Petri Fabri Tolosani, ... Commentarius, ad titulum de diuersis regulis iuris antiqui, ex libro Pandectarum D. Iustiniani quinquagesimo. Cum indice copiosissimo ac locupletissimo, ..

431쪽

. AD L. II. DE ORIG. IVR. D. D

pondo auri ad reparationem aquaeductuum Constantinopoleos praestentur Hanc legem disertὸ abrogat Iustinianus in Nouet.' De Consulibus. In qua is

etiam nominatim exprimit ὀG πρω κον επι et σὰ σύ- ωὐπατου προφασει α τουλων τε μω τῶ αμω ἀπά- μα-ις ώ μνημα , id est, quae sportularum & aliarum omnium erogationum & expensarum occasione a creato Consule quotannis dari oporteat. Statuit enim,ut Consulis processiones sint septem, omnes in circo & harena,& theatro. Primum exhiberi spectaculum Kalendis Ianuariis,υθ' tu bri s , rim τα iri ita , cum & consulatum S codicillos ipsus consulatus acceperit. Secundum esse φ τῶ -υ dirum in Actv pG γαρα- , certantium equorum, id est circensium spectaculum, quod Mappam vocant. Sic enim ut obiter dicam apud Iustinianum legitur in Novellis Graecis: eamque vocem Iulianus patricius agnoscit qui Epitomas Novellarum scripsit. Itaque ferre non possum quod in plerisque impressis

Latinarum Nouellarum codicibus iterum legitur pro MAppA, Hippo M AC H i Α, cum tamen Mappa rectum sit. Namque usitatum circo nomen id Quintilianus esse ait , & ab optimis auctoribus userpatum Iezimus, non e M.t-s tantum a Septimio Florente, quem Adrianus Turnebus vir doctissimus in hanc rem alicubi laudat, sed ab aliis etiam auctoribus permultis. Sueto inius in Nerone F, Mox & ipse aurigare atque etiam spectari saepius voluit,po g 'sitoque in hortis inter seruitia rudimento, Vniuersorum se oculis in circo ma ximo prςbuit, aliquo liberto mittete mappam unde magistratus solent Quia solebant in circo aurigae produci . Loquitur Suetonius de aurigatione degueh -. s.circo maximo,atque aded de equis certantibus,& circensibus:&mappae me mu in zminit, quam magistratus olim mittebant. Itaque de praetore Martialis , '

Figurate scilicet equorum agitatio circensis Mappa per synechdochen vocata est, & ita non modo apud Iustinianum, sed apud Iuvenalem quoque i,

accipitur cum ait,

Interea Megalesiacae stectaravia Mappae vc. Recte vero Martialis cretatam vocat mapram, quam albam lineam Casso corus ut equidem interpretor in Circi descriptione nominat, cum ait', Alba ι M i κIinea non longe ab Ostiis in utrunque podium huius podij meminit Sido. nius Apollinaris . ρων ad podium ferens hamis) o quasi regula directa producitur, ut quadrigis pruredientibus inde certamen oriretur, nedum propere conantur elidere, spectandi voluptatem viderentur populis abrogare. Sed Ac creta vilissima circum ad victoriae notam praeduci Plinius scribit,ubi decretae generibus loquitur. Mappam igitur secundi spe- η MN Π.ctaculi & quinti etiam loco praeberi vult Iustinianus a Consule. Quatuor alia 'ρ''quorum ab Imperatore in ea Nouella fit mentio explicandi tempus non est alio properantibus. Id tantum quod ea Iustiniani constitutione sancitur adiiciam, Aurum non licere Consuli spargere, argentum si velit licere. Olim Impp. Gratiani, Valentiniani,& Theodosij constitutione vetitum suerat, ne 'in spectaculo iudices vlli, aut priuati quidquam auri penitus pro praemio

432쪽

398 PETRI FABRI I. C. COMMENT.

darent: solis id licere Consulibus volebant, quibus erogandi moderationem. G. c. n. vitae meritis Imperatores permississent'. Praeterea ex Valentiniani Theodo ἀπι-sj & Arcadij epistola ad Senatum , nulli priuatorum licebat holosericam vestem sub qualibet editione largiri,nulli prorsus alteri auream sportulam dy-ν c. o. ptica ex ebore dandi facultas erat, exceptis Consulibus ordinariis r. De Anto nino Heliogabalo memoriae proditum est ab Aelio Lampridio, cum consu-M ' 'in δ' latum inisset, in populum non nummos vel argenteos, vel aureos, vel bellaria,vel minuta animalia,sed boves opimos,&camelos,&asinos, & ceruos populo diripiendos abiecisse, dictitantem imperatorium id esse. Hodie Iustinia nusne a Consulibus quidem aurum spargi permittit,sed aurum a solo principe,cui fortuna dedit,Vt aurum sperna in vulgus liberaliter confiteri polle constituit, S i γαρ, inquit,'U-ον διι αρρ ειν-αηβο-λεια, πωρνωνουχω πευpρωειν o et Eus Altariνογκος. ργατει θ o Ad τιμιω -

Consulatum igitur adeptus,ut ex iis quae diximus colligitur, spectacula exhibebat,& pecuniam spargebat,ut populo gratificaretur.illud de spectaculis siue ludis uno Vopisci testimonio illustrabitur. Sic enim scribit Cui consulatum obtulimus, ob paupertatem, qua ille magnus est ceteris maior, dabis ad editationem circensium aureos Antoninianos trecentos, argenteos Philippeos minutulos tria millia, in aere HS. quinquagies. Hoc autem de pecunia siue demissilibus quod diximus confirmabitur illo Cassi odori loco , ubi formu lam consulatus tradit. Hinc tanta, inquit, largitas proquebat, ut illa dextra quae sanguinem copiosc suderat hostium , vitae auxilium ciuibus manaret irriguum . Sic quos felices per bella secerat, studio largitatis explebat. Et paulo post, Quapropter erige confidentiam mentis tuae: Consules esse ina .gnanimos decet. Opes priuatas non cogites, qui gratiam publicam donando habere decreuisti. Hinc est enim quod alios iudices etiam non rogantes euehimus, Consules autem sperantes tantummodo promovemus,ut soli ad has largitates veniatis, qui vos pares tantis expensis esse cognoscitis: alioqui onera essent potius non honores, si supra vires aliquid imponeremus inuitis. Iure ac merito Cassiodorus consules a caeteris iudicibus, id est magistra tibus separat, quod ad consulatum ij demum qui candidati fuerint, qui petierint , ambierint, prensaverint, euehantur. Ad alios autem magistratus fun- tendos hodie quidem Repub. enim vigente aliud obtinuit ignorantes, & nihil tale cogitantes deligantur,si in urbe habitent, ita tamen ut nullis sumptibus inuiti obligentur. Ita enim de tribus praetoribus creandis Ualentinianus& Maximianus Imperatores loquuntur', ut eos iudicio senatus in urbe Constantinopoli per singulos annos ordinari velint. Deinde sequitur, Nec si quis sorte propter alias causas ad hanc urbem de prouinciis venerit, ad praeturae munus efferatur: sed ij tantummodo ut diistum est, qui hic domicilium so uent. Olim non modo Romae inquilinos, sed etiam urbe oriundos esse o portuit ex Imperatoris Seueri constitutione, de qua sic Spartianus' sere,2. N. . Huius etiam illud fuit, ut nemo assideret in sua prouincia, nemo admini straret Romae nisi Romanus, hoc est oriundus urbe. Sequitur apud Ualen tinianum

433쪽

AD L. II. DE ORIG. IVR D. I 3sditinianum & Maximianum Impp. ' Ita tamen, ut nec ipsi sumptus quos- ο m. dam inferre cogantur inuiti, sed spontaneae habeant liberalitatis arbitrium. 1 Qui locus apte opinione mea cum illo Casilodori coniungitur . Ex utroque id etiam apparet, sumptus qui in apparatum ludorum fierent, fuisse maximos : quamobrem interdum ipsos magistratus non suffecisse, quod &Suetonius Augusti temporibus accidisse ait, sic tamen ut pro iis Augustus ludos faceret. Eius verba haec sunt', Fecisse ludos se ait suo nomine quater 1 pro aealiis magistratibus qui aut abellentia ut non sussicerent, ter & vicies &c. Et sata ne Romanis ludos circenses dabant ut ostendimus , qui magni appellati sunt ex quorumdam opinione quam Asconins attuli quὁd magnis impen- 1 iis Latra se darentur. Quamobrem fiebat plerumque Ut quibus prςturam aut consulatum deserrent, pro iis Imperatores vel ipsi ludos facerent, vel certὸ sumptus ad spectacula decernerent. Ludos ab Imperatoribus magistratuum nomine factos colligitur non ex illo tantum Suetonij Tranquilli loco, verum etiam ex

eo quod Capitolinus in Clodio Albino scribit his ferὸ verbis. Deinde prae matam egit sub Commodo famosissimam. Nam eiusdem ludis Commodus &in foro & in theatro pugnas exhibuisse perhibetur. Sumptus ab Imperatoribus ludorum gratia decretos magistratibus ex eo liquet,quod apud Spartianum in Adriano legimus, Praetor factus est sub Sura bis Serviano iterum Coss. cum sestertiu vicies ad ludos edendos a Traiano accepit.& alio loco, Decreto Consulatu cum sumptibus eundem Comodum secundum Consulem designauit. Et in Valeriani epistola ad Aurelianum apud Flauium Vopiscum , cum ait, ζ ἐκ -- Consulatum cum eodem Vlpio Crinito in annum sequentem a die undecimo i Kalend.Iuniarum in locum Gallieni & Valeriani sperare te conuenit sumptu publico.Leuanda est enim paupertas eorum hominum,qui diu Reip.viventes pauperes sunt,& nullorum magis.Et paulo post, Literae de consulatu. Valeria nus Augustus Aelio Xifidio Praesecto aerari j. Aureliano cui consulatum detu Iimus ob paupertatem qua ille magnus est caeteris maior, dabis ad editionem

Circensium aureos Antoninianos trecentos, argenteos Philippeos minutulos tria millia, in aere HS.quinquagies, tunicas &c. Conuiuium autem publicum

edi iubebis senatoribus equitibus Romanis, hostias maiores duas, minores quatuor. Sequitur apud ipsum Vopiscum, non multo post, Et quoniam superius epistolam posui, qua sumptus Aureliano ad consulatum delatus est, quare posuerim rem quassisti uolam eloquendum putaui. Vidimus proxime Consulatum Furij Placidi tanto ambitu in Circo editum, ut non praemia dati aurigis, sed patrimonia viderentur, cum darentur tunicae subsericae lineae para-gaudae, darentur etiam equi ingemiscentibus frugi hominibus. Factum est ienim vi iam diuitiarum si non hominum Consulatus, quia utique si virtutibus desertur, editorem spoliare non debent. Quod de erogationibus &sumptibus Consulum in ludos & missilia diximus , his quoque Cassiodo

ri' verbis confirmatur, quae subiiciam ex epistola Theodorici Regis ad Fe- is M. LV licem vi. Consulem ordinarium. Auxisti patrimonium vivacitatis instan

tia. Nam quod signum bonae dispositionis magis quaeratur, ubi testis est Consulatus In tanta facultate meruisti, ad quod vix euersis patrimoniis peruenitur. Privata parcitas liberalitates publicas enutrivit. Et paulo post,

434쪽

Oo PETRI FABRI I. C. COMMENT.

Sume igitur per indictionem quartam consulatus insignia, dignumque te tantorum desideriis praesenti comproba largitate. Hic prosecto locus est ubi prae conium meretur effusio,quando virtutis genus est propriam substantiam non amare: ubi tantum opinionis acquiritur,quantum facultatibus abrogatur. Ad hos similesque ludorum & erogationum sumptus resero, quod Caius ait ex indulgentia principis Antonini receptam esse hanc causam donationis inter virum & uxorem quam dicimus honoris causa, ut ecce si uxor viro donet tu .dorum gratia '. Sed reliqua quae primo magistratus die peragebantur a Con-υνων. O sulibus exponamus.

- Solebant illi propterea quod qui primus Romae Consul fuit Brutus vinadicias secundum libertatem Jixerat,in persona vindicis Vitelliorum serui, qui proditionis coniurationem iudicio suo detexerat, ut noster Pomponius scribit',ad renouandam recuperatae post exactos reges libertatis memoriam,&ad spem conseruandae ipsius libertatis pop.Romano faciendam, bono quodamomine,statim ut Consulatum inierant, manumissiones expedire,seruis imponere vindictam, eosque ad libertatem perducere. Ideoque factum puto ut Vlpianus lib. 1. de ossicio Consulis,de manumissionibus tractaueri ossiciumque Consulis esse dixerit consilium praebere manumittere volentibus, ideo Tribonianum sub titulo Digestorum DE OFFICIO CONsvUS,Vnicam legem posuisse arbitror, quae nitide manumissionibus praeterea loquitur nihil. Verum quod diximus id manifes id probatur, per ea quae Cassiodorus in formula ἀ M s. v. Consulatus tradit . Tot magnis debitis sola erat huius retributio dignitatis reperta in libertatis ornatum, inuenta ad generale gaudium.& postea, In argu mentum etiam publicae gloriae soluebat famulos iugo seruili qui libertatem tantae dederat ciuitati. Et postea, Prosperrimae conditionis euentu vos in pace ingenuitatem ceditis famulis, cum nos securitatem demus per bella Romanis. De Circensium editione deque manumissionibus, quae a Consulibus statim atque magistratum inicrant expediebantur, Ammianus haec memoriae pro-. xAxxij, dijit quae subiiciam allapso itaque Kalendarum Iantiariarum die,cum Mamertini & Nevitae nomina suscepissent paginae consulares, humilior princeps visus est in ossicio pedibus gradiendo cum honoratis, quod laudabant alij, quidam ut affectatum&vile carpebant. Dein' Mamertino ludos edente Cirta censes, manumittendis ex more inductis per admissionum proximum,ipse Iese agi dixerat,vi solebat, statimque admonitus iii risdictionem eo die ad alterupertinere,ut errato obnoxiam Decembris auroram &ipse mutauit. Hactenus Marcellinus. Eodem spectant pulcherrimi, &antiquitatis resertissimi versus, qui apud Claudianum extant ria Pice,mox latumsonuit clamore tribunal

Tefastos ineunte quater,solemnia ludit Ira Omnia ubertar,deductum vindice morem im i

Lex celebratfamulusi iugo laxatus heredinuritur, O grato remeat securior ictu. stis conditis pulsata fonte recedit

In ciuem,rubuere genae tergo remouit . , LI s

435쪽

. si Frospera Romuleis sterantur tempora rebus

In nomen mentura tuum gyr.

In quibus versibus manumissionis multi nondum intellecti, nec tamen omnes ritus destribuntur. Est vero pro OMNIA, necessario reponcndum OMINA, mutato uno apicrivi in in veteri libro. Et idem error est apud Suetonium in Octauio i, ubi sic scribit, Reuertentem ex prouincia non solum faustis omnibus, ta& modulatis carminibus prosequebantur, ubi quidam libri habeni ' i'

hic Ciceronis,&alter eiusdem Suetoni j quem subiiciam locus indicat. Cicero in Pisonem ubi de prouinciis,At ominibus saltem bonis ut Consules, non tristis mis,ut hostes aut proditores prosequebantur. Suetonius in Claudio ,Fau ἡ μγ Istisque ominibus eum acclamantium turba prosequebatur. Valentinianus ad Cratianum, Et,inquit,habes, mi Gratian amictus ut sperauimus, omnes Augustos meo commilitonumque nostrorum arbitrio delatos ominibus faustis. Secunda Omina Plinius' vocat, quae vota fausta dixit Ammianus Marcellinus tm Θ min illo loco ,eumque militaris & omnis generis turba cum lumine multo &floribus, votisque faustis Augustum appellans & dominum, dii Vit in retiam, ' 'ubi euentu latus& omine&c. Quorum locorum similitudine permotus, facile adduco ut credam apud Cornelium Tacitum pro Fgs Tis O M i Nisus &FEs Tis voc Illus, legendum FAvs Tis, cum ait , Simul populus efiigies A-ι ,. gripPi ac Neronis gerens circumsistit curiam,sestisque in Caesarem omini. nis . ' bus falsas literas&principe inuito exitium domui eius intendi clamitat.& ali- 'bi'', Monente presecto festis vocibus exceptus inditur lectice: praesertim cum . Li. Aintroitum in urbem infaustum omine dixerit idem auctor lib. Annalium xvii. u Pr terea apud Claudianum pro Vindice, legendum & scribendum Vindice, litera maiuscula,ut nomen proprium designetur. Vindex ita enim & Clau- p inti drdianus & Pomponius' recte ut opinoriquem Liuius & Plutarchus Vindieiuna 'et mendose nominant, Dionysius enim utrunque nomen usurpat suit Vitelliorum seruus, hic primus omnium per vindictam ita manumissus est, ut cum libertate ciuitatem Romanam consequeretur,quae a Plutarcho' m. ins ἁπι- ποῦ , λώθ, nsi a Seneca' &Iurisconsultis iusta libertas,& a Iustiniano' plenissima dicitur.Dein post Vindicem obseruatum est,ut qui per vindictam liberati essent, in libertatem accepti viderentur,ut Liuius notat Dedi ictum istitur Vinr h. dice morem, vindictam libertatem interpretor, quae Vindici primum imposita suit,vel a Bruto Consule,qui vi Iurisconsultus refert', in persona ipsius Vin i M. ι-dicias secundum libertate dixit,vel ab eius collega Valerio Puplicola, qui Collatino successit in Consulatu,quemque Plutarchus decreuisse ait, ut Vindicius primus omnium libertorum ciuis Romanus esset, suffragiumque in qua vellet tribu ferret, Sic enim seribit, cita παλινδρ γρε-- γε, βίων-δεεδειχθη λαμπρο- έο λευος, ἀξίω πυλαίων δ πηοθυμ&ς Pen . o. I ri δειν ἀπολ G,

Mamertinus de se consule eque ipso Imperatore loquens ait . Credet aliquis'ω

436쪽

PETRI FABRI I. C. COMMENT.

tanto post veterem illam priscorum temporum libertatem Reipub.redditam 3Neque enim ego L. Bruti & P. Valeri j,qui primi exactis regibus potestate an nua ciuibus pretiae runt, Consulatum nos iIO anteponendum puto.Uterque bono publico,uterque Romana: Reipub.salutaris,uterque insignis principiis comodorum,sed habet aliquid unusquisque praecipuum.Illi potestatem Consularem per populum acceperunt,nos per Iulianum recepimus. Illorum anno libertas orta est, nostro restituta. Sane quod ait Panegyristes Bruti & Ualeiij Cossanno natam libertatem, ad exactos reges potius quam ad Vindicis manumissionem spectare puto, ut regio imperio atque adeo seruitute populi pulsa,liber annus esse coeperit.Plinius in panegyrico Traiani, Contigit ergo priuatis aperire annum fastosque reserare,& hoc quoque redditae libertatis indicium suit,quod Consul alius quam Caesar esset. Sic exactis regibus coepit libet annus. Sic olim seruitus pulsa priuata fastis nomina induxi KEt post multa, H enempe intentio tua, Vt libertatem reuoces ac reducas. Quem ergo honorem

magis amare,quod nomen usurpare saepius debes, quam quod primum inuenit recuperata libertas. Claudianus in laudibus Stiliconis , Sit trabeis utor Stilico Brutuss, repertor. Libertas populi prima tune Consue Bruto

Reddita perfasceis, hi ascibus expulit ipsis i uita

seruit Stilico plus est seruasse repertum, Quam quaesisse nouum. Quod autem Claudianus in illo altero loco gratum ictum & pulsatam Dontem dicit,reserendum ad sestucam siue vindictam existimo, suam ves manu- - R ' tr. or vel etiam lictor laut capiti ut Boetius' & Cornutus notant,aut compi. poti,ut est apud Plutarchum imponebat. Huius enim haec verba sunt, a

ia dictam Plutarchus κο in nominat,id est festucam, ut & Plautus , vindicta. i. quid ea ingenua aufestuc acta perua an libera est

& Persius', qui ad Anneum Cornutum philosophum,

Gisae Non infestuca lictor quam tactat ineptus.

in Quod ait Claudianus xv avERE cENAE, pertinet iudicio meo ad rhapisma. ta, quae ris τελ rLMRουλων πλο s Basilius vocat,id est ad alapas quibus A SAEU μ ν malae manumittendorum percutiebantur,vel a lictoribus vel ab ipsis dominis. o '' Ambrosepist. .ad Simplicianum',sed non ista libertas, inquit, quam manue in Miritu millius accipit, de palma lictoris donatus acquirit,non enim munificentiam,sed: A: LI. . virtutem libertate esse arbitror &c.Isidorus lib. is. Etymol. Manumissus dici f tur, inquit,quasi manu emissias. Apud Veteres enim, quoties manumittebat,alapa percussos circumagebant,& liberos cofirmabant,&c.Quς verba nisi me fala Sorra s. lit animus,ex Cornuti comentario ad Persiu desumpta sunt.Na ubi Persius. . quibus una Quiritem Uerti facit, c. Cornutus ita, Quia quoties manumittebant, eos alapa percussos circvagebant,&liberos cOfirmabant,unde manumisiodi, sta,quod manu eius mitteretur. Itaq; in emacipationibus liberoria, quae imaginari quςda manumissiones erat,iniurios rapismata interuenisse Iustinianus auctor

437쪽

- AD L. II. DE ORIG. IVR. D. Rauctor est I. vlt. in prin.C.de emacdib.&In No.81. ἡ ἐμυκimiiansva inra Us re Ἀας legis actio nas γειναν μεθ i ψεων ο ραπισματων ααπόλλα Ηον in τοιουτωνα-ν.Ut igitur in emancipatione iniuriosa rapismata, de ineb se interuenire ait Iustinianus , ita &in manumissionibus obseruari solita ostendimus,eoque referendum ella duco verbum iniuriae,quo paulo post Claudianus utitur, quam ideis felicem vocat, quod tergo seruom verberare moueret. Quamob rem Cicero pro Rabirio perduellionis reo. An vero seruos nostros horum suppliciorum omnium metu dominorum benignitas una vindicta liberauit, nos a verberibus &c. Nolo hic persequi reliqua manumissionum solemni rivi editiones nominum,de quibus apud iurisconsultum Scoti buersiones siue circulaductiones,quarum & Appianus'in besto ciuili,& Arria nus in epicteto ,& Persius in Satyris ' meminerunt. Nolo de iis quae fiseo & seis cpublico manumissi praestarent vectigalis nomine, qualis erat vicesima , deue s sim 'iis quae ipsis manumissis pripstarentura fisco, quale fuit far,aut panis, hoc loco quidquam aspergere: Ex Arriano,Persio,Dionysio Cornuto,& aliis alibi commoduis dicemus. Nam quod de manumissionibus hactenus tradidimus, id Claudiani carminis illustrandi gratia,quod per se no satis claru & apertu erat, scriptum voluimus, ut intelligeretur manumissonos a Consulibus, initio magistratus expediri solitas, eiusque origo usque adhuc pleri'; omnibus obscura magis magisque opera ac beneficio nostro studiosis antiquitatis innotescerer, ad quam hos etiam eiusdem Claudiani ve sus 'pertinere censeo m M. Lin- testis pro tali ι annum Eutropium.

Magitae Eutrap . - α paulo post Canada postulos comitatur euria fasces:

Forsitan m dominus praeire miracula lictor Cinsule nolilior, libertatem, daturus, uam necdum meruis candissublime tribunal, o sintertroprias laudes O et pria iactat

Somni prostratos eoisse vate tyrannos.

Caeterum Consules praeterquam quod re ipse,id est expediendis pro tribunali ,

manumissionibus, gratam populo libertatis memoriam renovabant, verbis quoque faciendis, & recitanda oratione in curia primo Consulatus die, Senatores ad spem atque expectationem recuperandae retinendaeque ipsius libertatis inuitabant. Plinius in Traiani panaegyrico, Illuxerat primus consulatus tui dies, inquit, quo tu curiam ingressus nunc singulos, nunc uniuersos adhor . tatus es resumere libertatem, capessiere quassi communis imperii curas, inuigilare publicis utilitatibus,&insurgere. Omnes ante te eadem ista dixerunt, nemini tamen ante te creditum est &cIt postea, Te vero securi& alacres quo vocas sequimur. Iubes esse liberos, erimus, iubes quae sentimus promere in medium, proserimus.

Post Kalendas Ianuarias die tertio pro salute principis vota suscipiebantur,ut Caius' scribit, Coepit hoc seri I viij Caesaris temporibus, qui primus ad n Ue. Imperatoriae dignitatis fastigium accessit. Nam in caeteris honoribus qui ei D. sunt habiti, suit & ille, si Dioni' credimus. Constitutum enim est, Lot iampia'ύαμοσίε υῖ --quotannis pro ipsius salute publice supplica-

438쪽

. PETRI FABRI I. C. COMMENT.

retur. Nuncupabantur autem a Consulibus & reliquis magistratibus, ut Plu tarchus refert in Cicerone,ubi cum natum ait esse, et Jν Κων υ δί,

νή ν --ευχία , ἡ ιν υσὰρ τοῦ ἡγεμόν-. Ad haec vota illud Plini j in panaegyrico Traiani pertinet, Super haec precati sumus, ut sic te amarent Dii quomodo tu occ. Et item quod Spartianus in Adriani vita memorat, Cetoniucommodum Aelium verum ab Adriano adoptatum, accepto largius antlia doto, ingrauescente valetudine, per somnum periisse ipsis Kalendis Ianuarii, quare ab Adriano votorum causa, inquit, lugeri est vetitus. Quod 3e in Aelii Veri vita sic idem auctor extulit, Kalendis ipsis Ianuariis periit, iussusque ab Hadriano, quia vota interueniebant non lugeri. Illud etiam trire resero quod Lampridius de Antonino & Alexandro in Heliogabali vita scribit, Deniq; Κalendis Ianuariis cum struit tum designati essent consules, noluit cum cons brino procedere. Ad extremum &c. sumpta praetexta hora diei sexta processi ad Senatum, &c. Deinde in Capitolium ad vota concipienda & perficienda solennia ire noluit: omnia per praefectum urbanum facta sunt,quasi consule

illic non essent. Hςc autem vota nuncupabantur de conci plebantur solennitu

reiurando praestito.Quamobrem Panaegyristes ad Constantium Plautensium nomine sic loquitur, quod enim ad propagandos aliorum principum annos

solemni verborum more iuratur,tibi Constantine soli ultra omnium nostrum fata victuro secure fovemus, cui tam longe aetas propria debeatur. Nec tantum pro salute principum, sed & pro aeternitate imperij, S: pro salute ciuium vota nuncupabantur, idque Plinius ita scribit in panaegyrico Traiani. Nuncupare vota & pro aeternitate imperij, S: pro salute ciuium, imo pro salute principum,ac propter illos pro aeternitate imperij solebamus.Hitc pro imperio nostro in quae sint verba suscepta operae pretium est adnotare, si bene Rem p.& ex utilitate omnium rexeris. Digna vota quae semper suscipiantur, semper soluantur. Ac non modo vota, sed etiam ludos pro aeternitate imperi j olim susceptos, quos Nero maximos appellari voluerit, Suetonius in eius vita' re fert. Idem auctor est omnes ordines in lacum Curiij quotannis ex voto pro

V. salute Augusti stipem iecisse'.Caligulam autem ab eo votum exegisse,qui pro WC-hg ' salute sua cladiatoriam operam promiserat'.Diximus ante,fieri solita vota pro μ V V priueipe adhibito iureiurando. Id iusiurandum quo pertineret explicandum est.Iurabant magistratus in acta imperatoris. Hoc vel unus Plini j locus indicat, ex quo haec pauca desumpsimus quae subiiciam, omnia enim describere non

vacat. Tuam securitatem,inquit, non mora nunciorum,non literarum tarditas

differt, cis tibi ubique iurari,cum ipse iuraueris omnibus. Nemo hocsbi non praestat. Amamus quidem te inquantum mereris. Istud tamen non tui sacimus amore,sed nostri, nec unquam illucescat dies, quo pro te nuncupet Vota nona exsib evi. utilitas nostra,sed fides Caesar &c. Sed addam alterum Taciti locum f. Quin a illa,inquit, obiectabat principio anni vitare Thraseam solemne iusiurandum. nuncupationibus votorum non adesse, quamuis quindecimuirali sacerdotio praeditum, nunquam pro salute principis aut coelesti voce immolavisse. Se

quitur paulo post, Eiusdem animi est Poppeam Diuam non credere cuius in v iη N . acta Diui Augusti & Diui Iulij non iurare. Idem prosccto Tacitus' & Suetoianius' de Tiberio scribunt eum ut imperium iniret intercessisse quominus in

439쪽

acta sua iuraretur,idque obstinatissime recusasse, orationeque ad Senatum sua hoc addidisse exempli causa cauendum ne se Senatus in acta cuiusquam obligare qui aliquo casu mutari posset. Claudio item Nerone L. Antistio coss.cum in acta principis iurarent magistratus,in sua acta collegam Antistium iurare prohibuit, ut idem Tacitus Annalium libro x m. retulit,quod ab historicis clarissimis ob eam rationem expressiim & notatum est, quoniam in acta Octaviani Augusti Caesaris,cui Tiberius in imperio successit,iuratu fuerat, id

quod postea imperatorii alioru quam Tiberij temporib.obseruatu fuit, ut scilicet eoru siue adhuc superstitiam sue iam defunctoru acta iureiurando adhi

cunctosque in verba sua iurasse cognouit,deposita legati suscepisse Caesaris ap pellationem '. Tiberium Alexandrum praelectum Aegypti primum in verba a Vespasiani learones adegisse, qui principatus dies in posterum obseruatus sit, ' E si Iudaicum deinde exercitum v. idus Iuli j apud ipsum iuraste, de sacramento militari accipendum est, quod qui praestabant milites, in nomen Imperatoris solemniter iurabant,ut Vegetius libro secudo de re militati docet, quod fiebat

interdum admotis ad ceruices ensibus, ut est apud Ammianum Marcellinu , , lib. ii. ubi de militibus Iuliani loquitur in haec verba, Iussique uniuersi in eius nomeiuraresolemniter,gladiis ceruicibus suis admotis, sub execrationibus duis verbis iurauere Conceptis, omnes pro eo casus quoad vitam profuderint, si id necessitas exegerit perlaturos. quae secuti rectores, omnesque principis proximi fidem simili religione firmarunt. Idem Marcellinus ,ubi de Procopio quodam ς' si ad Imperatorium culmen euectoaeque nonnullis equitum peditumque turmis,ita ut iam exercitus species appareret, promissis uberrimis, inquit inhiantes sub execrationibus diris in verba iurauere Procopij, hanc polliciti pertibnaciam quod eum suis armis defensabunt. Exercitus igitur in verba imperatoris iurabant,ut ex superioribus locis colligitur,& ex eo quod ait Spartianus in Seuero, Illyricianos exercitus, & Gallicanos cogentibus ducibus in eius verba iurasse.Itaque aliud est in acta Imperatoris,aliud in verba iurare. Quod de iureiurando hic aspers, fecitui in mentem mihi veniret eorum quae de iureiurando magistratuum & iudicum Atheniensum de Romanoruex vatiis auctoribus Graecis de Latinis non sine aliquo labore collegeram, ut fit, inter legendum,mihique seposueram. Ex quibus magnum fructum cepille me arbitrabor, si is erit cum studio rum voluptate,aut utilitate potius aliqua coniunctus .Primum igitur ut coepta de Consulibus disputatio finiatur, quae de ipsorum iureiurando habemus annotata proseremus, a quibus illa, ut verum satear,initium sumere debuit, si nobis eam arte atque ordine tractandi animus suisset. Sed nos artem & artificia omnia valere, atque ab his libris facessere iubemus. Ea sibi sumant,qui nulla se magnopere alia ratione in vulgus ob aliqua. 'ua doctrinae

440쪽

ω PETR1 FABRI I. C. COMMENT.

doctrinae opinionem commendare possunt, & auram tamen illam aucupantur. Nos modo antiqui iuris ac moris Veritatem si possumus, partim ex veteri probatorum utriusque linguae auctorum historia, partim etiam e nostris, id est iurisconsultorum & Imperatorum thesauris repetitam in scribendo teneamus. Hanc omni genere studiorum usque adhuc prosecuti sumus, hanc etiamnum diligenter colimus. In pollerum autem omni ratione si vacabit,ut speramus,

ad ea quibus a puero dediti fuimus promouenda bonarum literarum studia

obseruabimus.Consul magistratu annuo lanctus, primum renuntiabat nouos

consules. Hinc illa formu)a precationis consularis in Consule renuntiando. d pr. Mu- quae apud Ciceronen extat, Quod bonum,faustum, felix, fortunatumque sit mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae, L. Licinium consulem tenuntio. Deinde sella curuli sedens adigebat iureiurando candidatos consulatus. Hoc praebente iusiurandum, &veluti carmen praeeunte illi iurabant in leges. Plinius in panaegyrico Traiani, ubi de ipsius Imperatoris consulatu loquitur, Peracta erant solemnia comitiorum si principem cogitares, iamque se omnis turba commouerat, clinatu mirantibus cunctis accedis ad Consulis sellam, adigendum te praebes in verba principibus ignota, nisi cum iurare cogerent alios.de paulo post, Imperator ergo, & Caesar, & Augustus Pontifex maximus stetit ante gremium consulis, seditque Consul principe ave se stante, &sedit inturbatus, interritus, & tanquam ita fieri soleret, qui etiam sedens prae--. cuia buit iusiurandum,&ille iurauit sequitur imprecatio & vetus iurisiurandi elaueium xi. sula' quae integra extat apud Polybium f&Plutarchum εὶ expressit explanasi . 'U uitque verba,quibus caput seu in, domum suam si scienter sesellisset, Deorum: irae consecraret.& alio loco, Comitia Consulum obibat ipse,&tantum ex renuntiatione eorum voluptatis,quantum prius ex destinatione capiebat. Stabant candidati ante curulem principis ut ipse ante Consulis steterat, adigebanturque in verba, in quae paulo ante ipse iurauerat princeps, qui tantum putat esse in iureiurando ut illud & ab aliis exigat. Reliqua pars diei tribunali dabatur. Ibi vero quanta religio aequitatis 3 quanta legum reuerentia 3 Adibat aliquis ut principem, respondebat se Consulem esse&c. Non modo autem Consillatus,sed & aliorum magistratuum candidati eodem sacramento se obstringebant, alioqui magistratu in plures quam quinque dies sungi non po-h ex M. terant,ut Liuius scribit, cuius haec verba sunt , Quias amendialis erat, iurare in leges non poterat, magistratum autem plus quinque dies, nisi qui iurasset in leges, non licebat gerere. De Censorum iureiurando haec Zonaras memoriaei si prodidit ei εις δ' ειν- ες' --πι,αs ουτε vos χάριν, - πηὶs τι ποιουαι, - ' ὀρε- γνι - G τί κοινω χῶσσαπτῆm nequo in gratiam neque odio cuiusquam faceresed ex recta mente communem uti litatem intueri atque procurare. Iustinianus nouella sua constitutione quale

quibusve de rebus se praesinove praetorij praebente iusiurandum praestari velita magistratibus,luculenter expressit. Ac primum quidem ut quatuor sacratissimis Euangeliis corporaliter tactis sita Iustinianus alibi loquitur: id est ea prae manibus habentes seruitutem Imperatori & Augustae voveant solemniterae promittant seque in eo magistratu sungendo laborem omnem pro imperio eorum & republica sine dolo malo, sine fraude lubenter & ex animo susce