Io. Baptistae Montani Veronensis In nonum librum Rhasis ad Mansorem regem Arabum expositio. A Valentino Lublino Polono, medicis posteritatique eorum fideliter communicata

681쪽

C A P. I . sso tuis repercutientibus, praeterea fi uolueritis repercilistere,necessemu erit vi utamini astringentibus,astrinis

gentia autem asti ingunt pectus, et faciunt disculta, teni anhelitus, et prohibent sputum, quod maxime nocet aegris: ideo licet in omni inflammatione qstalenus inflammatio in principio debemus uti astringentibus, ratioue tamen loci allecti et materie ueneriose nunἀquam est faciendum,ut in pleuritide,tertium quod erat faciendum erat euacuare materiam fluxam in isto principio principiante::Galenus tamen in secundo de febribus ad Glauc.ait nihil deterius esse, quam in principio inflammationis uti euacuantibus, ac aperientia bus,qualia sunt ea,quae euacuat a loco, quia tunc plus de materia trahimus ad locum inflammatum, et facit humorem magis putrescere, et extinguitur quandoisque membrum et suffocatur eius calori. ideo in priniscipio principiante cavebistis a fomentis, et ab euacuantibus a loco,ita ut in huiusmodi principio principiunis te una tantum fit indicatio operandi,auerso, et caveatis a repercutientibus, et ab euacuantibus a loco, craperientibus,quoniam utrimque institissimum est : sed dicet aliquis uestrum, hoc quod dicis contradicit a thoritati Hippocratis qui et ipse in secundo de ratione uictus in acutis in principio principiante iubet ca lida et aperientia loco applicari ut fometum ex aqua calida,quod habet vim aperiendi, et euacuandi, et applicat in principio,ergo male dixisti, quod in princia pio inflammationis non debemus applicare spinens

682쪽

i i DE PLEURIT IDE perientia, et euacuantia a loco: At legatis Galenum in commento, et uidebitis ipsum dicere, quod huiusmodi fomesita, quae in principio applicantur sunt potius tentandi gratia, uia materia poset ese tam pauca mi paucus admodum fluxu siet nulla plenitudo in corpore, et tunc pos elis statim in principio a loco evacuam re, uia id quod fluxit indiget euacuatione, et evapoaratione: Si igitur non fuerit periculum, et nova mare teria fluat ad locum tunc raro poteritis, et a loco euacuare, et aperientia applicare: sed ubi urget dolor, et totum fit repletum, et fit periculum, ne materia noua ad locum fluat, et inflammatio augeatur, tunc .sinebitis deo bene dicebat Hipp. Et fi non iuuerint

fomenta, fatim removeas, et accede ad totius evacuamcuationem, et fic authoritas Hippocrdiis non est contra nos: ideo in principio inflammationis stante plerusituditie in toto nunquam a loco euacuabitu , sed pomtius repelletis, nise fit quod impediat. Et hoc quanatum ad indicationes, quae a principio principiante si mutitur: quantum uero ad principium secundo modo dictum , quod quidem est totum istud tempus, in quo nullum apparet vestigium concoctionis , concoctionis autem inditium est in ipsa pleuritide Putum ipsum, quia cum in sputo apparet aliqua concoctio tunc non futurus ampliaes in principio. sed in augmento, et hoc habetis a Galeno primo, et secundo de cris, Urina non indicat concoctionem quae fit in pleuritide, sed de ea quaesit in uenis, et per consequens de febre, antea

683쪽

C A P. IX. yssi quam igitur appareat vestigium aliquod concoctionuin sputo in ipsa pleuritide illud dicitur principium, pleuritidis sed quas indicationes dabit nobis istud principium dico quod se haberet eas oonditiones,quas habebat principium principians daret nobis easdem indicationes, sed quia contingit in isto principio contra alia tempora morbi,ut materia iam si fluxa, non ammplius fluit,sed pertinaciter adherent, ita ut non positconcoqui, nec abstergi, sed cruda, incoctas permanet, scut in cura Anaxionis dicemus, cum igitur materiast iam fluxa diuersas dat nobis indicationes, se enim fit cruda et fimus in principio ad concoquendum ipissam accedemin et quid faciemus cum moderate caliadis et humectantibus procedemta, ut cum omentis a Caleno propo tis,cum aqua calida, furfure, et oleo decocto in aceto,cum decocto ex omino, Sisamino jaliorum alboru, Chamaemeli,semi.Cherui, mini, Foenigraeci quae omnia primum caliditatis gradum non excedunts uero pertinacius adhaereat materia, et impacta fit quia scitis cum materia est frigida valde, et

crassa in oleo impacta, quod indiget concoctione, cum his quae secundum caliditatis gradum accedunt:ideo accedatis ad emplastrum de omino, et huiusmodi, cum

uero vultis concoquere accipietis ea, vae non excedunt

primum gradum caliditatis, sed cum materia fuerit crasa, impacta, pertinaciters, accedetis ad Moerrha et Bdellium, et Ammoniacum, quae calida et cca sunt id tertio, et vim sonooquendi, ex maturan i materias m mpactas

684쪽

impactas in loco habent: Et talia etiam erunt constactio ex iride, Marrhubio,oleum etiam istu quod peros sumitur.famigd. dulcsem. lini confert, illud quod dicunt a proprietate occulta trahere pulvis ex dente Apri:an uero id faciat a proprietate occulta non possvn ji uobis asyrmare . sed debetis semper quantum

potestis fugere istas proprietates occultas, et maximme cum non positit rationes habere: Vos igitur scitatis cum si os, et ficcum ad modum, ideo huiusmodiosa in aegritudine a materia crassa pendente conuereniant, Unde dicunt craneum humanum Epilepticis conuenire,quia exsecat cerebrum: Cum igitur dens Apristos durisiimum habetincitatem, non ex perantem, Aut quum plurima astringetia habent, cuiud indicium levitas Illa, et candor, et albedo illa: habet praeterea

partes terreas permixtas cu humore aqveo,et aereo,

et ista sunt adeo connexa,ue faciant collavitatem partium, et tenuitatem substantiae, ideo interius asumis plum exiccat, ' cu locus habeat materia impactu, se adhibeatur res exiccans tunc facit quod inflammam tio et materia illa tumefacta, et extens contrahitur, et exiccatur, etfic non ampliu3 facit solutionem continuis placebit ita uobis per causas speculari faciatis, et ista sunt,quae posunt dici de principio, quocunque

modo dicto,indicationes vero ab augmento sumuntur, scitis naturam augmenti, in ipso enim incipiunt apis parere na concoctionis , et Puta incipiunt excerani, tunc indicatio oritur , quod roboranda st uirtus,

abstergena

685쪽

C A P. IX. 33 aisFregendum est sputum incidendums, atque praeparandum: Naturam autem roborabitis cum moderate

nutrientibu3,cum leviter abstergentibus, et incidenistibus ideo Galenus et Hippocrates apparentibus sis gnis concoctionis exhibebant ptisanam, et Oxome ut habeat nutrimentum, et mn abstergendi, et humestandi,quia ex re humida actu et potentia facilitatur statum,quod facit ptisana: Ox mel vero dilutum non asperum exhibeatur,ut abstergat,incidat, et mundiscet: et corroboramus etiamanaturam, quia natura fidebet expellere materiam per icim indiget magno

motu,ideo opus est ut fit ualida, quod fit praeparando humores:sed dicet quis ex uobis uidetur male factum exhibere oomel mul cum ptisana: Dico quod non solam exhibetis, sed prius exhibebant ptisanam, et

ipsa concocta postea omniel Herebant, ita ut ovis mel nunquam inueniret ptisanam crudam,neque ecolim tra: Et Avicenna Heri rationem ineptam quidem in

quarta primi cap.de aqua hordei, et de s rupo aceritoso quia oramel appellat si rupum aceto um, et dicit quod non sunt fimul exhibena a quia acescunt in stoamacho,quia acetum facit acescere pii nam, igitur captisana non audent isti adhibere ominet, neque acerutum,deque vinum propter illam authoritatem,sed Galanus primo ad Glauc. conficit ptisanam cum aceto,ut melius penetret, et ratio asignatur a Galeno in tertio de ratione uictita commento 3 s. scitis inquit ibi,

quod non debemus permiscere redimet cum ptisana quia

686쪽

DE PLEURITI DEquia sunt diuersarum naturarum non possunt conoea ui,nisi cum perturbatione . ideo bene dixit Hipp. et

Caleniri prius uoluit ut diuiderentre, ne facerent perturbationem in uentriculo: et ita debetis cauere a uarietate cibariorum, quia sunt diuersarum naturarum

facient perturbationes in stomacho: Et haec satis sint dicta quoad indicationes, quae ab augmento sumunturi quae uero a statu eadem prorsus sunt,de'runtsolum,

quia omnia in st tu dicuntur augeri, ficut ipsa ooncoahio est aucta,nec indigemus ita abstergentibus, et incidentibus , sed tantum roborantibus virtutem , ut fit potens ad expellendum , et hoc habuit Hippocrates in primo de ratione uictus in acutis uigefimo quinto,

uigefimo sexto, et uige mo septimo uidebitis: Vbi ait quod ubi est aegritudo circa statum ptisanam exhibendam esse non amplita fremorem, vi virtus corroboraretur,et fiat absterso in pectore, et humectetur materiased haec istos perturbant, quia dicunt Galenue dicit circa statum aegros nutriendos ese, in principio autem minus, quia uult nis ox mel f vel solam muta falli, et quandoque cremorem ptisanae: in statu veroptisanam in substantia exhibet, sed dixit Hippocrates alias quod circa statum uictu tenuFimo uti debemus, in principio autem uberiori: sedisti non aduertunt, quantum distrant reliqui morbi ab isto: Nam iste

morbivi pleuritus habet circa statum evacuationes iam factas, et apparet motus naturae,et materia iam

cuncocta est in pectore , oesolum expulsone indigea

687쪽

mas,quae debet fieri a uirtute,ideo debemus ipsum roborare circa statum, qllia tunc indigemus expulfione,

et non concoctione,ideo cum circa statum praecipiunt nutrimenta non esse exhibenda, hoc ideo eJ,ne impradiamu3 naturam ab ipsa concoctione, hic autem materuria est concocta,ideo bene exhibuit nutrimentum coris roborans uirtutem, et cum hoc habetis vim absterrigendi humectandi, et leuiter aperiendi: Et ideo bene' dixit Galenus no chondrus, non far exhibebitur,quia licet chondrus magis nutriat quam pisana, crassebacit tamen humores. Nos autem hoc no indigemus,ideochondrus non est bonus, praeterea non testiculos ga iorum : non ova sorbilia, quae etiam magis nutriunt,

quam pisana,et facillime concoquuntur,no tamen habent uim istum abstergenduet mundiscandi ideo licet

non noceantino tamen iuvant, quia unam tantu ex iis

is operationibus,quibus indigemus, Ficiut,quas omnes a ptisana habemus, ex quo habetis quod in huiusmodi inflammatione in pleuritide cum materia concomesa est augendus est cibus: extra regulam omniu morborum, quia facta concoctione natura quaerit expulisonem,ideo corroboranda est. Sed quoniam sunt aliis qui, ut neq; ptisanam, neq; ox mel tolerant,tum propter debilitatem uentriculi,tum propter alia tunc Galenus loco nisanae exhibet pisces saxatiles decoctos cum Anetho,Marrhubio,et modico salis,nec abhorret sulfcut faciunt Ri,qui dicunt excitare lusim. Verulli est fili maxima quatit te exhibeatur .in parua murrae

688쪽

DE PLEVRITI DE dificat,et c acetum se in maxima quantitate assumeis retur esset mors ted in parva iuuat, ita sal in parua abstergitimundiscat,et sputum facilitat. Si vero ox amel nocuerit loco eius exhibeatis chectionem ex iri, de et Marrhubio hoc modo corincta. Accipiatis rad. iridis drac. it. Marrhubj M. i. et decoquatur in aqua violarum, vel hordei, vel capillorum Veneris usque ad consumptionem tertiae partis, et cum Tuccaro tempidum exhibe, et parum, et saepe:ex hoc habebis coiscoctionem, operationem, prouocationemq; ad tussim, et haec de indicationibus a statu. Quae vero a decliis natione sumuntur sunt, ut magis nutrias aegrum, et ut parce ad uini usum deducas. Vinum enim constri

eo tempore,quia prouocat urinam,facilituis sputum: er haec satis snt quantu ad indicationes, quae sumsinis

tur a temporibus. Quantu uero ad indicationes,quae

a motu sumuntur, quod erat sextum caput facile iit e cognoscuntur. Vbi enim fuerit uelox motus, ita ut terminetur in quarto tenuis imo victu uteris,ubi sunt

fgna concoctionis, et si in prima die sputu apparueririt,et accidentia magna,ratione istius motus,tunc teis

nuti imo uictu uteris , si uirtus consentiat, et regio permittat, sola mulsa um ad statum,in statu uero ad ptisanam accedas. Quantum uero ad indicationes,quae a termino praecognito sumuntur, quantu faciant uos sitis,quia uel resoluitur inflammatio, uel suppurat, et expuitur materia, uel transi ad mortificationem membri etis praedicere astantibus ii termino igia

689쪽

C A P. IX. Ddtur praecognito debetis esse cauti, et is Lesunt indicrationes, quae sumuntur a morbo, habet illa septem capita,quae audivistis Quantum uero ad indicationes, quae a loco octo sumuntur: ipse confideratur prout habet talem,uel talem substantiam, ut uerbi gratia, sest neruelis vel carneus, vel in ebransilis,modus etiam

substantiae, an durus, seu solidus,an laxus seu mollis:

complexionem etiam eius confideretis, et cuius opem

rationis fit,an nobilis,seu ignobilis, cuiusq; sensebili, latis,an multum,parum uestii bilis,ac insen bilis. si, tus etiam confideratur,an in profundo, an in superfocie fuerit,an prope,an remote,uias uctuss quos habet perpendere debetis, et per quas uias pos it eo purgari:praeterea,quas colligantias habeat. Quantuta primum, substantiae nemeae, et durae, et exalimguis fuerit, scitis quod remedia, quae debent applicari dicuntur ese tenui fimae substantiae, ut posint pene, trare, fi debent iuuareret=c a substantia membri,eliis cietis indicationes, ex quibus scietis medicamenta, et prognostica,quia se fit locus as ctus nerueus, et mare teria ui ida scietis,quod aegritudo erit longa,quia irrateria non potest facile extirpari, ideo sub tantia membri dat uobis indicationes prognosticandi. Sed praecipue confiderabitis sub tantia ipsem membri,' temperaturam,quia scitis esse regulam Galeni quod exacte teperaturam inebri debetis cognoscere, quia per tot gradus ei occurremus, per quot a proin prio temperamento reces erit: praeterea membrum

690쪽

DE PLE VA ITIDE. Fctum nequaquam curari potest, nis sciueritis cita ius temperaturae fuerit: ut naturalis temperatura membri fuerit calida, et ficca, et refrigeratum fuerurit minori restigeratione indigemus, quam fi natura, iis eius temperatura fuerit 'igida, et ficca. sed cumpleuritis fit in membrana, quae 'igida , et ficca est, quia uos sitis quod omne membrum exangue stigia

dum est,et quia membra ea proportione a caliditate

secedunt,qua ratione secedunt a sanguine, quia Galeisnta in primo et secundo de temperamentis dixit sanguinem esse calid imum , in secundo dixit bilem esse sanguine calidiorem, sed nunc non est tempus ea probequendi. Omnia igitur membra, quae sanguine priuantur 'igida sunt, quantum vero ad qualitates

pastus membrana est ficca,non multum tamen. Nam scitis a Galeno in de temperamentis ex Avic. prima

primi quod inter omnes nostri corporis partes ficis, smus est pilus,in secundo loco sunt ossa, in tertio carthilagines,in quarto ligamenta, et chordae,in quinto membranae,et tunicae venarum,in sexto nerui duriore

res,in septimo nervi molliores,qui nullam ficcitatem, et humiditatem prorsus excedentem habent. Memis brana igitur ficca est in gradu tamen remisso valde. sed cum fit talis temperatura debetis callere ne mutatum calefaciatis, quia deduceretis huiusmodi membruad aliam intemperiem, ideo propriam temperaturam debetis exacte perpendere. Membra enim talibus inis digent remediis,ne ad contraria deducantur,cum igim