장음표시 사용
2쪽
SVNTINI, PETRUS L E P ID V S METENSIS, RE-
glorum negotiorum sum mus Procurator apud Mediomatrices, Virdunenses,dc Tullianos.
3쪽
Expressium Dryli arte penicilli,
Ille ent Sequanici ad Dubi fluenta Boifardo genitus parente vates, Phoebo es Castaliis Deis amatus.
Illa est qui facili se es colore
Vrbes OEnotria,essitus locorum,
Tortus, capharos, lacus,cauernas,
montes s umossaturaeUtes, Diuersosque habitis manu erudita Desripsit, flatumque,imagirac1que, Elpristi monumenta cunctastat, Impensisque laboribusque mGrais,
Tublicam utilitatem ut adiuuaret,
Solers edidit artifex,upisque AEui terni operis Theodorici Libro hocproposuit tibi intuenda.Tu de te meritu bene has repende
ales, 'studium utriisque vultu Sereno excipias,probesque. Virtus Illorum expedit unicum hoc,nec ultra.
4쪽
5쪽
Eice quam praesens THEODORI indusia multos
Exuperet, palmamque usu praeuertat s arte; Dum Podagrae nodis tophisque innexm inultae Tot monumenta parat magnum celebranda per orbem, Iamque sinexplane bi tot vernantihm ausis mortale facit nomen eque abdicat umbris. Ille & inaccessis Nabathaeaper aequora gentes,
Atque alio penitu terrin sub sese iacentes prefii alpra,mor que habitu queD EOs v EInformes,nudas gentes s praeha cruda, dArte noua esstinxit ignissue instrem aheno. Ille Getasque Scythasque truces; Regesque Ducesque Pannonios, Fructinque acies es siceptra RODvLPHI Caesaris ,Austras aeque Duces, magno quepenat Magni Ico insculpsi operi insignique labori. Ille tot aratis Emblemata publicarinis
Protulit,ingenuo ormans in imagine mores, Erudiensque animos destriptis aere guris Iamque recens adeo,quo non praeclarius ullum Extat opus udio nocturno,operaque diurna
Confectum,artisci que impens c sumptibus amplis
actum,quost ter maxima RoM A supendam Exhibet, atque nouis iterum Natalibus exit.
Nec formi ptempulcherrima ROMA
Iactarit,quantum monumentis undiquepristis
Fulserit, antiqui assim celebrata Colossis, Thermis,magni cis Regionibu3, Amphitheatri omnia qua medios inter nunc publicasses Edita,s artissem T HEODOR vM Alpta fatentur. At tibi digna tuo quaenam Boissard e labore Praemia Dii dederint merito 'qui cuncta perita se manu astripta noto Spraecipis Autor. Non tua lethaeis mergetur famasib undis, Orbis S Vrbis opus totus mirabitur clud, Par quod amicorum Boiitardus ese ille Bryaeus In medium ficio modoproposiere labore; Ambo es tem numerantes Fra senectae, Ambo nodos distorti membra podagra. Viuito serte noua tersorentissima ROMA, Cumque tuo felix operum Boissarde Bryaeo,
Pro tantis meritis Superos serat auentes. Pergite in Exemplum stros ornare Nepotes, Nomen s aeterna de posteritate mereri. quid in Exemplum laus haec referenda probandum Nimirum dii tantum antumque operarum
Decrepitos potui sines tolerare' quido es
Visimiliste laude ferant de more minores. Haec igiturpraestens,quam cernis amue,tabella Effigiem illius THEODORI cominus offerte I grates illipro exhau se e labore, Illius utque opera quoque deinde stuare, senectam Sculptori vegetam laetamqueprecare benignus. msi fata diem component asipremum,
menses Disium cse iucundo Nectare vivat, AEternumqueseravoti ultima funera Nomen.
6쪽
Mediolanense praesenti instituto
V o N I A M, quicquid in rerum natura existit, necesse estincertis finibus contineri, certoque determinari loco: ideo facturus opem pretium mihi videor: si, quemadmodum solent Cosmographi, priusquam ad aedificiorum Vrbis declarationem aggrediar, pauca quaedam de situ ipsius attigero. Quod haud scio cur a caeteris in hoc scribendi genere versatis sit prPtermissum:nisii forte praesentibus hominibus,temporibusque tantum satisfacere cupientes, huiusmodi laborem sibi superuacuum fore snt
arbitrati. Me autem, quem haud ingratum etiam futuris,exterisque nationibus praestare oportet, summa ope niti decet, ut ab illis, quacunque ratione,omissa, diligenter explere valeam,ne Luciani fabulam quandam imitatus , in aere, ar nearumque campo aedificia ipsainstaurasse, vel potius sparsisse iudicer. Marci cum nobis,sicuti poetis,no liceat, etiam in re ardua&dissicili,a Deoru immortaliti inuocatione, licebit salte ab illorum domicilio, id est a Capitolio,auspicari. Ca itolinus igitur Mons maiorem ubi ostendit latitudinem, secundum dedis Romani antiquam mensuram, octingentos non excedripedes: longitudo ero prospiciens occasum aestiuum,mille & quingentos. habet aucem utrunque eornu in hemicvcli formam,&in orbem septem ferme stadia amplexaruria quo, secundum longitudinem, convalle eiusdem, vel paulo amplioris latitudinis dί terminatur mons Palatinus: qui uno latere pes umnet ut Capitolium V rrumnqvrum P N eentum prolixius. A te mlisoartem in Suburraeuae vergentem, quia n ficthur pedibus, interdum: hi icitudo ham variatur. Longitudo autem comprehensa ab utroque nu
7쪽
te inter Capitolium, forum Neruae, & Coelium montem: atque hinc ab eodem Coelio, & Palatino: inde vero a Suburra, & Esquiliis, quod S. Marcellini aedem attingit, mille prope adimplet passus. Ad alterum autem Capitolij cornu,altera est planicies,quae apud Marcelli theatrum unde principium habere Volumus, ab ipso monte adTyberim in quingentos extensia est pede S: mox vero, e regione convallis, de qua in principio egimus, quia fluuius ipse cursum oblique flectit,
Aventinusque mons a Palatino recedit,latius diffunditur,coarctatur deinde inter eosdem montes, secundum variam eorum formam, Vsque ad Coeliolum,ulterius usque ad portam Capenam,ipsa tantum via Auentinus a Coelio lo dirimitur. Longitudo a dextera Tyberim, & Auentinum: asinistra Capitolium,Palatinum, Coelium habet, mille que passibus vix transigitur. Capitolij, Palatini. que montis situ descripto, hisque campis, terminisque circumlepto, cum Coelius tertius urbi fuerit additus, tertio ordine iure sequi videtur. hic enim planicie Pyramidis formam ita constituente, ut basis quingentorum pedum prope amphitheatrum sit, a Palatino disiungitur. in ea autem est via Appia, quae apud Circum Maximum sola Coelium a Palatino disterminat, tenditque ad portam Capenam, relinquens asinistra inter Coelium S Coeliolum vallem pedum sexcentorum latitudine, secundum eandem viam: nam ad portam Gabiusam circa dimidiam partem angustior videtur. Longitudo avia Appia vltra eandem portam progrediens, stadia quatuor continet: succedunt deinceps moenia ad stadium, quae ad portam Assinariam usque, cum Coelio iunguntur, Coeliolus igitur hac valle,via Appia ab ortuque aestiuo,atq; hyemali moenibus Vrbis clauditur, ambit autem prope mille passus. Sed ad Coelium reuertamur. hic ab ipsa Asinaria, secundum muros Vrbis,in ortum aestiuum per quatuor fere stadia fertur: occurrunt deinde muri a fronte ad stadia duo,ut i ue ad portam Ne uiam: a qua redeu-do in occasum sest tuum via Labicana ab E squil iis di l partitur, mox etiam a fronte apud S. Marcellinum sese osterens ad Amphitheatrum usque progreditur:
ambit autem duo mille &quingentos passu S: variaturque eo modo,Vt nulla CCrta forma ei constitui posse videatur, quemadmodum nec sequentibus. Nam Aventinus quartus in ordine duos montes complecti videtur, parique ad Tyberim latior ad dimidiu ipsius montis secundum longitudinem a Tyberi ad moenia existentem, o ualem formam constituere videtur: mox enim prope portam Hosti ensem scinditur via obliqua, quae ad angulum circi Maximi,& Coeli, montis ducens, a dextera alteram Aventini montis partem reliquit diuisam a Coelio via Appia usque ad portam Capenam aqua ad Hosti ensem mur i interius senum curuati a meridie ortuque hyemali hanc includunt. Ambitum autem totius Auentini non magis ex nostra dimensione, quam ex verbis Diony. libet ostendere, qui tertio libro sic ait: Ancus Aventinum collem modice editum, in oro em stadia ferme decem & octo complectentem muro cinxit. In decimo tamen haud
minus duodecim stadiis esse tradit. Sed huius diuersitatis dubium tollit ipse dusubiungit. Non enim totus M. Valerio,& Spurio Virginio Cois habitabatur,sed erat publicus, & sylvarum plenus. Habet autem Aventinus ab occasu solis hye- mali campum late patentem quadrangulum quatuor laterum inaequalium constituentem: quorum primum in meridiem vergens sex propemodum continet stadia, & quinque in occasum: Vrbisque in Cenibu S ambo cinguntur. secundo oppositu parum minori transigitur spatio; quatuor vero stadiis quartum Tyberim, inter hunc ipsum campum,&Trans yberinam regione fluentem respiciens. Sequebatur recto ordine IaniculuS monS, Verum cum ab Anco Mar-
tio,non inopia loci, sed ne aliquando arx hostium ellet,adaitus sit , rbi,commodius relinquetur ad eam partem, quae Trans yberinam regionem pei carret . ad Exquilias igitur transeamus, quas a meridie via Labicana,ab occasu vero aestiuo,
8쪽
valle inter Coelium, Palatinum, &ipsas Exquilias posita, divisimus. A Septentrione autem Suburra,& deinceps vicus Patricius a Viminali colle, usq; ad thermas Diocletiani,dirimunt: ulterius enim Iunciq cum eodem colle usque ad moenia videntur: secundum quae in porta Exquilinam latius diffunduntur, ambitus autem quatuor millibus pass. vix perficitur, nulla certam habens forma,valles is interdum breueis includuntur,ut iure optimo Var. Exquilias ipsas duos esse in Stes dicat, inplures is diuidat partes. At Viminalis collis ab occasu Quirinalem respicit: interiacet autem circa stadium Suburra,quae plana appellaturi deinceps a Septentrione,inter eosdem colles,Vallis Quirinalis, quatuor iugerum latitudine, longitudine vero stadiorum duorum cum dimidio. Mox enim Viminalis, ut cum Exquiliis, ita cum Quirinali, Vsque ad moenia uingitur, ut nullo modo dirimi posse videatur, quod accidisse arbitramur, quia montes iactis fornicibus sunt aequati, & nedum depressis locis superimpositi sunt amplissimi fornices, verum ipsis etiam montium visceribus excavatis, perfossisi tota pene Vrbs (ut ait Plinius)pensilis facta est. In orbem autem Viminalis ipse duo millia, & quingentos continet passus; oblongam, sicuti Quirinalis, habens formam, sed latitudo variatur. Quia demonstratum est quid habeat Quirinalis a dextera, consequens
est reliqua percurrere. A ssinistra enim recta a turri Militiarum ad stadia quatuor, planam Vrbem ad occasum pertinentem, despicit; tertio vero latere, ad stadia sex, collem Hortulorum, in Aquilonem conuersum. interiacet autem vallis latitudine, ubi maior, quatuor iugerum, ad portam Salariam usque propemodum producta. Circuit Quirinalis millia passuum fere tria. Sex, secundum Var. Vrbis montibus, atque una convallibus iam ostensis, his collem Hortulorum, quanquam extra antiquum fuit pomerium,addere, non absurdum opinamur; ut omnes partes Planae Vrbis melius intelligantur, facilior i sit cognitio eorum, quae suis locis veniunt declaranda. Is igitur collis valli Martiq inter sese &Ty berim iacenti,ad stadia ultra tria plurimus incumbit: cuius longitudo a porta Flumentana ad Collatinam,secundum muros Vrbis caeteris lateribus est longior nam milialibus passibus vix perficituri mn medio sui ad instar curuati ad cubitum brachbexistit. quanto enim magis ad Collatinam accedit, eo ampliorem pCebet campum; S in orbem stadia decem & octo, plus minus,amplexatur.Tempus est iam in Planam Vrbem descendere, quae a Capitolio inchoans ad portam Flaminiamnunc terminatur, ab ortu aestitio, siue Septentrione, curriculo octo propemodum stadiorum, Quirinali, Hortulorumi colle septa, ab occasu vero paulo maiori spatio Tyberi alluitur; ideo maiori spatio diximus propter ripas ipsius fluminis retortas. Quod si ab ea parte collis Hortulorum, quae Domitiani Naumachiae imminet, lineam rectam deduxerimus, stadiis duobus peractis, ad ripam
eiusdem flum. eregione molis Hadriani perueniemus; quatuori laterum inaequalium, passuum ultra tria millia complectentem, quadrangulum constitue-mUS. relinquetur autem extra vallis Martia, quanta est inter collem Hortulorum moenia Vrbis,&Tyberina . cuius latitudo, quo magis accedit ad portam Flaminiam, eo magis arctatur. Reliquum erat in Trans yberinam regionem transire,
sed prius videndum est, quo cursu ipsam ab Vrbe Tyberis intersecet. Hic enim Vrbis ingrediens,inurorumq; extremam partem,Flaminiamq; portam a sinistra relinquens, quanta est vallis Martiae longitudo,fluxu parum obliquo,&retorto
defertur; mox vero sensim a Septentrione in occasum conuersus,hemicycli formam constituit, cuius convexum Vaticanus, concauum vero Martius existat
campus; deinceps,infra molem Hadriani,ad pristinum cursum redit, usq; ad priuinas Auentini radices; ubi oblique in meridiem versus defluens, haud longe a porta Portuensi, Vrbem egreditur. At ipsius regionis situm aggrediamur. prius tamen sciendum est Ianiculi montis partem Vltra dimidiam, intra moenia non
9쪽
cile cornprehensam. Ea autem pars quae a campo Vaticano ad stadia tria in meridiem es hextensa, flumini quidem adiaceta, reliqua vero muris clausa, quanto magis fertur ad cxitum eiusdem fluminis, latiorem relinquit campum. Muri enim Vrbis ab ipso flumine recta in occasum per stadia tria ascendunt, mox per dorsum ipsius Ianiculi, totidem ferme peractis in aequalem descendunt planiciem, inde breui spatio ad exitum Tyberis perducti cum fluuio ipso rhombi formam propemodum cons latiunt, cuius latior pars a porta Aurelia incipiat, desinat autem ad portam S. Mariae nunc AEgyptiacae. Ea autem pars Ianiculi, quae est muris circundata, quinque continci stadia. Ambit autem tota haec transtiberi na regio cum Ianiculo millia passuum circa tria. Haec de situ Vrbis: cui & collem& campum Vaticanum addere non in conueniens esse duximus. Dictum est c-nim Ianiculi partem a campo Vaticano initium sumere; supra quem campum versus occasum, collis eiusdem nominis attollitur, qui duo porrigit cornua; unuad I ani culum, alterum in Septentrionem, arcumque maxime intensium cssicit, Cuius convcxum mille passus complectatur. Ab ipse vero colle diffunditur ad Tyberim planicies longe,late i patens,a sinistra montibus cincta, qui in longitudinem stadia circa dccc producti, cum Tyberi essiciunt latitudinem variae quam rotam,quanta his collibus adiacet,Vaticanum appellant campum. In hac autem dimensione quantum laboris sumpserimuS, ne quispiam magis mihi credat, sinquit Martianus) quam A NTON 1 O Ategreto, & AN NIBALI Charo iuuenibus ni ultiplici virtute ornatis, ac LuDOVICO Fabro Fanensi viro probo, egregieq; docto,qui eiusdem laboris participes fuere. Et si aliquis nimis seuerus rerum aestimator hanc vel illam non probet mesuram, tanquam certis stadiis, aut numeris recte non sit deducta: ob eam rem desinat mirari, quod forma urbis adeo est mutata, ut pristini situs vestigium vix retineat, neque Romulus ipse, si reuiuiseeret,ubi suam posuissetVrbem agnosceret, quod accidisse ccrtum est propter edificiorum ingentes ruinas, quibuS plurimis in locis montibus valles ita sunt aequatae, ut ubi montes ipsi incipiant, aut desinant non facile possit dignosci. Arbitramur tamen vel sic, hanc descriptionem no inutilem fore iis, qui Urbem non viderunt:& etiam iis, qui eam contemplati sunt. Quia cum multa prisca perea,quq nunc sunt,eXponantur,eaq; dominum mutent, aut corruant vetustate: cum ipsis saepe priscorum aedificiorum cognitionem amittimus. quod accidere nequaqua poterit, si ex si tus descriptione, singulis rebus proprium locum, quoad fieri poterit, assignauerimus.
Deprimis cultoribus, S conditoribus Vrbis.
RBEM Romam in occiduis partibus, iuxtaq; Tyberim flumen positam atque centum &viginti stadiis a Tyrrheno ma ri distantem, barbari Siculi primi omnium tenuere. Antea vero ne i ut habitata sit, neq; ut deserta fuerit, quod dicamus, nihil certi habemus. Mox autem Aborigines,duce Oenotro
Lycaonis filio,ex Arcadia ad inquisitione agri melioris sponte huc profecti, his expulsis, locum occuparunt. Quibus deinde Pelasgi,& aliorum Graecorum quidam errabundi, profugique ex t hessalia admixti, auxilio eis ad bella cum populis finitimis, fuere. Permanserunt autem in his sedibus usque ad bellum Troianum, priscam illam Aboriginum appellationem seruantes. Horum autem regem Saturnum fuisse memorant,qui ( iret et
xeX habens cum Ioue filio, de agris contentionem, bello expulsus, in Italiam V nix cum usus vinearum,& falcis Ianti docuisset,ab eo in partem Imperi est ad missu h
10쪽
inissus, caeterum Iano defuncto ad eum solum imperium forte peruenit. Annis
deinde sexaginta, ante res troianas, ferunt Arcades ex urbe Palantio exeuntes, sedemque duce Euandro quaerentes, atque in hunc locum,ubi nunc Roma est, delatos a Fauno Aboriginti rege, & benigne susceptos esse, & agri portione accepisse, illosi colle haud procul a Tyberi distate clecto, struxisse castellii, Palantiumq;, a metropoli eorum in Arcadia, appellasse. Paucis vero annis interpositis aliam classem Graecam, ducente Herc. eande tenuisse regionem, ex hisque quos da missionem ab eodem Herc. precatos in colle,qui tunc Satur. dicebatur,
posuisse sedem. Hos Peloponenses,Phanetas, & Epios, qui ex Elide, fuisse comperio: quib. nullum erat amplius dem deriv reditus, euersa eis patria ab Hercule. Hi aliquantulum teporis rem suam separatim administrarunt: caeterum haud ita multo post victum, leges, sacra cum Aboriginti sacris conferentes, sicuti Arcades, & prius Pelasgi fecerat,ciuitatis eius de participes facti sunt. Secunda vero ae late, post Herculis profectione, Lati . ex filiaFaum,authore Trogo, vel ut alij di cunt , ex Hyperboride stupro conceptus, Aboriginu rex fuit: quo regnante AZ-neas post Iliu direptionem, in Italiam cum appulisset,praelio statim exceptus est:
cunas in aciem exercitum duxisset, ad colloquium vocatus, tantam admirationem sui Latino praebuit, ut in societatem imperi, receptus, Lavinia i in matrimoniti ei data,gener ascisceretur. Hic deinde Aborigines, Troianosq; comuni nomine Latinos nominauit. Post haec utriusque bellum aduersus Turnu Rutulorum regem, propter fraudatas Laviniae nuptias,fuit,in quo Turnus & Latinus interierunt. Quare Eneas, soceri regnum suscipiens, quarto anno imperij sui in bello aduersus Megentium Hetruscorum regem, occubuit, in cuius locum Ascanius filius succedens trigesimo anno, post Lauin constructionem, Albam condidit. Anno deinde octauo & vigesimo, mortuo Ascanio, eius frater Sylvius, post mortem AEneae ex Lavinia natus, imperium accepit, cumque undetriginta imperasset annos, AEneae Sylvio filio reliquit, hic vero post unum & trigi lata, Latino Sylvio: Latinusque post quinquaginta Albae, qui undequadraginta illud tenuit: post eum viginti quatuor Atys, deinceps Capys viginti octo; inde
Capetus tredecim,& Tyberinus postea Octo. Tyberino succedens Agrippa, quadraginta regnauit annos: Romulus deinde undetriginta, post hunc triginta, &septem Aventinus, qui Procae imperium ipsum per manus tradidit. Proca vigin ii & tres imperauit annos, Numitoremque & Amulium procreauit. Amulius duos & quadraginta annos regnum, d Numitori fratri seniori debebatur, haud
iure occupans, filiam eius Rheam, nequis Vindex regni sexus virilis ex genere Numitoris oriretur, Vestae sacerdotem fecit, quae duos pueros incerto stupro an CX Marte conceptoS, enixa est, quos Amulius exponi iussit. Sed fortuna origini Romanae prospiciens, pueros lupae alendos obtulit, quq cum saepius ad par uulos, veluti ad catulos, reuerteretur, rem Faustulus pastor animaduertit, lubiti aetOS-que ferae, cum Accae uxori, quae meretrix erat, nutriendo S dedistet, grandi Usculos inter greges pecorum agresti deinde vita nutrivit. Quod autem a lupa di cantur educati, fabulosum figmentum cst, ad coelandam authoris Romam generis turpitudinem: nec incongrue factum est, nam & meretrices lupas vocamus, constatque hoc animal in tutela esse Martis, iuxta illud. cfartim a Fata rapuit lupo. Nomina autem pueris alteri Remo, alteri Romo, stae Romulo fuere. Adultis inter pastores de virtute quotidiana certamina, VII eS, & pernicitatem auXere. Igitur cum latrones a rapicta pecorum frequender sumouerent,Remus ab his captus regi offertur, criminique datur quasi gregeS Numitoris infestare solitus eis et . Tunc I rege in ultionem Numitori tradierer, qui adolescentia uuenis permotus, in suspitionem expositi nepotiS adducitur: re cum eum nunc lineamentorum filiae similitudo , nunc aetas expositionis anxiam teneret , Fam