장음표시 사용
131쪽
Roma egredere ur , DOMOS N PRAETORIA varia
fruere , item Di VεR ORi A silendida r re si in pleris
que non διὰ m non acturus basim me erat ,sednec ea visurus. Amplius, Gisumque hiematurus erat , aut etiam putabatur hiematurus,cogebantur AMPHITHEATRA CrCiRCOS struere ire injumtum quicquam ab eo capientes 'eat a mox demenda. Quis cum haec legit, siue audit, non admiratur opes splendorem Senatorum, qui patrare haec poterantὶ non item detestatur illius insentam,qui iubebati olim in populi totius Voluptates, Τheatra dc Circi structi: nunc in unius imaginarium Vsium.Nam nec vidit haec omnia tape,ut Dio dixit.
Distuma opera, scaput omnium Roma. Desituramoe in primis de magnitudine indagineum. SEo a damnosis istis- Temporariis ad stabilia Mutilia veniamus, quae Terpetua dixi In hoc gene re multa sunt Romanae magnificentiae, nec in urbe Q-lum aut ipsa Italia, sed per terrarum orbem sparse. Licet dicere.diuino munere Romanos datos,ad quidquid rude, poliendum ,ad quidquid infectum,faciendum; M loea hominesque, elegantia aut artibus, passim ex ornandos. Quot Opida noua structaΘ vetera ampliata, aeut reparata imiisTempla, Basilin ora,Porticω, -- ductus, Uiμ Theatra Circi: plar quae aut Vsum haberent ut amoenitatem. Quid iam Triuata structurae, ut Domin aut Uisiadomnia splendida ab ingenio simulta pretio commendanda. Atque ego hi C haereo. A V D. Quid tibi estrL 1 p s. Sine. A V D. Non pergis LI P s Ma
132쪽
ne inquam. Au D. In capite viae sistimus Lips. Incapite. immens a&vaga se aperit, nec satis scio qsu limitem eam aut stringa. Poetae animi caussa solent dicere, Vnde tamen coepti iam urgat carminis ordor ego eX vero : & incertus animi feror, ubi ordiar desinamque. Nam si vel singularia tantum ostedenda sunt ; per omnes prouincias urbes,agros eundu est: ubiq ue enim tale fuit. Infinita,inquam,ista sunt, dccum poeta principe,
- , 2 Hυγε αδιναιων ἔθινεα πομα. cogitanti hoc sedet, istam Romam tibi ostendere, scarii omnium Operum opus, Ut sic appellem: in qua sola
iz-ἡr , quidquid ubique fuit. Ipsam si in parte nosti clo-
μ' - tam ne speres: etiam illa prouincialia noueris,quae pleraque facta ad hoc exemplar. Nam & Coloniae Capitolia sita, Fora, Basilicas, Theatra, dc talia, habebant ad urbis dominae dc parentis suae ritum. Roma igitur fatre, dc te ostende: dc paulisper c ruinis tuis,si fas est,ueterem vultum attolle. Situm tuum primum video, dc laudo:
aut potius pro me Camillus ille apud Litatum, qui te bis condidit, dc dum Gallis eripuit, Sc dum tibi ciues retinuit dc firmauiti Nam absque eo abibant. 5 Veij iam Roma erant. Ille igitur: δε in sine causia Di ' hominesque
hunc Vrbi condenda locum elegerunti. saluberrimos colles , fumen opportuuum, quo ex mediterraneiu locis fruges deuehantur,quo maritimi conuentin accipiantur 'nare vicinum adcommoditawes, nec expogum nimia propinquitate ad pericula cla ium externarum; regionum italia mediuino. Videamus, Audicor,paulisper horum singula: dciuuabit me recitatio, dc quasi in Roma iterum sistet. A v D. Bona Venia, quot iam anni ex quo luestrastiὶ L i P s. Ipsi
133쪽
vigintiseptem, chm discessi: sed animum non auelli, dcantiquitas amabilis, sed S religio venerabilis tape ebvocant. xiod ergo dicebam, Camilli ruminemur. Sa-LMrrimos colles. Hodie Vix siunt: sed carissa, solitudo dc desertio , tum & aurae e vicinis paludibus vel aestuariis,& quas iij indagent. Flumen opportunum.) Tiberis ille pater,qui urbem secat: latus circa eam, ut Diony sius monuit, quattuor ingera, siue pedes CCCC: profundi sic, ut maximas naues fuscipiar,mporter. A ddit &re vicinum. nam distat xvi. missibinpassuum, ut Plinius& Antoninus metiuntur. siue, qUOb idem esst, centurata vigintisiadiis, ut Diony siuS. Non ergo Strabonem au dies, qui centu noua iam ea Computat: sed numerorum lc libratij sui errore. In Appiano an error talis, qui non nisi cen sim stadia computati Nam verba Censoriani Consulis sint suadentis siue iubentis Carthaginienses, diruta urbe sua, a mari abire: o mari iubemin non nisi LXXX stadia vos recedere , cum nos ipsi ab eo dissemus diu centum . Ego tamen hoc non mutem,& vere dictum censeam: sed aspectu latae dc magnae illius Romae, quae extra prima moenia mox dicam in in orbem se diffundebat. A b ea ille computat: etsi fortasse parum adhuc vere aut decore in Censerini persena. Sed artium
suum, ut fit,as exit. Claudit Camillus, fruta medium Hs .in Ita, in longitudine. nam latitudinem si spectas,
finem tenet. Hoc verius, quam quod Vitruvius etiam mundi mediamRomam fecit .nec hoCnobis persuadebit, nisi siti fortasse dc Romani mundi. Haec Camillus : sed Rutilius Gallicanus, cuius Itinerarium exstat, ab infimo aevo non infimi Carminis, hoc quoque in ea miratur , quod munitissmo loco sita , nec Alpibus sbium
134쪽
ab omni vi subita , sed Apennino defensa. Si factium ceras mundum ratione fatemur, Consiliumque Dei machina tanta fuit,
Excubiis Latiisprat exuit ApenHmum, Cia itaque montanis vix adeunda viis. Inuidiam timuit Natura,parumqueputauit
Arctois Alpes opposuisse minis.
Sicut valgauit multis vitalia membra,
semel inclusit qua pretiosa tulit:
Iam tum multiplici meruit munimine cingi, Soscito que habuit Roma futura Deos. Ista Rutilius pulchre: sed nos a Situ Videamus. Nec Veterem illam revoco, squadratant , dc qualis sub Romulo fuit: perfectam & plenam considerasse sit satis. quae rotunda propemodum fuit etsi haud iuste tamen ὶ M septem suos colles amplexa, grandem ambitum fecit. Quem Utinam firmiter metiri tibi possim lati, ali. A v D. Quid suspiras 3 etiam iterumt L i Ps. Iterumque,dc ab imo pectore. Ah, cur non Romae nunc paucos dies sum Z cur non obambulo, video, metiori Cur non Cum viris doctis inibi confero Z firmius se tasse certiusque definirem. Sed vel sic conabor. A v o. iEgo in suspirio tuo rideo. Nam cur voves, quod potes, limb quo impelleris , aut inuitaris nonne Itali, & ipsa lRoma,hoCfaciunt Lips. Faciunt, gratiam pro iudicio vel affectu debeo: sed quid dicam Fatummeum lprimo me tenuit: mox Rex: illud occulto decreto, hic aperta benignitate. Ad summam, video Belgae mihi in Belgis moriendum:etsi de reuisenda ea obiter no despero. Sed de nostro ambitu. scribunt veteres, Seruium Tullium reg , ad quinque colles iam incluses.
135쪽
lam tantamque deinceps fuisse Romam. Dionysiius in
ea re aperte: Ulterius verὸ NEQUE NUNC pro esset προ Db.1 ira. bis ambitus, Mo aut numme, ut aiunt, uoupermittente .
Neque nunc, inquit: quando Θ Augusti aevo, quo ipse scripsit. Sed illeipse ambitus igitur quantus t idem ita docere volui dum subiicitus vo luis metiri ambitum
eius voluerit, conferte cum Athenarum urbe, nec multo maior apparebit. OAod idem & alibi iterauit.Voluit,in'Lib.Vire. quam,docere: vix nos docuit,sed suos sane Graecos,qui Athenas norant. Nos quidi & de huius ambitu quaeramus. Lego quidem in Dione Chrysostomo, Circuitum orat de
Athenarum, cum Tyraeo σ Longis muris, tui se ce torum circiterflariorum: luae nobis sint vigintiquinque misitaria. Sed an Roma igitur tanta non opinor, neCausim dicere:& caussa est,qubd Dionysius diserte Ath narum astu siue urbem dixit, nec Pyraeum, opinor, aut Longos muros inclusiit. Itaque iterum haeremus. AVD. Vis ego te transferam ZL1Ps. Gratia erit. AVD. Nam hodie ipsa res docet, muri illi antiqui ambitum habent XII M. aut xv. milliarium,Vt notant. Quid ergo ambigist L i P s. Hos istos, veteres non fuisse. Multa sunt, quae arguunt: sed ipse maxime forma sic enormis, alibi sinuans introrsus,alibi procurrens extrorsus: prorsus, Ut non a prisca illa accuratione elegantia, sed a nouitia aliqua necessitate impolitum & subitum opus videatur. Neque ambigendum est,ut mox dicam. Sed de veteri igitur ambitu, videamus ecquid Plinius iuuabit, qui ex profesta describit: M OE N I A eius colligere
136쪽
diuiditur in Re ones X iiii. compita earum CC v. Eius
dems cj mesia cumrente a d illiario, in capite fori Romani flairuto,adsingulas porta Frit passivum per di-
reditum XXX. milia , DCC. LXV. dextrema vero tectorum cum castris Pratoriis, ab eodem Isigiario, pervicos omnium viarum, mensura coisgis pausio amplius LXX. millia passivum. Rem totam hic habeas , si verba haec aut tenebras suas, aut vitia, non haberent. Inspici, in us enia ambitu colligere facit passuum Ni ii. misita. Sane hoc sit pro hodiernae Romae modo,si modo lectio firma: qua dc Prisci libri selicitant, xxx. mistia scribentes; bc Leander, atq. alij superioris aetatis, qui xx. millia
legerunt,& defenderunt. Pergit, Eiusdem Oatj mensura
currenteis Miltiario. Intellego idem spatium,todum illum ambitum, Meo inclusum Hoc, inquit, spatium si metiris: unde' a e Milliario: dc Columnam illam Auream in foro Romano statutam, in quam Ithlta omnes vloniam ,,ut ait Plutarchus. Augusti hoc imstitutum fuit, qui & posivit Columnam, dc ab ea voluit currere mensuras. Pro hoc igitur more Plinius metitur, non a porta ad portam ut video quosdam si spicari in sed palam a Miliario,qiuod quasi in urbe media,ad singulas portas Sed numeri eius manifestb falsi sunt. Si xxx. millia ad quamque portam: ergo in tota diametro LX sunt: ergo in ambitu ,cxxc quo quid absurdius Et simile erit, etsi minus si a porta ad portam xxx sint, uti volui. nam
tu tac Certe triplicata diametro, ut solet,exsiurgent millia ria in ambitu nonaginta: an ipsis fatendum, aut nobis credendum Z Iam in vi sima mensione,aci extrema tectorum, inquit, ab eodem Misario, Lxx millia passuum I dqu que qui potest Z crescent supra modum haec in am-
137쪽
bitu, nec video excusanda. Vt mihi nunc videtur meliora avide seimper audiam capiam, vel potius arripia: θsed ut mihi nunc, Plinij numeri isti corrupti sunt, δί sic reformandit Isemacosigere ambitu pas m XXII i. mi lia. Hoc primum pono, tantam fuisse Romam : aut s1 placet, X XII. Parum in Uno alteroque milliari est. Unde doceot ex Olympiodori quibusdam Excerptis G taecis: in quibus ad verbum est,Romana urbis murus mensuratus ab Ammonegeomara, quo tempore Gothiprimam iu-uasionem fecere, habebas blasium vi inti milha- m. Iste Uno milliario minus,quod alius addit:&Mata tinus Polonus, qui Chroniconscripsit: circuitu, inquit, Roma sunt misitaria vigintiduo prater Transtiberim es Leoninam ciuitatem, cum quibus dicitur habere qum
isag mduo missaria. Vnde haec habes Martinet ex aliquo Veterum: nam pro tuo aeuo , Utrumque hoc plane
est falsum. At pro veterum, S verbis Plini j, planissime
verum. Pro verbis, dico, Plinii corripendis, porro videamus. Nam altera mensi ira erat, a d Militario adportas XXX. misita. Ego dico scribenda eo oo oo . id est,tria millia. Et quis nescit ex ignorantia harum notarum ta-pe, cum in Plinio,tum Liuio, & alibi, peccatumὶ Nam putarunt Denarias notas esse: M inde nata illa misita xxx. Atqui aliter est & sic si emendas, quanta proportio MConsierasus' Roma habet in ambita XXI ii. milliaria: a
milliario ad portam, tria militaria o passin septingentos
sexagintaquinque'. ergo in plena diametro, misi qui eutos trigium hanc triplica, nonne xxii. emis in ambitu redduntur Z At Plinius neglexit aut an stiperhabuit de dimidio dc rotu se xxii . aut XXIII. diXit.Simile in mensi ira vltima, ad extrema te Toru colligit LXX. millia.
138쪽
mim. Tu vero se coeptem misita: dc rem factam habes Dupliciter enim metisur. a milliario primum ad ipsios muros portasque: deinde ab eodem, ad extrema tect a. Quare hocZliquetenim Romam quasi duplicem fuisse: dc clausam muris; dc alteram non clausam,quae tamen in orbe circumiecta esset, dc continentibus aedificiis instructa. Vtramque igitur dimensius,dicit hanc vltimam in semidiametroseptem missiaria habere: duplica,sint quartuordecim mphica, erit ambitus istissime,quadrigism mmmi nonne hoc ipsium esst igitur quod Mar- ltinus dicebat t Addo probationem huic numero alteram, ex Vopisto. Is de Aureliano Principe: Muros se bis Roma sic ampliauit, ut quinquaginta prve millia murorum eis ambitus teneant. d tamen Zosimus Probo Imperatori perfectum opus adscribit. Si igitur tunc quinquagintapropemodum nam id notat: ergo iamante facile ambitus ille qdium extremarum,quadragintaduorum: quia muri noui longius etiam paullo ab aedibus tremoti. Ego in hac re nihil incerti vel infirmi video, nisi lquod opponi nobis possunt nihil enim dissimulabo,dc lipse subiiciam duo. Prius, quod fartu non Videtur iuste fuisse in urbe media,atque ita mensiuratio fallet. Nam fuit in eapite,ut Plinius ait, tori Romani: atqui ab eo ad Tiberim, non par reliquae urbi spatium videtur, dc maxime quod ibi Campus Martius, omnium con- lsensu,extra urbem. Respondeo.ut nunc quidem Roma
est, non plane medium illic esse fortasse sinetiar, si illic
simmunc tabulis credo:) sed olim videtur fiuisse. Sane Victor, MNotitia imperil, in foro ipso Romano, nec longe a Miltiam, Umbilicum urbu ponunt. Sed esto tamen non exacte in medio: quid refcrtriton sic--
139쪽
κ omnia,Sc ad lineam regi ilamque veteres metiuntur. Non mouet me de Campo Martio, quem fateor extra pomoerium habitu,stintra moenia tamen fuisse. Nonne idem in amentim qui Vsque ad Claudij tempora,in pomoerio habitus non fuit, & tamen a Regum tempore urbi inclusus. Et campus quidem Martius etsi olim non erat,tamen Iulius Caesar quod Cicero ad Atticum stribit destinabat eum includere: qui scio an non Augustus feceritynam Mis pomoerium protulit: an deniq; non Nerorquem ego praecipue puto in tota Roma mutasse Minnovasse. Et ab eo sane facies& forma est,quam
Plinius deseripsit.' Alterum, quod obiici potest. Olympiodorum non nisi viginti sonum milliaria attribuere sub Honorio, cum Roma capta fuit: ubi ergo illa quadragintaduo nostr',Vel A ureliani quinquagintat Resipo deo fuisse, dc desitisse. Nam ecce cum Constantinus sedem imperii transtulit, Muna secum tot nobiles fami lias abduxit, frumenti etiam trientem abstraxit, deniq; seipsum dc Aulam: nonne probabile est, Romam iterum valde minuisse ' idque in extremis Zc longinquis maxime, ut solet: atque ita reditum, collapsis aut disie ins Aureliani muris, ad veterem ambitum dc modum. Alioqui Sc alterum mihi argumentum non inualidum pro tanto ambitu est,ex ipse Victore dc Rufo, qui Ri giones urbissim*dlatam dimetiuntur. Sunt igitur qua da ut illa Auentini. quae habent in ambitu xxx iii. misita.
CCCC. LXXXVI M. pedes a nonne ea reddunt sex milliaria
amplius essem emi Quid in reliquis illis xi ii Z in quibus una item aliqua xxx. millia pedum habet es fere
XVI. XV. XII minima omnium x I. Profectbex his
iunctis ingens ambitus exsurgit, dc computa si lubet
140쪽
propemodum ille noster. Sed tertio aliquis dixerit, quod tu antea, muros hodiernos contra nos esse. Sun-LO. tu Veteres eos potes credere i x ita nescis toties diru-xam , incensim, vastatam : iterumque instauratam refectam esset Noli arbitrari quod in iisdem vestigiis. nam qua spe eiusdem frequentiae, aut felicitatis 3 ImbHonorius contraxit, pbst Belisarius, Narses, denique Pontifices Romani. e quibus Hadrianus Primin ut Blondus tradit muros eos,qui nunc exstaut , Centenis au reorum millibus e I buscia contractis, exstruxit. Sed haec apud alios leges: ego sententiam meam sine fuco libere , dc item sine pertinacia quod profiteor dixi. Hic autem sistit me percutit miserans quaedam Cogitatio. Ego te Roma illa vetus,m speciosa stuper omnes vf- quam aut unquam Vrbes, non selum non video, sed etiam quae fueris, quaero ae fueris r imb & ubi fue ris : qui scio, an non Sc aliquando,Vtrum fueris qu retur Z Non magis hoc mirum, si iacula plura current, quam nunc de Thebis AEgyptiis aut Troia dubitari. Nam habet hoc aetas, ut formam primb tollat, tum rem, tum fama Sc nomen. O spes dc res humanae, quid
estis Z qub itis Z huc flectite. En potens dc superba illata
Roma, qua URBS AETERNA audieba quae VICTVRA CUM SAECVLIS quae . DEORUM OPUS ET C
R A, tota periit, condita in ruinis suis iacet, dc laboramus eruere, dc adstruere magnitudini eius fidem.