem linea recta et de eleuati se solis etc. intervis supponatur q6 per prope terra et grossior et magis mixtua cum vaporibus et ex bala

tionibus ad patet propter hoc eium videmus solem rumpeterra moli3oliti det apparet maior nobior quia perplureo vapores et exhalationes apparet ab stestet tit medio celi: et tam fodite pius eleuato et splendente super terra compluta superius S per nubem coplutam descendenten ut oportet tepore apparitionis triciis ivt psitet expcedentibus questionibus: tunc solem tendetemper terri cito causani vaporeo iti iri fidima parte aerio: quia non tacito possunt alte eleuari.CTertio supponitur quod refractio et reflexio ostendes apparitionem iridio in medio densiori ampliust lativo se diffundunt m in medio rariori et subtilioris stap tet p experientiam adaducta 3 coircus Iuloite: et posset esse coclusio probata per eaqu*dicta sitiat.

itergo prima si onclusio:quod sole existe

te eleuato super superficiem ori3ontis plani quando apparente irid*apparet tilinoi portio maioris circuli*apparet dum sol fuerit intermitio oti3ontic probatur:quia quado radii incidentes et refracti et restexi ad Dentioiecere vel ros ratione incidunt otii alto tempote qua domino est eleuat'igis etc. filia patet ex tertia sippositioeet secifida premissis: et alii ecedes lim; it r.et coni masco clusio:ciae fieret in artificia libito iridibuo gi indes ii medio fieret maloieoi ergo et in naturalibus. o sitia p3 ut sepe dictu est in alijs.CSec Ida coclii sio.qGqii asso potest apparere sole eleuato pollio circunscretitie mutor equalis circuli: sicut si sol in ansisset propeoi uni:licet raro doc contingat ista probatur: qi quandocuetion existent malon densitate piope terr non est et aliqua causa quare apparet maior circuli portio: ergo et cc6sequensti a patet: qitia deficiente causa deficit effect 'erea imili edia, te dependeno. Tertia conclusio ei appareterbio sequi:*st aer cotide sat successiveuniformiter per totia posset cotinue

in eo apparere augeri irio et ampliartacconuerso si rare fidiret: dimili utipatet ex his sequi tali scoiretari u 3: et sic nisi sit regulario densitas erit irregulario figuratio sic qd iid sempapparebit sicundum circulum propter impedimc itum illasterier nec secundum se inicirculis linet iboctio videtur inconuenteno: licet raro colitii gat talio vel tanta appareno irregu et latitas in figura et iis vapore.EEx istio parcida sit dicendii ad quesitum:* sic est m apparet minor portio maioris circuli eleuato sole: et frequenter causto concurrent bus et no alis

ter. EedeStra istas conclusiones et dicta videt esse illud quod contra Vitulonem post oppositum est allegatu de irreregularitate figure tristis.Ideo dicendii qd non linio consecquitur irregularitan secuti dum irregularitatem materie.

Ad ratiore principales. Ad priniam si sic

hoe maxime videtur te: negas consequetia sed hoc est 1,pter maloietn raritate in . Ad ybatione coiisequetie de expositos rit, iis et de Vitulotie.dicendiiqfluminio solio plantia non subtiliati tuin aere: sed magis p misceret illii pluribus vaporibus: et sic totum simul eliderisius cn fuerit aer sole cxpitc iortu vel occasu. V ea qi probatio visitatio consequerie videtur esse coli a pdictati cori clii sioneo: quia duabuo apparet buo iridibuo inequalibuo lipe terra meos triti librio rotastioniblio eque de iistono vides esse quin ille quali de istitate ii requalitern Sappiuere deberet. Et vere laoetatio est diffidici leniihused di eo obabiliter saluo meliori iudicio: qd talis in equalitas Duoris ut iridium iid prouenit solis in ex in equalitate dens itatio:gmagio ppter similia et aspectunt diuersu 3 costin ilium velocite densariis vitula ruina divit stolocis: sicut superitio fit stoclei miliatii else possibilest vimale plenii a qantepositit oculo et retro posita candi la capiti. ibi etsi in eas de ii dentitate retii silete .ppit releuatione et remotionem sistus vim alio dii tersificar et immutat tirappillo colorii: et etiai nequalitas. sic et Vitan proposito datae itali raterorationis prope terram potest fieri meqitalitas circunferetiarunt dii 3 conuersi sinit coloreo adniti tuo .c id secti iidani cti dicitur hoc eli piopter radios etc.credoqihecud sit rationabilio cased ite signum buiuo quod fuit dictum post oppositu in. iud tertia incedissimili terminartificialibus fiat maior si vapor ve roratio sit densiou etsi datia olet doc experieti adocet: et de hac questione si qualidod coli derati cro forte ii ita itus dicam o modo et

fueritur conseqitcnterutrum

irides apparenteo circa cadelas sint rea iter exilienteo circa ipsas candelas. ciet arguitur primo quod sic autoritas tibus Bristotelio in .stidit, .meteororum. ira nidicit iri capi .de iride apparet utiq;. - lirio totaliter sicut que circa luceritas i. candelao .circa has enim sectitiduni plurima austi alib'exi, stetitib'irio fit in hyeme alite maxime iis anifesta fit oculo Shabentibus humidos:boissenim vi suo .i .ra diuo visualio cito ypter debilitatem rema sigitur.iit aure3 et ab hianti ditare aerio et a vaporatioticet flama destiteruet mixta:turicenini fit speculii et propter nigredines imosa enim vaporatio illa .et sequiti irpost ubi olteiidit qualiter colouubeus iridis circa eandelam debeat apparere: et vultqiiod purpureus appus reat et non pinii uolet hoc quia radiuo visualis est debilis: et speculum est iiivirum et umbrosum vel aer viilbromo etdebilis raditis: ideo non apparet color pulis ceu o. quibus verabis patet ni alii feste quod poti it talem iri deni esse in aere. Et docidein dicit post immediate voletio quo diris auefit m roratione per remodest similior iridi celesti*que est circa lucernao et candelao quod non esset nisi effetiris eirca iucernas rei apparet esse. unde imaginatur differentia inditer pliniceum et purpureum colorem: quorum utcrmcit rueheud:sed puri lceus est mixtuo albedine vel luce alba:etrecte si color esset et non lux est et ut color marumque dicuntur

356쪽

hedisse nec luce alba:sedeotius nigreditie sicut est color laal rumini beorum: ethccolaveratioti essetat nisi esset aliqua inmite circa aliqua candelavrfieret quo: de qua loquitur. hocsdem apparetali autoritate isti tu loliis stio: spectiane streolumento coli clusionis. lix.dicentio .hoe etiam paret quoi ita sistit aere modice deiisitatis in deme maxime statis te austro circa lucernaol eque liter videt lumen restecti secudusii Mima circularcin .etniaxime: istinuo humidis rad quos de facili sit luminis reflexio et formaraecumvsrtus visiussis pleri elucitateorgani debilitaturistes no potest densita: te in odicam aeris penetrare: sed ad ipsum mimaret vise re Daslgi citrabaere modice densitatis. siet ertia ratio.st sic tio emetiris realiter circa caii delas existens:tunc nobio approximatis calidelis no appareret fris in eodem loco si amtecederet nos sicutiti celo: si currimus versum Iocus p p rixtionio tridis precedit nossemptantum semper equaliter a nobis apparet distare. Et ex illo apparet colaquetitia ex iis militudine in celesti iride sed falsitas p experientiam patet

quia siue recedamus: siue accedaniuo recte circae candelam apparet irio: et non accedit ad nos nec recedi dilicet maior et nitrior appareat circa eandem. set constrias a fratidiquissiliindin ibi essent: tuticili alio loco est et iris Scirca candelaru3 fiammas Sed hoc est falsum et consequentia tenet:qi et quo

adparet vel igitur fit ibitvel non ibi:sed alibi:taine alicubi. Sed falsitas patet.quia nullibi alibi est lumen candele tante virentiam possit sensibiliter refiecti ad visum Tum propter remotionem alantet videlicet flamma. Tum etia proapter remistionem eius:quia securidum proportione distlitierenti tritur: et est renassuum etiam aer alibi non est ita uniformis in densitatev raritateqd possit sagura talio reflexio, iis apparere. Diuuarto sino ciuentibi irides realiter: tune in aere rara quocunq; non flante euro vel austroni ec oculio

debilibus solum vel melius possiet iris apparere.hoc colis que adest falsum: et contra Tristo.in litera: eteolitra experient tam .sicut allegatum est.etiam poterit quilibet experiri sed consequentia probarmula ex quo no est in aere: tune qualicterculi varietur aer: siue rarius: siue desius sic idem erita ergo eque bene in raro sicut in denso. Quinto si is 6.visu oculusibet sani in distantia debita et ceteris paribus decipes ref hoc est contra Tristotelem. .deaninia sed consequella proba F.quia quilibet iudicat esse iride.et tamen nulla est ibi circa cad o tutiudicas: ergo quilibet decipitur. Sexto. sino esset irio circa candelao eadem ratione vel pari mim iid est circa lunam corona colorata qfio nec in celo trio celecnio ex opposito solio cosequentia tenet. quiantisto.in ut radicit:quod irides circa lucernas vel flammas candelasrnm fiunt eodem modo sicut celasteo .etstcut iste questunt a remis si ergo iste circa cati delas non sunt realiter ibi existet eo:ubi apparent: Mnee ille alie celestes: cuius oppositum

visum est in aliis questionibus .iet sic pater uisita o conse

quentis.

Oppositum arguitur . quia si essent tales

ibi realiter existentes:tutic sani sanoa habentes oculo I non lachrymosos: sed fortes: mel tuo et citiuo de crent percipere taleo irides m debiles habet eo oculos: vri opposito modo disposito o:seacori sequeris est cotra experientia et coiitra auroritatem prius allegatam: ergo nolunt tales ibi existetite

prima cosequentia patet:quia omne visibile realiter existe in aere tali lumen vel coto; in ius et perspicacius vides evitam forte in et sanum eo per debilem ceterio paribus ut patet perinductionem: sed taleo irides limenti essent gliquia visibile existens in aere raneo lumen vel color ergo*c.maior iratu orditio non solum patet hi ductive: sea etia ex eo qo vltus est virtuo passiua quequantumcum fortita fuerit et me liotest passinior et minori vel debiliori potest patio virtua passiua debilio: ut potest satio haberi expunio seli .et per rationem: qui virtus passiua terminas permaximna quo non otest pati: et non admini inua quo potest pati: et quanto me uoltant diminuo est iliani inuina quo non potest pati ut patiet condideranti de se.sed minor rationis facte: videlicet coiri decli essent et c. patet de se. Secundo sic si esselit irideo circa flammao candetarunitores serent gereri sibi propinaquiolem et reinotiorem condensaretitime conuiso piopiti. quiorem condensarent et remoti em rarefacerent hec colae tune nulla est causa apparitionis huius:eum oporteat alia quam esse densitatem maiorem in parte aeris ubi est iris oubi non est:sed non potest dici secunduim videlicet stipiope sellamma cana econdeii set aereiiuquia o positatu docet experientia et ratio est:quia caliditas rare tacita erem et ex iccat: et ideo est rarior in estate O inmeme reterio paribus: et in locis calidis et prope igitein O longe: vel in frigore nec potest dici primuin .videlicet quod cotidenset remotis a rem et properare clat: quia iis selisibilis est caliditas candele in lateribus:ettion nifflatum surren:ergo in laterili' noapparet trio: ubi tameli inaxime apparet poetio et sensibiliorm superius.et pio batur: quia non tam cito sufficeret cande Iararefacere aereim icut mouetur per ipsum: et cum moueequatumlibet velociter semper et continue apparet iris oc lo sequetui remo isto modo non fit per rarefactionem aeri

'densatioem in diuersio partibus: quod tamen oporteret si esset: ergo noti est ubi apparet.*Tertio .si essent tuaxmie debereti tesse in aere humido multu imet in tempotibus humi: dis .ista consequetitia patet: quia dicitur in literam austraolibus existentibus ventio vel saltem euro qui sunt humidi venti: ot patet secundo hiatiis se a consequetis patet esse falsam.quia omiis tempore anni et l)ora: et in quocunm loco ra m et seco existente aere et calido apparent: ut experientia docebit te securidia in modum quem narrabo post metuarto. si einentirides circa candelao:tune color puniceus deberet esse propinquior naris me: et postea viridio: et tertio alurgum sed consequeno est falsum: et contra et perientiam .sed consesquentia tenet.quia puniceus coloi fit per radium mitiorem ut dicit Bristo modo constat qd radius prope flamma esset fruitior Oremore vel remotior existens .et licet mite aliqui cocedant consequeno:ramentili non errarent: quia dupliceo apparent quando M irides una ilista aliam; et tamen quelisbet habet suum punice uni colorem exteriore te sic conuenit quod puniceus inferiotest mediatus a largo superiou vel viridi: sed post viridem superior est puniceus eiusdem superioris: quia puniceum est remotius an anima. Ex his persuasionibus videtur quod non titides circa candelas aucet esse apparent,

ii ista questione primo videdum est de ter

minio questionis:deinde de iii tellectu tituli: et tertio ponetitiir conclusioneo secundum intentionem secutia ira quam sit questio,

primo sciedum quod irides apparen

t eo circa candelao dicuntur circuli rotundi circat lanimam candelatum existentes recte: sicut depingitur diadema circca capita imaginum sanctoriumetcontingit hos circulos appq rere quando candela l)abet paruami animam sicut cerei quibus ducutitur hore vel studemuo et quandovin medio anteve loci ponunt sic quodlion sit aliqui pari eo a grus vel reflectens lumen candele preseno vel piopinquius: seamina umbia sit directe iiiiiii e literaruit ab oculio videtis flamma indictarum per flammatn:vius ad parietem: vetus ad pauimentulit:tunc apparent: et sic semper siluando carit delas: et sic semper respiciendounam lolam flammam' nius candele: a quocunm tempor et loco qnantia cuia disicco apparent:dummodo oculus non sit nimio Ninquus: vel irinita distanos sed prope ad duoo passiis et non plus: et non multii plus et minus videt si distarct pduos pedes vel tres et hoc in nocte et non iii radito solio vel lune tentis candelio: neeipno lucentibus versus ceti trum; vel etiam sti centro doni'tet hoc poterit quilibet expiri: et tales apparitiones in proposito vocantur irides candelarum reIii ideo lueerne secuda Tristotelem iii litera vel circa lucervas det sunt itur bic lucerna pio forni candele luceptis, limus trotalidum csumiles irides possunt apparere osibi moria lucernas et me lius multii met clari potethoc absipatiqua condensatione aetario: et iii quocunq; tempore et ioco quantumcunq; sicco idebis tela ineno id inato: sicut patetitiam si obstruerentur omnis solamina camere et rintestne stratum: sic quod splendete sole sit ibi piator obsturitas in camera eo esseti nocte vel equalis aettiic retunsi pusi forame in fenestrast qd radius spissistit dinio vii suo digiti qualitu adspimitudine sua vel minoaris sic dimittat incidere oblici suptaeculm siue c(cauin siue

357쪽

- Tymonis in tertium meteororum.

solia uiuo oculum in distatuta a speculo p longitudinet posiviniue sic q=racliuo restectat ad oculii : tunc illi oculo intrabitis apparitio apparebit inultaria virgarii: mine si dilige ter aduertat babebiti rideo duas:viii exteriore:et alia inscrtos Tem: et ambe habetu colores vetapparent habere puniceos in extrema circularentia et virides in medio; et a lurcos licet debiles sint versus speculii directe ad specu viii etDirecte actitate ' sed aepe apparebit sibi iuxta forameia triscelimilis vel irides .et ita sunt expertuo .set hoc de punio.

Dciccundo pol esse villas intellectus que

modio: utrum alique irides sitit vel appareant circa candelag:ali usumi truleo apparetes circa caiideris sint ibide3: vel licet no situ ibide: sed alibi licet appareant este ibides: utina ago speculi apparet .sse retro specii tu licet noli tibi retro et quandocue ante: licet ilo sit.Sed aduerteii dii id mite ist imiti candela est uice iris apparens cli ea eam alicui. igitur inatelligitur de his qpossit ulla sum fierii et iid de lax iste latibus soluiiu sed etiam de glijs.

Quantum ad tertium sit prima conclusio

quod qua doma limes rideo apparet eo circa candelao visc: sunt. probbE: qui acu tussibet sensu omo vera talibqqita domvel potest moueri tergo qualido sunt coii sequentia patet: quia criti bilo nomouetur setistis cum sistvirtus passiva.Secunda conclusio qlta leo irides apparetes esse circa candelao ii H eunt extra in aere circa candelao realiter existentes. probar. na tota flamma candete picti evisans bra tuen aerio vel fenestre icq miihil iridio apparea Vulta stania apparetiris talis: igiturno est in aere.cosequetia patetietantecedeci potes pili libet experirio nitri nocte. Secudo. ybatur ideqiij csthi iuxta candela in aere: tunclina sola flama c.uidele inco para tione ad viui oculii respiciente ad uni branti et aere omni qua q3 diuiso et apparente deberet adlluc poste apparere talloirie: sed consequens est fallantiet contra experietitia qinsomni noctequio potest experiri .et consequetitia tenet.

sic em est iii iridibus solis et ine: qd luminoso solo occupato et ii oti viso videntur itideo: etsi militer quando apparet da lotuit ceruinculuna vel sol occupastu elius apparet circii feretia halo q3 quandon Soccuphrastri illi:et si cena debent hic esse. igitii Cetc. E Tertio medietate candele vel fiam me visa solam: et inedietate etiam aerio impedita non apparet nisi sola medieta : cuius oppositu experimur .consequeatia patet recte sicut de iride celasti sole existente in dii et evelin occisiente: quia per solite abscodii meaietas iste etiam hic deberet accistere:quod est salium . quia totii adparet si cui pilus quando fuit obumbrans medietatean. Et attooporteretqdesset visa thera completa diuersorum coloni3 circa flamma caudet ei et non solii circulus: si hoc est falsu3:qi irides sio fiunt permodii sphere:ptvisti m est in glido questionibus: sej per reficeione in ab astro ad visum existentem ad eundem pitum est astro licet. ppinquius iridi. Gedeon sequetia probar:qi ad omnem differentiari positio tiso stantib'do millibus possunt vulere iridem etiam equalem si equaliter,distent ab eadem n trima candele. Ahodo si lictergo p dissi titilonem e re esset vita sphera completa diuertumni colo iii sediti consequeno concederetur inultipliciter posset reprobati: et queri Suare non apparet tota spheravni: et super quo colo te neret lucis reflexio vel refractio:et quomodo ista di iter sitas contingeret in coloribus eodem ec stente aere et non diuerso fim rarius vel densitio. CTertia cori clusio est.qtio a taleo irides sunt i circularentia foraminio oculi quod vocatior amen vuee: et prope circunfierentiam il3ius foraminis versius centrum eius decumati do.et hanc conclusionem opinor et psit adeo sic: nain ex quo siti l indi iridesper plimapchisionepte cedelitem: et non in litigi aere per scemidaminec est aliud medium vel locub iliter ceti trui uoculi ve locu3visus vetvirilitis visitae: nisi humoreo oculi anterius in quibus virtusvistiua non operatur visionenuet oportet essu mediu interviristeni vimia in et luminosum: ergo oportet q fit ibi in oculo ait, te into piope circunferentiam foraminio visee: et hoc est; potitum:ut opinor: donec meliusnscuti ei nur:nun Seium vidi necati diui aliis in sic dicentenuio forte erro nescieris: cupies gainena metiuo conspuerarite informari. Et propter hac coacilisionem contingit nil abentes octilos utilia ooet nouiter

expergefacti de somno Iliasis et Melius vident tales irideo:*iii humido istorum oculoruiti fit ilia torreflexio e refractio lucio candele Sin oculio alioui. Uliae imaguror his tu modus qua dii fiat ne canacte infra certatu distantia in sigi abi iuniet ultra illam certam signabilem oblique incideriteo prope circulamilia foraminis vite et et non ibidem propter naeuiu 3 deii suis refrangulis: et vaduistin centrii cculi: sicut o ictu 3elhyritio Pedalo .et etiam aliqui reflectunt in pellicula in occiis panteni et continentem l)umorem:etvsq3aacenti uni reflectit tui : et sic diuersi radii secuti cluditier sua te parriti distati ruis a centro foraminis:per centri Histrat pcrpcii diculariora diuo qui rionstangitur: et sic postulit plui coirideo apparere

et plures coloreo: et qtitu Mimnen est circultare ideo apparetirio circulariter etiam si siqnima esici oblonga ad circo a magnis flammis non coiit insit hoc videri: quia occupant toti xlocum qui deberet esse piopecesurum stamnie cum vni bioes suo est: et ideo ixo fit aliquod tale et certe non potest est epitis stante euro Salio vetito:mst quia tali coctili sinit buundio creo naturaliter: et noli propter malorem aerio desilitateimqt ut dictum est circa specula confinii leo apparent ubi nos i lita eris condensiatio nec refractio:vt patet etia3 respiciendo pGramen versu a solein.Igitur salii a reueretilia Ziristo. et attorum consentiesvium conpraerat tonstio que premisi i ue sint pro eso vel e contra hoc opinoiella tu agio certuisuetia si ipse oppontuni intellexisse videas unde iridem celi vel celeste nipost et ciuio videre in specillo: sed iride iuxta candela iiiiii

quia non est ibi it x aere: sicut dixi: sicut iri occlesio vitae etiahoc potest variari lac tria dii mons neni differetitiam positioi;

sic iit mouet tirocul uo: et apstercinator et minor .nlator quad

oculus pluo distat. mitior quando est propinquior . quo a noest et nisi esset in aere,

Ad ratio es in oppositum. Ad primam. Et

prinio ad alitoritateo potest dici ibi et alibi ubi loquitur rean tripbo ite qiloqilitercisi plariter et eoru cxeiiiploium no requiris verificatio: s3 exeinpia potitiinis i id qi ita str etc. Eatu ter dici f.q6 apparet trio licet non ut ubi aphct ee: et doc civersi et coii cessinii pituo. et otia si de diciscar fit ab husiriditate sterio etc.eicit ilicitando aer est viiiiii alio: tiliae etiani oculinati iraliter sunt magis boni id ut ideo tium agio apparet Oalias si iiii liter Deo niti ibito a istoritatibus Tristote . alitoritate lac indas ii iii.x perspective: etia dicitq=loquitur ibi modo alitiquorum opinant tum visto irem fieri extra nil latendo: et hoc noest vertim: et dicit irq, etiam Zit isto. exciti piaeriter loquitur: et nona dolimia ad itertit:et ii ita libito citi liber experto est credendum: et qui diligentilio .fduertit ei diligent tuo credaturis deo si experiei itie dicte pro seclida creclusi ostie suffictui it credatur elo pluo v alijo: qiii eao neglexeruiit. hid tertiam si non est et irio etc. dicendum qi non apparearet remotitio a cande Ia vela flaninia saltem in longum : sed magis propingitiuo centro candele vel remotitio:et doc quiatiosi est circa candelaim iec in aere: sed in citcunseretitia oculi vel fora in inis: quod viditur equaliter distatio a cetro ocurali ideo semper apparet distantia equalio buiuo ita ecanteceodit: trec secti itur: et secus est de iride colesti. si Ed quartani tunc sii aere raro quo cuncti non flante euro et c. conceditur cose lieno iv in aere raro et rarit imo: oculis similieri dispostitio

ut dictum est ete. Et ad ili isto. dicitur. qi opinatiirqd in aere fiant extra oculum: qilodest falsuimet q6 magis apparet de bilibus oculto: citia magis ibi frangitur vinio vel radiuo visualis .c et alsam .si ii oti tunc vistio cuiuslibet sani etc. mcedis si iudicet vel P se: vel cum adnitolio litterior; lati sutrin pirio fit extra in aere errat et decipitur . nec mirunn quia de istis fractio ilibusque in oculis conlitigiit non potaliter falcere: et est ibi med ij iii dispositio: videlicet partio ocii lac si talis no esset uo oporteret. EDd aliam ratione: tunc ea de rastione no esset circa luna halo etc negas consequetia .rid phattolles n. qm dicit litera ae eode modo: verum est secundum appare latino: licet no omnino sit secuti dimritateni ut patet co

ge et paralleli fiant ex refractione radiolum sicut

358쪽

sm figuram circuIaremi: sicut iris vel halo conseque iis est

falsum .ut patet per experientia in .cdsequetia .pbatur qui si fieretit ex eisdem causis effectus deberent esse coiis inii leo. et per consequeo cit ista fiant secuti dii circulu3 vel eius poratio ite sequerereset illa. CZeculi do probatur specialiter qGnoti fiunt prefractionem: quia fiuiupi essexto ne sup specusta irrellexi ipla virge: ergo nori st refractione.ergo et coli seqtientia pr3:qi reperio et refractio sunt modi distincti radi di .aia tecedetio probatur per Aristo inlitera qui dicit .virgequide ergo fiunt pir regii laritate speculi. Consimiliter pio batur de parallellisque fiunt per reflexionem p specula rerugularia .crgono per refractionein consequentia patet et ait:

tecedens linii liter et Iiter a.quia dicitur. paralleluo aute cliniarime regularis fuerit h. sequitur .rarit dein speculi is clivuli 3 emphaseoo colore. Tertio ybatur cyno fiat per reflexionein: quia fiunt per incidetia aeris super medita diaplianum itino rariti liquo radi' pio cedit: licet labra direct '. ergo per refractione ut appariti t. consequentia patet. qilia sic fit refractio: sed antecedens probatura iam ea anus heo siue ad caliginent spissam nondum existerile iii aquam siue ad alios vapores magio raros sudij incidunt secundum, dicit liter uia talia sitit diaplbani niedia iiiiii 'rara aerestem radius poterit penetrare oblique incedes: sedito 63 incessani rectu clauarto.si sic: tani fient virgeu paralleli ex omni differentii positioitio prope solem .hoc coli sequens est falsum et contra Tristo mi litera quia dicito virge et pa ralleli: nem prope sole valde: neqx longe penituo .Et parum post dicit.* nem sustulem desub tuo .sed conse iretia Dbar. m vapores regulares diuersi vel irregulares possunt apparere ex os differetia positionis solis .e Quinto impostibile est fieri silium sole pare isti .ergo impossibile est fieri parallela per reflexionem vel refractionem consequentia patet. per

hoc quod parallelus est par soli bellos enim grece dicitur sol latine.Sed antecedens patet lacundo ceu secundui cursiim nature consuergin

Oppositum patet pre Aristo capitulo viti

mo istius tractatus de reflexionibus ubi dicit: easde3 enim dictis catilao existilitari: et de parallelis et virgio: fit efii patralleluo quide refractio vitio ad sole:et capitulo pii ino discit quod causa omnium istolii eadem estuc, iridiim paralleloui et virgarii. hoc idem patet per Uitulo item conclusono. lxxiiii.que dicit virge per refractionem radiolusolariurum affvisum ab sitiqua coli sistetitia vi labroria raritate et spissitu: dine inequaliteriet qua iit ad paralleles conclusiorie octaua paralleli fiunt ex refractione radiolunt ad vitain.

ii questione primo videbitur de quesito.

secundo de accide imbus virgarum et parallelorum.

Quanto ad primu laicis dii quod virge

nerantur per hunc moduna.*radi incidiit in foraminania bilini super vaporeo vel aerem vaporosum. Et ex doc taleo radii partim reflectinaturi et pariun refranguntur vis, a lvisum: et sic quadomo stetiduntur diuersi colores ad in odii coloni iridio protensi secundunt colunas rectas vel modicii tollitolao:et talis diuersilao colori contigit secundisi diuersitatein vaporum in densitate et raritate: sicut et in iride: et q: taleo vapores sic reflectentes et refrangetit eo no babriit rescinoidine:sicut infride' ideo tibi, abent steri fecitdu aliquae figura regulare: et piopter hoc sudoreo qua do malui u3 i hyeme si teneantur in obscuro inter lucidum foramen et oculum vapores existent eo apparet. I Ex hoc potest poni illa conclusio.quod virge fiunt secuti dii refractione et restexio nem radioruin simul probatur quia fiunt sicut irio. ergo per reflexio ite et refractio irem .conseqtientia et anteceden o pt 3

ex dictio. CSed de parallelis scieridia ni fiunt secuti dii istii modii qn vapor vel roratio est magio desa fico sit .Ppe derisitate in aque:et sit figure regularis vel habens una superficiem plana et politam: ad qua radii solio incidant obliqueret se lacii id nequale singulti restextus ad visum liostrum replestillanteo tam color cm eo figurauunc apparet sol ta Si in speculo magno restexe.et yoc vocatur paralleluo: i paruvel simile soli est enim quasi imago solio in magno speculo apparens si ex isto patet secunda conclusio.* paralleluo

etiam sit per refractiori eiu et renexionesti radio tui solio an agis tu est fortis reflexio paralleli S refractio .et probas putia iii ratioticante opponituun scilicci sed aurit seritum.

fccundo scilicci oc accidetibus prini u

esto frequenter fiunt a late se solio et Iion directe sub sole: nec sapra: cumo causa in reddit Alristo. qi cx lateribito p disic talio materia vinabrosa v. tua polosaut stare et permane: re quousci ista possint apparere: et abitide radsi possinit re flecti ad nos Lasi materia est et suprapor sola nidis diueres vel per velitii alii oueret vel radiuo inciden o ad noo non reflecteret: et sic si tuli tersit sub tuoc steriit ateria directe. Secundo accidit quodndex opposito selis: cuius causa es iqi dato ae niateria esset ex oppolita parte solici radius solio norest ecteretur stando se illibiliter: licet sorte ad alios existeti tres vltra subori Solite alio .ctiarai sitis esset debilio propter longitudinem vel disitantia a fonte et sipeii diculariter lucis deret silue diaphati uni desistitio a re ergo penetraret et pro pter hoc tio multuml, si scit ecdistanter appa ieret illa aio: te vi Tertio ista non filmi de nocte pio pter deficium radiorum solariu3uuae ab atho astrio polluiit ita bene apparere: ideo non possunt fierusaec apparere picoluite lunul iis vitata octe.ergo nec alie parteo stet leniec planete Dpter reficii odincni rastior viii. Vstuario accidit q= sepefiunt prope ortu in vel occasu in solis: cuius caiisa est: qi ibi materia poterit congregaridum tuo et aqueo tortu :qt sol fuit ab scito per nocte piecedente: et sic vaporea propter frigito suis teonacti sati: et deve peretqt rccedente sole qui elelia iiii vaporeo infigidatur aer et radensantur vapor olnnic di oramen coli vel cira

cameridem potetit quad. q; apparere paralleluo: si tita cidit in bosp dolo:quod est quoddamare diuide ne asia ab curopas vel quedarii patria his iuda ubi apparuerunt duo paralleli oriri et ei maiiercet per totum di iuxta sole ut ad occasum:et causia fuit ii inita mul itudo aquosorii vapor; et queda celi iii fluentia specialis . CSed ista sunt segna pet noscendi pluitia futura3aedi nequaliterqi parallet 'vigirificat iliaio: eo Tycitius pluuia o venturan O virge: ausa est: cuia nia telia paralleloiuni est magis densa et frigidior et citius coituerii bilio in aquam quam materia virgarum. Erbia patet ergo de omnibus irnpiostioli ib' per rcfracti c. neni radiorum factio.

Id rationes . ad prima intuesicrclit et c.n

satur consequentia.Udprobatione 3 destini libito causo ticedii est di cause sunt stimi leo quatia ad genera leo conditiosneo: sed no oportet qtra tuni acto eo specialeo. Secitas a citertia solute sunt. qi certu es iis a no filii pineambob' inoa dis radia dimici mo et flexide et refractioncrimo ambo coracurrilii: et fit qanticlo ilicorporatio. et dice dii est ad lucrami tristo. q, loquit indissere tercide reflexione et refractione suppoliedo ista n eo cic: sicut f pparuit ex ataeo privo dictio. Caesa quarta. sint nunc ex omni parte et c.dscedit q= no. Cacilio est visa:qrno fieret refractio sic ad visunt nobis scit sibilis dato ipsa lateria si tibi. etsi dicereotaine halo fit ex omni parte.dice cludi non tam propcpolriint apparere para telii sicut circularentia halo:etigato non ostino it figuram seveparalleluo: ideo oportet aliter vapotem est e orditia tum qua in dato: ut patet ex predictio. id qui ista; impossibile ete. Druendunt quod non oportet fieri solennaea sufficit quod appareat imago veli dena sol bis vel ter vel quater quando apparent Paralleli: et non visi sunt plures quam treo lascuridum quod rocitura liti tuo in secundo libro naturali oh. storie. sed plii reci possunt fieri virge: quia niateria virgarrum non tant difficiliter genera tunsicut materia parallelorum. Et sic patet questio et c.

Ni ritur. citru in per iis ira ilicii artis possititit fieri metalla: sicut irio et halo artificiali,

I ter quandom fiunt. Ut arguitur primo eti l non quia si sic tuc una species metallical posset in alia ni tra si nutari. videlicet pliis

minet in conuenieno: vilicumiec homo potes in a sui si tras, mutari nec in vaceu: sic nec speciem meta ilice: cii in latii disserant aurum et argentu vel pti inbu quantu hostim et annuu

359쪽

vel rapiari non est inaloi ratio demutatione unius speciei iii aliaem*cuiuslibet in milibet.Vocetia pateresse falsum

per comune autoritate uilice viceruis .species reis trahutari admulaeno possunt.sed patricipalio colaquetia pha Lusip arte posset ste iuuari natura: iii fierent ni et alla: vel resso ex eisde metallio fierent vel eiusdem speciei: vethndinera lis allio a se.sed tio primo modo:qide hoc no es dubiu q=pe Euri, noti fiat aliud S cursi: vel si depuretur nihil est ad pio positu 3: si aute ex no metallio: unc oportet non ilietallii CS differt specie a metallo mutari in metallu: et habetur pro pollisi. Et similiter de uno metallo fiat aliud mec valet dicere viast metallii: veletiano metallii comi pitur: et*ex mates riget' alteriss generas: sicut et vite fit arbor et cx homine casdauer .peis aqi isto modo parte cito fiberet posse fieri exhombiebo siccouerso boue corrupto fieret ex materia et ho .coseques est falsum et cotra etperietia.qin utri vidit holam unc8 salte, boue factit sed colaquetia pl3. qi co similis est ratio semo in una specie: sicut in alia. Et fa3 oporteret uti generari forma alterius ae metallitet nullum esse generatio: vi aro no generaret cliiid:cst sit accides in aio artificis: nee qualitates active applicate palpulo partificium iterua cidentiand producunt formas substat sales:qi ageret ultrahi a vecte et psecti' specie sua 'ducererit: est inc Euenies: i. Ivgir ultra gradu susso iopilii: cunec ad gradum aliqNubitagiretque filiitii me beneplactiore vel triplo posset agere: et simili infinitu, Et si picatur qristo modo argueret de auroqd generat sub terra nonum: sicut homo ex n6 domine: et sic ibi fit accidentit, a serit,' substantia: sic elut biciti artificiali opere. 3ceatra qi ibi sunt virtutes celi specialiteraddoc istu testet mi mas stib statiales causalitesquales vel quas nullo mo porsum 'habere hic aediis volt iam te artificis: et sem p paratas admina arsi generatiori eaergo hic partificiunci periis tura

iuuari sic: tigua arte posset sciri in qua Dpoitioite se haberetiniscibili in copositio ea uri vel alteri' metalli: et que esset D portio primarii qualitatii .coseques est falsiani et in couenies smo herportiori es qualitatum vel , lementora uri ipsis ypoit sonabiliti sunt liuolsibi leo sciri: quia nulli via habemus adipus utedas: sed celaquetia pl3:qi ille est termiti' ad queducere debem':si taliterni ixta copos nere velinius:vipti putuo cessum Tristo an itis huius:et in seculo degeneratione: spitennimai liii ignoranti' nuntnatura dirigere ad id possum'. stertio ad idem si v istu

me artio metalla possciit fieri:tnepsquamen artis tacilius poetent destrui .cose ea est falsum. et soliqueti mal qi factu' est destruere ebcbstruere. et falsilao colaqueti ph perurist,avidicit invicta .autii igit no cominii si ignitiones: et percoseques a multo mitto ii palias actiones alior ii eles metorii vel mixtomno poterit destrui:chignio iliter ola sit crimoi:vtptismo degeneratiae: et in antiq*a transati huius terid dici lauru no resolvii solii: ideo per arte norisorripi ergo nec generaricii id sit dissicilius. Quarto sisse.tiic parte possem' tacerevxhalatinnem peio fiant eat uaetburnida ex qua ista iurarent tan ex materia pus est falsium et ona tenet: qi exista firmi oti que metallantur: ut discitur in ulcra .et falsitas costqvetio probat.qitatio eripatiatio vapoiosa non potest fieri extra tetradi; sed seinp infra, aliter inetalla et lapideo esserit imae essiones sup terra factet ieco pollers specialiter fieri tra imidebisci ita generatur: ut patet per Trist in literameeen alii a chimiis aece esstpexhalatione vapoiosa missa lige generado vel facie do:vt pn intuentib' libros ipsom. Scipio lisse sequitur preMqct principe Sinaximaginuamin coempnitati su cient sipi ab edis stipea ligati quos sapiet est ital b' artibus deberet apud serabi rect coisilue tales fouere et innubiis mi detes. fio est falsiim et cotra experiss tia qinpig.Escosequella tenet Arphas attea ab Oigraugmine mihi eo poesi positiones:et helistaceo veletissmythsin proa librararent: et hoc igit maxime esset in ipso eliget erum ines sausa earii inutieret auriss ter nimia mpltitudine strum geret preartemvrumi facta est et fallitas colaquetis Dbdtur sti multo ei eo vet potius tales sunt extirpandi a bona pipuisseia vel extirpangiqrsophistic emat rixeololateidoitu tauru fieret multe:qvibu aedilium tales possunt decipiet falli: et monete false Leient ex illis materisbus et co similia magna pericu

no I perueniret: inestaret citra in materiano perfecta:et ex illa fierent taliaqi principes regetes Duincias permittereno debet:sed destruere.ESerto si sic: inc niercuri' vr argetum vivii possiet detineri lirigite et iii uri .coseques est falsii et cetra experientia:qi statim exit vas et mangis quatucii mite sit: dissignis et teperat sedcd sectienti apbar: qisi ex eo posset fieri plabii vel alias metallu:cu quod libot alio possit igniri: et in igne deis steri .sititiliter etia mercurius cu cx illo factum est et aliud metallinet etia sic mercuritio poti et ccigealari vel co desari ut esset malleabilis et inductibilis et iniupressibili stet sic dealsis passionib''dedb 'dicis i quarto Iguiuo:cui opeosing sepe patet i litera moeni est impressiibilis Dpter nimia dum id ita id nec iii alleabilis sicut aqua et sic dea tho:vt unusquisopcit experiri et Septimo si sic: tuc eaderone pluuanae artio possiem' facere clibet alla metalla pusta poma et lapideo pretioso o:q et a fiunt sub terra ex mano eis exhalatione: vc3 calida et sicca:vidicis in utera: cui' falliutas pate diqi nec habet tales, tutes dato qdeciae ita disposite in figura militudine et duritie: et ivddere:et tu sono et in aliis singulis qualitatib':et B certo ceueniet itino esset in stostere artigetierationis lapidii pretiosoru :qi meliores ii cc tadifficilio compositioio. Octauo.si sic iste in vanu et superflue laboraret da uali et aliani et alia querni in aurifodinio sub terra cii magnis expensis et colaquetia patet ex hoc clipossent istud extra lacere sine tanta difficultate et periculo. ce secties odesse falsiim per experietitia tisanifestam in re, suis ubi sunt aurifodine: et cita aliorumetallo* nis nere.

Oppositiam arguitur quod no miluis vi

det pluua me artis posse fieri metallam alia mixta alata et vel etia in alata: sed alia alata possunt fieri: viniuste apes ethiada et fruitienta pluva me artio retia sinulte apes essent initido igit et istinetalla pDpt3plocua minori: dans quas tum adpumst parte pno maxima:qi animata sunt placiloara inarum alio: si ergo ista postulat fieri per iuuanicarii g.ergo et alia sed quatri ad secunda parte aibas: ita dicit Come

factio fiunt apes: ex viscerib'equi fiunt vespeauodo parte; possum' iuuare natura interfici edo et polredo ad locu pubtrefactionis et amouere alia impedientia generatione ipssinu .ssi te sic fieri possunt niusce et qucciiq3 alia similia que per putrefactione3gunt: imop artificiu puta p alic ue malucidum possunt vermes iiiviscerib ilbo in insinascet tu gnarit et aede a do:et ne frumeta Ertificialiter terra pic parara se, minantur et crescutit:postea copleiis a natura: et syrupi me diconi mirabiles effectus facientes partificili filii.EIte nive mixtis inanimatio videmuo q= postlint fieri lapideo: cut plastrum parissus et latenet sic de psinii lib' et de vitris valde diuersio et artificiose factio ' colore et figura et aIias plureo dispositioiico:et depicturioque fiunt sup auris et ars geti tripes aurifabrosiit lic deglilo. Iteno hoc est iii agio incSuelites et ex pludo fiat apris corrupta fortia aplii hi et Manita forma auripi euhsaiteratio trib'is exple bouis .ae potatbominio vel ex partentu tonio vini vel panis:priticipiis sum edo ab arte:na ii coctio carnib'bouio et comem set coplete digestio coponit ex pane alimentiq6 aduenit:et ex parte coiporis qd precessit: et ista paro alimenti mit privo materia bouio: et nucesi paro boin nisi sicut pr32 oes natusi ales pone eo augmeta licto: et hoc toni in vita Die naturas

lip Si fieri:cvrigilia de cvno metatio alitidesistentinoeperietia ab aliquo ostendas pluua me artio geri poste viiii

mergitum ex alto bonum et perfectum ex imperfecto:igitur hoc ponenduimet nulla rattolle potest ini pediri.sed sic est ut in multis historiis reperitur,

nista questione priviso aliqua notabilia

vel distinctiones sunt ponende ideinde videbis ad qsitu in .

Quantum ad primum sciendum P de nia

mero corruptibilium queda dicuntur simpliciatet quedam componita seu mira amixtorii aut quodda habet liqua vel aliqua opto p ietati a consimites: sicut simplicia vel miscirilisve aliquo a corvinii qua ostendit Tristote. in.iiij aruiue. tertio traci tu et docet quomodo istae pioprietat eo in mihuiomasto dominante potitiinuo per operationeo vel per passideo inuenire:visi aliquidi muttii de huiditate aerea: et parum

360쪽

Parsi vel det umiditate aqa iginest v stibile: ut cera tet 5uerso: si est ustiti illa:et sic habet ima oppiletates:et sic si militer est de aliis cosideradii. Uueri' mixtolli casi suntatilinata: et qda inartimata: et visum istorii diuersificas fremn lagio et in in 'plactii: qihoinor es inmero an inlatoni est fectia: etptiosi lapideo delius itero iii alii matrem sunt plactis, simiaetalia sungmin' ecta velitirps ectar ut latereo et saxa vel farices et co similes p. tre in visio post te. Ulterius sciectumq=min' perfecto in ad magis precta est traiillatio difficilioused magis iiiiiiiiiii in perfectio eri in alijs quolibet est trastatio facilio ii vis de duri lapidis ut sunt saxa: trastatio in vomine vel iii parte bonunio est difficillima v. l difficilior Scaro canto inpie bouio vel ecduerso.stinuiter est in altio. qn 3 ista traiisiiuratio fit i, multa media: et qnq3 perpauca: et qu citi': et qn tardi' uixta Diuersa3 dispositioite agetinet pastillorum, et ista dicunEcdsidet ari ab artincibycunireueretia vel diligetiti tet ilicscire poterit casti agendis:qrtacili' mutares aqua in vapore Sin aliua coisi tet similiter est imaginandii de ceteris .cystio premissio scie diisto. ili latera ubi ostio h3 loci imagiliasq, sub terra fiat duo modi exbalationitiquaru una est calida et hic cari altera calida et lanidam inpriino et sedo tibio visu in est: t ex calida et

sicca exhalati de pollit lapideo piis diuersa genera et specis o et ex palatio evaporosa calida et huiitidae magio dumidis taleaque a ponit fieri metalla: sed in lapidib' potui siccum ditari: et hunii dii in metallis:ppter q6 ut diciti quarto ine, talia sunt Ii i lactibilia et lapides disssibiles: ut patet facien,

do calce: et sua diuersitate calidi et humidi vaporii ad ilictis qualitatib'diuersis agentiu sub terra diuersas oportione primarii qualitatii agenti sive causanti tirdiuersa fiunt me, talia vel mixta secundu3 specie-aute mixta sint subterara:patet D eac dicta sunt circa pii inum questionib' primis de diuertitate fontiu et sapoiueorsi. Diota au3tanae quod Suismetalla ex vaporosa vel calida et lium id a exhalati de fiant: tame hoc tion est sine admixtione partiti terrestri vivi fatetur Brist.in litera dicit em moliani a terrea habet siccii: et patet consumendo humidum etallorum qi filialiter repediriuntur scorie:vel rubigines vel emere qua do nimio igniutur frequeteririotaliter usu ad cineres plus nunt.ista ergo

sunt comuniaque videt Trist.tractasse degeneratione nie: tallorii et lapidum in tractat in ubi questio jubet locti. Z3 ulterius notandum qi piopollioneo qualitatum primarum costituentiu pactioiteo suad et pamoueo suas metalla vel queenq; amixta no sunt in pucto veliti diuisibili:sed latitudinem habet' ut dicit Brist.isi secundo de generati oe.ut

si aliqui oldomo est debilio: et liquid mitiget alica medio cris: et tante quilibet est sub latitudine .ppoitionio qualita, tii requisiua ad pioductione hominio: vel adesse hominio. sic similiterinia ginadu est de auro talin characterit: vel sex viginti triti et aapoitionabiliter dea tho metallio vel mirato. Et sicut bonio debilio potest confortari ad perfectiore gra adulatituditiis sanitatis vel egritudinio:sse etia aurum vel aliud metallu .c die nota dii ae quida alii naturales:sicut imponitur Gebio libro retidis:magis specialiter loquntur de principi sinetalloni quomodonant subterra: vd desiilphure vel argento visio:licae fiathbalatio subtilistinias ru partium argenti viiii et co seruatio magis grossisrunt partium fie*humi ducum sicco ne tempereturae fiat una sub stantia composita teperata homogenea qpo et ex tedi per percussione vel per malleatione:et huius trahatio vel iniutio humidi viscosi ex partem plaurices grata ex parte alterius fit valde diuturnae vel in longo tepore ut in niillib'sinentis infra terram:vel si subito possit fieri vel cito picae humidum superstuli evanescat sicut si experieti apol fieri in lubratiliatione spirituum .i.sul pl)urio vel argenti vivi etc.tunc eractionet issicii actione primarii clitatu clemet oui possunt citius illa fieri. Et p modii quo ista fiant logi Time et dissula diuersimode ptractat quida vero meli':et qda pei'. tresciendum dicit in titulo questionis: sicut iris vel dato ete.*difficile est cognoscere benecopositione vel modii coponendi metalla: sicut et difficile est cognoscere modum generationio iridis:et nisi per artem sciremus facere vel videre iride et colorem eius et halo: vix duceremur ad cognitionem iri; dis laudato quomodo fierent sic: similiter quod vix vel nites sciremus compositionem auri vel argenti misi per artem

minus eI si per artem possinnuo scire completiuo opestationem nature. Et propter hoc mota fuit questio sub misina predicta.

Istis ergi I premissis potest dici ad qstio.

nem: et sit prima conclusio. per iuuante artis existerio vel possibilis fieri possunt a letalla: sicut iris vel balo. quod probatur: quia si a requis sciret tam pas tua S activa per arteni applicare: sicut iis natiira sub terra sunt applicata: tunc illa agunt et consimiles effectus causi, i t sicut ibi .consequentia patet.et anteceden o ctiam patet ex bo c. quia talia non indissent alio nisi quod lint approximata ut agant non impedi tanta dicite laic sicut infra terrantiquia sicut videm' de altio*it,b nc ignis obam hic tigna sicut in sphera sua. Sescii da c6ellisio est ista .ndi talem artem possibile est haberi cisciri .piobatii r qi sices m latis operatio vel mixtio pti inarii quis litatii 3 est:igitur porci cognosci consequentia patet. qtonarie possibile est cognoscibite vel iniiciligibile sed antecedidens patet.quia ista tota die generantur sub terra et genita sunt: igitur talio mixtio est. E Tertia conclusio.q rod licet sit possitille tamen est valde difficile:et propter multas cauelao periculosu3 est liuino aerito studio insistere.qiiod probauetiir: quia quandoq3sophistice apparitiones aut i et arge isti fiunt ex quibus potest decipi tota una Duincia et facies erit fallarius ii ipsa tan bona materia uteretur:vel st non per se:tamen per alios donec aliquis deciperetur Cyte multi multoties magnas expelas faciunt quas perdunt et labo res et tu bres et coiis inuleo tribulationeo pati tuta et quado si ad perfectionem peruenirent propter inuidiam des strueresituririerpter opus eorti multiplicatum minua bo nare putant aliorum: quia figulus odit figulum secundum Trist.in politicis. Et domineo forte talla cietites superbitent et malos moreo incurrerentergo minus in aluin est dies mittere et alvo bonis artibus insudare.

Ad rationes Ad primam quando dicitur

tunc una specie onsetallica .conceditur prima corrupta Daimprobatiotiebomo non potest permutari in astutini dicendii in si loga trusinutatione eerrupta fouena boni titio: vrecciuerso tronao P Et mutari in asinu. Et cit hoc dicit ut sic ex hoesmine posset fieri boo. ni edie inodo iam dicto. et qn dicis oporteret aliqua forma etc. cocte iturosequetcr. Eicii dicit accidentia illa generarent coceditur m cii adiutorio subritati uarii agentiu principaliter:et cum adnitorio itissuenti e celestio Et si diceret iii in ista sistit in indivisibilia spectu.dicendii in no licut dictum erat de latituatne proportioli id

quali ratuita .nce oportet talem pulictualem influetitia ocursrere: qi sufficit generalio infitieti aqrissa permittit agere Aui naturaliter pol. Et vite riuo cocedit * ars artificio nihil agit nisi mactiva applicat pastiuio. Et quando dici r*vir tuteo faciat formas substatiale qualeon 6 postii in diceti, dii mplureo possunt generari minie substitiales: ito ad nostri arbitrii immediate:fediai edissim' naturalibus ageti, buo aliis. dsecuda si sic conceditano talte in latitudicne .pportioio: 3nditi piicto vel intermino solii md iproba tinnim sunt i possistites micedum nor et via habem' ad scietidii ppilestii doctrina data in quarto hui'etia ergo bii coognoscere naturai xtoiu et miscibiliuet diligenti cognitionianime insisterea hoc etiam dicunt alchiniiste et oportetigeremincestae philosophuin:em aetatis o ingeneralii sed specialiter sciat in speciali .ppiis tales uniuscuius sicut potest meolius adipisci EDd tertia si piuvamen artisetccdcedis salestem de multio. Et quaaodicitur de auro .Picenditae aurupotest destrui et resolui in aquam cum adiutorio quarti da3 confectionum vel aquarum tet etiam post et tantum ignit imperderet: sicut alia inetallai vel in cineres resolueretur: icet mi illudifficii mo alijs metallio .Et B pter hoc patet.q6 dii ignitur biliter coloratur exterius: sicut plifibulauet hoc

sciunt alcbimiste facietites medicina fermentandi eum ait ero vere resoluto. Et qufido dicitur aurum non ignitur.dicendu qi per id intelligebant m non faciliter constim stiir punam vel per duas igniti&oaetiadam cpno per solii igne: tamen cii adiutorio aliorum bene tetiton plus voluit Tristi Et cum dicitur si non per ignem qui est actitiorum acutiore timetiec per aliquod mixtum minus activit.dicendii quodigia locu aliquo coadiuuate potest esse acutior ignio pse.

Nisi per seno pot:t mecuabo pol.et aliud eligiti per se sta