Io. Baptistae Montani Veronensis In nonum librum Rhasis ad Mansorem regem Arabum expositio. A Valentino Lublino Polono, medicis posteritatique eorum fideliter communicata

391쪽

r . T, E s P A s n o multi uini, et a crapula, et de tali Galenus in tertio de temperamentis,cum egit de suscatione caloris a nimio

alimento loquitlir. .

. Sed debetis scire quod uerus stimus ex lasone in nervis factus propter ea dicitur uerus, quia neruus quatemnas habet talem substantiam patitur, non quatenus sensem bilis,quia etiam quod supponeremus neruum non sentim res ita deficeretur lusimus fieret, ut de corda otharam dorum diximus,quae si repleatur humiditate dilatatur, et quantum amittit de longitudine,tantum acquirit de latitudine, fi uero exiccetur, emittit in utraque diametro, et secundum longitudinem, et fecundum latitudinem, ideo dicituruerus,quia accidit substantiae membri, et quia tam Iis est naturae,quod ubi tumessitim exiccatur abbreviam turi stafimus uero non proportionatus ad materiam tam Iis ei, quod indilo non sunt contractiones,quia patiatur nervus in subs antia, sed rationesen bilitatis,ut cum pungitur ab aliqua qualitate,dum percipit nocumentum, quia sen bilis est,contrahitur,ut expellat ase nocumentum,et haec est uera dilerentia viter verum,' non proportiora natum ad materiam, Ideo Hip. non confiderauit iis illas as causas,quia haec uidentur potius foemptomata quaerudam,et motus fimiles lasimo, sed iste etiam curandus est, Ideo oportet etiam ut habeatis suas causas de quibus diaximus iam,sed quoniam tota ratio curandi ex cognitione causarum dependet non erit inutile repetere eas. Diximmus quod huiuus nisi non proportionati ad materiam, duo erant gener unum cum aliquid actu iacit neruum ,

392쪽

CAP UT VI. t culiud quod fit per purum consensum,primum genus,memdium inter spasmum per essentiam, et per uerum consensum fit a mala qualitate, puta a frigiditate intensa laedente actu neruum,non quia disca fit per totam substantia neruised quia pungit, et morescat,et ex hac habet quod non fit per essentiam, uti materia non est essentialiter in substantia eius, nec mala temperatura fixa, etsi a materia acri pungente, qui uero per consensum fi diximus quendam fieri ubicuque pars aliqua neruosa laeditur propter quem consensum compatiuntur nerui, ut de inflamismatione septi transuer, et utret,et vescae diximus, uabicunque enim tale accidit, et non solum hae particulam

res, sed etiam uniuersales as ct es,ut in epilema sunt spasmi propter talem consensum, quod ascitur quidem

aliquod membrum neruosum, et dicitur per consensum, quia non accedit ad nervum , rufi dolo consensus illius membri neruos as cti , secundus modus, cum prino pium patitur , cum fit magnum vulnus in capite , vel epilema omnes nerui retrahuntur ad principium, et fila maes,tretius cu uena caua refrigeratur propter admmixtionem matreta frigidae congelantis sanguinem nermulsentientes horrorem insurgunt, etsi lamus,quartus modus fit cum aeruginosa materia mordicat os stomachi,

et totum corpus consentit,nerui etiam consentiunt, iutus modus sit a potu aquae frigidae ex qua stomachaes restigeratur,ex qua refrigeratione consentiunt nerui uentriinculo,non quia laedantur sextus a potu nimio vini, nec non a ueneno contrahitur membrum cu uult expellere nota

mella

393쪽

t DE SPAs Momentum, uti membra ita a natura dis Uta sunt, ut inuitacem habeant consensum,maxime cum his quae habent militudinem. Hae sunt cause,quae faciunt dementiri conuul, num tam verarum,quam non ue ramum, quae dicuntur non proportionatae ad materiam, et mediae inter veras,

et quae per consensum sunt. His habitis necesse est, ut

descendamus ad ea, quae faciunt ad cognitionem rectam harum conuulsorium,quae tria sunt, causarum cognitio, naturae morbi,an acutin fit, necne, et in quo loco tamquam in subiecto fit, primo igitur dicemis de causs tam intrinsecis,quam extrinsecis efficientibusi et de intrinsere ei tam proximis,quae sunt ipse morbi, quam de remotis,

secundo naturam morbi confiderabimus, quia nus exacte cognoscetis naturam morbi , nescietis ea quae attinent ad finem assequendum,tertio loco an in me culis vel in nerisuis fit laesio,ut habeatis indicationes, quaesumuntur a loco ajecto, haec igitur sunt videnda,sed antequam haec vim deamin, oportet removere unum dubium, quod quispiam uestrum mouere posset, Tu dixisti unum,quod apud me uidetur fassum Conuulfonem dixisti habere triplam formam,uel flexio sit membri ad anteriora et empros holonos dicitur,atque pellatur,uel ad posteriora, et opimsthotonos,uel ad utranque partem, et tetanos uocatur,

qui compilius est ex duobus motibu contrarijs, mihi uidetur Paulum aliter dicere quia ponit unum caput sipam ratum de tetano, et uust quod distinguatur cauin a lasminet circa collum ponitiet trifariam diuidit ipsum, et inquit, quod quidam trahit caput ad anteriorem partem,

394쪽

C A P V Tiv I. a Ter hic appellatur empro 'holonos, quidam ad posterio, rem,' opisthotonos dicitur, quidam recta ad utranque parte,' hic tetanus uocastur, et quod fit a materia crassa musculos colli occupante, haec sunt diuersa ab his quae dixisti,hanc opinionem secutita est Alik.quae ita mentibus hominum est infixa ut plurimi Doctores, et quidem Eregregij cum viderent aliquem hominem habente collum te sum ut in nullam partem moueri posset dicunt talem haestare tetanum cum inclinativum habent caput , ut altiberi videntur corpori emprosphotonum, cum uero versus pomsteriora episthotonum pati uoluerunt, si uultis has si

xiones capitis tetanos appellare,quia unicuique licet pro suo arbitrio uti nominibu modo sciatis causas appelletis quomodo uultis, i uero proprie loqui uultis,et ad melim tem antiquorum Hippoc. et Gai non erunt illa tria gemnera Pasimorum,quia opisthotonos,et emprosthotonos

non sunt magis in collo i in alijs partibus, sed cum sit illa

tenso quo ad materiam disrunt. Si modo Paulus uoluit has colli disto itiones tetanum appellare, et quod causa fit pituita hoc nunquam apud Galenum,nec apud Hippo, minus apud Cribasium,nec apud Aetium invenietis. Hi

enim faciunt quod GA.Etsi uultis quod Reis doctipimus qui librum hunc composuit in Da ultima senectute non ficemit diJerentiam inter spasmum et tetanum id potem

rit uobis Fe argumento quod nullam prorsus ficit menin tionem de tetano , quia cum scimus curare sinplicems asinum scimus etiam curare tetanum,in hoc tamen dise Frt quod acutior est,et tam maiori timore est curandus et Z tet

395쪽

D E SPASMO

tetanus. Illic sumpta occasone ex his quae dixit Pauluc, et Galen quia fuit aggregator quidam maximam fecit confusonem se tamen vultis hoc nomen tetani accipere cum Paulo uobis libeat,sed quia spasmin est cum motu cotinuo, ideo epilema non est uerus stamus cum fiat citra perpetuum motum,ut inquit Galen.tertio de locis as ctis cap de epilemia, eo se crederetis quod illa contractio colli esset Unus erraretis. Redeamus modo ad rem nomstram, et quia circaspasmum tantum causu uniuersales, efficientes in uniuersali habuispis de omnibus causes paristicularibus agamu , et dicamus primo de causis ueris cmi, ist uel per repletionem, vel inanitionem, et de eo qui a repletione causatur, huiusmodi autem repletio inistrinsecas, et extrinsecas causas habere potest,ex intrinis fecis proximas, et remotas, et haec omnia parient indidicationem curandi,ideo oportet causas omnes repletionis scire.Circa intrinsecas proximas, quae coniunctae dicunmtur,quoniam contractio ista sciniploma est, non habuistis

adhuc aegritudinem,quae et ista causa proxima,et conmiuncta est,cum idem sit aegritudo; et proxima causa omptomatum,quia nihil aliud est proxima causa fmptomaritum,nis dili Utio isdens operationes prouentu primo, ita quod inter actionem lasam, et simploma nihil fit meridium, et talis morbita est cum ergo morbug fit contrare

Nio eius causa est repletio, sed hoc est nome generale habens omnes caui is proximas, potest autem feri repletio ista,uel propter simplicem affluxum materiae, uel prompter luxum materiae facientis ab esumseu apostema,

396쪽

C AP mT VI. t ser iste fluxus materiae uel ob det partem aliquam puta

manus,et facit ibi tumorem praeter naturam, et putrem scit faciens inflammationem deducta materia extra cutim, uel occupat totum aequaliter, puta totam manum,ita conmtingit in neruo,replatur neruus, ex qua repletione sit cotractio uel quia in capite musicut uel in corda aggregem tur materia, et inflammetur,cur autem in capite muscure

Ii,uel corda dixerim et non in musculo dicemus statim, uel aequaliter repletur corda, alit caput musculi ne inristaminatione,Et sic quo ad repletionem duas causaes habetis primi fastigii,modo hic e luxus materia uterque haesbet membras est inflammatio causa potest esse vera a multitudine sanguinis, et potest esse per bilis defluxum, cet dicitur eo pelas, uel per diluxum pituito e mateririae,uel propter aquo tatemfimilitera melancholia, ita quod quaecunque materia potest facere inflammationem, potest elidin hane inflammationem faceres uero fuerit fine apostemate, et fine inflammatione tot esse possunt cause, quot materiae fluentes,inteγ omnes alitem materias,

quae id posuit facere, et a quibus frequenter sit sunt fau

guis,et pituita, cum fit exsanguine frequenter acciridit ex punctura nerui quia sanguis non exiised currit ad caput musculi,aut ad cordam,et facit spasmum ante quantum, uisiue faciat inflammationem , iue non semper eamdem est ratio. Si pituita st,hoc est, quia corpu3 cacochmmum est, et materia tenuis ut imbibi posit. A biliosa autem materia feri non potest. Sed diceret quis iam bilis te

397쪽

DE sPAs Moquare ergo non fiet a bile friDico hoc non contingere, uiasen bilis est maxime neruug,nec patitur,ut bilis immbibatur in eiuι substantiam,erinflammationem faciat,seda ticipatur excuti seipsam,ut propellat nocumentum, Crst o mus non proportionatus ad materiam, sed non suerus stamus,non potest etiam nis rarisime, et forte nunquam ab humore melancholicoseri,quia crastor est, quam posit imbibi in neruum,qui durus est,id ergo, qd penetrat,est materia pituitosa,non loquor de crassa, CrDp a,quae facit podagram, quia omnes podagrici stasmarentur, sed de tenui, haec, non illa facit conuulfionem, sed et uniri alius moduss ais qui ex repletione si uenis testatis, et appellatur uulgo Graii, ,ethaec uento tu Figida est, et pinguioribus contingit,irum quia abundant pituita,tum quia molliores habent neruos, ideo facile incidunt in talem spasmum ex uentosetate illa imbibita in neris uosed haec resoluitur,et evaporat ex terna,vel quaterna concussione, licet etiam in aliquibu3 duret per quatuor horas,ut opus fit conuocare medicos, e haec de cauin intrinseculpa mi ex repletione.Extrinsecae autem sunt omnes illae quae multiplicare possunt, humores proportionatos, puta multitud em sanguinis, et pituitae, requia raro su sanguine, et se sit frequenter fit a punctura,a pituita

uero plurimum fit ideo cause extrinsecae generantes huminores proportionatos sunt illa,quae multiplicare posuifiguam et pituitosam materiam,ideo aer potis ima causa et ita pueri,qui habent molles neruos debiles, Crratos, et plurima abundant pituita 'equenter incidunt iu

398쪽

C A P V T VI. 'in spissimumst etiam ut plurimum a caufis uiolentis, pumta a vulneribus. Cum uero bab inanitione, arescit tunc membrum, et tunc decrescit, cum suo alimento privaritur deo potest habere plures causas, et tot, quot sunt cause,quae possunt ariditatem facere, et hae velintrinsetaeae,uel extrinsecae sunt intrinsecae uel complexio calida et sicca, et fibras ardentes colliquantes quae causonesi appellantur,in quibus tantast ariditas, ut moriantur coluulfi Extrinsecae sunt omnes superstuae euacuationes perifluxum sanguinis, per secessum, plurimus uomitus, stivania multa,sudor nimius, labores,accidetia omnia, uigiliae, quia omnia ista exiccant, et ubi fuerit membrum aptum, lfacient f asinum, ut non fit mise in peetatis iteruis, et ab leadem causassa mus igitur ex inanitione ab omnibus causes exiccantibus provinit,exiccant autem,quae tollunt hummiditatem, et postiue,ideo quae calefaciunt trahendo humimidum ad se exiccant,sed per accidens, et ita omnia cibam ria calida, et cca maxime exiccant, et uinum meracit ira.mum,ut irrerat Galen. de puero illius Grammatici,qui uinum meracifimum bibit,et conuulsus mortuus est, maxime haurit humiditatem exiccando Et haec sitis de Pasmo sicco, et humido.Spasmu non proportionatus ad ma

teriam, ut est medius inter stasmum per esentiam et pconsensum,causas satis maniritas habet quia nocumenmitum habet in membro, et est uel humor acris, uel qualiatas aliqua pura lassens neruum, contra quam insurgit neruus. Sed turic quaeretis, quaenam est aegritudo faciens

hunci a mn est ne in compstione, uel in complexio et iij ne,

399쪽

DE s P si s M one lut in solutione continuis Dico quod a dolore premuenit deo dolor est causa,et ita unum omploma est causa alterius, et, contractionis cillisa erit dolor. Sed adhuc oportet quaerere aegritudinem sed quia alias sciuistis quod dolor non si nis a solutione continui, uel a mala temperatura,ergo aegritudo erit altera horum, sed quia diximus,quod mordicatio humoris acris uel Sigiditas multa erit causa,certe primum quod aduenit est mala tempe: ratura vel nimium calefaciens, ad quam equitur praeterea solutio continui, uia dicebat Galenus in pecundo de loricis aselis non disrt cum quis pungitur acu,vel humore acri, et in secundo de stirpi medicina dixit quomodo si iagidum mordicat, uia soluit continuum,quia ubi multa, et constrinvs giditas asst constringit membrum, et fpaertium relaxatio, et ita soluit continuum, ideo est hiemala primo temperatura, ad quam accedit solutio contis. nui,me acris humorfilsue mala qualitas, quae debeat tatam mordicationem facere,ut dolorem causet, et nemus

uiolenter moueatur,ideo stamus iste non sit fine maximmo dolore, et he causa proxima erit dolor, doloris vero mala temperatura calida uel 'igida,ad quam sequitur solutio continui ita quod morbus compositus es' ex mala complexione, et compo tione,ex complexione quidem , quia imbibitur materia,et si mala temperatura, ex compo tione uero quia si nimis breuis, ut perdat operam tionem propriam, Ex hac amissione longitudinis, et illotbus erit in quantitate, Et quod diximus de spasmo ex rem

I platione idem prorsu est dicendum de s Uno ex inanim

400쪽

CCAP UT VI. . Egotione,ubi enim es' mala temperatura ficca, et musa comispoinio, quia perdit de longitudine, et de latitudine, crmorbus est in quantitateasti uero qui ctas sum D lint non habent aegritudinem propriam, quia non sunt talis,lit recurramus ad inebrum spasmatum, sed ad id quod dat conseipsum deo cum mulier praeficata in spasmum incurrit,matrici occurriuiras, et 'uemug ipsam,ut subleueritur,in epilema etiam immediate quod cerebrum excutit materiam in ventriculis cerebri contentam non oportet illinire caput,occurrimus lasmo,quia per consensum est nec contractiosi,quia uel neruus,uel corda patiatur, sed quia consentit,ideo de his nihil dicemus, quia referuntur ad aegritudinem quibas consentiunt, idcirco praeficatioranem matricis curabimus ubi stafimus prouenerit ex ipsa,

miles fiam curabimus, fel o mus propter ipsum. Si uulnus fuerit in causa curabimus imum si propter mateririam aeruginosam existentem in ventriculo Galen. evaricliat uentriculum, et tollit aegritudinem, Et hecyt sub frienter dicta de caussi asinorum, quibus habitis habe, bilis ansam accedendi ad curationem, sed non poletis adhuc accedere ad curam,ris sciatis an fit hi neruo, uel cor fit da,liel in musculo, uti aliter curabimus lusimum si erit in musculo,aliters in neruo, ideo posset quis credere qd musculus esset issus, et quod si usio in eo, uia actio musculi lasa e,sed licet fit Iesa actio musculi, causa tamen

non est in eo faciens uerum s asinum, immo nec etiam noproportionatus ni raro sit in musculo, quia musculus tollerat multam mordicationem ec potest in tantum exic

Z iiij carci