장음표시 사용
11쪽
accommodata,valde breuiter exponuntur, primum in lucem prolatos cupiebam; non latum quia primi sint, atq; reliquis,quae de motibus siderum partilius differuntur, in methodo praeri poni praestruiq; debeant,verum etiam,vt ἰ modum,quem in primis istarum rerum institutio nibus propono, non ingratum esse lectoribus,& ad id genus, quod optimus quisque in erudiendo,discendoq; probat,quodam modo adhaerescere intelligerem, reliqua, quae de partieularibus planetarum in laeuam cursibus perficienda sepersunt,similiter ad editionem adoris nandi maior mihi fieret fiducia.
- Tibi vero, Princeps Stephane,hoc opus est se iudicabam offerendum, tuaeq; tutelae comendandum: tum quia in contubernio tuorum natum esset, & ob id iure quodam ad te pertinere uideretur tanquam euidens argumentulunde ex parte videres, qualibus & quam di gnis sibique conuenientibus stud ijs ij ducerentur: tum vero, ut hic noster labor maiorem assequeretur dignitatem pariter ac gratiam ,& calumniis obtrectantium fieret minus ob noxius , ad quae omnia plurimum valere persuasem habebam illustrissimi tui nominis auspicium, neque defuturam tuam virtutis studio tuitionem. Videbam enim quomodo maximis in bello rebus praeesare gestis, & singulari circa totam gubernationem sapientia, tu a ' stitia,
12쪽
stitia, benignitate, continentia, mansuetudine , &aliis summis virtutibus, quae tibi Transtunaniae Principatum, sublimemque illam Val-uodae dignitatem pepererunt , ubique gentium egregie floreres , & ad hic omnes in genuas, Dei indicati uas,& ad liberalem educationem , vitaeque hominula necessarias diasciplinas, serio tutari, & plurimorum honesta studia fouere di erigere, imo vero ipsemet, omnium optimas quasque scientias excolero dicereris a multis, maxime vero in tota philosophia peritis. Quae laus ingens est,nec postremum locum habet inter omnia alia summarutuarnm actionum ornamenta trophaeaque,quq tibi sortiter armata manu comparasti. Arbitriabar etiam non ingratum tibi fore hoc studium, seu officium meum, cum semper habitu sit valde gloriosum, magnorum uirorum nomina publice celebrari 'addita mentione rerum coelestu , quibus nihil cogitari potest prestantius fiaut nobilius , aut principibus uiris magis conueniens. Declarant id illa sideru nomina, quae
in uastissimo coeli Codice Atlanti Oriona,Chironi,Herculi,Perseo & talibus heroibus inscripta dedicataque legimus: Ea namque nihil a liud sibi uolunt , nisi quod uniueris posteritati traderetur indelebilis laus & memoria principum illorum uiroru,qui & ipsi in his disciplinis excelluerunt, atque aliis, quorum labore arxea ita ill
13쪽
silustrantur,opem ferendo, totam hane sapientiam conseruari,& ad posteros propagari curauerunt. Hoc est illud studium, cuius gratia non tantia Plato,sed & Iulius Cariar in summo belli ciuilis ardore Aegyptum adire, & ab boc niorib. sacerdotum se commendare dignatus
est, dicereque viLucanus m morat: t 'si 4Rν -- m , Με-Media inter pialia semperis, Stellaru caesiq; plagis, superisq; vacam, sis, Nec meus Eu D Οα I vinceturfasibus annus. Ante annos ab hine paulo mares, quam tr
centos, indide Rex Alphonsus perpetua sum' psit apud omnem posteritatem memoria. Huc scribunt ingenti pecunia inuitasse doctos, ut has distiplinas pene tunc quoque eollapsas in
ιucem reuocarent. Bene enim intelligebat princeps sapiens,tantum opus non potuisse procedere feliciter, nisi complures idonei viri publicis sumptibus adiuti suas operas iunperent, Sed desino commemorare exempla. N a quod ad gubernatores pertineat , ut:curent artes ne deleantur, suaque liberalitate extimulent artifices ad inuestiganda,& illustranda ea,quae extra
multitudinis conspectum in disciplinis sunt recondita . ipse haud dubie multo rectius vides, quoties de sapientis,& boni principis officio cogitas. Quapropter minimὸ diffidebam, quin has quoque nostras de coelo, & stellis,luoq; illustrissimo nomini inscripta paginas esses a
14쪽
misibinsi& excepturus benigne, & conuenienter ijs virtutibus,quae in te sunt, & celebratur, heroicae,& singulares.Nec sui deterritus a proposito,iocornm dissidentia tam magna, nactus opportunitatem ex Legato tuo, viro claris . et que, ac humaniss. Martino Berae uiceo equite aurato,cui hinc ab expeditis negotiis, quorum causa Romae praesertim abfuerat, in Ungariam reuersuro,committere licuit deserendam hanc strena,tibi in huius noui anni principio, hominis boni gratia destinatam,quae,ut tibi ne sit iningrata,rei vero literariae utilis, uehemeter opto. Bene& sciliciter vale Princeps Illustrisi . Veneti)S.
15쪽
aa r perioditae,pro perrodicae. a 6 Σ &alibi.quod prioris Typographi magnas incuriae adscribendum est. moenibus pro moenus. sa a deleantur aequalis,&iusta mensura. Et reponaturaequabilitas. aequaDIII S. e u i deseantur; circularium quae accessionibus &c. us.
due sentiuntur.& reponantur earum quae hinc atq;
inde abnuentes,& quasi secundum rectam acces sonib. & recessionib. permutatae per media quidesuarum couersionum spacia velociores: apud extremos uero limites quadatenus cosistere sentiuntur. t o. i .notabiliter inter se in quales, deleatur inter se propter conduplicationem. i ua .Xleatur seu apparent ,& addatur pro eo , idem hic quod aequale tempus ualent. I 6 o. a serientem,pro serentem. I o. Lapparentis, pro apparent.1 4. i. ad latera latitudinis deiectu; sic corrigat haec,adu
tera latitudinis a uertice seu polo Horimus deiecim
16쪽
DE COELO O terra institutionum quotidianarumq; mundi reuolutionum. ZIBER PRIMUS. De primarum Astronomiae institutionum subiecto. Cap. I.
STRONOMIA est de caeli coelestiumque corporum magnitudinibus et motibus JU-c ad localibus, in dextram pariter ac simistram,antro sum, retrorsum , sursum Odeorsum multipliciter sese permutantibus, percipiendis, quaedam disciplinae supra omnes alias rici, qua aspectabilem concernunt materiam,
17쪽
eacquisita, quam proxime ad mathematicanseu perses iam scientia accedens. Eodem autem sensu Asrologia nominabatur a priscis, neque adhuc ulla significabatur his uocabulis rerum disserentia.Verum enὶm uer),quia duaesunt co fide rationis siderum subiecto, ectione ct causis, distinctae formae: ac una quidem, quae, ut iam dicebamus, aetheris secundum locum motiones, hoc est, simi caeli pariter ac in coelo lucentium corporum,Solis dico Lunaeq; ct reliquaris ste
larum periodicas conuersiones, magnitudines et distantias,tari a nobis quam ab inuicem, more Geometrico scrutatur oe patefacit altera vero, quae omnes naturalium motio species, hoc est,
generationes incorruptiones,augmentationes, diminutiones oe alterationes, coelitus materiae elementorum oe corporιbus mixtis illatas, m0dopbilo vhiae naturali consentiente, inquiri ridcirco posterior aetas respectu rerum hiaruia inter se tam planὰ disidentium, uocabulorum
quoque lorum recepit disserentiam. Ac illam quidem,quae ct ordine prior est,et Geometricorum Arithmeticornmq; fundamentis sussulta, incommutabili constat certitudine, iuniores iuspecie . ronomiam uocare consueuerunt, hanc uero posteriore, quae minus firma ess,eo potisimum, quod de materiae qualitatibus consideratio tota sit coniecturalis minimeque constet ali
18쪽
ines et, more oc est,iones, ueris
ssita immota certitudine, praesertici si mixtorum fom ex multis simplicibus inter te disidentiabus rebus,erumpentes, iuxta phsicorum συγ-κ seu contemperandi methodum, componendae sint uenandaeque, Asrologiam in specie nominant,de qua alibi dicitur. Caeterum, quod attinet ad corporum coelestiam secundum locum permutationem, qliam Astronomia propria esse dicebamus, ct ad praesens nostru propositu pem xinet,ea alia est uniuersalis, alia particularis. VNIvERSALIs est iuxta quam undi ;nobis circumfusa reru uniuersitas in dextram, hoc est,ab ortu in occasu, inenarrabili celerit dine ruens pracipitatur,et spatio diurni nocturnique teporissemel integre circumire cernitur, estq; omnium euidentisima, in omnium oculos incurrens simplex O prima. PARTICvLARIs, qua Sol Lunaq; σreliqui planetae,uice Mersa, contra mundum u- uorsis,particulatim disimiliterq; progredisentiuntur,qua licet minus aperta sit, facile tamen animaduertitur ab iis, qui coetu, res naturae oc- cultas, cognoscendigratia obseruant. His dum bus aduersariarum motionu modis, tota cocluditur Astronomia,quarum ρrior primum, poteriorq; postea tractari desiderat, no tantum pro- pter euidentiam, quodq; antecedens pars uiam emat ad sequentem, uerum etiam, quod uni e et uersali I
19쪽
uersalia praecedere debeant in methodo, parti eularia uero sequi. Vnde prirspicuum 'est, pri- .marum Astronomiae institutionum,quam doctri nam Jhericam usitatὰ uocant, scopum seu τὰ
Ἀρκειμενον, ut communiter loquuntur, esse motionem uniuersitatis dextram primamue, cuius potestate,totam molem mundi liquente, ab ortu in occasum reuolui, dielim ; circumire dicebamus,quae prater,coelum intexentium circulorudesignationem; quorum ressectu ortus obitusq; sderum accipiuntur,instam quoque complectι- tur mediae telluris ad summum caelum collationa, ex qua intelligatur, qu spatia in terra,qui bus Jata s in caelo consentiant, qua' sit terra magnitudo; qua regionum positiones locorumque interse di stantiae, O talia ad Geographiam perficiendam facietia, ct ut semel diacam , quaecunque artificiali caelorum discretioni proportione re*odent in terra,terraeq; in Coelo. et eq; uero luorabamussubtilius haec di*utata proponi potuisse, iuxta aceuratam disserendi rationem Aristotelis, qui in omni dissiplina, rimo diligenter expendedum esse praecipit subiectum eius proprium, inde huius propriam assectionem , O huius denique proprias causas. sua omnia si cui subtiliter hie considerare libeat, is inueniet aetherem aetherea ue corpo -
mproptersuasubstantia nobilitatem praestan-
20쪽
tumq;, praestare disputationum subiecta, licer suerso respectu pluribus professionibus,ne 8 primae pbilosophiae, pronomiae, et denique phialosophiae secundariae, qua pusica dqctrina ae
frologia , ut usitatὰ uocant, continentur et ac primae philosophia quidem, quatenus corporum coelestiumgenuinam materiam et propriam fommam ct causas perscrutamur: Astronomiae um. TO,quatenus eorundem coeli corporum consideramussolassecudum locum permutationes Da
vid nobis apparentes quas etiamsi a Deo O ef senti s Oiritualibus primum cieri fortὰ non in-
cientur Astronomi: tamen istarum apparentiarum causas,non nisi in lineis O reliquis Geom tricorum magnitudinibus monstrant: Secunda
go non amplius,quoad materiani formamq; aut elementa prima, quae compositionem mixtorum ingrediutur, seValte quoad causas,quae in ei mentis corporibus in mundo mortalι mixtis, mutationes faciunt. Eiquet ergo, aethera magis
proprie ac plenius subuci metaphysico, ut qui solus genuina eius materiam pariter ac specima formam O proprias affectiones perscrutanda sibi habeat proposita: minus plene uero Aseronomo, ut qui praeternarias corporum coelestium secundum locum permutationes, nihil amplius Matbere perquirat; pusico denique et Asero'