장음표시 사용
1쪽
Paradoxorum ad Pratum, libri Sex. Dispunctionum, lib. IIII. De eo quod interest, Iiber Vnus. In tres libros Codicis , lib. III. Praetermissorum, lib. II. Declamatio Vna. De Stip. diuisionib. Commentariolus.
3쪽
s A L. G I T V R, nisi fallor, duodecimus annus, lector optime, cilin ciuilis, pontificii m iuris profestseriis
nil nibus primum ornatus Paradoxa, Dii puris ziiones p in publicu emisi; opus ad me adhuc cans didato di tyrone, succinuis horis elaboratu. quosties enim ea quae a praeceptoribus mcis accepearam, studendo ipse mecum perpendissem, si qua
probabilibus argumentis confutatione digna uia debantur, ne confestim memoria ex ciderent,quisbusdam quasi aduersariis scribere consueueram:
quae omnia tum in manus accepta,cum paulo aca
curatius expolijssem, in codicem uerasci; tabulas reserenda duxi, lic cum studiosis communicans da.quod opus non tam ut gloriam, cuius illa stas solet esse auidissima, captarem, i me editum fuit, quam ut aliquo modo Doctorum, qui tum studia haec nostra profitebantur,iudicium conuellerem, qui bonarum literas rum cognitionem non modo: Iureconsulto non necessaria ubiq; inclamabant ,sed contrariam potius,ec ser is omnibus stud is blanda Quadam N illici imili plute repugnantem: quapropter non secus quam a nauigalibus Homericae illae Syrenes euitandam, Vlysiis que exemplum imitandum, qui se naso nauis alligauit iocii scs aures cera iis
leuit, ne vocum modulatione capti, coeptum cursum non tenerent. quae ab eis ut non
prorsus in omnibus falsa,absu tamen delectu ubit praedicari aequo animo ferre non
poteram : quoniam fieri hominum more ansearebat, ea libenter damnantium quae asssequi ipsi non potuerunt. nec enim ex eis tunc quaiquam in pretio habebatur, qui non egregie uno aut altero exceptis omnium aliarum artium rudis esset. Satis itaq; mihi abunde, faetiim eo tempore arbitrabar,si suum literis humanioribus honorem seruassem, iungi in eas nostra tempestate sapientiae studes pos Iedocuit Tem.que omnis P. spes expectat tot mea a principio plane me sesellit: nam S iuris Doctores tanquam transfugam me instastabantur, icriptisin suis lacellere non desinebant: apud humanistatis uerd prosei res, tanquam alieni hominis,nec mihi locus, nec ratio ulla constas bat: quorum alii me tanto aeri soluendo non esse: alii praediis praedibusq; non satis idoneum: alii alia comminiscebantur: quo factum est, ut maximam apud omnes insuidiam loco gloris adeptus mihi uiderer: distaedebatur eius suscenti incassum uel potius magno cu malo meo laboris: nec ut opus illud respicere amplius uellem,in aniamum inducere poteram: donec paulatim insinuauit se ad studiosorum gratiam liber, omnibus . in prouinciarum gymnasiis locum suum pedetentim obtinuit. cuius rei mihi argumento esse coepit, ec quod a plerisq; doctis undiq; ad me datae sunt liter quae N eius rei nomine gratias agerent, ec ad alia edenda inuitarent: ec quod pluriabus prclis in Italia prouinciis p excus usauigeter P a Cratandro B Asi LEAE conssormatus, nullo non in loco reperiebat emptorem. addidit plane haec celebritas mihi calcar N quem fere desponderam animum restituit: coepi rursus in manus accipes re,ec si qua prioribus in editionibus errata erant corrigere : adeo enim a quibusdam deprauatus fuerat,ut suspicari potuissem,cdsultd atq; dedita opera id factum: nisi eo gnouissem, in caeteris quot aliorum operibus eandem eos diligentiam adhibere Balitos. quapropter non est quodd de his ulterius conquerar , maius mihi negotium est cum detractoribus: e quibus aliqui stylum tancti non plane Ciceroniana damnant. quibus resipo eo niq; ceos mecum agere,qui cum ipsi in sinu ec sub nul uino Ciceronem semper habeant,eiust elegantia, copiam,suauitatem non ideo praeliant,lisc a me requirunt,qui cum Bariolo, Baldo, Alexadro,iasone solum uersor eosdi autores
4쪽
in deliciis habeo.illud tantum Ciceroniani milii habere uideor, quod sicut Augustia
nus seribit in eius libris alia uos de praenlbs clie manifestos a doctis soloecismos uua j les quandos etiam diligetii simis excidunt,opinor in noliris pleraq; elle Atiosa: qus omnia ego fortis uir stomachi nillilominus equi boni laeso,ut qui non adeo ueterum religiosus obseruator fuerim, quin etiam aliqua de recentioribus Doctoribus mihil mutuo accipienda ducerem: dum tamen non omnino barbara essent, sed exemplo liquo uel Theodosiani seculi autorum,defendi possent. Alri titulum reprandui tamquam nimis superbum qui Paradoxa inscripserim: quod admirabilia ipsi interpreta atur. sed cum apud rhetores argumentum N illud sit, quod in fronte ut Hermogenes ait) malae est oninionis: uel quod,cum maximam expediationem secerit,ies
mogenes ait) malae eli ODinionis: uel quoia,Cum maximam expectationem iecerit,lesiae aliouid ut Ouintilianus exilli mat) inducit: cur potius hac interpretationem non
alnumunt. A me meullosi lemmatis crimine non absoluunt quamuis N ipsi sciant,
me non alia ratione ita inscriptasse,quam ut ostenderem, quae hic disputantur conclus siones praeter communem sententiam esse sed hi uidetur nobis hanc contumeliae nos
tam ad Monat iplius historia accepisse: quem fama est,cu in Veneris pulchritudinem nihil dicere posset, in deae crenidas uti obstreperasi maledicae linguae uirus effudisse Sunt qui nimiam mihi sermonis breuitatem obi jcian copiam , requirant. quibus respondeo id i nobis Gsulto assectari: quin ec solere me eos ridere,qui aliter scribunt: non quod flumina illa eloquentiae exhauriri uelim, sed quod rarius id dona est,quam ut ego sperauerim mihi posse contingere: quapropter nec assectam quidem,uno macepto Cicerone,in quo non minus laudantur sententiae,quam uerba. mihi uidetur essteros consultius fuisse facturos, si breuitatem assectassent. ubi tam improbatur Scnesca,quam cum copiosius quod tamen raro facii haberi uult nam nec Quintiliani deo clamationes, nec Apuleii defensiones, satis eorum doctrinae ut plerio tradiderun: respondent.at enim in operibus suis autores laudare, eorum integra dicta chartis inssaibere, congeriemd huiusmodi sacere, ego hominis otio suo abutentis esse censeo: sicut di qui omista, in quem intendunt,scopo diu agantur,argumentum Q aliquod des clamatorium assumunt,non satis scire arbitrer,quo res quaeq; loco statuenda sit: quas Propter Sc ipse unam itemq; alteram epistola hinc suinmoui,ne huius re mehe causam
amplius dicerem. sunt uris ciuilis sicut alia plera* studia adeo dissule tractata ut pirassilice intersitheam ingentem sylvam potius recidere, quam magnis commetariis ledio Irem onerare: quod oc Caius ex nostratibus sensit: oc qui sub porticu philoseph abanr tur,pro dogmate habent Sed N in Paradoxis quaedam a nobis concise dicta,nolui ini praesentia latius attingere: quod a me aliis in operibus fusius tractata suerat, quae ecipia quandoq; emittentur. nec enim omnia unum in locum congerenda sunt. cesserit hoc seliciter patrum memoria aliquibus: faciant qui nunc in humanis degunt: non tamen ea in parte aliam laudem uidentur digne posse consequi, quam quae solet Fir miano, uel Brixiensi uel syllabographis rut grammaticos quoq; attingam huiusin di prepertoriorum consarcinatoribus tribui. In Dispunctionibus uero omnes Omniano locos restituere potuissem, quibus uel Pandectae Florentinae, uel alia uetusti codiaces a uulgatis dissident: id p iactu mihi tacitimum fuisset: sed malui ea tantum recens sere,q uae probabilem in iure aliquam dubitatione faciebant,aut unde errori an a prς rim,quam locupletanda: tametsi ades condus ditensator hac in re esse no potuerim, quin Sc quaedam paulor uberius explicarem,quaedam penitus obelo confodere,aliac substituerem, posterioribus ut dici solet melioribus. At hic uideo posse calumn is locum esse,& non defuturos,qui me hoc modo errata mea confitentem damnent, re ceu talpam. Qui indicio suo perierit,irrideat. sed hi uelim sciant, id a me di magna ratione, di maximis inemplis fructum: cur enim dum famae meae costulo,in publica studiorum
causa praeuarico docuerim ea aliquando, multos annos profitendo probauerim, non tamen mutati iudicii mei defraudare uolui studio s.fecit id Hinnocrates medica arate clarissimus,qui, ne posteri errarent,quaedam male a se tradita primus correxit: fecit
m Cicero qui cum Rhetorici libri,quos iuuenis ediderat ron satis placer Me Ora
5쪽
tore ad M.Brutum scripsit,ia a se iam tradita Dieram Praedanesi r se ec Fab. Quintil. cum prius duos de rhetorica libros scripsis siet, hiq; dcin' fatis sibi non probarentur,
duodecim illos celeberrimos composuit: quibus N priores emendauit G maximam famam est coniecutus.merito igitur,quod aliis etiam laudi datum hactenus suit fraudi nobis este non debeti detur haec uenia scriptoribus, hoc praemio ad publicanda studia sua alliciatur: in quibus erranti sit concessa emendatio N noua araris A ritu lima. recte quidem suasit Horatius,ut in annum nonum premantur, quae diutiusQuarare uelimus: sed quotus quis'; ille est, qui eiusmodi praeceptum possit obseruare sunt qui ex tempore. Quam a cura, praestantiores habeantur: sunt qui adeo ingenio suo indulgeant, ut compAcere nimiam licentiam non possint: sunt qui di a se compo ista semel approbet,corripendi taedium non strantidicebat Pub. Ouidius, decenti rem esse saciem eui aliutris inesset neutis.omnibus certe tanti temporis expectatione lanicis imminet periculum,qui alicnis Iaboribus insidiantes,quae surripuerunt, pro suis uendi tanti Thales Milesius cum astrorum scientiam Mandraytum Prienenium docuisset,magnum praemium onereii discipulo dixisse traditur: Nae e re a renens et a milia merces erit si auae a nobis didicisti tuo nomini non ad Hireris stet O , ,e-o ina Luenti potius. Quam alium autorem praedicaueris. Sellissima me merces ei tali uiro ζdigna,sed quae rarissimis Dona nae praestetur. nobis certe non ea suit felicitas ut prae , terquam ad paucissimis) eam consequi potuerimus, atqui potius in contrarium uer
tit: nam fit quicquam ad me laude dignum excogitatum est,id silentio transmissum: si quid ambiguum,id in mala partem acceptum a quibusdam suit, ec in autoris notam derivatumsuerunt ec ex his qui ea me dixisse confingerent quae ne cogitaui quidem unquam.Exiit nuper libellus,quo falsi reus deseror quod Pyllei, N Gulielmi intes. lectum sic enim ille loquitur surripuerim: cum accusator ipse nullum habeat di cosmuni careat sensu qui subiiciat n Paradoxis me docuisse,naisium imperium cum iu
risdictione idem eme: cum nemo, nisi plane delirus,non uideat, contrarium semper ubiq; a me tradi: sed sorte tanta morosiitate obscuratus mihi est stylus, ut intelligere quid senserim, non potuerit: atqui cu id uitio mihi dari uererer, eius res pericitum hoc modo facere uolui. Erat studiorum comes amiculus quidam meus uir iuris quidem sciens, atque in hae professione admodum acutus sed aliarum omnium dos etrinarum penitus alienus: huic capita quaedam ex Paradoxis tradidi, eam potissimum,quae obscuriora arbitrabar, mox p congressus, depraendi omnia ab eo optime
percepta: ec dum adsit legum cognitis,facile dictata nostra a quouis posse intelligi: ut appareat,qui haec obiiciunt,& lenum imperitia,& animi uitio huiusmodi commisnisci.Illis igitur nihil est quod aliud precer, quam ut meliorem dii dent mentem: ut tandem deprcndere possint, quam iniuste ingratem nobiseum agant. qui commodo
Dro nostris ori bra 11sclio accents eg ut ille apud Plautum inauit nucibus fabulis lacubus quia acinenlerem non annosuersiri omnia mali consulant ec Lanithis detestiores non solum in conuiuas, sed in iplum uocatorem arma conuertantire icit huiusmodi homines a carminis sui lectione Sedulius: sicut invidos di uitilitigatores a II hro de re militari Cato ad naturali historia Plinius. nequeo temperare, quin quod co pertum mihi sit hic reseram. Nuper in vu uniuersitatem reuersus est a transalis pinis professionis nostrae Doctor Quid a nouellus: is ut ea peregrinatione non solum nostralium uitia inuod aliqui faciunt sed uirtutes quoque addidicisse uideretur,cua iusdam legis,ad praescriptorum uerborum,ut opinor,tractatum pertinetis, interpre rationem pro suggestu aggressus ethin ea cum pleram dixisset quae dubiae mentis hominem arsuebant,in eum deinde sermone incidit,ut diceret,aliter a se legia nodos imtelligi quam ab ALCIAT O qui nihil aliud apud nos,inquit facit quam quod nos retat iura.uoluit uir sacudus hoc quom uerbo ciuitatem Romanam augere. aderant d ii quὶda,qui hisce auditis,seu hominis arrogantiam perosi,seu risus captandi
se,cum sententiam rogarentur, ita decreuerunt: Quae AL cIAT ve se Vermoletat.sed quid ego in id hominum genus calami aciem ulterius distringassi qui uel nostra haec non legunt,uel lecta non intelligui: Quid iuuat ut recte inquit Naso ad
6쪽
AND. A CIATI AD LECTOREM EPIST.
serdas si catet Phemius aures Ad alios transeundi qui eruditionis fama doctrinae mnomine in magno lunt pretio: e quibus tamen aliquos cernere est a nostris traditioni hus dissidentes: sed hos tantu abest ut repr dere,aut leti candoris inlimulare uelim, ut gratias ultro agendas potius arbitrer cum enim a me humaniteri, N adiecta causa distentiant, non est quod de eis iuste conqueri possim . Solebant ueteres priusquam aliquid ederentiamicis suis annotanda opera tradere, eorum s explorato iudicio, ecperpensis emendationibus,tum dei nil plurimis recitare.mihi ea sors non potuit constingere seu ciuod in lirti ut ita loquar, neminem in consilio habere tum licuit, qui iuris studia calleret,ec a musis alienus n5 esset: siue quod nostris teporibus apud multos ea sere synceritas interierit,facilius p inter earundem do strinaru prolatares reperias qui carpant ec inuideant,quam qui cadide erroris admoneant: quotus enim quis Q est,qui nostra tempestate latum amicitiae tribuat, ut alieno in opere, in autoris gratiam uelit ingeniosus et se,N aliquas horas studiis suis subtrahere,quas castigadis . amici enatis concedat: idq; praesertim in serio inamoeno p opere,qualia sent iuris cisi uilis pleraq;. merit 3 igitur plurimum me his debere fateor: si tamen non tam de ui iactoriae laude suerunt loliciti quam de praesi do G silio. uerum utcunq; iit,quota pirat blicae utilitati intervientes ea conscripser int,apud me in honore erunt: non enim iudi cium meu lapis est ut uocant Lydius,ut qui a me dissentiat, nihil sentiat. fieri potest, ut quibus in locis ego hallucinatus sum,in his certius ipsi pspexerint.nemo mortas liu omnibus horis sapit.diissent lut inuicem in republica quadom sumini uiri, illabefacto priuatae necessitudinis uinculo. dissentiebant ueterum sectatς principes philo sphi, salua tamen mutua ut uerisimile est gratia.Et haec quidem quod ad alios attinet satis di super. Ego candide lector,si maius otium consequi potui siem, paulo p minus ordinario docedi munere distraherer,ec duplici foenore locupletatu opus emisissemma in quibus Pyrrhonico more ceti ambiguis, lectori amplius deliberandum censiai quoquo modo declarassem: quae tamen spero sore,ut quam primu atris a me lucubrationibus dilucidentur. quod enim ad has pertinet, satis fuerit nosuissimam hac adhibuisse simam, ne toties reformatus liber Proteum nobis quendam , aut Acheloum uideatur repraesentare: non enim hac lege a me editur, ut alibi sententiam mihi mustare, si meliora naeius suero, non liceat. πεεια usu ' inquit apud Homerum Iris. uuale: dei ausia interim ALc IAT Itui laboribus precare . Ritus rigibus K I I. Cal. .
7쪽
P TI M A ratione a maioribus institutum est, ampliisime Canccliarie, ut cuiuscunq; argumenti opera ederentur , ea principis alicuius uiri nos mine dicata exirent in publicum: tum quod ea sit literarum dignitas ut neminem non longe honestiorem faciant: tum quod qui diuulgantur li' bri ob maximam uitiliti atorum Catonis uerbo utarὶ insectationem caninamin Dei indiam patrono deTnsore in plerunque indigeant. Quod clim ipse animo meo diu uersarem, nullum in locum mihi uiliis sum quantulasicunque nostras lucubrationes posse tutius reponere, cp si sinui tuo commendarentur. De iure enim ciuili dissertaturo cive nobilissima caeterare nrosessio est consultissimum generosissimumcs iudicem titulis praetendi aequum fuit.Sed ec ci Paradoxa id est, praeter caeterorum opinionem,scriptum me in ipso limine prodideri multum mihi inuidiae uel titulus ipse concitaturus uidebatur: quapropter non alio, quam nominis tui clypeo eam retundenda existimaui,ut te nobis Συβικα imi sere Herculem inuocare non dubis tauerim. Et licet nequaquam me lateat, quantae sint in republica occupationes tuae, quain F pro regiae maiestatis negotῆς indefesso animo cxcubes: ea tamen ingenii tui est acrimonia, ut nihil sit humeris tuis maius, nihil, quamuis caeteris non serendum,
quod tibi factu facillinum non sit.Quapropter obrepente interdu tibi otii memoria, ubi grauiores res a te interim segregaueris, in amoeniora studia soles diuertere: Nquicquid teporis tibi de sacris autoribus superest, id omne libeter legibus, legum pinterpretibus impendis. Quae animi tui clarissima Instituta, mirum est quantum me impulerint,ut a uirtutis tuae contemplatione oculos deflectere nunquam possim: ectametsi ad tanti decoris,ceu ad solis radios inspicienti, illi quando caligent,no dest so tamen,quin egregia facta,uel per transennam intem. usa: B usaue admirer. Est enim haec tua Cancellarii magni dignitas huiusmodi uti ingen sema aliquid pariat, partum p inde semper quippiam sit, unde maxima gloria, uirtutis p admiratio erga autorem in dies magis repullulet.Celebrent Archontas suoq Athenienses, laudibus euehant Ephoros Lacedaemonii, sint apud alios in pretio Dicastae: tu unus in amplissima prouinciasu Gallia,Omiesa horum munia manno animo suscepisti incompa
rabili uirtute illis te quo I malore ostendisti. Apud Homanos ita diuisa fuit Galli rum quod Marcellinus scribit iurisdiictio,ut propter ruincis magnitudine, popu
lorum s frequentiam, luatuor proc5sules acciperet: qui tamen tantae administratios ni uix pares erant. At tu solus undiq; ingruentia n otia sic explicas, tanta celeritas te perficis,ut etiam aliquas horas possis subtrahere, quibus bonis literis indulgeas. Merito igitur tibi Paradoxa haec nostra dicare institueram,quod latus uir iuris ciuis lis,Pontificiam scientia cruditissimus,totius operis optimus iudex,& cesor esse poteras. Non ab re equide suit ut qui supra omnes Galliae naagistratus ob virtutis uni Plane specimen ascendisti e interprctiamenta suscipcres: N si luti Aristarchus uel asterisco insignire , H l obelo confoderes. Illud me tantum deterrebat, quod tyrone me di de gymnasii is uix educ'um,uereior ne talia moliri, nimis temerarium existimas retur. No iniuria ir ingenii tui summu examen formidabam qui sortasse probaturus non esses,ut tam cito contra receptas sententias, S praeiudicii praescriptione tulistis mas,scribere auderem,aim tibi primario in Gallia uiro dicatas edere. Verum N pars audacia timorem hunc transmisi,quord praesertim ad maiora quom tenderena.Etenim si seliciter hoc mihi qualecunque est opus, edere animo evolvebam quinquaginta ipsios Digestorum libros summa breuitate,ut nihil tame dignum lectu omitteretur,
Latino, di quantum in me esset, elegati sermone interpretari,glossemata p seu scholia
8쪽
Accursit more Iurisconsultorum marginibus inspergere. Od.negotium,quoniam summo in ea re iudicio opus esse me nequaquam latet, aggredi adhuc ausus no sum, uolui p prius in leuioribus his operibus uires meas experiri. Me interim haec,clarissime pater,iaeta fronte, qualem studiosis omnibus praestare soles, accipe: quae nos tibi candidissimo certe animo nuncupauimus:non quod nomini tuo his tibicinibitet opus esset,sed ut sub tanti uiri patrocinio a mala lingua.innoxius liber per doeia hos minum ora uolitaret.Caeterum ne quod ille ait in commoda publica peccemssi longo sermone morer tua temnora Prate, non duxi prolixiore epistola milii agendum: tu illud in summa habe,quicquid ipse ingenio uis ribus, calamo possim, id omne tuo nomini addisum, obnoxium , esse: solum p hoe uicissim a nobis rogari ut in clientium tuorum ordinem me conricias.Ouod scio de te humanissimo uiro impetras tu facilimum suerit. Bene
9쪽
p R I M v s. PROOEMIUM. v M aliquid operis quisquam aggressurus est, uel Horatio admonente docemur, debere eum prius uires suas diligeter exuaminare, ne fortas Ie in medio quod aiunt) stadio deficiat, di as, sumpto oneri impar siccumbat. Id cum mihi ipii ut usu ueniaret, fore dubitarem, decreueram omnino ab hac,quam parturis re animus coeperat, prouincia me abstinere, uel perpetuo, uel aner dum meliustitiae uires accederent. Nam in studi is perquim arduis Uronem huiusicemodi negotia aggredi, praemodum auarix temerarium que incoeptum uidebatur: sed tamen ut facile homines nobis ipsis ignoscimus, malui ego quoque, exemplo Diogenis, dolium sursum deorsum uolues re, quam inter oscitantes nihil memoria dignum agens uti seriata acies serrupine obtegi. Prospiciebam enim, etiam si in multis deficeremus, non omnino tamen insutilem posteris nostram hanc curiositatem fore: quoniam tametsi a nobis non satis
docte quaedam ederentur, exemplo saltem adacti alii longe felicius idem fortas te ausderent: mihi que is honos dein deberetur quord in iure ciuili Latine scribi posse post mille N eo amplius annos primus docuissem, quod F alios exemplo traxinem meo. Fuere nostra ec patrum nostrorum memoria, qui idem inal is studiis affectauerint, ut in Philosophia, in diale sicis, in medicina, astrorum p cognitione, quim plurimi, sed in legum scientia,tanquam impossibile id esset,irem opinor,ante nos attentauit. Et quoniam auguror futuros,qui di maiorem eloquentiam sortasse desiderabunt: id uelim pauxillum expendant, num materia ipse suadelam hanc. flviij blanditias ad mittat .Quod si in philosophicis Lucretius,in coelestibus Manilius dii boni quales autores ornatum hunc suis impossibilem scriptis esse duxerunt: quis id a me semis docto homine,etiam durissimus censor requirat Denissi si in toto opere aliquid erit, quod ad stomachum non faciat, is uelim sciat,eum qui primus nauigare colere, ista care coeperit, non omnia eius artis sciuis te, quae ex usiu demum reperta sunt: mihi sistis sit hoc prosuisse iuris ciuilis studiosis, quota dissicit imas quas* quaestiones Latiano sermone explicari potuisse cognostet: tum multa praeter aliorum sententia induseta,quae quam uera sint,ipsi censeant. Tot enim opinionibus reserta sunt huius disci plinae uolumina. ut se neruacaneum existime N ineptum, quicqiram pr certo Id si rere. Erramus omnes, ec Andabat aru more clausis oculis plerunm decertamus. Etsi
illud merito profiteri possim,quicquid a me dictum disputatum est,existimare optumo iure defendi posse: qudd in primis ea mihi cura fuit,ut no nisi quod a cauillo aba esset,affirmarem : cum duro enim hoste digladiantem, sortissimis telis instruactum esse oportuit: siquidem ea est multitudinis autoritas, ut iam hac inscientia non unius iliusque singularis uirtus, sed scriptorum numes rus obstruetur. Cum itaq; praeter eorum opinione omnia haec asserta sint, sola in lectoris humanitate confidentia mihi
fuerit: quod si eos prosesseres quotidie laudibus
- extollimus, qui ueterum incuriam, cum faucultas adest, detegunt, noua ipsi exscogitant: cur aequali iure mescum agi non debeat,
10쪽
riae,quae iudiciales, quae communes,& quemadmodum a Doctoribus locus laic male percipiatur. c AP. I.
TIPULATIONUM treis species,praetorias,iudiciales,&communes,aliter nostri Iegum Doctores declarare uidetur, quam ec u teres Iurisconsulti acceperint,ta ueritas ipsa admittat.Praetorias casesse opinantur,quae ex praetoris edicto semel introductae sunt: qua ratione ec ius praetoriu dicimus.Iudiciales,quae a lege aliqua ciuili descendunt.Comunes,quae partim ex lege ciuili,partim ex praetos ria oriuntur. Hanc sententiam,quod omnes approbaret,& ipse tandiu sum sequutus, quandiu non animaduerti a veritate longe abelle.Quocirca in primis id animadueratendum est, Pomponium Iurisconsultum', ex cuius responsis haec diuitio colligitur, si eius uerba subtiliter perspiciantur,in hisce stipulationibus non originem,a quo instroductae sunt ita exercitium coram quo uidelicet Siponantur,perpendisse: di quod ita res se habeat, cacibus quoin argumentis conuinci potest. Nam cautio de dolo proculdubio iudicialis est di tamen ab edicto praetoris descendit: non solum genearaliter,quod ostedit in Digestis titulus de dolo : sed etiam eo casu quo interponitur, de persequendo qui in fuga est servo: quem casum pro exemplo huius stipulationis in institutionibus Tribonianus adducit'. Demonstrat hoc Vlpianus in tractatu,qae metus causa, ubi ex uerbis edicti istud fieri autor est.In comunibus quoq; stipulatio nibus eos creare sortissimum argumentum est, quod in consesso est,cautionE duplae comunem esse: cuius causam Bartolus, caeterici; dixerunt: quoniam si super seruo, praetoria: si de caeteris pretiosis rebus,iudicialis esset. Sed quaena haec ratio est, quae- Io duae species simul iunctae tertiam essiciunt, quando singulae ex se censeri iid ponstant,aliter minime . Cur ergo in nostra quaestione id non est ec nouum genus non inducant, sed alteri semper cautio adhaereat.Quineti ut ad iudiciales transeam si orisdictioni relinquuntur: quarti alius iudicis notio no est: quo in numero olim erant stipulationes, quae datione tutelarum respiciunt: idem di in cautione damni insectu, qua suae iuri id ictioni reseruare praetores iuribus quoq; testatum manet: quapropter intellige praetorias ab exercitio praetoriae iurisdictionis uenire, mistim imperii esse. Iudiciales ueror eas reor,quae non cora protore,sed coram aliis iudicibus expeditione nanciseel, Itur: ueluti sub duumviris,magistratibus ii municipalibus,item p sub delegatis,& similibus: quo innumero cautio de dolo est: quae licet ex praetoris edicto fit inuenta, sub aliis tamen iudicibus interponebatur. At communes stipulationes esse existimo,quae tam apud praetorem,quam cora aliis iudicibus cognoscebantur:quduh 1, ad quiati. Mi nil reseruatum esset, sed promiscue dilceptaretur,ut alterius per prouocationem iurisdiictio cessam: quod ex Iureconsulti uerbis apertissime probatur,dum stipula itionem rem pupilli saluam fore comunem esse tradit: quod tam pretor quam iudex, ut id fieret,iuberent : dum item duplae stipulationem comunem assiimat: quia ec 2 iudiceM ab aedilitio edicto uenit: quia uidelicet ec per iudicem, di per aedilis edictum interponitur,pellexit sortasse in errore recentiores,quod in praetoriarum stipulatiosi num speciebus originem,a quo introductae essent, considerari noverane: sed in illisto sit i. a nostra quaestione ius omnino diuersum est: nam quae hic communis stipulatio est, rem ratam haberi in eo praetoriarum trassitatu praetoriae species traditur. Caetera haec a nobis hie breuiter relata diffusius in eius legis interpretatioe tractata, quarin prima in publicum edentur,ut possint inde studiosi percipere,quemadmodum quae nostrae huic traditioni aduersantur argumenta submoueant.
Vtrum inta quantitas adiecta stipulationi censeatur mera poena, an taxatiotius quod inter est: dc Doctorum in hac quaestione incuria. c AP v T. I l.