Questiones et decissiones physicales insignium virorum : Alberti de Saxonia in Octo libros physicorum ; Tres libros de celo et mundo ; Duos lib. De generatione et corruptione. Thimonis in Quatuor libros meteorum. Buridani in Aristotelis Tres lib. de

381쪽

b I annis Ei iridani In Aristotclis de anima.

uis epistolio*oeliones uest utile et delectabile cecεtra: hista diuisio est in diuersas rotaeo Fili quas ali CS unii et id ii pol dici bolin:bolluasit est obiectit appetitu si ideo qui ita ronccauiid fibolium pinqua oorappetibile inida liquid di nobis appetibi te vel voluptabile utiomo in hoc q6 recta rolhoc dictat: et oe tale Gi boncstum seu voti orabilentio modo aliquiarii appetibile ex hocci est reueiueo appetetititet oe tale vinctar delectabile: sed virdiphod modo*pidici aliquid delectabile. Uno mosin se: sc 3 circu scripta oratilati de ipsi iis ad alteri :et tale ut sic tio diceretur nili ho itere vel delectabile. Silio in Sali dest appetibile ex eo q=orditia ad aliud ad obtinenduippi valetiet siti l aiic rationem aliquid divitile.deinde ut remoueans difficultateo alteri /qstioliis .f. pc detio restrisigo bacqstionem ad scientia iti holito repertam.

Atinc pono conlistones Ammisa est ca, ois

scientia iii bonis est honesta siue honorabitis: qirecta ratio dictatoem ea, esse appetenda liue volenda eo ae iii tellectus est plactibilis perea: imos m rectaronem intellectu oportus debet appetere unaquaq3 sciam O materia forma t eo qr scieo eo sui mitellectu copossibiles sis deo Itellectus sicut paduetii punie perficii ita et per ad uelitii scrae absin hoc in aliqua prectio remoueatur ab eo: sed materia l3pficiae paduetitu posterior loti,ime in hoc est curemotioe potio placitonio ab ea: ergo olo scia est honesta si casa cois clunio est:qi olo scia est desectabilis:qr oeo verit eo appeteti est delectabile et oisse est i ille taleo appeteti: pbo: qiois scia est rauci lieno iii tellectui cu sit ei 'pfectio: volutas aut est qs in recta rotae appetit sciatn: et cade es est ita tellectus et volutas ut ad pilo suppo: no. Sila intellectito est appetes: citi tu sicut dictu estolaicia est pii eliseo . si Tertia 'cibe: tofostiae utilio:eoqi olo orae di irata et ad ulteri uoboitu. Lut adop'piacticii ne practicavi ad arte specula disi sit speculatilia: et oetale est utile illis.

Ad rationes .prini ovtrii aliqua scientia po

natur mala sc3 firmatio:visu 3estser alia questiori et sed si potiaria uouistia in malis est malaeodiu illisut inaliti filiosa seqretur quin ipsa sithoii orabilio: i3 tuc tio debeat hcmolari necilabes ea ypter ipalii: m possibile est ae illent aluo fiat bon ic luctuasti erit bona ipsi et horioiada: m6isteterinitati otio notabilio denotri potentia urbabituditie ad hi tua adeo id fert dicere q alii dis honorabile et qia piati Debeat licino taetriicScedo stillud qd diccbasin priar Sile tibilest bonor in dii nisi botru .i. mill uod de, sentilion oratri illi hon': recedoetiaceoeo holes exeota aliquid sciuisitat bonisiit honorabiles:et dico etia*oes sapiet eo Giter ironotatur l3 Ditendtin um diuite ciet senecadiceret ae s pie leo multo pluo lio rorantur m rex vectusto si ibi sint in iis v sicut ali de novi citur simpli sanu si sit lanii egro iuta id medicina ipitis sanatiua: sed di simpla vim si sit sanu sano it ita dicit ZIristo. vii. et ii . p illud iid est dicendii delectabile simplYqd est delect vile egro aio: billud solii qd e delectabile salie meti: ita vult crine est simpliciter honor si malo aliciti reuerentia adigi, beas et ad fine peti: sed vere est honor si botius alicui psi ei iis

bonitatem rciterentia exhibeat:modo tales mali militeo coiter no accipisiit exhibitione reuerelle nisi a malis et sipter in alii fines uvi propter adulatione ideo no simpli honora iiiiii .e id alii rones p6t vici q( ii ullae artes sulit fini stipa ovi leoth opera extriti seca sint villa et deiecta:imo nulli artificeo veto perarii sunt vileo si silit boni:vidererniinativiteca: vilitata enim vel roiicias no se tenet ex parte corpo ite vel rerii exterioni sed ex parte a te i ideo nullus honuga holito de citur.

Ad alia diciti est qG diuisio in botin utile et honorabile lio erat tanq3 in res ditier sco sed tans in diuersas rotaeo oi rei conuenietes cria alia: pol dici q6 Arist.hitendebat in dro reiid viriliae licitas sit laudabilis vel honotabillo: si virum relicita quiliopolabilis aut solii modo laudabilis.

Tmni ala sit de numero disso

: dcillinio inalrgititur primo pocii difficil . - S tinnidicvnr per superabulidalitiai et p Usuperabundoliti agi viri solicduellit:vthas Am rumui rupicio: igitur no sunt plura diffiis myimicissima:igitur nihil est: de ilia mero difficii, vim limo ui.sisteni. quectium sit difficillima minime sunt certo; et senip facilia sinit certiora: seniperemptiquio est certior de iis que tulit facilliina S de iisque siti sibi

difficillima: sed ista scienti de ala est ali a naturalibuo cer tior: precedit eas sim certitudine: ut dicit Aristo .ergo sciet taede anima non est difficillima: sed alii o natii ratibuo facilior. Ite a facilio libito incol)aiida est doctrina ut habetur. v. inera physiice: ergo sciet teqprimo ad discutiir debent este facilio leo mi odo inter lateria o ita leo scia destia primo solet addisci ergo ipsa est atho facilior .vi Stein .exopationiblio sitatis polluinuo deii eiure in notitia lilbstat te rci: d opationeo a se et pallioneo sui nobis notiores et facilior eo q3 operationeo et passiones aliorum. elimi nati ii: ppiei hoc qd experimi ir eao inii obio: g facili uo est nobio acquirere scia inde aiaq3 de aliis.

Oppositusia dctcriiunat Aristo. Hora disti

cultas dii tuoque Rioitio est quo positi liiiiiiii stare q6 scietiade aia stit allio nati ira libuo certio i ut potui Hristo. et quo sit eis difficiliot: cit olo difficultas videatur esse causa incertitudinio tu ad hoc pol respdderi stetit remo detur dematiteri intica: qua Aristo .pernio litet a pl)ysice dicit esse certimina et crihoc dicimili ina:dicamus ergo uno modo: qm Cepte duorupor pro uentre difficultas uti abetur scdoni et apbystce . vi modo expleret cogirosce iide: et hoc est excoq6 reo illa epi vilio actualitat si id debi o litatem tetigocino donici gnitionis:et hoc etiarii modo ista materialia et seri sibilia sinit difficiliora et mitiuo cognoscibiliaco sint entia stiperio ia. Et ira Delio et intelligentie sitiit in axime et facillime cognoscibidicogito sicco est Debilios tutio: ideon Spottaciliter asceiiciere ad notitiam eos questini militii excia lentia: sed fucilius cougii oscit eaqsulit interiorio gradito: et sic est deiti tellectuum qisippter debilitatelai si levit nitio trotii sicli difficultate potis itelligere sub statia o separatao:etiiragio et facit tuo intelligit se ii sibilia. Costatim iitra hec dicta obiicitiir: quoniam intellectitorio ster est litis o passiua: et itelligere est pati: Pthftertio bullio: inoonine passivum meu quisit sortio vel debilis pastiuitationi assio potestino iteri ad acina fortiori agetes a debiliolust ii intellectit otioster sit debilio virtutio pastu evoc non obstat qii deberet inagio et facilitas ilioueri et reducis dactis iii percativo fortio leo isti perstrbstutias separatas: I pcaulas debili meo: cuius nodisia iit ista sensibilia. Claillud p btruderi: igitelligeren(mnd soluest intellectu pati: sed cui j est itellectu agere: vis credo q6 qui io obiectu paucat sua spe iii i intellectu tu itelleci' est i i seisio idii nata cist stelligedit mo ites ieci'in ii Serate actinitatio siue later tutio actiis eqd possit mimare actu stelli dita magnepfectionio quoitelligain' itelligetiao: sicut minia tactus citonio clio intelligiti ius accidentia sei

s lotatis potest osci: in scientia de Ma

Scertisti ina et facillitata inter alia ona leo rii est ex pretios bilitalis et ei mi esse coiis ideratorum : eo qGalaitar cetera o forani non aleo e excellet toti et inatorio elatitatio actualitat disicut

etia iiii taphysica ex ea si te qtia 'siderat de deo et itelliget sest facillima: et certistina: tnaedo pol dici id o tu est ex deblatitate cognoscetio scia ista e difficilior ety otio scertior eo sciede aliis fotinio italibuo:qr itelli crapii debilitate sue tutis iis disset ad boc qd post it pducere actis itellige di:qs asa molaueat et actu et pspe inseri sit ille abi posetisti: et lo facili 'potintellitiere accidetia sentibilia et reo subicetao illio acciderib' Dii sibi ibuo. LSed ibi evira dubitatio: qi si scia de deo et intelligetito sit ex pte 'siderato v. faciliore cerisor ij scia is reb'sensibilibus: ego qro a te citi ipa sic e faciliouq in hoc noli est iobio: cii ex pte intellectus ii si sit replignfitia. Ad docre mode inruniunt di qa de deo et itelligetiis escia certior et qtio danio facilior bde istio reb'seni ibi lib':inop 3 dicere qd ista locutio nocet Dpria D metaphorica: qm in deo non surit pluareo notitie qliaru3vtia sit certio ives facilior I et alia incertior

siue difficiliorismo i deo e sola sitii piceriotitia q e ipem et de' in psilitudine ad iios illa se ba poterat Irriligi: qi sicut illussinagio intelligimus O magio itellectui replantatur: ita sini

uiarie ex eo dicim' aliqd magis stelligi adeoqideo ema

ribsit stritudine ad

intellecta adeo .cBliter polrnderi sino noster locitendi d. bet intelliguo ditionaliter:sed quod reo excellentiores

382쪽

explestia sunt noliis facilius iiitelligibiles et certius id est q) essent nobis facit toico et certior eo si intellectus in peet talio stutis * emet natus ola itum liue apprehendere. cria huc tertio illo p6tris delitav rco excelletior eo ex pte sui ut nobis celtiores et notio ies:l oc est dicturin ycessu sciet ilico ordinato stili Oidi iteraria cognoscibilis: reo excelletiores sunt noditiores et certio leo etia nobis:qm ille 'cessus est pp quid:et in talis cestu cae pitinii sui it notiores: ld iii pressu qr: sit eco iterata: puo em op 3 cogito stare causas se scire py qa cffectus siti. peti debetio scirem existis mic dictis pol dari mora soluetidi questiolae .pposita: vcnci tu ad adicemum p psa et perfectu: scia dena est certiouet pysto hor et lacilior ciscie deal oreb 'nati ira libuersea ruina asciatii qrestusta est dimciliori et id est v aia et alata sulit cause aliorum natiirallii mogio pite parri econuerso:qi sutat cause nua leo eo*: iuxta dictu Erist vij. politico*: semper deterius est ypter melius. Utilino et modo pometid facite vos expedire de illacstione: dicendo aescietilla destia ad diu maliqua ibi co siderata es noctio facillima et certissimas cotumast operatioties et pastoties quaci in nobis experini uti sed stum ad alie alia est si obio difficiis liniatae, ex quibus et qualibus causis et quo ille operatione o et passionecipio ueniant. Iadratiotaeo: procedunt viis suis.

'' rumi salia sunt post ei,

rio iam Igularibuo an hora Arguisq6 vni: uersale sit pus singulari .ptio per porphil ruiqui hoc dicit sepe in susscditatibus. Se credo illud est pus a quon6 eo uertitur subpistendi pila: sed abuti ad singulare no con uertitur: sebi Oa:l3 sequatur: sorteo ei estitiinci sequishh6 estio sortes est gula est prius .hyte.sicut de tuonstrationes itae etia diffinitione odiit dari ex poribus: vipt 3 si .nutapby.ino diffinitionis datur puria ut agna et differetiaodis vria sunt poeta .cyte.perpetuu est priua cordiruptibiluseautia sunt ppetua ut dicitur pmo posteri omin:et singularia sui it corruptibilia igitur. Ite.eadem sunt pilii: cipta essendi et cogito scendi ut allam ex sci o metaphystice: sed una sunt puticipia cognoscendi ipso*singulari sint:cii euvlibus fiant demonstrationes et dimisitioneo: igitur sunt pricipia essendi eorum:et sic sunt priora.

Oppositiain dicitAristo .uniuersala nam

ut dicit aut nihil est aut posterilio.Breuiter notandii est: aliquid di uniuersale Fili causalitateni et aliud or vli sui pilicastione vel fini significatio ite. Universate seni causalitate:Grex eo Oest ca multorum: sicut coisa celestia dictitur vlia incalitate:qi sunt cause Oim isto: inferiorum: et uiter illa de'e vristini iii causa utate:cnsit caoim alio*.Singulareant dictu oppo

eo iudien illud qG nulli' est est vel mire viat' tin urpata coiit. Et tuebieuiter fide istis vribuotq unam iit simpli hora lingularibuo: qrstitit caulaeo*et uniuersalissimilest simpli pilamn:qi est ipedes ut dictu mitiet de istis viai uersalibus Brist. dicit minax te vitiuersalia sunt nobis difficillima ad cognobscendii cisiit a sensu remotis in a C Sed viii uersalia in pdi catione siti termini coeo pdicabiles de pluribu G suppositiosis illicates plura ivretia supponeteo ae plurib':sicut isti ter initii: hci: aiat: siue sint termini metaleo sine vocaleg. vel seri pti: sed ibi no curo de vocalib' aut scriptio: qinci dfir terni ni sigili Statiui nisi in ordine ad terminos niet aleo.Singularia aut dicta opposito induis vitiuersalibuo sunt termini discreti: si j velim op aerare indi vitiuersalia et strigularia tego credo dice dum cerusingulare est pus uniuersali: pd qi sicut dixi hinoi utia vel lingularia sut pceptus mala dbuoreo cScipintur et cognosciiturimo imo cognoscimus re singla mula siue iter: p tato: qi soluoitellectus apshcndit v se: seis suo eius p apphedit singulare: et necesse est noopuo cognosces re res sin se ii sum eo fini intellectit: e pus habeniuo oceptum siue termittit singulare Sure3:d adhuc ut tradi compili tellectum habeniuobuo 'ccptu singularem vii tuersale: mroanabile est*qualiter Stilitellectui replantatio apiscipio taliter pii morecipiat:sed abncipio fit ipsi replantatio regulariter:qipcr sensum duo iii si singulariter apphendidistin tellescius primo apphendit sui gula rei de hoc ni agiovidebitur in iij.lib.inimo no obstati tihuo magis vli sui irpora apud instellectum iniimo uniuersalia:ut dicitur inpioenstophyliacorum et hoc puelliter sate sensus et ex diu civitate singularissapri sensu: qin apo sensii est duplex singulage: dda deterniis natii: aliud p uiuiis me vagii Dei crinitiatii tui sorteo vel plasto:seaco susum siue vagum: ut dicho:hocaial:et ista si si gulas ria vaga sunt directe coiremo is dentia vi inter salibus:et subordi laeta apuases istini: sedulia apud ilitellectum. sthichcire singulare dolo .i.talio terminus talis termini: et hoc aiat est siligulare aiatio: et hoc corpus: eoipio: et sic de alijo: mo certe apud seii stulti sunt prino nota lingularia vaga magio universaliunt O singularia vagam uitio viii uersalii irvi si aliqd vidi deas a longe: ptiuo iudicabis p vivisti p ipni est hoc coipuom iudices ipm este hoc aial: et cum magi Ppe vencrio iudiccabio ip in esse hoc aiauignorabis tam ii virum equit ostia sinuo: postea magis appropinqusis tudicabio este bunc equutignoratio adhuc viruin burnelius attriuelius: et vitiis io videbio iv est biunelluo equus tuus.et ita vir deterni matutu sitis gulare inter cetera lingularia est postremn aps senstitu et diflicitioito notitie:qig quodl3vre minaci ab intellectu perabastractio ite a suo singulari vago:vini agis videbitur in tertio ideo ni agis vli prius mimantiir apud intellectit mininu vita. E crtio debello sciret molato picter terminos singues lares et ureo posuit res vli existereo lingitificatas p terint no Sutio:ita cia posuit botem v sem ideale signatii prinio per istus terminudo: que dicebat esseram Bauci tua et exemptare ho inimi sui gulari tutile diceri dii est in isto inci vfenihil est: imo diaetitia singulariter existiit: via coeceptus aiali sciat estem sui predicatione ita singli existit in liuellectu tuo singularc sicut decalbedo in isto pariete: et sic vos videtis inicillion Tristo. st aut accipiam uoulepsti opinione platonior incula iudi est: d si accipiamus ure et singulare fim pdicatio ire vel significatione: isse op3oevse ali singulari reposterius eoae ex abstracride apceptu singulari peristete inniete mamat cautii usem: vidi in tertio.tii non debetio dicere ae terminucivus sit posterior singulari: Opter hoc qicdparati uiso distri busta blatiust sequente i piiunio no op3 in odo termini singua lares precedant in me terminos uniuersaleo.

Istis visis res podetur ad rationcs. Nd pri

mi vada ut olitatem pol pdirii potest dici ci uniuersalia sile priora siti gularib imagis vria minuo uribus i vel et id uriae postlintre lingularib'determinatio pora:si iaci stingulari baci vagis sibi correspondeiit buo. Dua alia .concedo ae magicivriasu iit priora minuo uribuo qi rid couer tutini dehi piobat ratio de dimittoncvel demonstratione. LUd alia que dicebaturia esse perpetiiu:dico qd hoc concederet Uristo .simpliloquendo de vlibuo in causalitate ' vria lix predicatiotieno sunt simpli loque do perpetita .imo de nouo miniatur apud

intellectum: tii ad istum selisit in solet dici poeitia: qi se iis per pro aliquibus suppolint: eo setis pestatio obd vel alsqiris equiro sin intentione Bristo sed hoc ti6 obstat quin inesse a domersit posteriora. 6 da vulnia revo deturq6 qcui3 siit principia essendi illa sunt piaci pia cogit oscedistino puertiti

queritur virium accideti

tia magnam partem conferant ad cognoa

scendunt O quid est siue sit bstantia rei. inguituro nonici primo sequereturq6

m circulatio iii notificatione vivus P et alterum: sed stoestiti conueri leno: qlciret culariter ii optingst dei nos astra revidictitest prinio posterior utri: et ed sequentiam siti sta est: ci per qGquid est sciti iuui accidentia: omnis enim de non strationi optincipium est quod quid est: vidicit Brist. et sic apparet q6 esset circulatio sic conuerso per accident a quod quid est sci, retur.CItem .solet dici qG nihltasitvltra suam speciem . i. nu Dagono potest pio ducere effectum perfectiore et nobilio rem se: eo O ageno dat effectui esse: et nulluo dat plutas has beati sea cogit itio substantie est excellentior et nobiliolo coagilitio accidentio: ergo cognitio accidentio iten est nata agere in nobio cognitionem substas ti c. I Iteni. virum lad videstiirducere in notitiam alterius nisi vel propter conuenietistiam vel propter oppositionem: sed accides ad substaritiam non babet oppositionem:cum simul stent:nec coii uenientia: quoniam accidens et substantia sunt primo diuersa: propter

quod ens primo diuiditur in substantiam et accideo: gaccu

s iiij

383쪽

q Ioannis Buridani In Aristotelis de anima. L

atiis nodiicit in notitia substant te. Ite que inuo de noper que: qui si per accidetis cogito sceretur subsistria: vel docesset per directi replantatioties: vel p discursiim: sed neutro Moclo: probo: primo no per directa representatione eo ae accides et lavstantia valde distinguinur: et reprelantatio d3 esse psimilitudine et conuenientiae. secvdono pol dictae perdiscit rrum qi sicut quida dictit discursus no tenet nisi ut virtute re ductionis eius iii primit plici pili: modo si procedatur de uno

ad aliud qualitii ad res sigilificati no potest fieri reductio ad pii nisi pisticipium cim eli fundatii in contradictione:qide quibuscii diuersis ne contradicitur hoc eae et illud noee: ideo no valat procellus de accidente ad substantiam. CS fimaatur.qr processus affirmati ullo tenet per illud pticipi uinquectim viii et eidem sunt eadem inter se sunt eade:mo nulla diuersa cultisnetodi sunt substantia et accides sunt eadem vivet eidem:ldeo de accidente ad substantiam non valet pr*cesa

Oppositum dicit Aristo. in isto procinio et

etiam linertio pthysicorum dicit:*necesseestignorato motu igit orare naturam in secundo huius dicum op3pritici detersminare de operationibu g anime de substantia vel depo tentiis anime : quonia ta passiones G operationes que sunt

accides uia ducut in notiti j substantie an intc. ctia in octauo pl)ylicos per motus proprietatio inli estigat Aristo .subitati itas separarasma mira solutatio facit sciretis ateria et operaestio Ormatis et ob hoc etia in accidetia ponuntur in descriptioni biso sis blantiarum ad circuri ferendum eissererilsas substatitiales. TDebetis scire*omites coiter coiiteii dii imper a cidentia oossumus diici aliqualiterini iotitiani subnaiiti ars quo illa onines hoc emerimur bene:pcr figura stet magni tua alii eo: et tuomo: et colorco: stimus hoc esse equuin et illud ca: nominio etia peraecidentia coiitiligentiavei et ist et triti secaal minus rerii substantiao Ni per vestere: aut per modii ani: hi standi iudicamus illii esse sorte: et illii Platone: sed de mos do perque hoc fiat: plures dubitauerit t. EDebeti Sergo scire: et aliqui pomeriit tale modum: primo supponiit mintellectus iii diget moueri a phantasmate: et fiantaua a sensu:et se ii, sus ab exteriori obiecto: et hoc totum est vers Ecdo suppori sitae scissus et fantasia seuestimatiuatio sunt iiisi accidet iis . Uncometatator dicit sc do huius; sensus no apprehendit quidadita leo re imo hoc est alterino potetie: sc3 intellectivemertio supponunt gresti inatiua: qi est virtus superioietii obiliol sensu dexteriouno sol uni percipit in tetiones que sensu exit tot percipiunturiimo ex uitentionibus sensatio elicit intelioneo no scit satao: veret gratia ovis video figura et motum lupi elicitet Mimis per estimatiua intentione inimicitie et fudis limosae autem rusta pastote:st piosequitur esset forma iis perestimatiuam inteissione aliis citie:ergo simpliciter dicendi uni est qicii iriteilectus sit virtus superio. vel valde excelletiora destim artust: intellectuo exitu eis orisbus estimatio tifarita statis potest elicere et mimare iii retiones quei uestima,tto item iton cadebanta isto modo poterinteritionibus accidentium estimator; elicere interitiones subli aiatiar p. CSed videtur mihi * iste modus aliqualiter deficiat Stiim ad se cundam supposition dici dicit patentator insecud*huius mcogitat tua seu estimatiua copi tendit uitentioli eo dictoiuni predicamentorum:et Uristo etiadi huius ponit m substantia se iis tur: ut fit suo. Et credo* non solii percipis albedine aut nigredinem: imo per visum in iudicas album aut iligrus metisti album est substantia et hoc videtur apparere: qicanio pcipit*vocans essest illeque videt:et tsi non percipirci vox sit colou ideo ipe percipit substantia: sed non pi conceptum de predic me tiro substantie.i .absolutum: sed sin conceptum de pie dicamento accideritis: a quo pumitur steterminus alba a iit magum aut motum aut vocans: et hoc est quod vult dicere Uristo quando dicit substantiastion esse per se sensibiles sed per accideiae. lius modus potest dari cocedendo caesensus applehcndit simu confuse substantis et accides aps Irendendo a dum taut dulce :aut raragiui et hoc representat intellectui: intellectu alit dest vinuo excellentior:potia distinguere et abstrahere siue separare iri teritioirem accidentis ab intentioli e substatie: verbi gratia: cu video istum illic esse albuet postea ipsum esse nigrii:isi uisuccurrere: et postea sedere:percipio ael: Ocnia uetide: et ille dispositioneo non manete ede: ideo concludo hoc tio esse tales dispositiones re ita initellectu opotabstrahere intentiorie substantie ab intentionibus accidentiuilitet tunc cognoscit si ibi alitiam filii conceptii substantialem. Tertius etiam me duo datur: in reo cognoscitur et reprelatitatur intellectui non per scipsanu sed per sita similitudii te: vii de lapis no est in ala sed similitudo Iopidio: ut babet in tertio huius:mo effectus gerit in se quada lilitudiit e cause: imo effectus est queda cause similitudo: ideo est innatus causani representare: et ob hoc ca cognoscit per esse:ctii: et cffectus per causam et clusio per pinis a se et tala de sic deus et intelligetie cognosciitur per ista leti sibilia: cii ergo accides sit effectuo substantie postibile est; sitquedii similitudo represesitativa substa illic. us etiam moduo poetnitur*sicut materia pinan 6 potest recipere forina ostibii et tales iii si di posita et preparatapcraccidentia: ita etiam illa tellectus anteo recipiatia otitiani stubstantie: et doc pin coit, ceptum substantia leni: indiget disponi et preparari per noti tias accidet ilium:et sicut agens naturale in materia picparata potest et trabere formam substaritialem adactum:ita iteI: lectus agens cii intellectus postibilis preparatiis fuerit p notitias accidentium p6t ex trabere adactii notitiam sit bstandit te:et isti quatuor modi no repugnant sibi ad inuicennimo cocurrunt sis nutet constitu sit modum perfectum per qtietii accidentia ducunt in notitiam substantialeiii.

Ad rationem igitur priniae respondendum

est: si iid est iii conuenieno circulariter Icedere: ita tamellis primito processuo ostendat qr est: et processito couersito osten dat propter quid .c id aliam:concedo q6 is ullii a geo Dduocstalida nobili uo semistroire agetitio nobiliorio eo curretio et id collo titia accidetio no est sufficietio ad causalidiim nostitiani subitali te in t si concurrat iii tellectu ageo:de qirodes

terminabitur in tertio .crid aliam: dico quod bene est alid conitellii titia si in ilitudinis et depe dentic accideiatio ad subdistantia: et est eo et ada puententia vitioso p inherentia a, pter qua simul crasti se recipitantii rhibstat te et accidetiatet tunc ititellect' pStabstrahere hoc ab illo. Erid aliam: dico quod pabstractioilem vel discurae ni potest acciden o diti ere mirotitia substati e nec estverti qd ola disclirmo indigear reduci et probari per prirnii priticipiti: imo fere tot sunt hircipia imme diat et inde molistrabiliaqiuot sunt cdclustionem: ut habetur primo postes totum .iiec est verum qd sena per arguaimis per illud pii scipitique cum vniet et de iis etc.qrsepe ai guini uoncidicendo Obsces hoc sea dicendoqd hoc est ab hoc: aut ex hoc: aut gratia dii ipsi

CIncipiunt questiones Secundi Estnt.

Questio prili a.

rem Triuino in insata est substan,

ri P tia .et arguiturqGiton; qic deest omni subri stantie in subiectonoesse: Aaiae stiri subis hiecto sc3 in corpore: igitus . illud est accidenotet non siibstatia cui copetit diffisnitio accidetlo: sedate corruenit diffinitio accidentio: qmaia adest inplerie que sibi subiicitiet postea abest:pter illina materie corruptione: igiturata est accides cste.c6itielitator ut serio bus' pollit tale differentia inter formas substatiales et formas accide taleo: qet forma substat laus 3 subiectu inpura potetia: et thraaccntastis h3 subiectu in actu: baia 3 subiectu in actu: vidi Prist.in. v.metapbndiciterii qdata est substatiat subiecto ita octaq8 etia ex hocpy:qiop3 corp'ante* recipiat alam ce dispositu et oigarii 3atii: et optio actuatii phni Si orga iii3atideo: lgFata est i bima accidetallo. Ite. liata estet forma substutias lis secret crino maneretiaeppositu substatiale aia existere in corpe et i paremota: sed 'fio est falsum dete. ona e se nota: sed falsitas ontio mare: qi subiectis accidentili est opo munisubstati te et no solii materia pinae:cu accideo debeat Vfe subiectu iii actu: id costilla ala ironianeret ridet maneret idecopositu substantiale nec maneret subiecti accidetis ide: ideo etia nullia accides remaneret id e sco in vivo et mortuo:

accidens corrump:mr ad coli uotione subiectu et ii on transit devito subiecto in alteriimmio falsum est dicere qd non masneat aliquo a accides idem: qicii equus iliter licitur adhuc per aliqG te pus remanet ali i caliditas : et remanet durities ossium: et mollicies. cartito : et sic de tho: igitur. Estem. si anima esset

384쪽

anima esset substantia: tunc gsiatio vel eoiruptio eius emu effetari: est et guratio si iii pth: et cita corruptio limpsti sed psis

et falsiim: qi dicitur priino de gnatiori eae geli eratio vel coiruptio simpliciter est traiismixtario totitio in totii nullo sensibili rellianete ut subiecto eoderia: modo talis non est corruptio equi per rei noti sie a te: qi remanet id e corp' sensibilai ut ea de caro haem nerui:eadem ossia: et sic deal o. rein .autor se epinicipio dicit animal esse attiniantiva arbore: igi fani in non est substas uia: et paret ona:qr substantia tioris is ipsi magis et minuo: ut habetur iri predicantentio. Ite suo trantia non diffinitur per additanaetitia: sedata diffinitur per adita inenturii: ergo et c.maior pis septi illo metaphylice: minoi etiam patet: civi diffinitur per comis pl)ysticum organi3a

tu nuqo non est de quid ditate et substaiatia uteri hoc est diriniri per additam enim I.

Oppositum volunt Aristo. et conmientator

diceti leo anima eme omni accidente quod ii in emtiir in alato nobilioremugitur ipsa no est accideo aergo ipsa est stibilatia. I Pico hie litterae arisma est si ibstari atqi omitto paro substatic est substatiamio do alae paro substantie: qtest paro prin: cipalio talalto: aut plante qtie si resnosteretiir illiid amplitio no esset animalia ut planta: riisseqili uoce igitur. Ite.illud est substatia Druitio aduelitii vel rei notione mutatur respossio ad quia est hoc:de tali supposito ver se subsistente: sed paduentii vel remotionem ala mutatur: qicii est gnata alae dicimiis hoc eme equum: et postremotione noli dicimus thoe est equus missequi voce: sed boccineadauer remo ala est subcstutia. CEt debetis scirem isto modo a posteriori Tristo .cognouit formas substana ea distingui ab accidentibu : quia per aduentu vel recestis informe accidentalio immutatur resp6sio nisi ad taleo questiones quale est hoc: quantia est hoc vel ubi est hoc: aut viando:et sede aliis predicamentio accis dei it tu sed quando mutatur responsio ad quia est hoc:dem 5 steato supposito per te subsistentet tunc est mutatio sub Ianoetialis:et est aduentus vel recessus forme substatialis operationes pitticipales substantiarii non debent reducitiiviliqd accideno tan*in principale principiis: imo debent re duci in substantia:sed anima est in qua puncipaliter reductitiam quotlia est quo principa iter vivimus: aut sentimus aut intelligimuo:igitur ala est substantia. Et confirmo mo patioueo vitaleo non sufficienter reduelitur in accidetia: qino in grauitate in et leuitatem: qm tunc dia omadescendere iit ad pedes et tota caro poli cretur funeriti, o Tu et superitis essent saligulo et spirit ad qui sunt letitoreor modo tota hoc apparet falsam: iue potest dici aeredit catur inpii mas qualitates qui)oc est et maenite ad calictitatem: illo do hoc est falsum: qr c aliditas Fin se tibii liabet figurare coipuo et oigani3are:eriss caliditas seni seno determinat corpuo animatii ad certum augmentum: qi sicut riristotelao fecundo butuo diciti ignis per suam caliditatem augmentaretur in infinitum .ictatae ultra quant(tatem antinatorii nisi apponeretur combustibile: re linquitur igitur ae alae in qua; tales operatione o reduciatur

priticipaliterinon est accidens: sed substahtia.

Ad rationes. Ad primam: potest dici quod

omni substantie totali conitine est in subiecto no emeret vocas substantia totalis ei non est pars alterius Iubratte: est illudito est coe omni substantie partiali petetia dieiqi in illa ori ina propitetate submittie subiectu accipitur pro eo quod est hoc aliqd in actu: et sic a veiqilectivalia forma substantiatio non est in subiecto perinderetitia: qi subiectum mime substantialis circunscripta illaminia substantiali non est et hoc aliquid in actua .noret illud de csuo querim uo quid est docet quando querimus de substatia per se subsiste te: vel etia illa proprietas pol glossari de ternitivo substantia libiis: sciri nulluo terminus substantiatio .i. depicdicantento substatic est predicabilio de aliquo per motum pastonio de subiecto. VBaaliam mico q, diffiititio accidetis potest sic glossari coacciden o adest vel abest successivi e manente eodem subiecto quod est hoc aliquid: si lit accidinis separabile: si vero sit inesse parabile tunc separatur ab illo subiecto seci indu diffinitio neutiqet nec diffinitur per illud stibiectum nee reo iitrat ut nes nigredo per coinu: nem colutio per nigredinem et per laoc differt accidens a proprio et quoniam proprie passioneo diffismutitur persuasubiecta: et mite halic separationeni secundit diffinitionein seu rationcm iiitelligebat porpti iriuo clim dia

cerataq coruus potest intelligi albus tet ethiops niicito cadore propter hoc aetermini iron includebat in suio rationibu diffiiiiiiiiio. iliter potest dici ci accidetio adest et abcst. l. mimio accidentalis dicitur accidens respectu alictu uti rei cmini subiecti: si de illo terminosupponente pro eodem predicaretur aliquado vere:aliquando falla: sed quum ad accidelia inseparabilia credo in oportet recurrere ad separatione, sin diffinititiam rationem ut privo dicebatur. CDd aliam rationem:dicogi illa differentia inter formas sit bstulit taleo et accidetaleo non debebat sic intelligita ccidentiae ei lini sui it dispositione o previe iii materia ad receptionem formarii stibstantialiuadeo accideno ita bene is therethi biecto pule potetiali stetit folina substati alios imo immediat tua: sed debet steintelligi ci foliata accidentalio dabet subiectutia in actu . i. forma accidetitali circii scripta: adhuc illud quod remanet esset hoc aliquid ii iactur et non imitaretur responsio ad qii id est boc sed sic latina stibstantialio habet sub tectunt inpotentia solum: qi Mima substantiali circii scripta: illii a quod restaret non iam diceretur hoc aliquid in actu: Iicet bene esset quale actu: et Otum actinet thoc est: qi per forma substantiale est suppositu ni per se sibsiste notrocaliqvid in actu: et per acciden, tia est ira era ut Itum: et per id e respondetur ad alia o dii aciratioties.sigia aliani: dicoqi debet exponianiniant tuo non proprie: scyae sit magis animatii intelissue: sed anima sitius .f. habeno plureo potetias ale: hoc est dictu qr potest in plitreo operationes anime. Crid ultimam: dico q=nomen substa ratitiale non diffinitur per additametitii diffinitione quia alta otiuar tamen diffinitione causali: cuiusmodi est ista diffinitio bene diffinitur per addita mentum.

nis anima est actus corporis .argitaturqGiton:gi dicit Pristo. tibii or obibet queadam .i .ilitellectum separari:qi nulli lio corporis est actu saetiastita mei ita tot in tera tiobuiuo dicit crintellectito nec est coit 'nec mi illatricolpore: igitii riton est alicui corporis.c diem .ae tui repugnat recinere: ut dicit comentator inde subitantia orbis: et anime intellectuae non reptimi atrecipere:cum intellectus sit virtuo pastilla: igitur. C; te .laii suo et intellectuo sulit passiiiii igitur et ii onsistit actitii quia liidem est et activum et pasi iuuin: ipsit in simili esset in actu et ui potentiatdis videturi inpossibile ex eo ac tuo et potet ita opponuntiari a quo a non cita clivum ridest actao: qi si cur potenti cel patuita ac tuo est anere: ut accipiriir ex tertio pl=ysico iunuigit tur sciis ita et intellectuo non sunt actuo sed voret ita Ciconfiriliatur: qi poteritia a iii me est ipsa aia: et nulla potetitia est acti torcumactuo et potentia ora ponitur: ergo ala liori est actus. Ite. intelligerit te tanta locum eis conertiant potetitie a te: sc3 intellectiis et volutita olet tamen intelliget a novi actus corporio:ctim sit separata a corpore.

Oppositium vidctur octernuitare Aristo.

quia illa in dissilistionem .rinima est comporio et c.reputat est ediffinitione cd in unissima anime tano' omitiale colieitici ue. questio mota est: vi videamus quomodo anima est ac tuo corpori .Unde Erisi .detii odo per quem loquitur diis hilariti secundo huius diceno non esse nianifestum. Litrii uianima sit actuo corporis sicut itituta nauis.

Et propter solutionem isti iis qnestionis.

notati dum est ut babetur nono lite taphysice i qr actuo et postentia coiret alitie dicuntur adiis ulcemi in talitii m qinci posssumus intelligere potentiatri nisi in respectu actuor siccit nesm patrem ili sit respectu filii. CPelius enotandum est et, vocnomen actuo solet capi tribuo modis sati Ppinquio adimus cpria et hoc*tu inspectat ad ypolitum acti iocino nomodo dicitur quia est Mima inhereno alicui subiecto: et illud subus ciuili dictur potentiae subiectiva se ii receptiua in rem tu dicti actuo: et si talis actus lit forma substantialisi tunc per talem actum supponitum de non stratum et per se subsistens dicitiirhoe aliquid iii actu : et si id ea ciuo sit minis accidentae illo: tunc per talem ae tuni dicitur stippositum actu tuo: vetactu tantum: et lioli actu hoc aliquid ut actu homo: vel actu

385쪽

uiestino uetis imobile et pictato ages fractus et passim potetia: qraget coittinet actu similitudine eius ad ad recipietinum pastum est in potentia: isto ergo modo intelligentia est pcius orbis: et nauta actus nauis.

Istis consideratis: dico P in omnibus an b

inatis corporibus aia est actus coepis primo mo et tertio modo.et ae sit actu omipolis tertio modo declarabit postea Pristoteleo:vbidi cavata est causa corporis p formas in ages etfm fine uiuirit em corpus et augmetat: et mouet ibin fila torii

et ad alalia sed ip ipa sit actus eoipis primo inopol declararusti omne alatu colporale cuiusmodi sint plante et a taliaque hiemii laesic ostii subitatiale ex ala et coire: ideo oportet vel P corpus fit forma ala:q6cti impossibile: vel mala sit forma corporis: et hahes propositsi te illud est actus tro ligit ouens sed in fornias corpus quo suppositii dei non stratii pse suo stilles est hoc aliquid in actu: sed hoc est per alanima palam que est actus id est q8 est:et illi homo vel asinus. 3posset queri: utrissa Messet actuo corporis secisdo mo . scyn ut motus vel operptio distetuo operatio. De pol eo q quddo alii in substati aliter gnatur: tunc ut credo iba aia est enartio: et tunc ipa est actus coi potis subiecti et gerieraritio scdo modo:EL Put motus: trasiti utatio: vclopatio Si actuo: tam agentio ae patientio.Deinde dico et in perpetuis anima fui aeristo est actus corporio tertio modo sol u.Debetioeni scirem corpor celestia aliquado duratata et ale eorum iniit littelli gentienio aetegea: qni intelligetho attributitur oparoneo vitales et potetiae te nam duodecimo metaphysice dii r vivere et de lacta ruet velle et intelligere: et tu intelliget te per se ubsistLindilibere docorpiis sic nouit contentatorin mole ut' cr dissinitio alaco dat Aristo asciolia ovili uoce di de omiri iaeo q=alique an inie sunt actus coistorumst in herentia: et que ie:sd celoet sunt actuo corporum sue per mouere eatet ita etiacredidit comentamiae intellectud humanua esset actuo coraporisbunianissed, e cdeterminandum est in tertio libro.

stis visis respodetur ad rationes, Ad pri

ina Pico et cum Aristo. dicebat quanda alam notae actum corporio loquebatur de actu piscio modo mo tertio modo. ct illa erat ala celi: me nullius coipolis est actus periti hereia tia:verne stetissim autorita oposset exponi dea labi an a post mortem volo. d autoritatem comentatoris: dicendii estae intellectus qui est alacet metalia humanu opost mortem nec est corpus neces in corpore pertiis erentia:et hoc noli res pugnat predictio. Ad aliam autolitarem potest dici quoductui repugnat recipere: ad taleae usum tractus substanstialis no potest recipere per inherenti, alitiacissi substantialem tamen potest recipere formas accidentaleo. Raalia 3 per idem dico ae sensus et intellectus sunt actuostib statia leo sed sunt pas unquis polliunt recipere pelastiones accidentaleo: et non est inconuenietis idem siccite diuersimode iii actus inpotentia .EZIdaliam: dicogi potentia cie est asa: et conuecedo aediuersimode potetia est actus:potentia navadopes rationem est bene cruo substaritialis, rueritima rationeque arguebui de intelligetitiis dictum est inpositione.

e, actua pustius corpori Rrguiturqino: per Bristoteleni quinto ilieta physice asscirentem mala est substantia in subiecto in actu:igitur habet actum precedentem ii a3 ergo non est actus primu EItem anima

pie supponii in cpi pote ccidetis dispones.

Oppositum determistat Aristo. pones ista

diffinitionem e Tecdmune in omniansnie in qua diciturianis ilia est ac tuo primuoetc.

Notandi ina est y multipliciter potest dici

actuo piimus uno iis odo simpliciter pii inito: et sic soluo deus cnt actus prim uoti deo manifestii et to de isto modo loquedi ne intendit Iiristo. cum dicit omne allima esse actum pridimu .secundo modicitur actuo primu o non ipliciter sed pismus in materia cui inberet: et isto modo credulit iis lilii quoa 'anima iit actus primus corporio: imo etiam qd omitto forma ,stibstantialio itiderens materie si tactu optimus inter cete: raqdie illi mater fetii herent: qripsi opinantur m qiuio ad in tradiictionem forme substanti alio in materia requirantur multer indiosi loneo accidentaleo prcule et tamen in aduentu forme substantialis ira oud coirii pilo trein mime substantia, lis precedentio omnem huiusnodi dispositiones prime coirii puntur et similco crini minia substa sit tali aduenisti te generatur coiiseanenter ad illam formam si ibstantia leni ut a quod illa forma substantialio privo gcti erat tir in triareria q3 accidet famiae cum c a filii enititur et si non pituo tempore tameis pria iis ita tiara. ciet hanc opinionem crciliant se probare pii inoper commentato leni in ieeundo butuo dicentcni quod forsina substantiabo debet habere subiectu ni inpura potentia: ideo debeti uieti ire materiam nudami sed accidesio debet habere subiectum iii actu: ideo debet inucii ire inaret anit ouisa substantiali inuestitani. ESimiliter auto utate Priastotelio Diuno de generatiotie dicentio et quod generatio sit istantiatio cit transinutatio hustio totivo i ii hoc totum nullo sensibili rei sane rite subiecto codem: idcirco opoitet accident a preexistetiti corrumpi quibus erat seir sibile. Zidboc etiam addit cunt tristoteleni primo physicorum discentem quod in ateria cum forma est causa omnium accidens tinni: qtie sunt in ea:ta nominia precedat ea. litem septimoni elaphvstice dicitur:qiiod substantia privo est accidente notitia: diffinitio timet temporci quod non est verum de materia solum ciuit ipsa sit multio ignota: ideo hoc debet intelligi de substantia componita:etita forma erit prio iaccidet ibuo.Isti ergo in i aginatiturqd non materia solum sed compositum totale ratione iustus totius est stibiectum omnium accidentisi et irac inpositum corrumpitur ad corruptionem mune sub, stantialis i ideo tunc corrumpitur subiectum accide ativm tergo oportet accidontia corrunt picum non transeant de sub tecto iii subiectum cicamen ista in opinione noli credo eme

veram: quia si equus litterii clatur aut bos adhuc inuenitur in corpo tentortuo calor et color consi in illo prior, sic de ali saccidentibus: si ergo accidentia precedentia corrunipebanatur queroquio gelierauit ista noua accide litia erio potest disci quod interficieno: quia ille titillain d; proprietateni ad M, ineratidum masto calidumofrigidum: aut unum color essatium: tiee potest dici sicut illi dicunt qd illa accidentia generantur consequenter et coneonii latiue ad formam stibstantialem cadauerioque introducitur: quoniam talia accidentia non susit conuenielitia illi mune cadaueris: nee illa determinat sibi talia accidentia: imo potius opposita ideo non deshent consequi illam formani nisi appareataliud generas dahens proprietatem ad generandii talia accidetia. Ite supponunt falsum: quia Quis accidentia secundum predicationem attribuantumnon solum materie: sed toti composito piopter bin q6 ipsum cst notiuo: tamen solii de poteritia materie educuntur: que naturaliter est in potentia ad illa accia dentia ranco ad quasdam perfectiones ipsius: sicut si aquac letat dicamus aqua esse calidam in iis caudimo no est naturalis

386쪽

naturali olaimeaque imo disconueniens: ideo non educletur de potes itur foliare: sed foliani de potentia materie et ideo non oportet quod ad remotionem illi iis forme remoueantur

accidetiis acu ut subiectum uianeat decumo potetia naturas

literi ducebantur. Udistant opitiionem multa alia incoiiue mei uia sequutiturque debent tractari in libro de gnatione. Sed quantu spectat ad propositu videtur tuam ovisio, nem qr male esset positum in diffinitione ala q8 aia est actus primus substati alio corporis: qiois actus pinus et subsi Istialio:etois actuoslibralitialio esset primus: ideo neutra haria differciuiarum contraheret alteram. Tertio modo dic factus pinus qtii in materia cui inigeret est actus primus via perfectionis:et sic itinia debet dici actus primus: sed Suiolit verum qi sic ata illi actus pitinuo tinno videtur ad intellectu in Bristotelis: qi hoc esset verum de omni forma substan, tialit ideo sicut prius dicebatur non deberet poni in diffini tione ala actus primus sud Diitialis: qm pimium contra iberet substalitiale nee econtra .et ita Tristo .illo modo quo loquitur:dicit scietitia esse actu primu in ordine ad considera,re:*S non pol intelligi de ista te persectionis:qm conside, rare est perfectio imbabitus scientificus:ideo primo et decismo ethicorum dicit Urit o. felicitatem consistereno in habi tui 3 iii actu . Quarto modo dicitur actus pitinuo his forma

vel habitus qui est pusicipiti alicuius operationis et et hoc in ordine ad illam operati cilem: et sic videtur intendere Trist.bene propter hoc scientia diactus primusqi est principium consisterationis Suio scientia habeat actum substantialem se animam precedentem se. Unde ne manifestiam est momanis animae tactus primus resipectu singulorum ophum vittalium:quoniam ipsa est piincipium eorundemuinto et vItimo modo (qui est satis propinquus precedet id dicitur anima actus petimus viventio in potentia: et scientia actus primus scientio in potentia: caliditas actuo primu calidi inpotenditia: et sic de ali o mimis ad istum sensum mala est actuo quoptimo illud vis erat vivens in potetia dicitur vives in actu . Ei discientia est actus primus scientis inpotentis.i.quo pricino illud quod erat in potentia scienotest actu sciens:et ita intendit Uristoteles in proposito.

Et sic quantum ad rationes apparet vino

procediit retra dicta qi positio non excludit quin ipam aniama:precedat dispositiones accide tales pute:et maneant cum ipsa anima: sed per nullam illarum dicitur vivens actu viuen mimaliter. Aed tunc polliunt solui talioneo alterius oplanionisinapi ima:dico*forma substantialid habet subiecinin potetia sicut prius expoliebaturmon minueniat materii

nuda: sed visa circunscripta residun non effet hoc aliqd in actu: qm ante erat: sea minis accide talio ste 3 iubitat fi in a. ctar qiit ipsa circunscripta adhue esset hoc alica in actu ide3 die erat et ad eunde sensum debet exponi diffinitio senes rationis primo de gnatione. no enim est intentio Pristotello quin in gnatione substantiali maneant accidentia sensibilia sed intenditqi non remanet idem subsectum sensibile: acclapiendo subiectum pro eo quod est hoc aliquid. ERd aliam concedo q=matersae et mina sunt eause accidentium:so materia causa subiectiva:et forma causanitatio. Ad autoritate reptimi metaphysice patet; autoritas non potest exponi de ibstantia positaqi ignis no plecedit leo ore caldiei ideo cometator exponitae respectu omnium accideritium eo ipmalium subiectum eorum precedit tempore:capiendo subiectus disiunctive pro composito vel pio materia.

me sit bonaiqua dicitur ala es actua pilemus substantisilio corporio physici Oigagnire in potetia vitam biitio.Urguitur pira molli non sit bona queredo cutuo corpocris: aia esset actuo vel corporio degenere substantie:vel corporio de me quatitati non degne quatitatisci illud est accides: sed nec corpio desae subst itiei quia illud est compositu per se subsistensi auster nou egetqiii dirutina predicatio dicendo: animal est cor

pup:lapis est corpus:modo animano informit corpud coimpositum: ideo non est actuo tali corporis. Item. Frum a ponitur musici: quoniam otiarie corpus est physicum: vitaem artificiale adhuc est physicum corpus enim securiorum: vel lignum: ideo iste terminus physici nihil coibtrahit corpus: et ita videtur frutira addi. Estem arguiturci lion organici:quia anima est forina simplex ideo debetha here subiectum sint plex et vitiformer tale ii oti esto anicum. tem .supponoqicum aiunia sit si inplexilon habetio parteo diuersarum rationum ae quc libet paro quantitativa aniineestantinia sicut quelibet paro aeris est aer suppo io etia3cilicet membra aminatio sint deterogenea: tamen contingit in eio capere aliquam partim domogelicam:ut aliquam modicam carnem inter venas et neruos et ossatque tota est caro rideo cum illa paro sit homogenea et co similium partium ripationes organica. Ex hoc concludo: ci ista diffinitio ii dest bona:quia non conuertit omni anime quoniam illa pars animeque informat illam modicam carnem est animae ut dicebatur et tam eii non est actuo coipolis olganici:camilla inodica casto non sit organica. Otem contra illam partem : dabenti vitam in potetitia:quia corpus curuo materia est actuo vivit in actu periosam anima:imo et in actu prinio et in actu secun do:ri quando tu vigila E et scribis ligitur non benediciturae sit ac tuo habetitio vitam in potesaia Cytem actuo est prior

et notioi ipsa potentia: ideo potentia indiget peractum diffiniri: ot habetur nono nietarer fice:igitur non debet diffiniri econuerso scilicet actus per potentiam: ergo anima cum sit actus non bene diffinitur per potentiam. cytem ista diffisnitio conuenit alsio ab anima: igiturn 6 est bona: antecede Piobo: qicduenit forme stubstantiali seminis. nam semen ut frumentum est physicum corpus et organicum et habetis vita in potentia:et tamen minia substatialia ipsi uo est eius actuae piimus: ergo manifestum est crini forme substati su semini conuenit tota diffinitio anime:et ita dicetur deforma substiaria is out: quia non est aliud ouum semen: et talia eii illa forsina non est anima.Similitervee diffinitio reuenit forme substantiali cadauetiorquia coipuo cadauerio est corpus physicum organicum et habet vitam inpotentia: licet non pio in qua:quia postiant ex eo generati animalia:aut platet vel per unam transnmtationem vel per plure .

n oppositum arguitur autoritate Aristo.

Dico breuiter ephec est bona diffinitio animet quia bona diffinitio que explicite et conuertibiliter indicat naturam diffinitidiet ista est huiusmodi igitur a tot patet imo et sexto

topicorum .declaro minorem: punio expliciter quia dictuni fuit primo in anima est actuo et cres substantia:etiae est actu primus totum explicat ista diffinitio: et vim agio pys reat quis actuo sit anima rapponitur explicite eui' sit actu

meoi porto phyllii organici: et explicatur etiam secundum Spotentiam anima sit actuo eluo quia secundum potentiam ad vitam. Itemquedam diffinitio est diceno quid iromi nio soIum mutetiam mere qdditativa alia edim.eati salis explicano non solum quid est: sed etiam propter quia est: et lastis est magis completa:modo sic est de ista diffinitimie.quo a declaro:qi cum anima sit forma:ciuo non est causa ioimali nisi mite impropite prout aliqua do predicata quid ditativa voeamus formas et ideo ad explicandum causam formalem anime qualiter sic improprie conuenit causa miniatis: pontitur in hae diffinitione predicata quidditatiua: cum dicimusci anima es actuosubitalia id.Deinde explicatur causa materialis siue subiectiva anime:cum dicitur physici organici. postea exponis causa filialto cum dicitur in potetiavitam habetio: si per vitam volumus intelligerebperationes vitalestiam operatio dicitur aliquo modo finis operantio: ut habe.tur in secundo celi .Peinde declaro *hec diffinitio coimertitur cum isto termino ait ima et convehit omnianime et inullis athset primo declaro in conueniat omnianime: quia omnis anima est actuo subitatialso: ut ante dictum est:et actus pria miro prout dicitur ac tuo pitinuo in Oidine ad operationemque ab eo procedit quia ab omnia minastitit innate procedere operationes vita Ies: omnis etiam anima est actus corpocrio organici: quod patet manifeste de animabus corporum: sea de animabus separatio: diceremia optimo deditana an loma secundum fidem quod ipsa babet quandam inclinati

nem ad retinionem sui cum eo ipore et ideo saltem inclinative

potest dici a S corporis physici organicii sed forte de hoc

387쪽

Tristoteles iidit curauit .manimabus autem celoium di ctum fuit Utile sunt actus coipotum celestium modo corposta celestia fiunt oirantis: quoniam licet in eis tio sit diuersitas figuratum in membris: sunt tameti diuerse utituates itidiuersis partibus deputate ad diuersa officia .vii propter hoc potui Hristotelestii secti doceum in celo distinguntur dextrum istinis eum: ante:et retro: sursum: deorsutia: et poli etiani de alto deseruiunt c, alie partes. Loni isto etiam anima est actus inpotentia vitam dabentis: adhuc secundunt

implicem expositioilem. Prima expositio est momnis anima est actus viventis in potetia iacit anima ex qua illud est stactu vivens:quod ipsa circuitscripta esset solum vivetis in potentiaret ista est multum couenieno expositio: et accipitur ibi potetitia pio potetitia ad actum petitae vite .Etlia expolitio est manima est actus vivetis inpotentia id est anima est actus potentia excercere opera vitalia. Dico actus prinius scilicet quo procedunt huiusmodi opera:et tunc est ibi sermo depotentia adactus secundos vitales . Cnunc restat declarans dum *lhec diffinitio conueniat solum anime et hoc sic patet: quia per hoc quod dicit anima est actus differt anima a pilat amat tarque est pura potet atet etiam a composito:quod noli est pio pite loquendo actus: licet sit in actu per ibi mam. et cum dicitur intinus differt anima per hoc ab actibus sensulistis qui sunt motus et operationes vitales.Peinde cum discos statillatis: differt per hoc anima ab accidelitibus quorum quedam dicinitur actiis primiqi ab eis procedunt oporation eg: sicut furit scientie et viritimo: imo etiam et caliditas et frigidita det grauitas:et leuitas: tamen non sisti luctuostibstantiales. Deinde cum dico corporio forte per hoc non cor Istrahitur illud quod precedit: quia omnis actuosubstatiali es aliquo modo ac tuo corpolis alicui vorta meti no male po, ii itur hec clausula: quia portitura denatica dum causam materialem sive subiectivam. Similiter cum dicompsyci noco trado quod ante pietedebat: quoniam omii e corpuo est philascum siue naturate no obstantesti etiam dicatur artificiale. Tamen illa clausula noli ociose apponitur: quia per eam designo clanimand couenit corporibus ea ratione qua sub aratem cadunt sed conuertit eis per naturam: imo tam*eorumitatura Ueinde etiam cum dico organici differt per hoc ani pia a mimis substantialibus elemetitorum et mineralium id est lapidum et metinorum: Oniam illorum corpora iid sunt Oigantis Ultimo cum dicitur vitam habe sitis: differe panima a fornis substantiali seminis aut cadauerior diam lasmen illam clausulam debite expona inuo scilicetae allima est actus habentis vitam inpotentia lanima et actuo quo ali quid dicitur Ecta viuello cum ante velioso circunscripto lio diceretur vivisi si in potetia ethanurun est enim *forma substati ualidoui aut 1ilistumenti: licet sit actuo primus sibstantialio comoriae physicio anicii tamen non est actus quo ouum vel frumentum dicatur actu viuesio uino solum vivens in potentia sed anima aduenietis iam erit quo illlid dicetiit actu vivens cum ante diceretur solum vivetistii potentia et ita etiam forma si statinalis cadaueris: licet si tactus coiporia organici tamen non est actus quo aliquid dicatur actu vivens. Et istum ei positio item notauit Eristo.in litera viceno U quando dicimus animam esse actum usuetio iii potentio mon intendimus per hoc abi cere vitam: scilicet et ita lud non sit pluetis acta rutunc illa esset descriptio minie se mitio magio mani me sed intendimus * ipsum corpus per animam si tactu vivenditam ipsa circunscripta non diceret vivensilisi in potentia . Verum est etiam*aliqui aliter inate ligunt illam clausu latin scilicet*anima est actus vivetis in pote sitia id est secundit in quam viuens est in potentia propinqua ad vitam id est ad operationeo vitales: licet intelli gant vitam pio actu prime vitetet sic etiam perhoe differret Eforma serenis quia semen non est in potentia propinqua naexercendum opera vitalia: nisi ante piecedat substantialis transniuratio:secundum quam in eo generetur anima.

Cillis visis respondediim est ad rationes

Rapi mam potest dicio anima est actus corporis inposisti scilicet a iii malis aut plante: Q3tan quos pium est actu illud quod est: et posset etiam concessi: m anima est actus materietati Seiuo quodiosa informat. id aliam dictum fuit

quare ponebas physici . Ad alia cocedo aesta est simplenivbstantiari tui tuaist est multiplex;hoc est dictitiae ipsa est poteno in multa opera diuersa piopterque exercenda spa indiget diuertio organis: ideo ipsa cita cruo corporis orgati ici. Udaliam que arguebat de parte alume informante ni odicam catilem homogeticam pollet dictae hic non describitur anima nisi pro animabuo totalibus: et non pro partialibus: sicut erat illa de qua arguebao:dicelido illam sininiam totas lem que noest pardalicuius anime. med adhuc ista solustio non videtur sufficere: quia situ dicio*hu: non intendi anulo diffinire nisi animam totalem:tunc sequitur aliud incouenietis: sc3 *hec diffiititio conueniret alito a dissiluto quia conuellit anime partiali capitis: eo cicaput est corpus orgas incutit .Et ideo posset aliter responderii corpuo orsari icum dupliciter dicitur. viro modo quia compositum ex partibus diuersaru in rationum:deputatio instrunientaliter ad diueruersa ooperationes et ita caput et pes: et totale an inia tenent corpora orgallica: sed non modica caro homogenea declido modo dicitur corpus organicum quia est paro quantitatiua corpolis predicti: et sic tam caro quam iteruus cstet corpus organicum: unde non aliud significat organicum qua instrii mentum: modo caro in animali licet sit bonio lea tame est instrumetum deputatum ast aliam operationem neruus vel os: ideo illa caro potest dici corpus orgaiucu. Adalia estpositum fuit ae non intendimus abiicere vitam cuni dici mus actu viticiitio in potentia. Ad aliam:potest dici vis actus bene diffinitur perpotetitiaim*uis potentia diffiniatur peractum : qi sicut dicit c6melitator nono metaphysice: actuo et potentia sunt relativa ad inuicem: et talia belle disti iii utitur per se inuicem et noti accidit in in alia iii: ut dicit coniditate lita mi: et vo o habetis idem a Porphirio dicente: quia se mis et species dictitur ad irinicem relative idcirco oportet in utroiuinu rationibus utrisq3vti.Sed mite tu obheses quia sic potentia non est notior actu: et tanieli diffiititio debet notificare diffinitum: et nihil notificatiit ili si per notius: quomo do ergo diffiitietur actus per potentiam ne spondetur post,m viruit qui elativonini quod amodo conotat reliquum tonam terminum ad quem dicitur: ideo breta iter dicemus aevitis relati utina diffinitur per alterum lioli tan* per illud per q6 cognoscitur et norificaturi sed tanq, per illud cum quo cognoscitur: sui it enim simul natura id est simul naturaliter cognoscutitur ita quod non virunt sine reliquo. CDe ultima ratione dicturii fuit.

Elcritur qui iam virum in hin

mine sit eadem anima vegetativa sensitis I usi et intellectiva.arguitur canoii:quia aniina sensitiva est organica et extensa:anima

X-d autem intellectiva nec est organi callec extensa:cum ipsa ponatur esse indivisibilis. ergo hec riosi est illa probatur maior:quia omnle ito anima videtur esse organica et extensa que ad omne opus sui inirequirit organtini corporeum et extati sum: motido ste est de sensit tua igitur. CItenuomitio anima sensitiva vel vegetatiua est generabilisvel corruptibilis sectati ima intellectiliano ii ponitur generabilio ite corruptibilior unde fiat de nouo :tion ponitur fieri per generationemr sed per creationemrergo dec non est illa .et probatur maioreprimo q)S

sit generabilis per Eristoteleni in secundo huius dicentem* sensitivi punia immutatio fit a generante: hoc etiam pavde corpore quia post morte no videtur manere anima sensitiu cuni tunc non postumiitire et ideo bene dicit Eristoteles de potentia intellectilia qd ipsa separatur ab aliis sicut perapetuit in corruptibili: ideo adhuc sequitur q6isitellectiva non est seia sitiva vei vegetatiust quo ii iam perpetuum iid est corruptibile. Ite: contraria iudicia non possunt synmiene in eodem subiecto indivisibili:propter hoc enodicitur quarto metaphysice quod nullus potest simul opinari contradi cloiia:qi opinioneo colitradictoriarum sunt contrarie: et coiitraria non possunt simul esse in eodem: sed idem homo hab3 simul contraria iudicia in se risu et intellectui ergo non estis eo eadem res sensuset intellectus.Et declaro minorem quia idem homo per visum iudicat solem eme bipedalem aut solii tripedalem iet tamen per intellectit iudicat ipsum est malo, rem terra: et si haculus rectus ponatur pro medietate i aqua et pro alia medietate extra aquam iudicabitur per visum fractus vetauruus et ad intellectum rectus. E S tm: fit esset easdem anima

388쪽

demantina inhonitiae vegeta uua sensitiva et stellectivamRhoino no ei et coiirpositus subsistitialiter nisi cxptima maestersa et mimai lites lectilia: modo cosequens est falsis niugitur

coissequetuta petiitia patet:quia communit r ouil eo negallates plureo est. alii ad in eodem supposito is egant sinulacrplures esse formao substaimalco in eodem supposito: quod si ponatur noli erit substantia in homilieni in priuia materia et asi ima intellectiva: sed probo limatem cori sequentis: qtieetiereturqs homo non possiti intriri:eo quod innutrinoe oportet nutrimentum certuinpiet ex eo genetari aliquid de substantiali utriri tmodo vocestitia possibile: quia nec posset generari aliquid de materia primati ec aliquid de anima instellecti uari sic etiam sequitur aliquid contro Bristotele scielicet quod non semper corruptio unius es et generatio attestrius uino corrumperetur innutritione alimetitum et Mimasti bitant latio aliinenii: et non generaretur aliquid subist ditaliter quia nurit possit generari de stibi atta horninio. adhuc seqgeretur aliud inconuenieno. Mis trullunt agese itaturale generaret animam humana 3:pio tanto quia noestita iunia huma iam si intellectiva et illa ponitur creari a deo et non generari natura iter sed illud coii sequeno vidcfabiura eum: ptimo:quia tunc pater tu non ogetinerit te:nec Aristoteleo diceret verum dicetido q6 honio generat honii ne et sol. et Eristoteleo secundo duitio describit potentiam vegetatis

nam quod ipsa est generatius in alto qualio ipsa est co est falsum devegetatiua hominis. Bdbuc seque i aliud in conueniens X.quod alinus haberet nobiliorem operatione, in generando asinum qua hoino in generando hominem: peti absurdum: et patet consequentia quia asinus generando asinum generaret substanti gi homo non generaret substantiam equia nec materiam ii ec miruam me per consequeno totum compositum:cum non sit aliud compositum S materia et folina. Item: nidit aduersas et obviat sibi ipsi:nihil etiaalficitur affectionibus contra thor se dilla edueniunt anime selisitiue et anime intellective in domine igituraton sunt easdemnata tot videtur nota deae:et minor patet:quia sicut dicis primo ethicorum immo siue appetit' se iistitiu' in nobis ob titat et aduersatur rationi:et sepe telisus in aliquo tristatur in quo ilitellectus delectatur et ecolura:et hoc apparuit maxie de Chi isto cuius anima intellectilia semper funime delectas datur: qi semper iracbatur bcatitudinenta medearum plansititia dimit:tristio est ammanis aete Cytem non est ominii oead cai stibs alitia qua vites est homo et quaestantina tetmnientioli est diuersilao cx parte materie ut omnes conceseunti ergo est diuersitas ex parte formarum: quod no potest esse nisi anima sensitiva qua ipecst pniingi sit diuersa ab inatellectiva qua ipse est homo: et ego piobo malo iein huius rartionis:quia si esset omnino eadem substantia qua mirea est homo et qua mires est anima tunc sequeretur quod quic inesset Miti secundum quo ac si homo inca et ipsi secundia ipanimal et econiicrso renodo hoc cilla lis3:quia emeri sibile inaest viri secundit Ohomo et non secundia ae animal etesse sensit cirum econtra incit illi secundit m animal et non secundia, quod homo. Nin:non possvnnisi arguere diuersitate specificam mimarii substantiali uiu tii si per diuersitatem operatiotium:ideo oportet concederem operationeo si isse satu niunt a formis cori similibus et eiusdem rationis:et operationes dissimiles proueriturit formio disti milibuo: etdiuersarurationii med constat quod in homine nutrire sentiret et iii telligere:sunt operationes valde dimini leo igitur ille suilla diuersio formis substantialibus et non sunt iiisi ab animabuor igitur. Et ellam videre est eiusdem rationio in homilie et in equo cum sit eiusdem obiecti: et aerus distinguatur per obiecta: per consequens videre in homine et in equo prouenilita formis eiusdem ratidio: odito possit essenisti ait ima sensitiua iri homine distingueretur ab intellectiva

Oppositi ini arguitur per commentatorem

iii de subst Mitiambio dicente iii:quod unum subiectum ha, here plus S una foliata est impollibile:et loquitur de formio substalitialibus .EItem si concedaniuo quoa animal secii eum quod animal viuit:concedendum est C sit alii in ali novisti ii guttiir amma vegetatius secundu quam visit ab auit ma sensitiva se uti dum qua est animal .Et Pristoteles in liebro de morte et vita videtur dicere quod an mal secundiic Saninita vigil: concedit citi id quod impossibile est animai scacundum quod antristi non vluere. cytem sequitiir quod

homo emet plura alii insta quiaque tibet animae dat clica iuumatum. Egruat: sequitur quod homo vel equiso notritici per se aliquod unum:consequerio elitatis nitet probatur codisequetitia:quia septimo metapbylice: ex ptiiribus in actu nolit unu3 per se:et tamen quelibet antina in homine cistet ut scatu :imo esset actuo nobilior et persectior quam sit vegetati irapta a te. Ireisi: si allime plures in doni trie circia citi me speciei una vides tur superfluere: et si est ni diuersarii in species rumuunc homo csset diversarii in specieru3 iii genere atrii iratorum quod est ilicosi ueniens. Ire anima sciatim ita adue: nieno vegetati ueca et mima accidet alio:qi fotitia tua vis ceaccide talio que habet subiectu in actu her forinst substat alaicilitet siceli et in pio posito.

Dieam quod de hoc inibi videtur ponedo

istam conclusionem.Isidoni ne non differt anima in cilectiva abstitiina sensitiuae vel ab anima vegetati ita .et similitei iii equo tim differt anima tela sititia ab anima vegetatilia: et ista

conclusio potest faciliter perni sideri tali modo:quia certum est quod si iii homine disserret ille alii me: cuili homine cli et anima selisitiua perfectior ci, inbuitior et anima ri 3etatiua perfectior Min plantia reo qixod perfectilio siniti thensoqita animalia bruta: etsi noli secuti dum quemlibet sensunt exteriorem ttamen secundum litterioreo setitit nobilius et perfecit usimiliter etiam secundum poteriti avegetatiuam amnia perfectius nutritur et nobili cui alimento utitur qua plante. Ct

ideo cum iste anime sint perfectio leo in dominem iii aetho: secti itur quod qui tib et istarum cst actus sufficiens ad constitue idum suppositain in actu subst alitiali completo viri rioruti anima circunscripta et per potetitiam diuina remota. Tucercto pono casu3 quod per potentiam divinam remoueatura minore humano anima iii tellectitia: tamen servata anima sensitiva et anima vegetati ua: hoc enim est postibile insuit diuerse: imo multi qui istao animas diuersas posuerunt dixerunt in emblione pilus tempore formari anima vegetat tuas qua amma selisitiuam: et selisitiuam qua intellectilia: predietcto ergo casu posito qnc rerem': quoa alii inal esset illud ani matum a quo remota est antrita intellectiva et constat quoaillud non est de speciebuniana: ergo esset animal biuuini: ideo homo esset compositus exanimali bruto et anima inicia ectiva; quod videtur inconueniens: et citam exanimali bium ab in eius corruptione possiet geri domo per aduentu aninietiitellective.ista vidi litur esse absurda vi reni: sequere atur quod animae vegetaxilia Ela et in equo nobilior S ait masensitiuamiodo conseqtietio et falsum ut omico consumniet ter concedereti riseainobat tir consequcntia: quia ceterio tarib 'ariere est nobilivo S pati vel recipere aliquod accideo cum substantia sititobilior accidente: et cum an istia vegetatina in equo generaret substantiam tam eo liuert edonii triti ierum in substaentiam eqiii O etialii generando uti uin equum

etati ima sensitiva in eodem equo nonageret aliquam substatiam sed solum reciperet vel ageret actum sei ille udi alii est quoddam aicissetis: et sic animae vegetaticia esset nobilior vestin conueniens et cum de ratione perfecti sit generare tibi simile et videtur m equiso non sit animal perfectum nisi rastione an inic sensitive: videriir ergo quod equus debet gelierare eqim sibi similem per illam animatu selisitiuamst quas ipse est eqimo et perfectum animat: et hoc non est et verum si anima sensiti ita iii equo e siet disticia ab anima vegetatilia. edtem ponenteo plureo altilitas in homille et in equo: posnutit quod feci indu mariti ita in vegetat tua honio et equii ciet plante sunt eii isdem rationis ita quod in eis est amnia vegetatiuae tumetii rationio: et sequitur quod in homine et iii equo et iii asino anima selisitiua est eiusdem rationis: et ideon hoc ni falsum sequitur quod non debeant scpolii pluressi allime in eodeni. Et ideo statim declarabitur O illud erat falsum quoniani anima vegetatiust in homine et anima ves tattua in plantio utuntur valde diuersis nutrimentie:et produculit inebra diuersiaret semina diuersarum rationum rideo apparet quod ille alii me sint adinvicem diuersarii rast fonti3:ideo iii eodem non debent poni plures tales anime.confirmatur ista ratior quia certum est quod eadem anima potest habere diuersao et diminilao operationes et membia dissimilis mediantibuo quihuo exercet ira o operat soneo:sicut ni illa vegetatiua in lirbore exercet alsa opera,

389쪽

b Ioannis viridani in

tionem per radiceo et alia per ramos: Tunc igitur si tu concedis quod gitime vegetatiue in platitanti equo:et in homi ne sitit eiusde rationio tequus erit cSpositus xx planta et aliis masensit tua:et pari ratioti et orio ex bivio et anima intellecti uarii dest absurdum. Si vero dicatur quod ille antine vegetatiue sunt in illis diuersarum rationum et specierit: tile oportebit dicere quod anima vegctatiua animalio est perfectioi et nobiliolis gradus Samnia vegetatiua plante adeo poterit habere plures et nobiliores operatiorieo: csinore iugnetatume simplici habere diuersas operatione ut d cebat ir de plantat doc autem rancesso superfluu3eriti . animaeli ponere pieter vegetistiuam alia anima: quia poterit statis diei statua dii pi edicta quo diph habet opertationem sentie dicit operatione vegetandi. te: ruit modi diuersitas animarum no posset rationabiliter argui nisi ex diuersitate

operationum: sed toste argutiae litum noli v3:qi diuerse operationes etiam specie non arguunt in eodem supposito diuerasas animas I uni planta habeat multas operationes et lain speete diuersa silicet babeat sola anima vegetatiuam: et cum etiam animal secundum unam sensitivam valde diuersa operationes habeat: ut videre:audire:et sic de multis aliis: igitur rion dedent poni plures anime in eodem. EUltimo possie argui sic: frustra in natura potiun plura si ola possut saluari perpaucioras sed olaque apparet iii hostiis etceterio assilibus possiunt salitari per vitica anima in vilico stippost to: Capparebit strationes alio mira possint solui: igitur lio ii

sunt pliares assime in eodem.

nunc igitur sollieiide sint ratio es que ad

oppositum fueriit adductelid prim Smico quod anima sensit sua vel vegetatiua indomitie non est ceteras nec educta de potentia iraterie sicut nec intellecti .Paeo etiam quoasmnia intellectitia potest dici fornia diganica:in Sqi habeat partes diuersarum ratiosa um: quia sic non est anima equi olganisata:sea potest dicio id ni fata quia informat corpus orgari icum et utitur diuersis Oiganio siue in ebrio ad suas operationes exercendad: verum est tamen sicut solet dici quoa anima intellectius aliter se habet ad organa quantii ad sen: tire: et aliter quantum ad intelligere: quia anima intellecti ua secundum seipsam sola in recipit actum intelligendi: ita quod corpus nullo modo est de cuius potetia edittatui ille actuo: sed anima intellectiva non recipit actum sentiedi nisi secundit communicationem eii corpo te: ita quod species sensibilis et actus sentiendi educunt, non frium de potentia anime: sed etiam de potenti matertei et ideo actuosentiediei tenditur Quensione coimiis seu organi quo anima utitur in scutiendo .rictus vero intelligendi nullo modo exte ditiir sicut nec visa anima:et hoc est quod volumus quando dici mii 5 quod ipsa anima quantu ad illitelligere non utitur or sano corporeo sed utitur eo quantum ad sentire. Ad aliad 5qdilonaliter generatur seii sitiua in dominem anima intellectiva: sed in aliis animalibus aliter geli eras: nec ani nia sensit in coirumpitur in maere hominio: sed non pol exiercere actum sentiendi: et ideo dicunt aliqui quod ipsa desi nite se fensitiva licet sensitiva anima non desinat esset tameego credo quod ipsa non desinate se sensititia quia esse sensitiuum est idem quod poste sentire:modo antina licet sit separata a corpore potest sentire: quis potest reunt ritet incaelitiet verum est tamen quod hec ii Sest possibilis:atilina separata a coi pote sentit. dat sintdico nuneo in eade3 anima intellectiua sunt contraria iudicia siue opiniones conarier qi sciens solem esse maiorem tetra per intellectum nunquaper apparitionem sensus amentiet solem esse bipedalem: nee altentiet baculum in aqua esse fractum sed solummodo homo aiserit quod sol in e suo sensu facit spectem qualem vel qualitam laceret coipus bipedale propinquans visui: et afferit etiam quod baculus cuiu medietas est in aqua lacit in oculo speciem qualem laceret baculuo fractus qui esset in medio uniminii:vnde statini sit peruenitate iudicio assertiatio intellectius ibonio indit ab amertione quam prius habe bat secundum sensumili illa sunt opposita. Od aliam: dicco quod homo nutritur quia in materia alimenti generatur mima substantialio hominis . clandei debetis scirem hocino fit albus licet domo non fiat:et homo et tam de nouo fit in hae domo: licet ipsen 6 de nouo fiatiet ita similiter anima iiij

talitatius sit de nouo is iliateria tali et tanterit uiiciphno fit

Aristomis de anima et

de nouo tet doc modo conuertitiir alimentum in stibilantias hominis: quia corrumpitur forma alimenti .et generatur misma domi mis in ipsae materia ilicet non simpliciter generetur. ciud aliam de aduersatione vel obuiatione et diuersio seticontra rho affectionibus mitim apparet quod illa ratio noli est demonstrativa:quia hoc modo ipsiain et volittas sibi ipsi

aduersaretur et quasi coistra rho affectionibus afficerei:vne de ex hoc quod volt in talia sunt mixta cuintimo tu tardo: verbi gratiam uta videno tenipestatem mario per voluntate multum desiderat salutem corpor o minen multu 3 tristatur deperditionc rerum suarum qua ooportet proiicere in mare si salvet irrilicet velit eas proiicere in mare et de facto Diiciat tamen cum magno dolore et magna tristitia: et longu3 tem pug apponit ante proficiat propter rebellionem diuers, rum actuum volendi ad inuicem:scilicet quia vellet tempesstatem euadere et reostias saluare. ea uod videtio quod istinctus obuianteo sibi inuicem sunt circa diuersa obiecta vel ratione diuersurum proprietati ina in eodem subiecto aps parentium et ideo noli est ibi proprie 'trarietad sae ergo dicomptoposito quod sensus dicitur aduersari rationi:quia selisus percipit quod boeesset sibi valde delectabile depilanti:et ratio consideratis futurum percipit nocuinent ii quo a se civeretur et sic breuiter non solum ad sensu ni sed ad ipsam volii talem est ibi queda perplexio:sed vos videtio quod hoc est

propter diuelsa obiecta ideo non est ibi contrariera . acillam:dico quod pater tuus non aliter Miluit te nisi quia pducit sentem per quod materia disponitur ad receptio sic forine tu : et cosi similiter dico de equo quoniam cuniceituo producit semen suun olidu3 est ex eo equuo genitvo:et si statim moriatur equus qui pio duxit illud semeri non propter hoc impediretur quin exillo seni me generetiir equud et ideo viiii animal non generat aliud tanq3 principale agetio sed solum sicut ministrano semeet ex hoc solo dicitiir pater etypter hoc etiam solumodo potentia vegetati ita est Getierativa sibi si milio: et ex hoc etia revorisum est quod a sinuo no habet no biliore iri operatione in gelieratione asini AEuhonio in generatione bomisito: quia neuter generat stili producendo limen qnoa preparat materiam:etageno principale produceno anima bona trito vel asini est aliud ab homine vel asino.qaia est substaritia separata ut deuo sicut debet videri septimo met physice. iud ali i dico O secundit in eandem substantiani omnino sorteo est et domo et a trina ala quiminclinest sorti per substantia secundii qua est homo ullua tri est ipsit per substitiam se ei india quam est animat: tamen concedo quod hec est vera sorteo est risibilio inquatillim domo: et hec ii oesi vera mitedi est risibilis iiiqiratus est animat: sed hoc iton est qusa hec dictio inquantii reduplicet diucrino subitalitia otii sola te: sed quia reduplicat dii terso a terminoo sigilificativos. Dd ali ad rationeoque argilebaiit de dii tersitate operu3: Dico quod opei attonco si se contienteleo aliquibuo stippostatio secilius ii totas silao spectra si uiuenia latur in eode supposito taleo qiis leo ut alio non iit ueniivitiir: debet argui quoailla supposita habetit militas substantiales diuersarum specier utimiec aliter potest argui distinctio sipecifica iti substati:

tiio:sed quantuniculiq3 suit diti ei se in eode suppositoiad arguis diuersilao fomlaru mbstaritia liti qi non repugilat eidem illi e substatiali habere dissimileo operationeo permistimilao qualitas eo vel perdiffinulta liastrumeta sicuras tu natu: rale est calefacerta semouere suriumque sunt diffinitico operationed.

Veritur sexto . v trii potentie

anime sit distincte ab anima. Erguiturpilino gramma sit distincta a suis potetitho: quiali esset eadem silio potentiis ses tur q=ille potentie essent rede inter insequens est visum: ergo et anteces sed: colisequentia manifesta emp illam regulam:quecum vni et eidem utile dei inter se sunt eade, sed falsilao coii seque luto probatur multipliciter scd*poistie animestriat ab inuicem distincte et non eedem: primo quia

ille poterumue ut sensit iuget vegetatim habent diuersos act'ediuersa

390쪽

llib. II. D. XXX.

diitrita obtectaret tamen poteritie distinguis hir peractus et obiectae sua:vt patet in secundo huius et in nono metaphysice. LEt confirmatur ide3:quia potentie anime in eo desupposito baberit diuersa organa: ut visiva oculum: et auditiua aure: Suidens distincte. Eimiterii minas miti hola veli equo est potetiae tactivavblud est visua iij tactiva est iii pede: et oi si uallio est in pede:qinsivistus est et in pede: ipsa est refrustra .eo Oiiunm posset ibi exercere actum suiuigitur op3ae ille sint distincte ab iit uicem EEdhue imia confirmatur quia omnes medici et naturales concedunt cerebrum habe re talem potentiam qualem no haber cor aut heparet tamen ille potentie sunt potentie anime:etno sol ficolporis.eo quoa non remanet anima remotarergo potentie anime distinguiuetur inuicem. Et confirmatur idem: per Bristotelo quid ninguit illas potentias anime contra se inuicem et ponit ineter eas ordinem pilaium et paeerioru3r quod no faceret si noessent a binuicem distincte. Et in primo ethicorum dicit Bristoteles mappetitus sensitiuuo aduersatur. itellectitio: ergo sunt diuerse potetie appetiti ue.etia3 intellectito estnobilior sensa ideo distinctus a sensu: quod etiam patet:quia intellectoenono est potentia organiis: etsensus est potentia organica: Et Pristoteles et itelleci' sepas ab aliis potettio sicut epes tun a corruptibili. Solem et dicere ae poteti male qdasiit cognoscitiueralieno cognoscitive: et quedam reseruatiue speciem ut fantasia: et memoriaret alieno reseruatiue: ut sensus exteriores sensuo cois:et viri' cogitativa:isis tales siit absis, vice distincte. t sicut potetia materie se d3 ad materia ita potentia anime se habet ad animam per simileriet tamen potentis materie dira ta materia:igitura probatur minore rei esse perramentatorem primo physicorum hoc dicentem: ad quod piobandum commentator adducit tres rationem olima est: ia potentie materie sunt in eade3 materiam ubie secundu multitudine Mimarissae quas materi est inpoatentia: etpotentia materie staminia corrupitur illam ima adueniente: et ipsa materiano corrumpiturigo sunt in diuerasis predicamentis ut dicitur.materia enim est substatis etpotentie materie suntad aliquid .

Oppositum tamen arguitur: quia in secun

do huius dicitur materia est potentia:ideo materia non est distincta a sua potentia et pari ratione it erit de via. Ite si anima esset distincta amae potentia sequeretur oportes rei ponere mansma infinitas potentias si ordinatao: mo, do consequens est absurdum: et piobatur consequentia: is

anima est I potentia ad quodlibet accides sibi inhereno: ioli potentia sit accidens sibi additum anima erit in potentiasta illam potentiam: et queremuo:vitum per se ipsam et non per aliquod additum sit in potentia ad illam potentia : vel per aliam potentia in additam:si per se ipsam tune pari ra: tione debebat ita dici deminis poterea: et si per aliam addi: tam tune reducatur questio et pio ceditur in insulitii. id quedam diffinitio anime datur ab Uristotele in secundo buius: anima est quae viui uiuo sentimus et intelligimuo:modo bee diffinitio conuenit potesttho anime:qui poteria mgetativa vivimus:et sensitiva senuinuo:ergo ille potetie norunt distincte ab anima:cum d uitio no debeat conuenire alijs adimnito. te:tertio huius dicit Bristoteles sicut et non alterum apoeti titisset fugitiuum ne labinuicem neq; a sensitivo:it vult mamme potentieno sunt distincte inuicem:quo concesto debet etiam concedi no sunt distinete ab anima

Ad istam questionem dico primo vomnis

eleo quinto metaphysice et

mad eius principia in pote

pastitiam et inhabiti impassibilitatis: id est in qualitatiua dispositione secundit qui subieci potest resistere corruptiuis et noctu totet iste terti' modus potetie pertinet ad primas speciem qualitatis. Deinde ii ristoteles ibidem describit potenti jactina et potentia passiva:sompotentia activa est principium trismutiat alteo inquantu alterii:et potetia pas tua est principimii transmutandi ab altero.ita breuiter aps paret momne principium mouetidi vel trans nutandi est potentia: et si sit principii mouendi ut transmutandi pamue

est potentia passiva et ideo videtis quod deus qui absolut est ab omni accidis sibi addsto est potentia activa: quia est

piincipiti activia aliorii. Ex dictio probatur iliani teste cocluc sto proposita quia omne priticipium activum aut passivi est potentiar sed omnis anima est piis icipium acturum qi sicut dicit Bristoteleo secundo lausu orati ima est cauta suae principium corpolio secundum ageno secundunt formam etfecitdufinem:ergo omnis animaeli potentia set confirmatur: qilia omnia natura est potentia: ut patet per dimnitionem natu: re: in qua dicitur quod natura est principisi moueitidi et quieescendi ac sed anima est natura : cum sit forma submittialis animati :igitur. E cundo etiam dico: Oad omnem opes rationem anime seu respectu omnia operatio illo anime alii maest potentia.quod probaturiquia hec nomina potentia et act' dicunt ad inusce relative: ut habetur nono metapl/ystice. tandere eo potentia dicit: quia ipsa est alicuiuo actu piincipium:vel passivum: vel actiuuin: et omnis operatio est quasi actus quidam:modoculusibet operatio is allime anima est principium vel aerumnivel pastinui in igitur respectu citiuslibet operationis anime aii ima est potentia. Pein deviter tuo dico cri in omni vivente .saltem mortali anima est poteriti mitriti ita seu potentia vegetatiua: quia non ex alio dicitur potentia nutritiuarii si qr est principiti aetiuum nutritionis. modo in omiti vivente moliati anima in

principii actiusi nutriticiis eodemodo dicemus cis in omni animali anima est potentia sensitiva: quia n6 ex alio dicitur potentia selisitiua nisi quis est principium sensationis actituum: si sentirest agere: vel passis vu3:u sentire sit pati: modo in omni animali anima sic est principium sensationis .Eteo: dem modo specialiuo descendendo dicem ae in omni videte vel audiente anima est potentia virea vel etia potentia ausast fuatquia est principiti videndi vel audiendi: et sic de aliis. Ultimo quantum ad presens ego concludo: qs stunica est anima in equo:ipsae est potentia sensitiva: et potentia appetitiuaret potentia iucundum locum motiva et etiam potetia vegetati ua: etipsa etia est potentia nutritiuaraugmentativa: generatius:visiua:auditiva:et sic de alijo:quapropter in equo potentia vegetandi non differt potentia sentiessi:neca potentia secundum locum mouendi et c.cina statim circa lacepossunt moueri alique dubitationes.vna est: cum anima humana sit potentia intellectiva et potentia sensitiva et potetia vegetatilia:vtrii dee iit vera:anina ab uniana est plures potenetet mihi vide de virtute sermonis noeste cocedendum anima sit plures poterimino ipsa est potetia: ad plureo operationeo verbi gratia .sicut homo habeno plures filio o non

est plureo patre nec plures paternitates . est pater ad plures:ita una anima humana ilicet postillii plureo operatiocono debet dici plureo potestates vel putreo potentie sed viiii potens in plura: vel una potentia ad plura:tamen 'ceditur quod anima humana est plureo potetiti erad istii sensum qis ipsa est potens ad plureo operationes:et m ipsa nominatur diuersis nominibus contentio sub hoc ii omine potetia:quoniam inquantia potest in actu intelligendi ipsa nominas poetentia intellectiva:et inquantia pol imactra sentiendi ipsa nos miliarur potentia sensititia et sic dea ho. EPeinde etia duehitatur si potentia sensitiva est anima quomodo erit verum dicere quod ipsa sit potentia an iniecti manima tori sit an is memespondet breuitertia licet potetis dei sit deus et nihil aliud:vtonin eo concedunt immeri noo Dicimus potetia dei: licet n6 dicam' deuo dei imo etia dicimus substatia dei idei, eas dei:*uio nullo modo in re sit hoc di muctii ab illo italio

locutio consueta est propter diuersos modoo Ditistestdi gramaticale .

Istis visis alie conclusiones sunt poncnde

et potio istam conclusionem ae potentia vegetatiua in vom ne vel in equo non est anima: potentia etiam sensitiva no est

tiua in equo est alia visiua:

laudebetio supponere eato metaphysice: scilicet coaut patui vij licuius mori

to alicuius actionis vel paridior

si proprie loquamur de potentia unodo in igne calem cimie duplex est principiis actiun calefactionis. vivi dicitur sicut prini uinet principale:scilicet forma substitialis ipsius ignis et aliud est immeaiatum et instruinentale: ut caliditas:et ideo opoit et quod virundistorum dicatur potentia calefactiva