장음표시 사용
11쪽
. . . in Ticinensi gymnasio huiuscemodi quaestio i si quis aliquid dare facerelae promiserit,ec si factum datumetie non esset, nul tum,haec stipulatio poenalis ne esset: quoniam poenae nomine dari specia. . liter non exprimebatur. Et no esse poenalem credidisse Ioannem Andrea Ludovicum que Pontanum quidam asserebant: quorum sententia etsi per eos non sat probaretur, essicax tamen argumentum illud uideri. Quord si ita stipulatio con cepta foret cum liberto, si X.operas non dederis dab;n' uiginti numos N libertus operas non det, modo totam obligationem comprobet ultra XX. aestimationem non redigendam ρ: at si huiusmodi stipulatio poenalis esset, praeter poenam id quod ulterius interesset, peti uideretur posse.Sed uidendum est,ne non aliter sit: quoniam promissio haec causam lucri respicit: quo casu ultra poenam quid intersit, non q attenditur: tametsi ec alio modo induci hoc responsum possit nihilo magis tamen est. caci argumento. Rectius itaque Aretinus, qui quamuis nihil expressum sit, poenas
Iem tamen esse opinatus est: cuius sententia comuniter probari merita est: respons dent que contrariis rationibus recentiores tam aperte, ut si eas reseram, minime osperaepretium sim facturus. Aretinum Socinus Senensis sequitur , sed inter utrunque casiam hane esse diiserentiam tradit: quod si in stipulatione expressum sit poenae nos mine dari,& promittar contra secerit, quamuis nihil creditoris intersit, committitur tamen stipulatio: si uero nihil sit expressum, quatenus interest solii ex stipulatu ius exigendi esse.Quae distinctio uera omnino n5 uidetur: quoniam hoc modo poenam, quae etiam si non intersit, committatur, stipulari aliquem posse iura uolunt nisi des deris, tot aureos dare spondes oc tamen exprimi hic poenae nomine quicquam dari, uix dicendum est.Iacobus Puteus, di Iason reserre plurimu putauerunt inter stipua lationes facti di dationis,ut in his quae factum respici sit,stipulatio accessoria, siue exspressum sit poenae nomine, siue id minus, poenalis tamen sit: sed quae nisi ad id quod interest quonia natura factorum' hoc suadeat) non c5mittatur: in dationibus uero quod intersit,no perspiciatur.Sed hoc a rationibus legitimis abhorret: praesertim cu, in stipulationibus,quae in emptione ec uenditione poenales interponunt ultra quam intersit quicquid in poena est,petatur di qui tamen contractus factum respiciunt, nec quicquam urgent duae quς pro eorum opinione rationes adducuntur: quarum pris 'ma haec,si poena non id quod interest respiceret, tam res quam poena a contra faciete 'posset petiti quod in stipulationibus iacti uerum no esse nemo dubitat: quibus ego responderim, in dationibus quot idem esse', sed poenam*rem solii peti posse: cum non principali stipulatione deficiente,qui noster est casus, sed in eius poenam qui ius dicem contemnit, ea apponitur: quod oc Benedictus Plumbinus,& Ioannes Faber scriptum reliquerunt.Quin oc illud, in obligatione dandi poenam id quod interest, irespicere non posse', a ueritate alienum est: quia factum contrahentis prouisionem legis aufert: sensit, hoc Accursius,dum hac in poena computari acceptum restri' :quod falsum esset, si huiusmodi stipulatione solus contemptus respiceretur. Vt igi- stur quid nobis sententiae sit,exponamus,non uidentur iure Doctores nostri hac in re dubitasse: quoniam cu articulus hic clarus sit,haud opus fuit nodum in scirpo quaesrere.Scire itaque debemus, duplex esse poenarum conuentionalium genus, quae dasmni, uel lucri cessantis aestimatione praestant, di quae pro contemptu, contumacia uelaniguntur. Has proprie pccnas uocant, illas non aeque: licet etiam frequenter in iure poena pro eo quod interest, ponatur '. Igitur si quando in praedictis casibus sit, ypulationes dicuntur poenales lege aliqua, parum illud nos mouebit: quoniam aequis uoca est uox haee, ec utram significationem habeat dubitari poterit ' : quare ipse in Aretini sententiam,quae pluribus probatur, concesserim, stipulatione praescriptam qpoenalem esse: nihil p reserre, quamuis minus expressum sit, poenae nomine dari fi ri.Sed cu quaeritur,huiuscemodi stipulatio insolidumhe,ari quatenus interest, com mittatur : puto distinguendum,an directo promistar contra faciat, an ueror per oblis quum,di ut dicitur quasi obiter. Quam opinionem sine controuersia ciuilis scienstiae interpretum princeps Bariolus probauit : secutiq; sunt eum se equentiore calcu lo caeteri: tametsi maxima certe incuria non animaduerterint, ex eius distinctione praesentia quo quaestionis fines terminari.
12쪽
da inter allum stipulationem uitiet V nouo sensu intellecta lex, Contimius.in princi cde uerb.oblindoles ex .duobus.ff.de duobus reis. c A P. III.
NTER caetera, ius in stipulationibus requiruntur, illud potissimum est, ut interroganti promii r quain primum resp5deat, alioquin ex interuatalo stipulatio concepta non ualet: caricrum quomodo interii uni hoc ac
j cipiendum sit, non satis inter ipsos Iuris consultorsi interpretes costit.Baria iis ti . i. f 'quem alii crςbriori sententia probant, si eodem die respondeatur longa intercapedide uerb. Gu. nem non elle tradit: huic l; consequens est, ut si ego te summo mane compellem, an decem spondeas : tu uero uesperi spodere te dicas, si interim ad extranea negotia nodi uerterimus itipulatio ualeat.Opinati di idem sunt Raphael Comensis. Iason, tum caeteri. Quam sciat entiam nequaquam ueram esse ipse disputaueriin qu5d unico conb Baninaes i. textu absolui stipulationem debere, sicut di testamentum,iura uelint : qui terminus
Crtex.in l.ba non integro die, sed ec hora clauditur. Hinc si pro se paterfamilias testatus sit, di alia reari s fis.f. rursus hora pupillare sui sequelam condat huiusmodi testamentum uno contextu fas tota, ct s. citum negatur : nam de illud ex interuallo factum lex dicit quod interpoli to tempo- i' - . re est faelum: ab aurora autem ad uesperas quis interpositu tempus neget: haec igi'
2 irti tur stipulatio ex interuallo facta dicetur.His accedit,si inter duorum reorum respons, bis, o fideiusser sit interrogatus,longum id spatiunt no es Ie Iulianus ' ait: N idcirco eorud l.quoties isso. constitutione non corrumpi quis fanus de hoc dubitet, si nee X ii. horae longitudis' nem intercialli habent:Quin ec Venuleii responsum , quod suae opinionis columen e L duos. g. .s Bariolus,ta eius studiosii habent,nostrae sententite adstipulatur, si tamen abso caullio
de b. ms. ex frequentiore scriptura eius coliderentur uerba.Continuus,inquit,actus stipulans
s l. edtimius. is tis,ec promittetis elle debet: ut tamen aliquod in entu naturae interuenire possit, deuerb.obiu ec cominus responderi stipulanti oportet: caeterum si post interrogationem aliud acceperit,nihil proderit, quamuis codem die spopondisset. Ecce quemadmodum iustis ciuilis autores momento rem expediri uolunt,nec posse contrahentes praeter priis naum,aliud momentum accipere intellige autem hyperbolicos momentu dico quanto recitior hae c interprctatio ca, quam ec Accursius, ta caeteri probant c dum aliud Vacceperit,quasi aliud negotium secerit, intelligunt. Quaenam haec locutionis forma num accipere idem esse quod facere, salua Latini sermonis ratione profitebimur Nec multum nos mouet, ludd ex ultimis uerbis a contrario sensu argumentum elis is pro icmPore,id est,pro qua in temporis parte legitur η : eam pnus. .itemps interpretationem Paulus Eleazarus, ta Baldus,uti iustam adnotariit. Quare opinios s*is p c. nem Lartoli clarius probari fortasse aliqui existimabunt: Q in titulo de duobus reis h Gl. in c. gen scriptuni fit, si interrogati eade die sint duo,responderit m euest id alter, in sequens rasi .ilio .dς tem diem qui respondere alter distulerat,cu acior iam ad alia negotia diuertisset, non se l. i r obligari. Cui argumento obuia hoc pactio iri posse arbitror, Iurisconsultum non du
' - ά s, bitaue de stipulatione,quam dubio procul irritam nosset: sed de reorum constitutiosesiste Bed i , nς PQitu , Nam cum duo rei etiam in interuallo,si hoc agatur,constitui possini , ni, tabe,fri his yminus constitutio ualeat: quavis ciuili ec naturali unus naturali tantum obliseonsit. in iij. gatione alius teneatur: uisum suit Iurisconsulto no improbe dubitare,uti u in praediis otiis. cio casu idem dicendu esset.Qui enim postera die responderat,naturaliter tenebatur), i I si ex duobus. sed tamen n6 ualere constitutione existimauit: quoniam ex interuallo tune possunt in priae. f de duo rei constitui,cu id allium est: sed cum a fior ad alia negotia interim secesserit, noduo rei . Putauit Iureconsultus eam responsione respediti primae stipulationis factam:& idcira k Liij ded sib. co tacite adium, ut duo rei et sent. Quo certe sensu, nihil communis recetioribus sensrri tentia iuuabitur: alioquin eam probantibus, tot aduersantia argumenta oboriuntur, i ut facilius quiuis Gordis nodum explicet: nam 5c Aretinus omnium subtilissimus kia is, dum ea iura non Percipit,ter sententiam mutare,ec nunc hae,nue illia ac stibi cotrariusti trahi non est ueritus. Illud quot non praetereundu est, nostrates Iurisperitos' in eo, iasi Misaa quod retulimus, Venule arcsponis, non aliter fere momentum naturae interpretari, d. qui pro quam occupatione naturaliternecellaria : ueluti in aegrotis, dum catapotia medicas
mentum ue huiusmodi assumunt, dum excrementorii causa secedunt: oc si qua sinib
13쪽
A lia. Queram interpretationem nec uocis ipsius Latina significatio admittit,& nemo si nus absurdam esse non fatebitur : cs temporis mometum significari etiam mediocrister eruditi cognoscant. Horatius : Quid enim χoncurritur horae momento.
Testatorem legatario stipulari non posse: &Barioli sensum ad Iuli C.de fideicommissis. licet ab omnibus approbatum iure non defendi. C A P. IIII1 o L E T communi sententia dici: Litem serit lis: Noxa ilcm noxam pasi rit. Nam qui talium aliquod proloquiu admittat necessarium est eum milalies hallucinari.Vsu id euenisse Bart.mihi uidere sum uisus : quod quales l cunq; sit proponam. Imperatoria quaedam est costitutio eius tituli, qui de fideicommissis inscribitur,ultima: quam,ut prster alios aliquid subtiliter excogitasse Hartesus' uideretura ouo sensu ita intellexit: ut in testamento possit testator ab hae a,l ς c δε firede stipulari fidei contissum,legatum ue Titio dari: quo cassi poterit Titius ex stipia Mer in iis latu post testatoris mortem cum haerede agere,ut legatum,fidei ue commissum illud mo pri. deleo praeitetur erit que eius commoditas maior, quam si more solito sibi relictum esset. g .l. moniam satis fuerit hanc stipulationem duobus testibus probari, cum alioquin intestamento septem requirantur. Addixerunt huic sententiae recentiores omnes' b in L ιη π Hinc,uti arbitror, alio loco' Bariolus idem simpliciter dubitauit: si quis testatorem pstis. i ii j interroget: vis haereditatem tuam Sempronio relinquerem ille respondeat. quid ni ς hq pqs
ualere hanc promissione,haeredem p Sempronium fore. Nec ab hac opinione quin quam,cuius edita sit sententia,dissentit. Sed uideamuς probabilis ne siti & puto de, y sendi non posse: nam pactum de haereditate, di quacunq; eius portiuncula iure imi i Probatur,praeterquam si inter milites couentum sit M. Cuius rei ratio est, quodd libea a L e Lram testandi facultatem uideatur auferre. Nec quicquam obest, quod potuit testator reuocare, si uelit: quonia hoc admistb,expectaret lex per testatore reuocari,cum iasmen continuo irritum esse mandet. uinctiam ratio Bartoli,eius, sectatorum uides
tur perquam leuis. restator,inquit,stipulans legatario sidente comissatio eorum per e linteimpas lanam reseri , perinde ac si ipsi stipularentur. Apud quem quaese hoe legeruni At, δεμ μ p d qui a legatarsis testatores referri,ut non dubitem,ita econuerso idem esse quis no nes
mi Impedit m etiam,eorum ratione admisia, noua quaedam alia ratio. Nam si testolor legatarium repraesentat, certe & haeredem: uni igitur H eidem homini, creditoris - ae.
debitoris p qualitas per fictionem applicaretur: quod tamen fieri non posse leuibus= tcautum est. Accedit his quod regula iuris est alteri stipulari neminem permitti: nee ti aς quicqua est,quod cotraria nos sectari suadeat legatarii praesertim respectu in univer sali enim haerede facilius hoc cocesserim cur ergo i regula interim discedimus ' in etiam si stipulari testatario testatorem posse in expedito foret, intelligendus certe is
esset,quem legatarium esse non ueniret in dubium ' : non autem eum, de quo dubia raretur an stipulatio ualeret quod in nostro est cassi Neonsequenter essetne legatas musiRd haec lententiae Barioli repugnant constitutionis ipsus uerba: quae fideicos misitim illud legatum ire ex testamento uel codicillis deberi uolunt: at secundum ea quae ipse tradit, ex contractu deberetur, qui ab ultima uoluntate longe dissert . Nos certe α illud non parum iuuerit,quord in donatario causia mortis nullum sibi uendi eare locum eam constitutionem,communi quoq; opinione existimatur . quanto lata ,
tur minus in pacto quod ab ultimis uoluntatibus magis distat. His addedum, quod hidem Bariolus scriptum posteris reliquit: Si testator pluribus institutis haeredibus , Ctare dari centum uni ex illis stipuletur, talem stipulationem non nisi pro his partibus,qui sistn.
Dus haeres erit,ualere: quoniam aliarum ratione fit extraneus cui per stipulationem l BA Cr cora. ab altero no potuit acquiri: nam si integram rem haeredi dari nemo stipulari potest: in da D. multo minus certe legatario, fideicommissariotie potest. m In l. cotinuus. Cur libertas direct E seruo alieno data, non trahatur ad fideicommisiti tum sublata erues s si se quae Iurisperitis ita,ut Asconius aieba randiu set erat. Q hor oblig. v LGAT Iss III A est Iuris peritorusentetia ,substitutionem uerbis dis . ,-I -ca s, recti no tamen mere ciuilibus concepta quς uti directa a principio uires
habere no potuit,in ta dei comissi uim trahi. Idc p non in uulgari tatum subastitutionesed in copendiosa quoq;,quam Paganus aliquis impuberi filio a 3 adiunxer
14쪽
ut per Alem adiunxerit, uerum esse quidam' existimarunt: nam ita post pubertatem intelligitur, cmadios i l. ut ex ea saltem indirecte haereditas deuolui possit. Aliud etia est no minus frequens cent io, sic axioma: quod primus ex iure ciuili collegit Bariolus ,N iuniores semper admiserat, . quod huiusmodi est : Cum de particulari dispositione tractatur in his, quae unius uoo v re in i 1 luntate perficiuntur: qui actus,ut agitur, ualere non potest: ita tamen sustinendustia Is est,ut iure possit essedui capiat: exemplum ut dixi) in direcla substitutione as. . . . dunt,quae in fideicdmissariam transit. Cunam haec crebriori interpretum testimonio approbata sint,colorquent tamen sese, tuta Raphaelis Comensis', uelitationibus res spondere nesciant: credidit is ut plerunq; ceruicosus est, Naliorum minime imita too superiona pronuntiata salsa esse, hoc potissimum argumento: quoniam si seruo alieno libertas directa testamento detur : no solum ita uti adscripta sit,cbstet non uase Isi Dius ira Iere: sed nem ut fidei comissariam sustineri : quod si nee fauorabilis omniuna liberagati . s. siser las sic relicta,defenditur,multo minus certe si aperiores casus iuris firmitate niti dicenmu aici dum esse: uelle hoc in titulo,qui de legatis primo sit,Asticanum Iurisconsultum, bradiosi omnes norunt. qua argumentationem dum duobus modis Alexander x, tribusi i Areunus,totidem Iason euitare conantur,quota alter alterius dicta consulet, inextri cabilem sacere nodum uideri possunt: Ec ut cocedamus Iasonis unam responsionem ci hi, nil m Omnes ab eo exploduntur aliquo salte cauillo posse defendi, certe negari y A non poterit,aduersus comunem aliorum sentetiam eum illud existimare, dum in fi paliud ea in deicomissum transire huiusmodi libertate directe seruo alieno datam opinatur: quod si seruus. iactum est,utrum assirmes necessse sit, in altero malὰ sensiste Bariolum, eius p studios: in L cogi. sos omnes censeas.Quamobrem egregiae artis fuerit, utrinq; sententiam uel idcirco si paeer. H tueri,ut tot proculdubio summi uiri utriusq; assertores defendantur Sane si mihi adtrebre ubi Cr sententiae sit,interroges,no aliud dixerim,cb quod Bartes non satis animaduerso Al .c. si posteris loco sensit: diuersa enim ratio inter libertate N haereditates differentia cdstis. In Lici tu is tuit: siquide libertas directo data non uariatur,quonia diuersam speciem assumeret: directa enim uni seruo proficit fideicommissaria propter ius patronatus etiam haere di. Nec me mouerit, quod idem in substitutione dici possit: quae si ad fideicomissos rum ius deuoluitur,ctia haeredi qui ab intestato succedit, prodest: na de eis quae hara redi testator relinquit cum sua sint, liberam disponendi facultatem habet: at ius pastronatus in bonis testatoris nec uere est,nec etia solius facultatis ratione esse potest: i Z pater. N idcirco in haeredes extraneos nequit transiriud: autor huius disserenuae est Ba tesus,de legatis,primo,in legis primae interpretatione. Concludendum igitur,liberatatem directo datam praedicta ratione in fideicomissariam non uerti, quod quoniam perquam durum erat,moderati eo pacto sunt Iuriscosulti aequitate suadente,ut seruo k l. g tralit r. saltem proprio directe inutiliter data,in causam fideicomissi consisteret : idem in
si GD eo,qui pignori datus foret,statui debere illis est uisum: ut iure nihil ab illo differret,
' ibi s μ' qui suppositione omni solutus esset Quo quidem sensit maximae recentiorum altera ' cationes cessabut,alioquin uel linceis oculis caliginem obiecturae: na di me audiente, magni nominis prosci Ibr Ruulnus indistatutam quaestionem reliquit: quord sibi etsi summa cura uestiganti, non tamen' satis dubitationem hane perspectam esse diceret.
Quod ut uolumus, non ualet, que admota ualeat, ut possumus: de quatuor iura, quη pugnare simul uidentur,nuper declarata secus quam alijsaciant. c A P. VI.
OMPLVR Es sunt iuris ciuilis regulae, quas certa ratione finibus
suis terminare, meo quidem iudicio non sat possibile est : tentaverunt tamen hoc, qus indiscussum nihil reliquere, iuniores interpretes: sed uti censeo, non multum feliciter.Pro exemplo sit, per ora hominum celeberrima illa regula : Quae res uti agitur no ualet, quem de iure potest effectu saltem sorim turiDistinxit hic ubsecutaeque in tenuissimas partes Bariolus ', ut Homolottorum, ' quod dicitur,boue possis credere: nihilo , minus oboriuntur eius dictis pugnantia argumenta: ut quo magis uestiges eo minus scire te fatearis: q, uidelicet tot casus bre η γ ui canone ex plicare etia peritissimis haud facile est. Demonstrauit hoc n5 Bariolus
solum, sed qui post eu longa serie apud legum interpretes fuere in pretio, dum nescire se persectam huiusce rpositionis doctrinam sateri minime erubescunt: quo fit, ut
15쪽
A cum excusationi mihi sit aliorum exemplo locus facile adducar, paulo securius quid b Tangit Boamsi mihi sententiae sit enarrare. monia igitur complures regulas in hac confundunt l.cdtinu.s.cti nostri Doctores uidendum primo est,quemadmodum intelligere hanc debeamus: N qua. f de vernon puto generaliter accipitaum,utrum actus nullus aliquem effectum pariat: quos bor.o tig. niam haec quoio in praesentia ad nos nil attinet, qui non de quocunm essectu loqui, c De q*opmur, sed de eo tantum,qui actui tentato confinis est, ec ut dicere solemus, praecedem mes subordinatur: sicuti codicilli testamento,pactum stipulationi, fideicomitiaria sub, ης ' stitutio directae, eius, seruitutes,uiae,5c id genus ali Separandae sunt igitur,quas alii j simul inuoluunt quaedam regulae: quarum prima est, actum nullum nullius ei sectus εὶ piis est Eesse'.Seeunda est si dispositioni impossibile aliquid Per conditionem addatur,omnia re is de iureis. uitiari: si per modum,dispositione remaner modum rcijci'. Tertia,actum qui pros e Met in s. Tipria signi notione intellectis uerbis non ualere , improprietate sermonis defendi. tio.in ulticol. Quarta quoties actus inualidus esset, nisi aliqua non uerisimili praesumptione sustia f.de uerb.ob. neretur,non tamen eam capiendam'. Quatuor haec enuntiata, quod sat dilucide per f i. quoties.si de posteriores Iurisperitos exponuntur,minime opus suerit nunc attinetere. Verum his reb.d b. exceptis,quae ad rem praesentem faciat, in medium Proserre no pigebit: quamobrem g L sectum. de arbitror ita existimandum,ut qui actus quemadmodum agitur non ualet, eam obtiis. p neat uim quam potest,dummodo contrahentium consensa talis praesumatur, quostri ' se q
- A eo L murii et est itu tamen ut is actus obtineat citrem subseantia tristisi . . - -
aliquo modo ualeat,consequens est,ut quoties non prcsumitur,omnino quod agitur, k l. non rediri Lirritum sit: creditur autem abesse consensus: nunc impotetia cotrahentium: quos c.de te t. niam uerisimile non est, uelle aliquem sibi impossibilia tentare: nunc ex magna diuer i laut . s. i. state actus qui agitur, eius in quem transire posset,ut in libertate directa, fideicom fode ad . tu. missariae respectI: quandom ex facto cotrario, puta eΣ institutione, qua scripta non m l sum Frres. creditur quisquam uelle codicillos facere : aliquando ne agens uideatur uelle quic, c. r p h r. ' quam maius expresso : aliquando alia cause,ut cum per trafactionem aliquis renuias ly μtiat fundo, transactio irrita non transit in donationem: quia credibile non est actorem uoluisse reo,qui cu liugat , quicquam donare: ueluti nec eum,qui se per stipulatio, ' hq ψnem, siuinae c5tractum obligat', uerisimile est id sponte facere: quin ii sciuisset in utilem stipulatione tacituru lex credit. quae tamen prssumptio fauore liberationis quando γ' cessa sicuti in accepti latione inutili: quae licet uerum pactum in se n5 ha beat, parit tamen exceptionem ex tacita pactione: quae etiam absque consensu, oc ob ligatione uera naturali inducitur,oritu exceptio: no quidem ex acceptilatione uia re Pacti, sed ex aequitate propter acceptilationem'. Vt hoc modo putem ditatui posse quatuor inuicem aduersantia iura: quae dum c5cordiae student Bariolus N Galeri,ita peruertunt, ut eadem uerba alibi serma respicere',alibi effectum materiam fateantur,aliquando , expressum consensum subintelligendo mera somnia timentes se torqueant.Sed ad rem: cum superioribus idem iuris est, qunon seruatus: nam quod diligenter custodiendum omnes sciunt, qui igno curant,
p ua declarat Buricralis in Lubi pamem. c. de tristiaret doctorta
olf.dcleg. elusorium actum facere uidentur uelle,non aliter quam si aliquis aduersus legem exa esse faceret quo casu idem quoque iuris esset.
Simpliciter fieri quid dicatur nouae quaedam rationes adductae contra commuis nem sententiam in quaestione illa ueteri, municipalis statiui requirentis ut sina pliciter interrogationibus respondeatur. CAR Vii a in Ipriss si R E in v E N s quaestio est, si municipali Iege, ut interrogationibus iussi, simpliciter s. cialibus simpliciter respondeatur, sub poena cautum sit: di aliquis inter. ἐς νς . Mi. rogatus an centum receperit, neget recepisse: fc si id constiterit,dicat se in . 'ms l. y negot as eius expendisse: utrum hoc modo respondens dicatur non si pliciter facere Paulus Castrensis, Novocomesis. Raphael' simpliciter eum responsdiise crediderunt: caeteri omnes contrL. Videamus num minus recepta sententia uestior st: ec mouetur eius assertores quoniam legis illius ravo est ut responsiones sint clara': in proposito autem casu nihilominus certa est responsio, quam si simplicitera negasset: tri σ fide ca
16쪽
f l. unius . ubi Bal. c. de sint.
negasset: quoniam reliqua uti superuacanea iuris interpretatione re aciuntur: nec Cabundans quod dicitur cautela nocere solet: quin imo nullius effectus regulariter est. At ut hane ipse opinionem probem,nouis quibusdam rationibus agor. Nam simae pliciter illud fieri dicitur,quod sine fraude dolom malo fit': quamobrem magis uerisimile est talem dolum lege prohiberi, quam eam duplicium uerborum formam, praessertim cum hoc sensu de iure Romano nihil municipalis lex diminuat, quae aliter instellecta illud corrigeret' : quae quidem praesumptio capienda non est, huiusmodi deaeretis ita potius astringendis, ut communi legi non repugnent. Uerum omniso ita lidius me impellit, quod si Pontificis Maximi rescriptos edicatur, ut pure di simpli citer Iudices cognoscant,pronuntient. F,fraudulentas solum exceptiones uel quae immodicum iuris rigorem respiciunt,excludere tenebuntur: tantum abest ut huiusmo, di eulogio iudicialis ordo soluatur, aut alioquin permistis,conditionibus locus totis latur: quod si geminata uerba in rescripto hanc uim non hasent, quanto minus simiplicia in lege municipali quod argumentu iure ciuili sortissimu est: nam N Baldu ec Nicolaus Abbas Ioannes p Forocorneliensis, ac ceteri utriusin professionis intera pretes id ad uerbri,simpliciter,eam posse uim habere negant ut correctioni alicuius legis sufficiat: quod alioquin in nostra quaestione esset. Nec obstat huic sententiae quae, clam pro comuni argumentationes adductae: Quoniam nequaquam dissitebor, quod sine conditione fiat id posse simpliciter factu dici , quando ita res de qua agitur, serti Sed illud questionis nostre est,quid iuris sit in dubio eu subiecta materia nihil explia cattanam quod ab uocabuli etymo argumentabantur, Q sne plica sit aut relatu ui κ dignum est utpote barbaris, aut nostram adiuuat opinionem: quoniam sine plica idem
este quod absque dolo, intelliget qui in Canonicis Decretis Archidiaconu legerit.
Jd communis in lectus ad Isi tamen hominem in l. d. de uerborum oblig. sine cauillo defendi non possit, uum datum uerbis Iurisconsul. ti long/ aptiorem. c A P. VIII.
E R v A Pauli Iurisconsulti' haec annotatione digna in titulo de uerborum nobligationibus leguntur: Si hominem stipulatus cum uno ex haeredibus promissoris egero, pars duntaxat caeterorum obligationi supereri ut exolui possit. Huius responsi interpretes,no fatis esse,quord sit ipulator agat cum uno ex heredibus promistoris existimat,sed illud ulterius requiri, quod succumbat: quae interpretatio ab ipso uerborum contextu aliena est Quamobrem ut absq; cauit, Io Iurisconsulti Pauli uerba defendam, censeo ipse, hominis in genere stipulatorem, qui sibi obligatos omnes promissoris haeredes habeat, si ab eorum aliquo homine petat, per solam litis contestationem ita sibi obesse, ut cohqredes caeteri non in solidum amplius, sed pro reliqua tantum parte obligentur. In quam sententiam trahor: quo, niam siti putator qui illum cum quo litigat,in solidum non teneri confiderata exactios, Dequo in i in ne ' , noscit, uidetur a reo portionem eo modo petere, quo etiam ab inuito exigi posse emi si p Q sit: at reus non aliter compellitur ad solutionem, nisi ut liberetur cum alioquin conspui iii με indebiti illi competeret: cu ergo actor ita petat,ut soluetem liberari uelit, censsetur fauori suo renuntiasse. Et ad argumenta, quibus probabiliter cotraria sententia potuisset defendi non admodum disti culter responsio iuppetit,quale est illud plures reos debendi, etsi creditor ab uno petat, non tamen liberari, ut pro portione eius mis.l fm. c.def. nus teneantur'. Nam argumentum hoc non esse efficax,ostenditur ex disterentia oblid ius nationum: quoniam rei debendi omnino in solidum obligantur: at haeredes promis loris diuidua obligatione petitione , tenentur,no in solidum: nil igitur mirum,si ualidior obligatio difficilius tollitur. Qitare omnino sortius sententia mea urget, quo dii hic cohaeres solueret,non liberaretur: atqui in pendeti solutio esset,donec in eodem homine alid cohaeredes partes suas penderent. Si ergo solutio ipsa praeiudicium credid M. it. β no tori no parit quato minus petitio' nisi oc hic dicamus in petitione hoc introducta: sorte . . si x. quonia ea efiicax aliter esse n5 potest,quam si intendat actor soluentem liberari,intes coii DF, rimi fauorem suum quod superius dixi emittat.Quae ratio in ipsa Glutione cessat: e 4 AI nam quae Iurisconsul torum responsa soluentem no liberari in praedicto casu attestantur, ea in eo qui non iure actionis coactus Ad sponte soluit, locum habent: cum nisi
17쪽
LIB. I. ago A spe liberationis ducti debitores ad Blusionem cogi non possint: cautius itaq; stipus lator secerit,si protestetur,nihil ob petitionem de iure suo se remittere: quod si testastionem non curat, non cum uno, scd cum omnibus eum agoe Oportere ex istimauearim: etsi in Iris,cum caeterorum sententiae repugnent,uix hiscere audea praesertim
cum alibi a me locus hic dissusius fit explicatus.
Intellectum communem in l. a quo fundus. de damno Inliet.uerbis Iurisconsul. ii repugnare,quare aliter quam caeteri credant intelligendam: consuistata ex eo textu communis quaedam alia opinio, & PosisSionis praesumptionem libertati praeualere. CAP. IX.
Q V ENTI SsIMUM Scaeuolae responsum in titulo de damno ina secto,iam peruerse ab omnibus,quorum in hac diem edita sit sententia, inatelligitur, ut operae pretium me existimauerim facturum, si Iurisconsulunal uerba prius apponerem. x quo standus petitur,si ab illo edificatum habes, tibi ius non esse aedificatum habere: si non defenderis, ad me possessio transses rei da est,non quidem ut protinus destruatur opus: iniquum enim est demolitionem protinus' fieri: sed ut id fiat,nisi intra certum tempus egeris, ius tibi esse aedificatum habere.Igitur Accursus Bariolus p Latini sermonis non sat periti, ita responsum id
declarauci unt,ut non aliud significare Iurisconsultus uoluerit, quam quando consesssoria agitur,si pro constituenda seruitute aliquid fieri debuisset,aduersus columacem ex primo decreto in possessionem loci, in quo seruitus constituenda suerat,iri: ex sescundo,certum terminum statui, intra quem si agere supersederi amplius non audiendum, inponuntin hac ratione uerba legis,a quo landus petitur, si ab illo,hoc est, a me aedificatum habes,ago tibi ius non esie,5 caetera. Qui sensius quantum absiurdus, quam inepta fit constructio, etiam pueris notum arbitror, ut minime quisquam duahitare possit quin sentelia haec omnino sit falsa:quamobrem quam primum aperiens da est ueritas,tormandus p hoc modo casus: Possidebas tu iniuste domum meam,instetim dum possideres uicino, qui te dominum mistimabat,ius seruitutis concessis, sti: ut uidelicet posset aedificare,quod N secit: nunc ipse uendico domum meam: quςs ritur,nunquid pendente lite pol sim eodem tempore agere contra uicinum, tanquam non potueris illi concedere,ut aedificaret.Iurisconsultus respondit posse: ec si uicinus non dcfenderit,posscssionem ad me transserendam: N ca quae sequuntur.Hoc igitur sensu cum ne uocula quidem improprie accipiatur, quid est, cur dubitemus a uetes rum interpretum opinionibus discedere nec ratio praeiudicit' quicquam obstat: quc acum aduersus diuersos agitur, locum non habet. Illud quoq; lectorem admonendum duxerim,ex hoc textu,communi intellectu admissis,constatari Bartole,caeterorumae sententiam: dum propter libertatis praesumptionem existimant etiam et,qui in quasi qpossessione seruitutis sit, probandi onus incumbere: eum uero qui liberam rem discat et si non possideat probationibus non assici. Nam dum in responsi fine columis, qui liberas aedes dicebat,agere intra certum tempus iubetur : ergo N probare: quos niam qui accusare uolunt, probationes habere dchcnt. Sed ec hanc Barioli sententia aliquando cssicacioribus rationibus consutaui.
L egem,ita stipulatus.non rectὸ a Doctoribus interpretari solitam :& ratio, cur incerta stipulatio non ualeat: Ad quando ea esit ex certis, cur a legato iure differat: consutata communis sententia etiam in
uersiculo, quod si ab initio. c A P. X.
M aliquando celebratam multorum commentariis Papiniani legem, ita ipulatus, de uerborum obligationibus, perlegere mihi contigisset,quam
plurima animaduerti in ea tractari qiam non admodum diligenter ocusta, --l meris nodis ius ciuile inuoluunt. Igitur ca in primis annotatione digna uissa sunt, quae ad eius primum responsum attinent. Si, inquit Iurisconsultus in stipua latione certo loco sisti, dies per errorem omissus sit, cum augeretur, ut certo die sis steres, imperfecta stipulatio erit: idem que est in stipulatione ponderis, numeri,uel mensure incerta.Videamus primor quidnam in causa sit,ut incertitudo stipulationemo Ditiet Et Rariolus nostrae huius disciplinae signifer,ec primipilus,id esse seribit quos
18쪽
io D. ANDREAE ALCI AT Iniam ob incertitudinem stipulantes non uidentur consentire,quamobrem contra qui cforma deest Sed haec ratio non sane mihi probabilis uidetur: quia cum in propositio casu interrogatio ξc responsio congruant, nihil adduci potest, quod repugnet conssensui: praesertim cum alibi idem scriptor fateatur, tunc demum deficere consensum, cum error conuincitur: ut puta,si dies,de qua in prooemio actium est, stipulationi non, Et in Ila uia. inseratur. Quamobrem alio loco Bariolus' cum Doctorum senuiore turl g raticinem Crhic in xiij. eam esse tradunt, quod tam minimum posset solui, ut nihil omnino accipientis inter, opp. esset. Sed ec lioc ex eo potissimum confunditur : quoniam si ob huiusmodi causiam
sipulatio rei iceretur, poenalis ualeret, legatum hominis generale non ualeret: quae quidem a veritate absunt. Quare me autore uerius est, ratione deficientis Probatio, anis stinulationem incertam uitiari: ec hoc est, quod dicitur, incertam stipulationem. iis ti alat. facti,non iuris quaeitionem continere'. Quae uerba nil ulterius quam probationem, is es. 4 φ . eius quod actum sit, ostendunttituris igitur interpretatione potest dici aliqua: sed quia hini. Probari non potest,quid partes egerint, impersecta erit, di etiam si mastis placet nul la. Itan in nostra quaestione, si partes de certa die apponeda agunt in stipulatione certo loco sisti constet , appositam, sed non qualem,stipulatio non ualet: quoniam potes rit promittar dicere semper,agi ante diem. Nam quavis in stipulationibus,in quibus d L emptris i dies non sit praesenti die agatur : stipulator tamen si impraesentiarum egerit negabit pu iis rit - reus idem dicendum hoc casia, in quo de certa die actum sit, probatum suisse diem expressam tametsi qualis esset,in specie probari non potuerit: quaobrem contra uos Iuntatem partium ageretur,si statim hoc liceret.Quod etiam, si post aliquod tempus actor intendet,cum in genere tantum constet diem appositam,semper in fauorem res,. ipiti l di s. lex interpretabitur ante diem agi : nec ad haeredes obligationem trasire posse dicen, o Y..ui k, .i dum est, quae personalis sit . Qua de causa si stipulatio noc modo concipiatur, pro f.d uenoMi. mittis quacunq; die sistere ualet stipulatio, cum praedicia ratio cellet, ec tunc agetur,f I. oe haeredi. . cum declaratum fuerit reum promittendi sisti non poste, quem intellectum Christo, Ila.de past phorus Castellioneus uersiculo, quδd si ab initio,couenire posse arbitratus est: licet
Alexander leuissimi gratiunculis in contraria seni etiam tuerit.Enarrato igitur quem uerissimum putauimus intellectu, communes aliorum positiones consutandae sunt: ec in primis declaratio,quae frequentiuscule approbatur multis falchris pene obriata, uix subsistit. Intellistunt doctores nostri, uerba Iurisconsulti accipienda este,quado intractatu,qui praeceuerat contractum,conuenerant partes, ut stipulatio contraheretur die in ea certius explicanda. Quam sententiam Comensis damnat: quoniam aut trasi e ,1 - ι ctatus eX interuallo praecellerat,ec praesumitur ab eo discessum : aut incontinenti,Mg Aha b h. . tunc tametsi non recordarentur de his,quae in tractatu dixerant, tamen stipulatio esset lotaih efficax debet,ca eius substantiam dies omisia no respiciat. Alexander Comensi restanatur: quia errore in institutione presumi videmus: qus si a testatore simpliciter pros
quoties. tia feratur,cum protestatus suerit se coalitonem impositurum,no ualet . Sed hac ratio, tundem . ubi ne nemo me mouerit,cum institutio testamenti lubstantiam respiciat, dies formam stibar.s de haeri putationis minimes Nam etiam si concedamus stipulationem eam non ualere, potius iam. id ratione simul gnantia Qualitatum Q; erroris, ql in textu ipso exprimitur,dicendum esset: siquidd tractatus qui incontinenti ili, cu sequenti contracstu iuris fictionei ni f. in ii. in unus N ide est: tractatus igitur die adderet,c5 tractius repelleret', quae contraria sunt. peti. eo c. de Ad haec non mediocris est cauillatio,si in his anguli is Iurisco illi indeterminata uertit cor. Nod. ba restringamus dico tra iuris praesiumptiones in adiu incontinenti se sto obliuionem in e. solicitudi inducamus : ec haec quidem omnia aduersus regulam qua admonemur,omissisionemnem. de app. eorum Quae substantiam non respiciunt, nihil obei e . Sed quanto peius sese extricath Lma Hii is Aret. dum satetur ii clarum ut ex obliuione omi ilum, aut ex certa scientia die, ualeres stipulationem: sed in dubiis secus ei quasi dubitatio adium aliquem ad nihilum resi i p durat , qui quocunq; modo ea resoluatur, ualeat' : praesertim cum talis opinio nulla. ἡ, iuris autoritate defendatur, ec plerun* dicamus in dubio pro ualore contractus iudii tulis uisuri candum.Quin ec comunis sententia in interpretatione uersiculi,quota si ab initio, noisti hos ita. sit probabilis est,dum fingitur stipulatione ita conceptam promittis sistere quacunma tela lis .f. die uolueris: di si non steteris,poenae nomine tot existimant enim, quamuis prima sit f. uerb.ob. Pulatio tanqua in uoluntatem promisseris collata, iure roboranda non uideatur , t
19쪽
a men ne incassum adiecta poenalis sit, uoluntati promissoris rclictum uideri quado si, sta non idipsum utrum sistat: sed probandum ab illis fuerit primam conuentionem inutilem,uires ab accestaria sumere: nam contraria his autores tradere alibi manis tam est: cum pactionem nudam poenali stipulationi non inesse opinantur': si enim haec pactum nudum alioquin iure gentium essicax non sotic quanto minus omni iure nullam stipulationem c tenenda itaq; nostra positio plurimis rationibus firma, ex quibus di hoc non omittendit,quod Bariolus ec alij scribunt,in stipulationibus quais do clarum est,de una specie incerta ex coetis quibusdam actum ion ualere stipulatiosnem, sed legatum ualere'. rationem dicunt esse: quoniam haeres testatoris uolunt autem declarabit, quam etiam scire praesumitur. Quod prosector faterer, nisi testator ecabsentem,& quem nunquam uiderit,cognoueriti, haeredem instituere posses: quosnam pacto dicemus huiusmodi uirum quicqua plus quam alios scire de testantis uos iuntate Quare ex supradictis fatendum . in contractibus fauore oromistoris legem dissensum interpretari, tanquam de uno stipulator,de alio reus debendi cogitauerit , quod in testamentis dici non potest sum ab unius Voluntate sumarat rol or
Poenam generaliter committi, cum resin principali stipulatione deducta, cum primum dari potuit, data non est: nec in ultimis uoluntatibus, in libertate n penu quicquam speciale esse, tum nouo sensu percepta tuta stip de uerb.oblig. c A P. XI.
v c c E B I T in eadem lege distusior tractatus, quando stipulatio poenas lis committatur: ta Sabinus Iur consultus,postquam promissum in prinscipali stipulatione dari ficti potuisset,&datum factum non est et indistincteri si commini oedidit: N id ex contrahentium sententia,5 exemplo penus leagatae. Papinianus sententiam Sabini uidetur sequi, cum a cormentione,non ab condiatione stipulatio incipit: tunc enim id expectatur tempus,quo amplius dari fieri non possit Et hoc modo quotquot sunt,aut suerunt Doctores,uerba iurisconsulti intellia gunt. At ipse longe aliter existimavi, di omnino Sabini opinionem ueram esse Papis v niano p probari,alias disputando defendi. Pro hac itaque sententia primo illud adducendum: rationem distinctionis, quam Accursius di alii tradunt non satis firma esle: quamui; enim in stipulatione, si Stichum non dederis,dabis X. Stichus in obligatiosne non sit: sicuti est in illa promittis Stichum, Oc si non dederis,N.spondes saltem tamen ut Bariolus' alia uando dicit . in consenuentiam admittendum est,in obligatiosne esse: ob minimam igitur disterentia non cesset probabiliter diuersium ius induci. Sed sortius certe nos impellit: quora si quis ita liboetatem accipiat, Stichus, si haeres eum non manumiserit, liber esto: nisi haeres cum primum potest manumittat, fit lia hei : N tamen dispositio haec a conditione incipit. Nec huic argumento responsios nes per doctores scriptae quicquam obsunt, oc in primis crebrior Barioli opinio spesciale id esse in ultimis uoluntatibus fatentis. Sed qua ratione istud introductum est Cyrillus Homodeus,& Iacobus Puteus id factum existimansiquoniam nostra intersest testamenta citius exitum habere,quam contractus : item quia ultimae uoluntates non suspenduntur sicut caeteri actus . Quae rationes nostrum casium minime attin, gunt: tum quia antequam dies cedat inuibus terminis nos loquimur testamento rum dispositiones magis in pendenti stare permittuntur, quam contractus : tum etiam quia tam cito adimplenda est contractuum dispositio, quam testamentorum s ita de contrahentium uoluntate ine praesumatur: quae quidem praesumptio Sabis ni argumentum est. Iason aliter opinatur, ta rationem csse s ibit: quoniam inconstractibus uerba dubia interpretantur contra stipulatorem : in testamentis uero latisssime accipienda sunt,eius fauore cui aliquid relinquitur.Sed di hic fallitur Iasen cum uerba generaliter pro haerede interpretentur in legatarii damnum , veluti in contraactibus pro debitore contra stipulantem. Cum ergo ratione haec dicta careant , quid in quo d in Barioli sententiam accedamus Aretinus speciale id esse non in ultimis uoluntatibus, sed in libertate tradit, eo potissimum argumento, quod in serui uena iditione . eum libertate sub modo facta, modum intra duos menses implendum lex natuit, Ac id fauore libertatis'. Verum quid commune habet modus,in quo nihil descisum ciat cum conditione quid item contractus onerosus cum luaativo praesertim
20쪽
coli. sitne tausa. i. duobus. de lib.ωκ.
cum in praesenti articulo Stichum statim liberu esse lex ex uolutate testatoris disposnat,non ex fauore aliquo. Et fortissimum est argumentum ab ea ad contrahentes, ut Sabinus aiebat.Probatur di nostra opinio tertia ratione: nam seu ita legem, haeres pes num dato: si non dederis,X.dato: seu ita,si penum non dederis . dato: statim cum dari potuit penus, di data non est,committitur poena , transfunditurin prior obligatio in poenalem. Nec hoc in ultimis tantu voluntatibus procedere ex Bariolo quisquam credat: cu ratione id carere supra demonstrauerimus: Θc in hac transfusione idem esse in contractibus Paulus attestetur': alij in penu speciale esse prodiderunt, propter rei naturam: nam cum penus alimenta respiciat in eis longa dilatio non fuit danda: communiterq; sic dici solet.Sed hanc ratione haud sane faciliter ipse admiserim: O si istud
propter alimctoru fauorem induceretur, consultius suisset,in eis no in penore exemplum reserre. Uidemus enim quaedam in alimentis,quae non in penu, contineri,ut uestes:& e contrario plerun* idem quinetiam ut lice uera sint necessarium est Iuriscossultum intelligere,ut de magna penoris quantitate loquatur,cum ex perpauca ali ne mo possit. Nec consentiendum est,ideo alimenta legatum respicere, quod in uescen do consistat: alioqui dicendum esset, incertam tritici stipulationem ualere,iaquam ad alimeta pertineret: quod iuris autoritate reprobatur' : adde quod ec in penu potius
contrarium statuendum fuerat. Nam cum frumentum uitietur, di viniani aceat. mirinceat Rexpectandu fuisset tempus quo amplius praestari non potuissent, cum id triennium non excedat'. Fateamur itaqr.quod de libertate penui dictum est , ex commus ni regula descendere quam .pbari suprasicripta lege ita stipulatus iamiam demonstraho.nam oc cum fideiustar ita acceptus est,si reus XL . quae ei credidi, non soluerit, fide tua elle iubes c statim deberi Iulianus scripsit, tametii a conditione stipulatio incipiat. Nec Barioli Neaeterorum resp5so, dum praecessisse conuentionem saltem in rco i a dunt,probabilis est conuentio enim a reo facta in persiona fideiussoris hoc casu quic quam operari non debet: cu ideo operetur quia ex illa statim dies cedit: at hic ex co Mentione no cedit,scd ex conditionis euentu, quae in poenali stipulatione deducta e st. Aduertcndum igitur est, Sabinum indistincte existimasse quoquo modo incipiat sei. VPulatio, poenalem comitti,si principale cum commode potuit,datum salium non Et: eius p sententiam colligi ex cotrahentium uoluntate. Sicut in penu idem est, propter defundii uoluntate 5c rei ipsius legatae naturam: de cuius legati natura est,ut a testas toris sententia pendeat, sicut etiam contractus a partibus legem capiunt: di hoc sensu haec dicta accipienda sunt: alioqui si quicquam speciale inducerent, quid aliud secisset Sabinus,optimus ut credere par est Iuriscosultus,quam aduersus seipsum argumentari, di suo se gladio iugulare quod .pse 'δ qui crediderit, temerarius est. Neq; uero quisqua obiiciat, nsi Sabini,sed Papiniani ea uerlba esle:quonia ex uocula,M47,contianuatione respicit no aduersaliuam: quod faciundum fuerat, si haec responsio recipiatur.Postquam igitur argumentu retulit Papinianus distinguit, an stipulatio incipiata conditione, uel a pacitione: deinde quoniam ex ea distinctione argumentum Sabini non elidebatur,eius opinionem tanquam indubitato probat: eo casu quo actum si,ut si alterii non detur,utrunq; debeatur: ec hoc declarandum ut post Oldradum alii tra dideriit. Sed quoniam adhuc argumentum urget, Papinianus a praecederi distinctiosne recedit, ec illi aduersante clausula: sed etiam si inquit cautu sit,ut sola pecunia non soluto homine debeatur: idem defendendum erit, quoniam uoluntas suis te probatur: hoc est probari a Iurisconsultis, ec ex argumento Sabini uoluntate cotrahentium ita esse,ut homo statim soluatur,aut pecunia petatur. Nec nouum uideri debet,si ab opinione. Quam semel Probauerit recedit incontinenti Iurisconsultus. Nam di id aliis io,
cis facilum plerunq; uidimus quos enumerare nuc non uacat,nec opere pretium est.
E t haec nostra declaratio non probabilis solii in est, sed etiam necessaria: cum aliter fianis legis redie interpretari non possit, ec cum ueteres interpretationes firmissimis aragumetis Aretinus reprobet 5c iuniores secuti sin acquiesca interim hac in parte eoarum laboribus. Fidendis est,num sat recte ipse Aretinus Neo prior Iacobus Puteus, atq; id genus alii declarent: N eorum sententia est,uersiculum hunc ultimum in ea stis putatione loqui,quae a pastione .pcedat. Quam sententiam Aceursii glossematidioris quoddam attigit icet non probet,ec meritor: contextis enim ibi uerois repugnat, in