Hermanni Boerhaave Sermo academicus de chemia suos errores expurgante, quem habuit, quum chemiae professionem in Academiâ Lugduno-Batavâ auspicaretur. XXI. Septembris 1718

21쪽

sUO ERRORES EXPURGANT F. 111psa hemia Arte per ipsos hemiae cultores cuncta haec pulcherrime redargui. Abuterer vero patientia Vestra, si nunc adferrem in me dium omnia ea , quibus illa vel singula, vel universa, argumentis de Chemia petitis penitus repudiantur: adeo enim copiosa argumentorum hic superat materi CS, Ut enarrantem deficeret dies. Unum, patiamini, laudem Nerium Baconem, clarum decimo tertio seculo Britannum, quem infando indicio insontem damnavit Magiae Pontifex Roma nus Enimvero hic Vir facultates natUrae, ar'tisque potestatem, sociata sapienter opera, eo Valere docet, ut quae binis re essiciuntur his ce vera longe superent ficta quaecunque mi'racula Magorum. Ipso demonstrat Venturi industriam humanam naturae consultam prae

stare, quibus simulandis frustra Illi carmina, Daemonas, praestigia invocant facilitate&fide admirabili explodit damnosae monstra superstitionis, cerebri deliria ventos, bacchan

tium enthysiasmos distinguit castissime intexsacer

22쪽

i, D IssERTATIO DE CHEMIA sacerrima pietatis arcana vertiginosi ludibria

ingenii, inter corporeas pestes coelestem animae originem, naturam inter DEUM. Mi remur tantum nascentis modo Chemiae tempestate Virum, sed & Veneremur nostra aerate Alterum in iisdem sit niis inclytum Bo; leum. Quis hoc Auctore in Chemia clarior Θquis magis diligens quis successus felicitate,

qui eventuum pulchritudine, amplior Nocturna Ille , Ille diurna , opera , sollicitare

Naturam, vitam CXcolere per hanc artem,

alios demereri revelando quam liberalissime,&participando, quae industria supra humana, suo periculo suo impenso aere, ehX pri-mUS, solus, et erat. Sed , quam sui togo plena semper candida haec animal quam puro ipse ad Ei cultum pectore Amore omnes benefico, oracula Divina pia Veneratione,

Prosequutus , quam prudentissime rincipia Religionis ab omni naturali, ab omni distinguens Chemica , Scientia. Ad Scripta Viri prOVOCO, quae magno humani generis bono edi-

23쪽

s Uos ERRORES EXPURGANTE. 3 edidit , de dictione quae in Sanctis oret Foliis, de amore in DEUM, de proposito Creatoris DEi, de ossicio gratitudinis, re Verentiae, ab humana gente summo Eo, pitatori debito Provoco ad incomparabilem

munificentiam, qua testamento honoravit liberalissime, qui accuratissimis argumentis, e rudite, &diserte agerent causam DEI contra Atheos inprimis, doctrinae Christianae apertos publicosque hostes Plura adderem, nisi sic satis constaret ex paucis hisce erroreS, quos abnormis Chemia sparserat in Sacra,Chemicorum sapientia expunctos felicissime. Est igitur, ut veniam gravis delicti impetrent, vel ea certe gratia, quod Varia rerum imagine confusi hi homines despuerint, ne mala adeo mente nec animo malo. Dominandi certe in animos libidinem causam non habuerunt corrumpendi Sacra Levius Utique pec

carunt His, qui hic apud Superos furto laetantur nimis inani , dum nihil habent pensi excogitare de industria, atque animo audacis

24쪽

x DISSERTATIO DE MMI Asimo effiagere quae DOMINI DEI auctoritate dictitent impudenter mortalibus; qui cogitatis suis, saepe nimis levibus, fidem ovan tes DE sacram arrogant qui non imitabiles Jovis leges simulant, sibique E honorem

poscunt, dum interim crudeles intentant minas dubitanti, dissentienti vero ultricem eme si atrocesque imprecantur iras. Eo quidem Omnia haec animo tantum, ut impune in liberos hominum animos, inque liberale artes, quarum elementa indocti vix capiunt, dominentur; quasi piaculum non soret Incor

ruptissimum Ddicem, DEUM SUMMUM nefariae ambitionisin scelerati odii ministrum fingere,

instrumentum lAequi consulatis bonique impetum, Uem. animo eXtorsit meo haud iniqua prorsus, liberrima certe, indignatio in Eos, qui dum personati verba credulitati dant obsequiosae, se interea solos curare Divina jactant,&obtendunt,

qui aliorum non vitam modo, non scripta tan'

tum carpunt, sed in abditissima quoque ani mi

25쪽

s Uos ERROREM EXPURGAN 'E et, mi sensa in ipsos post fata manes, quos Bonus nemo totaVit unquam, animadvertunt

severissime ita scilicet imperiosissimam iii omnes Tyrannidem assectantes, ut suis ipsi affectibus, turpissimis equidem , quam abjectissime servianti aliae accidunt corporibus vicissitudines, si, lo fiunt motu, qui molem infusus agitat. Hujus

itaque causas scrutari oportet, modosque discere, quibus inter corpora ille eXcitari, mu tari , sisti queat. Vires autem hae fugiunt omnem humani ingenii perspicientiam , nisi sola evidentium cs.ctuum observatione sensibus apparent, atque inde demum innotescunt animo. Quare operae pretium erit deliter advertere in motus, qui oriuntur, Ubi corpora aliis vicina agere incipiunt. Corpora sciblicet apponere corporibus, rursum e vicinit removere, interim vi incitantis ignis in agilitatem sellicitare propriam, id vero efficacis simum cognoscendae virtuti corporum habe tur instrumentum. Nonne autem totum hod a unius

26쪽

,6 DISSERTAΤIO DE CHEMIA unius est Chemiae pus igitur hanc praestantissimam extendendis Physicis agnoscere necesse est, qua nulla aptior manifestandis rerum abditis. Neque tamen diffiteri datur,

magnos ex hac ipsa errores natos esse in cXtricanda natura rerum. Quorum quidem caput fuit , quod quoties experiundo deprehenderant propriam singulari cuidam corpori actionem, statim illam naturae viam, quam hic deteXerant , niVersalem habuerunt, atque omnibus eam aliis corporibus ubique communem audacter asserunt. Quo in negotio

pares habeas Chemicos illi, qui spectatum

magnetem inter serrum opus naturae cunctis statim adscriberet aliis, doceretque alia eXCrceri inter caetera actiones, quales inter illa duo observaverat. Quid vero est, si non haec fallacia est Hinc doctrina sermentorUm, CD servescentiarum , oppositorum alium, sulphuris calefacientis, fermentationis, Uire' factionis, generationis, transmutationiS, prae cipitationis, adeo universalis hinc infinita, quae

27쪽

s Uos ERROREM EXPURGANTV quae ex hisce assiamtis deduXere, alia. Ut mutata hysices totius facies, simulac inter quaedam erant illae paucae actiones repe tae nihil praeter eas admissium in explican dis naturae legibus, explosum quidquid inde discrepat brevi adeo placuit nata recens haec

ce hemicorum ratio, Ut tota qUanta naturae

potestas arctis definiretur his agendi modulis. Ut Illi denique, in quibus satis aliunde a lis erat, decepti paucorum eXemplorum ima gine nimium quoque his dederint. Quam est proclivis humana indoles a paucis bene Compertis, a singularibus paucis, in doctrinae generalia mommunis de hoc vitio apud Sapientes querela est, nusquam tamen quantilina hemicis fuit peccatum. Namque usque adeo invaluit laxa haec interpretandi licentia apud omnes, ut, nisi ipsa Chemia huic modum posuisset, tota fati Physica paucis haereret Chemicorum legibus. Neque erat aliunde spes disturbandis sigmentis. Postquam e co Chemia coepit sedulo ex inventi parare L OVar

28쪽

, DISSERTATIO DE C MIA nova corpora diversa iisdem tentare artibus,, eadem vero aliis Xaminare modis, ea apparuit corporum dissimilitudo, ea in operando discrepantia, ut haudquaquam rerum pateretur amplitudo paucis se adstringi exemplo rum Vinculis. Certa scilicet ratione constitit tunc demum esse in corporibus Varias, prius latentes, efficacissimas tamen, rationes, qui bus singulares quidem , sed maXimi saepe, , motus producerentur. Ita nobilis haec Scientia ex abusu arti nata damna sustulit, exstir

pavitque radicitus, quo priUS aluerat, erro reS. Rem cernamus Xemplo. Quae sua acent sponte egetantia, si conduntur Vasis,

selo adjumento tepescentis aeris concipiunt motum', qui, debito postquam sustentatur tempore, partem olei nativi mutat in spiritus Volatiles, qui patiuntur permisceri aquis,

in igne vero ardent sacri instar sulphuris. Est&Ubi idem vegetabile motu haud ita dissimili eandem olei sui partem in spiritus acetosos con vertit aquae miscendos quidem, sed exstinguen

29쪽

suos ERRORE EXPURGANT E sies flammani. Actionem utramque fermentationem digere. Spectabatur immutatio Elementi insignis, cui parem alibi non viderant. Hactenus feliciteri Sed praepeti se credunt arguendi modo , dum palam inde clamant, nullam vere immutationem corporum accidere absque fermenti vi nullam absque ferme tatione immania sic uno impetu spatia praetervolant. Sed repertis laeti in audaces aliud longe magis universale inde estinxere se entum, cujus esset tam efficax, tamque late patens Virtus, Ut minima particula sui fermento singulari corporis cujuslibet sociata impraegnaret illud laeta foetura, ut valeat dein alia omnium sermenta trahere in sui generis sobolem. En quomodo, En qUOUsque, X an 'gustis unius experimenti cancellis exspatiari ausint, provolare per infinita rerum. Ne

tamen quis egistimet in uno id exemplo obtinuisse Penimvero vix prostat illustre, in quod idem non inciderit arguendi genus. Inde multiplex adeo inter Illos Secta est, condento

30쪽

e, DIs SERTATIO DE CHEMIA quolibet per varia experimenta doctrinam um-Versalem suis propriam suis adstrictam, obser- VatiS, Ut tandem inreperias, qui super adema e inter se haud contendant. Illi interea, qui humaniora docti, rerum vero observatione Carentes, placita refutantes Scholarum, certiorisque avidi doctrinae, ubi homicis se applicant, dubii seinper lancipites haerent, incerti quam e multiplicitate opinionem eligere. Aemuit hoc sub pondere, sed suis emersit iterum adminiculis, Chemia. Nulla sere Scientiarum malo' uic attulit remedium, sed suis se repurgavit auxiliis, destituta alienis, Ars. Neque id miretur, animum qui adhibet quo rie enim corporari uaedam applicabant aliis, deprehendebant toties novas apparitioneS, actiones alias, effecta dissimilia , quae ad universalem quandam, Omnibusque communem, legem castigari negabant. Constitit praecla ris tunc , utilibus constitit& jucundis Chemicorum inventis, quod ingenti sit opus obser' vatorum supellectile, cautissimo examine horum r