Lex Frisionum sive Antiquae Frisiorum leges, a reliquis veterum Germanorum legibus separatim editae et notis illustratae a Sibrando Siccama ICto

81쪽

66madvertunt etiam Augusti tempore frisos appetiato ,cum non magis liberi essemus quam vicini nostri . libertatis titulu prsferre & trijestiesen dici caepimus postquam subinde Francicam & Danicam servitutem exuimus: seli Romano imperio subjecti,& fideles: unde & Chronicon Hollandiae nos irii sed vitie adpellat. Sed de his alias plura

dicemus.

SIMPLA COMPOSITIO:) Simplam compositione adpellat tuitione seu solutione poenae, quae non duplicatur, aut triplicatur. Huic opponitur in Additionibus Sapientum titulus tertius. Hoc solum miripis compo asur, & seqq. Nonnunquam& poena ostes,novies multiplicabatur. l.lomberd. tit. 81. Si absique castudio orsrauae eum comprehendisset furtum ipsum in octogelae. componat. l. Allem anic. I it. 3I.Si quis liberum de terra e dieris, quidquid ibi tulerit vivegetios restituat &XL sol.compenai,dil alibi siepius.Vide doctissmignoni u ad formulas Mamculpni & notas nostras ad Tit. XVII. Mηnus eB.

DE HOMICIDIIS: Titulus primus desimplici homicidio tractat ,nam de mordo seu mordito XX. capite agetur. Continet vero hic titulus egregiam, & aequabilem poenarum pro qualitate personarum distinctionem, quam non facile in aliorum populorum legibus reperias, ut mirari liceat majorum nostrorum accuratam in jure dicundo Pquitatem,& diligentiam,tum Nobilitatis, & libera plebis antiquitat m. Cum vero tota hac lege : ut inscriptio habet: Nobilium, liberorum, litorum, servorumque

82쪽

servorumque occurrat distinctio, pro bono visum fuit, statum, & conditionem singulorum hic sum

malim explicare, ne ad singulos titulos cogamur notare, nisi necessitas postulet. Liberorum hominum apud veteresGermanos,Frisiosque alij Nobiles, alij plebei fuere. Tacitus de Morib. Germ. omnes Germaniae populos in duos ordines dimetuit, Nobiles & plebejos,cum inquit. Reges ex Nobilitare,duces ex virtute sumunt. Item. Rex vel princeps, proat et as cuique prout nobilitas, prout decus besiorum, prout facundia ea, audiuntur.Itean. Insignis nobilitaes, aut magna patrum merita principis dignationem,etiam adola centulis ad signant. Item. civism, in qua orti

Ρης, longa pace δ' otio torpeat, plerique Mbilium adolescentium petor ultro eas nationes, qua tum beatam aliquod gerunt. Et procul dubio ex summa nobilitate fuere Verritus & Mallorix gentis nostrae principes,ut narratTacitus lib. r . Annal. qui preces ad Neronem suscipere iussi, Romana civitate donati sunt. Sub Francorum imperio Nobilitatis ordo noti modo clatuit, ut ex legibΗs hisce manifestum est , sed etiam Francorum reges praemia, honores,

insignia addidere. Siquidem Nobiles & liberi plebei eos in militiam sequebantur. tibi. si egre

.giam,sortemque operam navassent,Nobiles equestri dignitate, quae semper apud nos summa fuit, ornati, plebei in ordinem Nobilitatis adlecti,tum novis armoru scutorumque insignibus donati quibus a plebe distinguebantur. At, paulatim libertati restituti, longissima serie per iacula ali uot, Ia antiquis

83쪽

antiquissimas majorum imagines,&insignia ad posteros transmisere. Plebei plerumque agros & prς-dia colebant, seminearuis inferendo, & armentis pascendis intenti;nisi ad bellum evocarentur. Sed& is quoque ordo sub francis paululum mutatus. Siquidem quo quis plures agros possidebat & pret

dia, quae tunc mansos, hobas,curtes pro magnitudine vocabant, eo plures sumptus militares sustinebat,quod ex capit: Caroli magni constati lib.ria.

cap. omnis liber homo, qui quatxor man=s v

sitos, proprioso ive de alicuius Benescio habet inese praeparet, o ipse in honepergat sive cum steriore

ui vero tres mansios de proprio habueris, huic adiungatur unm,qui unum mansitim habet, ct dei illi adititο-rium, ut illa pro ambobus ire possit. taui autem duos man os tantum de proprio habeat jungatur illi alter quis militer duas mansos habeat, ' unus ex ijs,altero Hi ad-iηυante, pergat in hoctem. etiam unum tantum manFum de proprio habet, adiungantur ei tres quis iter habent or dent ιi adiutorium, ct illa tantum pergat, ires vero qui illi adiutorium dederunt, domi remaneat.

Quod si agros non possiderent sed omnem substa- tiam haberent in pecunia,& armentis, pro bonoruqualitate heribannum suum solvebant: de quibus vide Capit. lib. 1 i. cap. a. Sed postea libertati restituti praedia mansosque suos, uti optimi maximique erat, Omni onere militari immnnes possidebat non solum plebei, sed etiam nobiles. Et quemadmodum subFrancorum imperio,Nobilium,& pl beiorum fundi agrique,sive liberi,sive beneficiarii essent.

84쪽

essent , pari onere stipendiorum erant onerati, ita post redintegratam libertate pari jure, in suifragijs ferendis,jure dicundo, & Magistratibus obeundiscensebantur. Siquidem Nobiles, & liberi plebei, dummodo prς dia possiderent, aequabili jure Rempublicam & libertatem tutabantur, non alio quam putiris communis alis titulo id estoemene genitenate ut ex antinuissimis foederum, legum, pactorumque tabulis probari posset. Nonnunquam communes terrarum Iudices vocabant, quod jurisdi-oiones, & Magistratus per haereditarias agrorum possessiones in ordinem ambularent, absque ulla

nobilitatis, aut plebei ordinis discrimine: donec paulatim ambitio & avaritia, pernicosissimae status POpularis pestes primores Nobilium, quod publicum & in commune positum crat, tanquam privatum invadere perpulere. Sed litem nobis movent de sacro Sacerdotum ordine,quos maximae dignationis & auctoritatis fuisse apud Germanos Taci,

tus notat lib. de morib. Germa. Caterum neque animadvertere , neque vincire , neque verberare quidemnisincerdotibus permi Eam , non quasi rnparnam, nec ducis iussu,'d vetat Deo imperante, quem besiantiba adesse credunt. Item Silentium per Sacerdotes, quibus um me Comitijs loquitur,)o coercenis ius in, imperatur. Quod vanum certe, & incredibile videri poterit, i non & Sacerdotibus queis tanta ubique auctoritas,par cum nobilibus.& plebe consultandi ius fuerit, ut apud Gallos, Germanorum Vicinos, ubi Druides Gallorum Sacerdotes, ante Equites,

85쪽

sive Nobiles, plebei nullo ordinum numero suere.

Caesar lib. vi. de bello Gad. In omni Gallia , eorum timinum,qui aliquo sunt numero, atque honoregenera μοι duo: nam plebs poeηe siersorum habetur loco, qua

per sie nihil audet,st nullo adhibetur concilio. Et Paulo polis, hos plebejos loquitur) eadem omnia iura sunt,quae dominis instrvos. Se de his duobus generibus,

alterum est D uidum, alterum Equitum. Tanto certe

liberiores Germani fuere, quam Galli , apud quos etiam plebei ad concilium admissi, imo ordinem

fecere. Contra apud Germanos Sacerdotes jus Comitiorum, iudiciorumque non habuisse constanter adserimus. cujus expedita ratio est,quod,

quae de potestate puniendi dixit Tacitus, non nisi de tempore belli, & Comitiorum specialiter si tintelligenda, scilicet ut majore religione animos in prςlium euntium vincirent,ducique obediendumonerent, suasi deos ipsos ultores habituri. Nec pugnat Tacitus,quod in Comitijs publicis dicendi coercendique jus habuere, quod item non aliter quam deorum reverentia factum intelligo es & si gnate addidit Tacitus Iaim, id est in Comitijs&prstiis, nec uspiamapudTacitum, aliosque scripto

res de rebus Germaniae legimus, Sacerdotes apud Germanos constituisse sacrum ordinem. Claudius. Civilis Batavorum dux. cum Batavos, Caninefatates, frisios ad arma sectanda adversius Romanos in sacrum nemus vocassiet, primoresgentis,de promptis os volgi compellat, sacerdotum nulla mentio.

Tacitus lib. i v. Histor. Item libro v.Historia: ubi Batavi

86쪽

Batavi de Insula Romanis dedenda concilium agitant mero, & vulgus, id est, Nobiles, di ex plebe

precipui distincle loquuntur, de Sacerdotibus alta silentium. Quod ad sacrum & Ecclesiasticum ordinem pertinet, postquam Christianam fidem suscepimus ad statuta cuuaAbomica ducemus , nunc ad servos pergamus. Eorum alij ministeriales, qui do. mino & semiliae domi, ruri, militiae inserviebant, quamquam veteribus Germanis eos non fuisse in usu innuat Tacitus, alij colonici, certis agris fundisque colendis adscripti,quos serviles adpellabat, ex quibus domino certam mercedem et fructuum partem praestabant, nec de praedijs istis servilibus discedere, aut relinquere ea pro arbitrio licebat, sed & liberi posterique in iis commanere, a ros colere,censum aliaque personalia servitia praestare

tenebantur. Antiquum sane serviiij genus, cujus di Tacitus lib. de mor. Germ. ita meminit. Servis non in noctrum morem, descriptis perfamiliam mini . serjs, utuntur: si am quisquesedem suos penate'egit, frumenti modum dominus, aut pecoris, axi vesis u/ colono iniungit,or servus hactenus paret. Non negamus tamen Francorum tempore nonnihil in ijs mutasse.Franci enim,cum universam Germaniam servile

in modum subjugassent, Nobilium di plebejorum

agros in censum redigebant, proque modo eorum. onera militaria indicebant ad exercitum instruen. dum,quem heribanum vocabat ut supra diximus. Servos vero, di infimos vulgi in agros & predia, que sibi servaverant,distribuebant,ut qtea coleret, sub certa

87쪽

sub certa annua pensione, alijsque praestitioni ius. Sed & privati quoque suos colonarios servos habe bant, ut duplex servorum genus esset, alijque publici, alij privati dicerentur. Publici erant, qui

principis, aut eorum,quibus princeps concesserat, agros colebant. Principis quidem, Regij &fiscatuni dicebantur, quod censius & praestationes eorum serviles fisco regio inferrentur, agri ipsi si scalint, .majores nostri s offlonde adpellabant. Quos Ecclesjs donabant Ecclesiastici, & praedia Eccleastuca dicebantur quarum donationum, sive Traditionum tabulas apud Marculphum, alijsque formulis ab eruditissimo Hieronymo, Bignonio editis videre licet. Privati erant, qui jure privato, sive successione, sive Regio beneficio ad privatos Nobiles liberosq; pertinebant .Hos ipso, Romani colonos,Germani Lassos, & pro varietate dialectora Laitos Lidos,Litos, Litones videtur vocasse. Ni. thardas Histor. libro quarto de Saxonibus scribes. gens omnis tribus ordinibio di isa consisti. Sunt enim inter isios, qui Edlinglii,)unt Frilingi, seni ar,i Lassi Egorum lingua vicuntur, Latina ventim a boc suur, robura, ingenuites atque strviles. Leg.

alicae Tit. xvi. . Siquu tidum alienam inconiugum ad octaverit M C. denariis qui faciunt ρθή.Lvxv. cum dimidio culpabilis iudicetur. Otto Rex in

charta libertatis uiipers haut aedam Mostri iuris mancipia itam videlitei Thied aiden dictam eum

Hyp eias, ct stabus tradidimus. Et ita passim hisce

legibus. -

88쪽

Iegibus .Privileg Eccles Mindens. H inest iis

ρssivo idiomate voeasse videntur. lesse liquidem veteri lingua frifica postremum vel minorem si

gnificat. ut ueta schol testa intepen i id est minor

cenius minora arma.ite litise pusillu,quod posti mi & minimi essent in populo. Flandri laten assipellant, quasi ad agros colendi rellisti. Erant au . tem duplices. Griginarij. qui ex parentibus litis, nati erant, aut dedititis , qui se ipsos ob paupertatem, vel maleficium. alteri in servitutem mancti passent. Albertus Stadens Plures siem dediderunt proprios, ct qui ab νs vivere sunt permi .litones siunt

ab eodem vacabalo nuncupati. Infra tit. de bio primo. Si liber homo sentanea voluntate velfortὸ n cessitate coactus,nobili. et libero, seu etiam bio in per-μnam est servitium liti sie subdiderit, postea se hae

fecise negare voluerit. Form uiarum,quae ejus venditionis apud Marculphum plures extant, duas hic adscribam. Una extat pagella 37I. Dum Oo- mnibus habetur percognisum, qu.rliter ego mιnime habes unde me passere υel vestire debeam, irio peiij pDiali vestra is mihi decreuit voluntas , ut metam deinvicta quam de vectimento, iuxta quod vobu strvire, promereri potuero,adiuvare vel consiolare debeas, dum ego in caput advixero Venutis ordine,tibi serviatium velobsiequium impendere debeam, is me de v Bra potestate vel munLbur de tempore vita pote iurg. non babeam subtrahendi. Liti enim lane de potestate

89쪽

ί ιχibani, sis is mandi νdium, id est defensi ne domini tradebant,unde& liti ipsi umonditi si

dicebantur. Carta Ottonis Imp. libertates monasterijs concessae. Si vero aliquis ex libertare instruindlingi vel litus feri, aut etiam colonus ad mona- seria si diradicta cum consen' coharedum non prohibe atur. E contrario qui aci libertatem veniebanti tibmunditid ficri dicebantur. Altera certa exintat pagella 4 i 3. Contigit quod celuinium vel*itaritvearum infreg1, ct exinde anonam, velatiam rava in sobdos iunios furavi, dum o vos o ad ocaim v ser exinde anie istam comitem interpesiare fecistis . ct

ego hanc causam uulutenm, potuι denegare. Sic ab v sis Racimburgi s fuit iudicatum, ut per x aeum meum eam contra vos componere atque satis acere debeam,

hoe ect solidos tantos. Sed dum usos siolidos minime habui, unde transsolvere debeam , sic mihi apti leavit ut brachium in collum po bi,st per comam capitis me; coraprasientibus hominibus tradere fiet, in ea raιione , uι interim,quoad ipsos solidos vestros reddere potuero , orservitium vestrum se operam, qualemcumque vos vel iuniores ven i iniunxeritu facere θ adimplere deberi Eis exinde negligens vel laoivin adparuero ,sondeo me contra vos, ut talem disciplinam siver dorsium meus cere iubeato quam siver reliquos siemos 'estros. Vbi recte notandus solennis,& antiquus ritus, semet in servitium alterius tradedi nempe, ut brachium in collum miriat, in signu subjectionis, & servit , per comae adpraehensionem, legitima traditio H-gnificetur, de quibus alias plura notabimus. Por

90쪽

ro differebant liti ab ipsis servis, supraque servos

eorum conditio erat. Siquidem servi jurare non Ioterant, sed domini pro ipsis jurabant. Hoc titino h. is. Et sistrum bνc si perpetrasse negaverit,dominus eius inret pro lsio. Item β. Is . Si litus erat, ipse medietatem sacramenti cum uno lito iuret. Dominus pro servo poenam solvebat, quia servo nihil in bonis erat. Inseatit. I x. q. I . Si strvm aliquid vi 2-sulis, dominus quantitatem rei siublata pro ipso componat , acsiipsiepusulisset. litus vero de suo solvebat. Τit. iii Litin conditionem Fuam per omnia i- liter fariat, id ea seu sexta manu iuret, vel quod a Aulis in duplum restituat. Postremo quae phoportio erat in pecuniariis poenis inter Nobilem & liberum, eadem sere inter sitiam & servum, de quo vib. de notas nostras ad tit. xv. de Compositionibus. Nunc manum die tabula, & ad reliqua pergamus. Occideris: Antiquae libertatis Germanicae non imfima pars erat, quod leviora delicta non capitali, supplicio,sed. pecuniaria poena luerentur: Tacitus de Morib: Germ: Sed or levioribus delictu pro

modo paenarum equorum pecorumq-e numero convictimnis antur. Et inter leviora delicta homicidium, numeratum. Dcitus ibidem. MiIur enim etiam homicidium certo armentorum ac pecorum numero. In

antiquo j ure nostro xv i .vat alle fresina

frisii poena vel fredam suam pecoribus redimant. statuta opstaisb. q. . Si quu aliquem asterius terra aut i uti octa erit, Indicibus in LX.haredibus in toti-