장음표시 사용
21쪽
AD HERENNIUM ORATO Ris officiam, est de his rebus posse dicere,quae res ad usum ciuilem moribus ac legibus corinitutae suur,cux.i a casione auditorum, quoad eius feri poterit. Tria sunt genera causa sim, quae recipere debet orator: dono irativum, liberalium,iudiciale. Dcmontirativue i, quod tribuitur in alicuius certar personae laudi in uesti up tionem. Deliberativum,est quod in consultatione psitan habet in se uasionem Cr dibuasione. iudiciale, i quod positam in cotrouersia,habet accusationem, aut
peti ioncm cam dejrrisione. Nunc quas res orator habere oporteat, docebimus: Dinde quomodo has causas traclari conueniat,o tendemus. Oporici igitur in oratoire eje inuentionem,distositioncm, clocutionem, memorariam, pronuntiationem. I nlientio,esi excogitatio reis
ram uerarum aut uta finitium, quae causam probabilem reddat. Ut positio,ni ordo Cr distributio mum quae deis monstrat quid quibus in locis sit collocandum. Elocuatio,ni idoneorum uerborum Cy sententiarum ad inuenitioncm accomodatio. Nemoria,cst j inna animi rerum Cruerborum dispositionis perceptio. Pronutiatio, est uocis, Cr uultus Cy gestus moderatio cum Menumte. Hic onmnia tribks modii asequi poterimus, arte,inantione, παcitatione. Ars,est praeceptis quae dat intam viam ratiori nenis diccndi. I natatio,est qua impellimur cum dilige ii ratione, ut aliquorum simita in dicendo uelimus ese. Excrcitatio,est aptiuus usus consuetudos dicendi. Quori ilium igitur demonitratu est quas causas oratore recipm, quasq; res habσe caueniret,nuc queadmossit ad oratione potui oratoris officia dccomodari, dicendum uidetur. lnventio in sex partes oratiori S consimitur, exoradium , narrationem, diuisionem, confirmationem, cor
22쪽
L 1 B E R I. 1stationcm,conclusionem. Exordium,est principiam orationis, per quod animus auditorii aut iudicis constituitur uti apparatur ad audiendum. Narratio,ni rerum ge=Δαram,aut perinde ut gemrum expositio. D iuilio,6i per quam apcrimas quid conueniat, Cr quid in controuersia sit, Er per quam exponimus quibus de rebus simus dici uri.
c bymatio,ni nitroru argumetora expositio cu asseue ratibe. flutatio,Hi cotrarioru locorum diIolutio. conis clusio, t artifciosius terminus orationis. Nunc quoniam una cum oratoris o pGjs, quo res cognitu et Acilior, producti simus,ut de orationis partibus loqueremur, ercas ad inuentiomo rationem accomodaremus, de exordio
primum dicendum uidcturi causa posita, quo commoα dius exordiri posimus, genus cause considerandum est. Genera causaru sunt quatuor, hontaliam, Te,dubium, humile. Honcitum cause genus putatur,quum aut id dempndimus, quod ab omnibus destridendum uidetur, aut id oppugnamus,quod ab omnibus uidetur oppugnari debeis re ut pro uiro krti contra paricidam. Turpe genus cause intelligitur,quum aut hon6ti res oppugnatur,aut destiam ditur turpis.Uubium genus est,quum habet in se causa crhonc)Ltιs Cr turpitudinta partem. Humile genus est,qu
contempta res a .rtur. Quum haec ita sint,conueniet σαordiorum rationem ad omne genus causae accommodari. EXORDio Ruri duo fiunt genora , Frincipiam, quod Graece ρτο ibi hi appellatur: Cr inflauatio, qitie; οἱ nominatur. Principium, est quumstitim audiatoris animum nobis idoneum reddimus ad audiendum. I lita sumitur, ut attentos,ut dociles, ut benevolos auditori
res habere posimus. Si genus cause dubium habebimus, a beneuolentia principium constituemus,nequid illa turis
23쪽
ε AD HERENNIUM pitudinis pars nobis obese posit: Sin humile erit genus
causae ciemus attentos: Sin turpe cause genus erit , inisenuatione utemur,de qua pilarius dicemus,nisi quid nacti
fuerimus, quare aduersarios criminando,beneuolentians captare popinitis. Sin honestum cause genus erit, licebit recte uel uti,uel non uti principio. Si uti volemus, aut id
oportebit ostendere, quare causi sit honem, aut breuiter quibus de rebus simus dicturi,exponere. Si principio utinoicinus,a Iege,i scriptura, aut ab aliquo frinfimo imostrae cause adiumento principium cupere oportebit. caroniam igitur docilem,beneuolum,ultentum habere auditorem uolumus, quomodo quidque confici posit, aporiemus. Dociles auditores habere poterimus, si summum cause breuiter exponemus, Cy si attentos eos faciemus. Num docilis 6l u,qui attente uult audire. Attentos Maebebimus,si pollicebimur nos de rebus magnis, noris, inu statu uerba a luros,aut de hs rebus,quae ad rempu. perratinen aut ad eos ipsos qui audient, aut ad deorum iniri mortalium religionem,Crsi rogabimus ut attente audiat: Gr si numero exponemus res, quibus de rebus dicturi μαmus. Benevolos auditores acere quatuor modis possimus, a nostr ab aduersariorum,ab auditoram persona, Cr a rebus ipsis. i nostra persona beneuolentiam contraheae mus,si nostrum olficium sine arrogantia laudabimus, aut in remp. quales fuerimus, aut in parentes, aut in amicos, aut in eos ipsos,qui audiunt, aliquidrestremus, dummoα do haec omnia ad eam ipsam rem, de qua agitum, sint aco 1 1 3 3 1m. um a si astiira ineomaoda pro remus, inoMpiamsolitudinem, calamitatem, Cr si orabimus ut nobis
fui auxilio,er fimi Vcndemus nos in alijs spem noluis. se habere
24쪽
se habere. Ah dis re asor 1α pres 113 h n rilan ἰου cataptabitur,si eos in odium ii inuidiam, in contemptionem adducemus. I u otam x levius quid eorum sturce, suo perbe,perfidiost,crudeliter, confidenter, malitiost, lagiatiost ictum proferemus. I ninuidiam trubmmu spuim sἰ potentisin actionem, diuitias, incontinentiam, nobili tem,clientelas,hostii ηJodalitatem, affinitates aduersaoriorum prostremus, Cr his adiumentis magis, quam uera
mus,si inertiam, nauiam, fidiam,luxuriam aduersariora
Iigetur si res eorum Artite sapienterimansuete,magnifiα ce iudicatas prostremus: si quae de ijs exi limatio, quae iudicij expemtio sit,aperiemus. Itachm rpsit Lmae unctium auditorem e sciemus, si nostram causam Iaudando
extollemus,aduersariorum per contemptionem deprimeamus. Deinceps de infimatione aperiendum est. D tu sunt tempora,quibiu lucipio uti Ma ρ yitata quae diligenister fiunt consideranda: aut cum turpem causam habemus, hoc est, crem ipsa res animum auditoris a nobis alienat: aut cum auimus auditoris per uactus uidetur esse ab ijs,qui ante contra dixerunt: aut cum de sius in eos audiendo, qui ante dixerunt. Si aeuia a turpitudium batabit, α ordiri rimis his rationita : rem non hominem, aut hominem, non rem stellari oportere, non placere
nobis ipsis quae fcta dicantur ab aduersarijs,Cr esse indi
mile a noba fictum ostendemus,aut aliquo, si iudicium de simili causa,aut de eade,aut de minore,aut de maiore pro fremus. Deinde ad nostram causam pedetetis accedemus,
25쪽
AD HERE NN IV Mer semilitudinem constremus. item si negabimus nos de
aduersurijs,aut de aliqua re eorum dicturos,σ tamen o culte dicemus interie lione uerborum. Si persuasius audiator erit,id est , si oratio aduersariorum auditoribus j depcerit: neque enim non Acile scire pol imus, quoniam non sumus nescii, quibus rebus fata feri soleat Ergo Asde Actam putabimus,bii nos rebus insinuabimus ad caua sum, si de eo quod aduersari 'misimum sibi adiumentuputavierint,primum nos di iuros pollicebitnur aut ab ataures ijdicto exordiemurier ab eo mo inre,quod idenua perrime dixerit:aut dubitatione utemur,quid poti immdicamus,aut cui loco primum restondeamus cum adnis tione. Si dessi erunt audiendo, ab aliqua re, quae rit mouere popit, exordi LGab apclcgo, auebula uiri miti,imtation depravatiῖe,inlicsce,abieci ine, ambiguo, si sitione,irrisecne, ultitia exuperatione, collocutione, litorum mutatione: pratcrea expcctatione, Anulitudine, nouitate,hi oria,uersu: aut ab alicuius intcrpellatiociautori ione etypron Ocrimus allicr ac paratis cerimus,nosese dicturos,ncs non tarim mcdo, ut citeriboleant,ue
bas luros: quid alij soleant,quid nos fCuri simus, breis
viter exponemus. I riter insinuationem ex principiu hoe interest,quod principium huiu modi debet elle, utjtitisti apertis ratio ibus,quag praescripsimus,aut beneuolu,aut attentium,aut docile sciamus auditorem ut insinuatio eiusta modi dcbet eoe,ut occulte per disimulatione,eade ilia oωmnia consciamus,ut ad ea dem commoditalcm in dicendi opere uenire posimuLVerum hae tres utilitates t etsi in tota oratione fiunt comparanssi hoc est, ut auditcres sese
perpetuo nobιS attentos, dociles,bcncliolas p beant: αα vim id per exordium ca6e maxime comparanda L est. Nurica
26쪽
LIBER I. Nunc,nequando uitioso exordio utamur,quae uitia uitanda fiunt,docebo. i ii exordienda causa seruandum est. ut lenta fit ferino,. ficata uerbora con ureudo,ut non παpaerata oratio laeuideatur. Vitiosum exordiam,rit quod in plures causas pote)i accommodari,quod uulgure dictatur. Item uitiosum hi, quo nihilominus aduersarius potest uti,quod comune appestatur. Item Liud,quo aduersarius potni uti ex cotrario. I tem uitiosum ni quod nimu apruparatis uerbis copositu est,aut nimii longa c1t,et qa' non ex ipsa causa nata uideatur,ut proprie cohareat ca nam ratione: et quod nes beneuob neq; docilen neq; attentum jacit auditore.De exordio satis dictum 6t: deinceps ad narrationem transeamus. NARRATIONUM genera tria sunt. Vngm,quo exponimus rem gemm,CT unaquodq; trubimus ad utilια tatem nos.ra uincendi causa: quod pertinet ad eas causas de quibus iudiciam fili uru est. Alteram genus narrationis ei quod intercurrit nonunqui, ij dci,aut criminatiori ius,aut trat hiatus, aut alicuius apparatiotita uel laudaritionis causa. Tertis genus 6t id, quod a causa ciuili remotum est:in quo nunen exerceri conuenit, quo conrorarius illas superiores narrationes in causiis tractare positonius. Eius narrationio duo fiunt genera,unum quod in nogoths, alterum quod in personii pinitum est. l d quod in negotiorum expositione positu ni,tros habet puriss, tabulam,hidorian argumentu. Fabula 6 quae nos uerus,nes uerisi ales connet res,ut bae, quc tragoedi Is tradita sunt. Historia,eli res ge)ti, sed ab aetatis nostrae memoria remota. Argumenta, qt s.cham quae tamen fieri potuit,
velut argumenta comoe diarum. I liud gonus narratisilla,
quod in personii positu t, dcbet habere fiermon sis ia
27쪽
io AD HERENNI Vnuitat ,animorum risimilitudine,grauitat ,lenitarent. spem, metum, fusticisne,desiderium,d imulatione,mis
sericordiam,rerum uarietates, drtunae comula tion uno speratum in comodum, ubitam istitiam, iucunda exitum rerum. Verum hoc in exercendo transigitur. I llud quod adueritatem pertinet, quomodo trastini conueniat, apem rimus. Tres conuenit res habCre narrationem,ut breuis,
ut dilucida,ut uerisimilis sit: quae quoniam fieri oporrere scimus,quemήdmod sciamus,cognoscendum est.Rem breuiter narrare poterimus, si inde incipiemus narrare, unde necesse crit,Cr si non ab ultimo initio repetere uotalemus,et 1i summatim, no particulatim narrasimus, si non ad extr used usq; es,quo opus erit,probequentur: Cr si transitionibus nullis ut vi , Cr si no decreabimus ab eo quod coeperimus exponere, Cr si exitus rerum iri exponorius, ut ante quoque quae Acta sint, sciri posint, tametsi nos reticuerimus. Quod genus i dica me ex prori uincia rediisse, prosi tu quos in prouincia intelligatur. Et oino no modo id qd'obest,sed etia id quod nes obest, neq; adiuuatstius est praeterire. Et ne bis aut sapius idedicamus,cauendu esh etii ne id qssimcisi pra diximus, deinceps dicamus,hoc modo: Athenis Megaram uesteri aduenit Simo ubi aduenit N egari,insidias scit uirgini: insidias postqui stri uim in loco attulit. Rem dilucide narrabimws,si ut quids primum gestum erit,iri primum
exponemus, Cy rerum ac temporum ordinem conferustabimus, ut gestae res erunt, aut ut potuisse geri uidebunis tur. Hic erit considerandum, nequid perturbate, nequid contorte,nequid ambigue,nequid noue dicamus,nequam in aliam in transeamus, ne ab ultimo repetamus,ne Ionage prosequamur, nequid, quod ad rem pertineat, praeu
28쪽
LIBER I. tereamus, Cr si persequemur ea quae de breuitate praeceripta sunt. Nam quo breuiorico dilucidior,Cr cognitu scilior narratio fet. Vrrisinitas narratio erit, si ut mos,ut opinio,ut natura postulat, dicemus: si statia temporum, personaru riguitates, consiliora rationes, locoru oppor tunitates conjtabunt ne restili posit,aut temporis parum Aisse,aut causam nubium, aut Iocum idoneum non Aise, aut homines ipsos ycere, aut pati non potuibe. Si uera
res erit, nihilon nus haec omnia narrando conferuanda
sunt. Nam sepe umias, nisi haec struata sint dem score non potnt Sin erit fcta, eo magis conseruanda crunt. De ijs rebus caute confligendum est, quibws in rebus bulae, aut alicuius sima autoritas uidebitur interfuisse, Adhuc quae dicta fiunt, arbitror imbi comre cum caeteris artis scriptoribus, nisi quia de insinuatione noua excogi inius, quod eam sol praeter Geteros,in tria tepora dis uisimus,ut plane certam uiam Cr perspicua ratione exordiora haberemus. Nunc,quod reliquu est,quonii de re inuentione distunndsi est, in qua singulare consumitur oratoris oscium,dabimus operam,ut nihilo illinus indura
striae quam rei utilitas postulabis quaesivi e uideatitur, si
prius pauca de causarum diui one dixerimus. CAvs Asturi diuisio in duas partes distributis. Primum perorata narratione debemus Vcrire quid nobis conueniat cum aduersarijs, si ea quae nobis utilia erunt conuenient, quid in controuersia relinquatur, hoc modo : Inter ham esse matrem ab Orecte conuenit mihi cum aduersariis: iure fcerit Cr licueritnescere, id est
in controuersia. Item e contraris , Agamemnon
e se a cb mnestra occisum confitentur: cum id ita sit, me ulcisci parentem negant oportui be. Deinde quum
29쪽
AD HERENNIVM hoc ycerimus, disseibutione uti debetanus. Ea diuiditur in
dura partes, euamerationem, Cr expositionem.Enanicia ratione uicinur, quam dicemus ii direro, quot de rebus die: uri sumus. Eam plus qu im trium partium numero je non spartet. Nam Cr periculosum est, nequando
plus naulis ne dicamus, Cr fustitionem ageret audi tori meditationio CT artificis, qtis res fidem abrogate oratori. Explicis hi, quum res quibus de rebuε diae iuri sumus, e ponimus breuiter Cp absolute. Ninc ad
TOTA Dci uincendi, ratios persuadendi posta est
argumenta in copriuatione CT con utatione. Nam quam adiumeta nonra e po acrimus,contrarias dissoluerimus, absoluten Arum muniis Oratoriam conjecerimus. Vtrunq; igitur sinere poterimu3, i constitutionem cause cognouerimus. causaram contritationes abj quatuorsicerunt,nonor doctor Hermetes tres putauit ebe,no ut de ii oram quicquadreraheret inuentionesta ut olicderet id quod oportuis osci simpliciter et 1ingulari modo docere,iuos distribui jedupliciter Cp bipertito. conti itutio,est prima deprecaritio denti orta cum acci satoris insi, latione coniuncta. co titutioncs iris, ut diximuό, tres sunt,coiecturalι ,IOgitima,i ridicialis. Coniecturalis si cum de Acto controucrsia c1r,hoc modo: Aiax in fγlua, postquam resciuit quae, ci et pri in anian gladio incubuit. Ubses interis
uenit, occhum consticatur, e corpore telum cruentum educit. T eucer interueni cum fratrem occisum, Cr inimicum satria cam gladio cruento uidet, capitta arce, it. Hic, qlioniam contieeiicra uerum quaeritur, defcto erit controuer ia, CT ex eo constitutio cause coniecturalis
nonranatur. Legitima coninitutio, hi quum inscripto
30쪽
L I B E R I. ut ex criptis aliquid cotrouersia naficitur. Ea diuiditur
in partes sex scriptum CT sententiam, contrarias leges, ambiguum,desinitionem,translatione, ratiocinationem Exscripto Cysententia nascitur controuercta, quam uia
detur scriptoris uolunos cum scripto ipso di entire, hoc ni odo:Si lex 1it quae iubeat eos, qui propter tempe)Et
navim reliquerint,omnia perdere eoru nauim tera que esse inauit confieruatas qui remansierunt in naui. in gnitudine tepe=αtii omnes perterriti nauta reliquerunt, cr in scapham coscenderunt,praeter unu aegrotu. ii prompter morbum exire CT Iugere non potuit. casu Cr hi turina nurus in portam incolumis delata est. illum aegrotus posidet. nauta petit ide cuius fuerat. Haec constitutio leaegitima est ex scripto Cr sententia. Ex contrariis Iogiabus controuersia conm quam alia lex iubet aut pereatistit, alia uetat quippiam speri, hoc modo: Lex uetat cum, quι depeculiis repetundis damnatus sit, in cocione or tionem habere. Altera lex iubet auginem in demortui Ioae cum qui petat in concione nominare. Augur quidam dari mnatus de pecun s repetundia in demortui loci cui petat nominauit, petitur ab eo multa. Con litutio haec est Iegitima ex contrariis legibus. Ex ambiguo controuerissia nascitur, quum scriptum duas aut plumis res signfisca hoc modo Paterfamilias quum filium haeredesceret, testimento uasa argentea uxori lcgauit. Tullius haeres
meus Terentiae uxori meae X X X.pondo Masiorum argenteorum dato quae uolet. Post mortem eius, uasa preciosaer caelari magnidice illa petit. Tulilius sie quae uelit ipse κ κ κ .pondo ei debere dicit. constitutio ni legitima ex ambiguo. Ex definitione comi causa,qua in cotrouersirae uo nomine adtu appellaunea est huiusmodi: Quum