Io. Baptistae Montani Veronensis In nonum librum Rhasis ad Mansorem regem Arabum expositio. A Valentino Lublino Polono, medicis posteritatique eorum fideliter communicata

571쪽

C A P. VIII. 1ιs pro exemplo fuit dicta, et ita scitis quomodo praeparanda fit materia crassa, quomodo uiscida, quomodo tenuis,quomodo acris,uel salsa, et ita habetis omnes modos.De melancholico autem humore, quomodo fit concoquendus, hic est difficultas, nemini dubium est, quod quia crassum debet incidi,sed cum quibus non viis detur facile. Si enim cum rebus calidis, et ficcis, et provocantibu3 urinam,ficut sunt anisum,ciminum,foeniculam,radix petroselini, asparagi, quae habent uim incidendis uidem id facitis imminet periculum, ne tal faciendo sanguinis partem tenuiorem tollatis, Ercrafior relinquatur, et tunc duabus rationibu3 octenditur primo, via facitis corpus calidius,ex consequenti magis aptum ad generandum humorem melanchom Iicum,praeterea exiccans illam ficem, cuius oppo tum esset faciendu, quia deberetis humidum ponere ad contemperandam ficcitatem illam, siquidem cum incidenditibus vultis procedere fine calefactione,ut est acetum,

succus limonum, quia ficta et Figida sunt erit magis

rebellis humor,praeterea Hipp. quarto de ratione viruetus in acutis morbis dicit in textu,acetum picrocholis maxime convertit, quia facit bilem degenerare in pistultam, tis vero, qui humore melancholico abundant malum est,quid ergo faciendums Auic.etiam cum via deret acetu cum habere ex una parte in humore mea Iancholico,ex alia contrariari authoritati Hippo duis bitat nunquid acetum conueniat humori melancholico,

nec ne,nec filuit,sed ambiguum relinquit,Domini dua

L L iiij bitatio

572쪽

C A P. VIII. rapus de fumo terrae adhuc est deterior, quia omnia ingredientia calida sunt, et ficta, et fumus terrae bimtioso conuenit propter abstersonem , cui etiam abisonthium, et multa alia, quae abstergunt, et murret discant, ideo dicebat Galen. bilioso magis conveniaere , quam pituitoso abfinthium, quia ab tergit, et

mundiscat , ficut igitur abscinthium non conuenit biislio s, ita nec fumus terrae, et licet sena ingremiliatur, et multa alia , quae evacuant humorem melancholicum, an uero praeparent, videatis vos.

Haec sufficit dicere, Mesie dicit Ellectuarium Diaphinicon esse medicina securitatis,et brupos istos id diutescere, quia haec Mesue dicit,sed oportet ingredienistia contemplari, bene Diaminicon aptifimum est ad colicos dolores , sed quod medicina fit securitatu, rasmiliter sdirupi isti cum pluribus, cum alijs praeparerent humorem melancholicum , fi uidebitis ingredientia oppofitum erit, calida ergo et ficca expellenda sunt in praeparatione humoris melancholici,sed nunct

uid Acetum sit eligendum cum frigidum, et ficum si s utique, sed oportet facere scut cum scyrrhum existerivi induratum Medici curare intendant molliunt primo cum calidis, et humidis, ut ad temperamentum deducatur propter admixtionem horum, postea inciis denti medicamento utuntur ad incidendum rem iam

molle factum,postea euacuant cum re faciente dissare, o fi interiri cum re evacuante ipsum humorem,ideo prius Oontemperandus est humor cum humidis, et li

573쪽

Ci A P. VIII. aro Galenta, quare autem dimiserit Galenta declarare hanc rem,tam scitu dignam et necessariam,nescio,Et haec satis fiunt quoad indicationes, quae sumuntur a materia circa eius concoctionem. rca autem evacuati

nem materiae,indicatio a sanguine sumitur,ut per verunas evacuetur,ab humore bilioso,pituitoso, et melancholico,lit per pharmacum educatur, et haec quoad indicationes a materia. indicationes vero a caufis efficientibus semper per oppo tum sumuntur, fi mala teperatura calida, uel 'igida erit causa fluxionis, s caribda instigidanda,si 'igida calefaciendas uero fuerint

extrinsecae causae ejicientesi non perseuerant non sumuntur ab ipfis indicationes , s enim exempli gratia erapula fuerit, et amplius non crapuletur , nulla a crapula sumetur indicatio nisi adhuc perseueret,

tunc indicatio est, ut remoueatur , ita de aere,

somno vigilia,Venere,et reliquis dicendum est. His dicationes uero, quae a cruditate, et coctione sumunis tur praeceptum est Hipp. fi fuerit crudus,ut non elidiscuetur, nis cuncoquatur, F coctus evacuetur, et uiae praeparentur,et quoniam indicationes sumuntur tam a crvditate,quam etia a malitia deo s materia uiruis lenta fuerit,cum omnis virvientia,Cruiriditas, et omne extraneum in humoribus a mala putredine proueniat,tertio de Facult.natfunis infinitae oecies uene, nosorum humorum propter putredinem ipsam sexto de locis emis, ideo quia putredo est mater malitiae, fi remouere uultis malitiam,oportet removere putredinem

574쪽

C A P. VIII. t ist, diu noctus eis indulserit,dormierit sub aere novicturno, et in terra nihil abstinendo prorsus ab omni re,quam dictauerit ei appetitus, Veneri etiam plus quam poterit operam dederit,portaverit arma, loriacam, galeam in capite diu noctus, et cum ista fecerit inceperit redundare excrementis pituitoses, et adstigidam, et humidam uentriculi, et capitis temperaturam lapsus fuerit, cut omnes incurrent, qui ita vixerynt,Et ob talem temperaturam inceperit habere istas inplomata, leuem primo tuficulum et fictam, dis, cultatem quandam anhelitus, praeterea dolorem hais beat in profundo pectoris, et nesciat dicere locum, praeterea dolor augetur cum defatigatur uti habeat maiorem difficultatem anhelitus, et omni levi labore

defatigatur,ut cogatur sedere,fit pallidus, et in facie ueluti tumesces albas,tenues, tumosas habeat urinas, pulsum inaequalem,mollem imbecillum,et paruum habeat, praeterea liuem quandam febriculam, quam uix ipse, nec medicus potest dignoscere, et circa collum percipiantur glandulae tumefactae, et percipiatur, quod ceruix fit ueluti ligata, et non posit eam

mouere, praeterea patiatur nauseam,prostrationem appetitus, et abhorreat carnes,et unctuosas res,et

ex quocunque leui cibo impleatur, habeat fitimsed extinguatur cum biberit,et inflatur, qui uiderit hunc iuuenem iudicabit catarrho laborare,sed scire naturam eius et rectam curationem habere, redistinguere materiam catarrhi hoc opus,hic labor est Notetis igitur

575쪽

C A P. VIII. et tror, et difficultas anhelitus,quia ex dolore, et inflamtione venarum minus potest na dilatare pectus,defuistigatur ab omni leui causa, uia defatigatur anhelitus, et humor pituitosus tranfens ad uenas pectoris rem figerat calorem innatum, et cruditates sunt,ideo Itauor apparet,et tumor praeterea in facie cernitur,mpallidus es',quoniam disputio haec ad tabxiam tendit quia abundat crudis humoribus albas,tenues, et ouamosas habet urinas, Albas quidem, et tenues ob crvis ditatem, et obstructionem in partibus oorporis exire stentem, quo fit,ut serum sanguinis,et bilis impliceatur,et commisceatur cum humore pituitoso, et uisciadosed cum fit postea concoctio crassae, et albae fiunt. spumosa uero fiunt ob descensum pituitae a capite per

uenas decurrentem,quoniam urinae indicant, quae apa parent in venis.

Pulsus autem paruus mollis, imbecillis, inaequalis iudicat pituitam destillare a capite per uasa armuriose,paruus quidem pulsus est, quia diminutus essu us, quoniam tres causae contentivae coninrrunt inpulsu,Virtus movens,necesitas,quare moveat, et instrumentum Vbi haec tria ualida fuerint, pulsus fiet magnus cum vero deficiunt,'unt aliae pulsuum differetiaest igitur paruus, quia deficiunt conditiones, cur dilatetur,et primo non adest necesitus tanta,quia cadescendat humor pituitosus stigidus per uenas nece, furio restigeratur sanguis piritus,et calor naturaisbi, Ex quo igitur ces t nccsitas eventutionis, ideo

576쪽

CAP. VIII. 2 3 tamen non apparet tanta, cum biliosus humor diffinditur per uenu,praeterea habet 'equentiam,suoniam necessarium est, ubi pulsus minor seipso redditur, crimbecillior,ut ratione imbecillitatis, et mollitiei non posit dilatari usque ad necesitatem, tunc virtus lanis guida quae non potest cum uelocitate supplere , AD plat cum frequentia. Et sicut alias diximus frequentia postea nunquam separatur, et quanto uirtus languia dior escitvrsequentia augetur, habet praeterea tuae uenis iste febriculam adeo occultam, ut uix ab aegro, et a medico percipiatur, haec autem Febricula oritur propter obstructionem, et propter putredinem conis sequetem obstructiones ipses in partibus pectoris utacinis cordi, et quia tarde, ac lente putrescit, oniam

humor segnis est, ideo febris litica, seu trahodes sit,

quae adeo hecticae inimitatur, ut distingui non posit, nisi sola pulsus inaequalitate, a motu enim vix dictgii osci potest,m hectica enim quatenue est hectica pulsus aequalis est, quia virtu non aggravatur a mustiis tudine humoris, praeterea non tantum in iisto iuvaene

destillatio ad partes pcctoris decumbit,prout indicant signa propria, uerum etiam ad alias partes, prout gna attestantur, potifimum autem ad glandulas colli per venas extrinsecas,ideo intumescunt, et quia nium sculi replentur humore a capite defluente, ideo momtum aedurit difficilem, haec duo foemptomata indicant eandem materiam, quae ad pectus per intrinsecas uerinas defluit,per extrinsecas ad collum descendere. deis

577쪽

DE CATARRuoinde alia pars ad ventriculum decumbit, prout narispa attestatur,et causa huius pituita est, quae a cerembro descendit ad uentriculum, quae pertransens peroesophagum adhaeret faucibus,quia uiscida est. Virtus

autem attractiva ventriculi dum viscidam pituitam in eo loco contentam, et impactam abhorret, nauserant facit,et cum decumbit in uentriculo vomitu facit,ideo tales euomunt,et plurimum expuunt. Hic posset duis bitari an sit uerum,quod dicebat Gal.in primo Apho. in quodam suo commento, nihil excerni a uentriculosne uomitu Confiderabitis vos. Adsunt praeterea alia segna indicantia catarrhum ad uentriculum descendeis re, et inter caeterastis illa, quae extinguitur a quoliis

bet leui potu, pessimum indicium est,sed unde hoc fit, quod cum potius deberet pituita, quae frigida et huismida est stim extinguere, causa huius est, quia cum pituita in uentriculo est moram facit in eo, et cum fit in loco calido, nec posit libere concoqui multi uapois res putridi calidi ascendunt ad os ventriculi, et caleis faciunt ipsum, et homo excitatur ad fitim a uaporiabus illis, ut refrigeretur, deponuntur autem ex quomcunque potu, et innatant in ventriculo, et ibi nauis stam faciunt, et haec figna indicant catarrhum ad uentriculum descendere.Et ita habetis, iuuenem ex parte

quidem materiae unica, et fimplici delitatione est, ctum,sed res ectu locorum, per quae defluit triplicestipati epctionem, et dis Utionem praeter naturam, patitur primo tumefactionem in collo, et ab esum

578쪽

C A P. VIII. ret eum impedimento motusfecundo disticultatem anheliatus cum dolore in profundo pectoris, et cum febricula ratione eetarrhi per vena defluentis ad partes itatis, tertio propter catarrhum ad gulam defluentem, rugitum patitur, et nauseam,nauseam quidem ob piatuitam admistam cu cibis,rugitu vero,quia virtus contentiva non continet. Et ideo Galen.in tertio de cauissemptomatum inquit,quando uirtus contentiva hvm res,uel cibos exquistisime non amplectitur, et conistinet,quantum et quomodo opus est,rugitus, remis

tuo tales plurimae sunt cum reliquis foemptomatibus, et ita habetis figna indicantia species catharri quoad

Ioca afficta. praeterea debetis comerare materiam in hoc catarrho, quae frigida pituitos et crassa est, ut ex illa urina alba,tenui, et Ditimos indicatur. Acceis

dit ad haec pulsus paruus languidus, inaequalis, quae omnia frigiditatem, et crasitiem indicant, glandulae etiam circa collum quid aliud indicant, quam humoris figidi dominium, quando fine membri inflammatione sunt, et id quod per palatum descendit, fine salse

dine est,haec indicant materiam pituitosam esse,quanatum vero attinet ad causis ejicientes catarrhu,quam do iuuenis iste erat calidae, et incae temperaturae, Crin florenti aetate, catarrhum tamen patitur figidum, num est caput, ventriculum, Cytotum corpus fuisse maxime limum, et quod ventriculus a natura sua temperiei calidae ad malum acquiseta lapsu est tum ob malam uicisis rationem tam circa cibum et potum,

579쪽

DE CATARRHoqvam circa veherem, circa somnum, et uigiliarii, circa omnes res non naturales,tum quia portauit arisma diu,noctus, ideo dicendum est cerebrum, et venistriculum incidisse in 'igidam intemperiem, et hoc

quantum ad causas ejicientes tam extrinsecus, quatit intrinsecus. Vnum aliud praeterea confiderandum est, antequam ad curationem accedamM, an scilicet morisbus fit in principio, uel in medio,hoc est, an materia cruda fit,uel concocta, ut sciatis, an cito evacuare deis beatis,an vero materiam praeparare,et nunquid mam Iigna fit,nec ne, certe materia cruda est, prout urina

alba,tenuis, et si umosa indicet, tum etiam quia tufisficca est, et hue s uto,praeterea durities in glandulis, praeterea flatu indisicci plurimi in uentriculo indita cant materiam 'igidam, non obedientem, et crudam, ideo sumus in principio,cr haec sunt, me attinent ad totam confiderationem morbi sed antequam ad cura, tionem accedamus oportet primo uidere quid praesarigieridum sit. Dico quod casus admodum dissicilis est,

et multum temporis conteretur,. et non erit tutum,

quin incidat in deteriores aegritudines, ilim quia mutatum humoris, et pituitosus ille est, qui causat huius modihoemptomata,pituitosus quidem prout accidentia indicant,multus vero, quia per uertas intrinsecas, Crextrinsecas tranfit,et per canales amplos, cum ergo materia crassa figida,et uisida fit indicat aegritudiis nemβre longam, praeterea, via erat etiam calidae,m

580쪽

C A P. VIII., t stimidum, antequam reducatur ad propriam temptaraturam multum temporis conteretur, et quia euam evatio sola non curabit, quia oportebit adhuc cereis brum,' uentriculum ad pristinam temperiem resuiscere, maximlis erit labor, praeterea periculum imminiret , ne ad rupturam uenae pectoris deueniat, immo

omnia habet requista ad id pronuntiandum, habet dolorem in pectore flatu afur materia, et augetur discultas anhelitus in motu, ideo periculum est non paruum,ne sanguinem expuat, ideo quando se casus

Heri haec prognosticari debetis quod erit longus dis,

sicita, et cum periculo,ne incidat in rupturam lienae. His omnibM recte confideratis tunc ad curam accere detis,et ea erit prout proposuimu in indicationibus uniuersalibu ,habet iuuenis ille distillationem a captate, et caput mandans excrementa tollim etiam corpus mandat, praeterea lapsum est a temperamento promprio, via mandat,duae indicationes sumuntur, et duo habetis facere primo excrementa in toto, CT in capite redundantia evacuare, secundo caput corroborare, sed totum corpus primo euacuabitis, secundo caput,terratio corroborabitis,evacuabitis autem totum per sanis guinis missionem primo,per pharmacum secundo, quia cum pituita per uenas: defluat opus est phlebotomia,ttim ratione euacuationis, in elisi ratione aversionis, propter periculu rupturae uenae,et quia humores sunt extra venas, via pituita in ventriculo est, et quia citis put excrementosum est post uniuersalem euacuati

' nn iij sic ig