De adiectivis materiem significantibus quae in prisca Latinitate suffixorum- no- et- eo- ope formata sunt

21쪽

cava caerula candent. tqui lautus quoque semel ormam caerulus adhibuit Rud. 26 sq.: Nempe equo igne per vias caerulassistis vectae' ubi quamquam caeruleas traditum est, tamen caerulas legendum e8se e metro apparet. Sed illa oratio, qua sacerdos tolemocratia mulieres advenientes Palaestram et Ampeliscam all0quitur, tanta gravitate insignis est, ut Plautum genus dicendi sublime comice imitari voluisse manufestum sit. Legimus autem

in Ennii annalibus l4-5l8: Et tum sicut equus qui de praesepibus artus Vincla suis magnis animis abrupit et inde Fert sese campi per caerula laetaque pratu, Celso pectore saepe iubam quassat simul altam Spiritus eae anima calida spumas agit albus es Hom. Z 506 sqq. et Verg. Aen. X 49 sqq.) rg hanc imaginem omericam equi campi per caerula laetaque pratu

fugientis lautum ex Ennio ad navem per mare Velientem comice transtulisse et adiectivo caerulus Enni auctore usum esse arbitror. Formam caeruleus antiquiorem esse iam nemo negabit.

Denique singulare est nomen testudin-eus; nam hi haud scio an suffixum eo- , cum ad substantivum animal denotans accedat, in fines suffixorum ino et io transgredi videatur. Neque enim iure dicere possis hac peculiari Drmationis ratione Romanos formam testudininus, quippe quae male sonui88et, evitare voluisse. Habemus enim apud Plautum

ipsum Rud. 598 adiectivum hirundininus, apud itiniumcom. 7 femininus, femineus autem apud Ciceronem demum poemat. ID 39 ), apud Varr0nem asininus. Sed ut illam

causam aliquantulum effecisse concedamus, primaria certe causa est alia. Plautus enim cum uelionem senem Staphylae anui

minitantem facit Aul. 49 Testudineum istum tibi ego grandibo gradum, similitudinem indicare voluit istum tibi grandib0 gradum, qui est tamquam testudinis. Deduxit igitur ut ex

22쪽

Plauti tempore signiscati0ne usa est hac satis Sehildpat ver- fertigi , quam n08 legimus primum apud Varronem. Quod si verum est, apud Plautum etymologia quaedam p0pularis subest. Accedit, qu0d exemplum plane simile habemus, in quo lautus non suffixum eo-, sed suffixum ino adhibuit, quamquam similitudinem signiscare voluit. Nam Men. 888 sene medicum lentius incedentem inclamat move formicinum rudum i e gradum, qui est tamquam formicae. Verum huic adiectivo nomen in a vocalem exiens subiectum est, a quo Romani non ita saepe adiectiva suffixi eo ope formare soliti sunt

II. De contaminatione sussi Xorum no et fo-.

Quoniam pro suffixo mo Iud0germanico iam aetate litterarum Latinarum ineunte semper suffixum eo ad adiectiva materiae formanda adhibitum esse vidimus, nunc explicare c0nemur, quom0d seri potuerit, ut suffixum eo- cum sussio-NO in neo contaminaretur. Hanc progressionem etiam nunc perspicere OSSumUS. Iam supra p. 3 tribus illis suffixi gradibus Osthos sanis -aiNO- -mO-, ins Ind0germanici tamquam formam primigeniam suffixum no materiem den0tans adiunximus. Ac primum quidem hoc servatur adiectivo ahenum umbr. hesnes i) cf. ii an ava Oh aena -), cum ad nomen ae e tempore, quo holastismus quem vocant nondum exstiterat, suffixum-eo-, quippe qu0 e stirpibus o vocali terminatis evasisset, addi non p0tuerit. Hoc adiectivum henus 'ahes-nos seX aere constans invenimus apud lautum Pseud. 656 nussi ahena), ruc 54 vasum ahenum), 274 ahenos nutos), et apud Ennium anu. 5ll crateras henos et in senatus c0nsulto de Bacchanalibus anni 86 a Chr. n. CIL. I l96: in abolam ahenam). Praeterea n0men ahenum substanti-Vum neutr. gen Solum nomine vas omisso in prisca Latini-λ R. v. tanta l. m. I p. 6 p. 273, II p. l.

23쪽

tate exstat legiturque apud Plautum Cas. 22 unum ahenum), Pseud. b face plenum ahenum sit coco , apud

Catonem de gr. X , XI 2, XII l, LXXIX), apud Caecilium 69), apud Titinium l28). Sed cum Plautus nulla alia

forma nisi alienus, quam testimoni senatus consulti de Bacchanalibus comprobatur antiquiorem esse quam formam Iὶeneus, sive adiectivo sive substantivo utatur, tamen iam Cato X substantivo ahenum suffixi eo ope adiectivum ahen-eus deduxit i). Exstat ahen-eus ahenus se aere ODStRDSein Catonis de agricultura libro una eum vocabulis orbis X ,

CUI CVIII, apud Lucilium sat 77740rrupte), apud Auctorem ad Herennium rhet. IV 2, 8 bacae aeneae)

Deinde suffixum no materiem denotans adiectivis populnus 'populi-nos, lignus 'ilec-nos, salignus ''salienos servatum est. In adiectivo populnus autem cum accentus in syllaba antecedente esset positus, i vocali per sync0pam evanuit. Reperimus populnus e materia populi constans e Plaut. Cas. 384 populn sors, lignus ex materia ilicisc0nstans et er Ad 585 lectulos lignis pedibus, et lignum seX materia salicis c. et Cat. de agr. XX l cuneis salignis. Sed his quoque in seruiis eodem tempore quo in forma ahenus . . fere saeculo III a Chr. n. exeunte ussXum no cum altero illo eo in neo contaminatum esse videmus. Neque dubito, quin haec pr0gressio ab adiectivis ahe-n-eus et lig-n-eu' quorum n littera cum suffixo eo confundebatur, initium ceperit. Accedit, quod i-lignus et sa-lignus formae ligneus mirum in modum similes sunt. Itaque Cato usurpat formas popul

XXX, LIV 4, frondem iligneum V T, XXXVI 2, LIV 2

λ Plaut. Truc. 72 habent codices A aeneas, in margine addituni aeneas litterarum vestigiis iam non satis claris v. Studemundi apogr.), Pal. advenias; UsSingius, quem secutus est eo, hunc versum delere vult, tenent oelget Schoeli formam aeneus Plautinam non Sse omne editore consentiunt. Quamquam quo iure dubitari potest conferas, quae Supra p. 1 de adiectivo caerulus a Plauto Ennio auctore semel adhibito exposui.

24쪽

vectes iligneos XXX l, subscudes iligneus XVIII , ligneae virgae XXX l, serticis saligneis XLIII l). Iam his formis

adiuvantibus primum terminatio νιeo facta est novum suffixum cuius ope formatum est quer-neus' 'quere ψ-neos

Cat. de agr. V 8 XXX XXXVI 2, LIV 4 frondem querneam XXXIX materie quernea); deinde in lege parieti faciundo anni 05 a Chr. n. λ CIL. I 577 col. II in. 9sostibus aesculniei ex materia aesculi constantibus)legimus forma autem aesculnieis pro aesculneeis posita est δ). Ad imaginem autem adiectivorum populneus et aesculneus adiectivum ficulneus a Catone creatum esse de gr. XXX

et IV 4 frondem ficulneam XXX l: virgae ficulneae, XXXVII 5 ligna ficulnea, I ramulos euineos iam liuisclide nominibus at sus . no ope 0rmatis p. 32 constituit; etenim siculneus a deminutivo sicut derivatum esse nullo m0do probabile est, qu0d id nihil signiscat nisi lileines eige et v. Plaut. Stich. 690 hoc convivium sit pro opibus nostris satis commodule nucibus, fabulis, siculis). Tum formati0nes lignus salignus et ligneus iligneus saligneus Xitus gno et gneo praebebant. Qui cum ad stirpem abiet accederent, abie-gnus et abie-gneus abiete sactus exorta sunt, quorum illud

sine dubi antiquius est hoc nam illud et apud Plautum Cas. 384 sors abiegna et apud Ennium scaen. 247 abiegna trabes et apud Accium trag. 26l stipitem abiegnum invenitur, hoe in lege parieti aciundo CIL I 577 col. II in. 3 anti- sagmenta abiegnea, in. 4: percula abiegnesi). Quod eadem in inscriptione etiam abiegnieis c0l. I lin. 9 legimus itemque col. II lin. 9 aesculnieis, illam i cum Thurneysen ' ita interpretamur, ut e vocalem ante ei pristinam in i transgressam esse statuamus, quemadmodum in 1 0rmis et iis, eis,mieis CIL. Ι 8 meeis aliisque factum est. Ceterum his sormis abiegnus et abiegneus, cum eorum e Vocalis antei Exemplar, quod nos habemus, quamquam non primigenium, Sed aetate imperatoria restitutum est, tamen tam antiquam orationem ordinationemque dictionum praebet, ut non dubium sit, quin accurate sit redditum es. legand Die puteolanische auinsoliris'. ann phil. Supplem. XX.

25쪽

conSOnas gn non in i abierit ses ilignus 'i leonu 'ileo- nos), demonstratur verum esse id quod Lutschi c0nstituit, Romanos p0st i 0calem n0 m0d i brevem in sed etiam longam in e dissimilatione transformavisse. Neque igitur Brug- mannus y aliique ' negare debebant n0mina li-enus et unien ex ali-inus et lani-in originem ducere ε). Reliquum est, ut de ea f0rmatione, quae praeter eaS, URSiam pertractavi, in prisca lingua Latina exstat, uberius dicam. Complectitur autem formas has fugineus ex fago ortus et Cat. de agr. XXI 5 materia fuginea, oleagineum se olea ortus ibid. V et XXX eodicillos oleagineos, XXXXVII l seminarium oleagineum, XXXXIII 2 eupit oleuginea, XXXXV l talea oleagineuS, XX 2 orbes oleastinHOS, vitigineus ex vite ortus ibid. XXXI 3 surculos siligineOS, abiegineus ex abiete ortus abiegnus, biwneus)in eadem lege parieti faciundo CIL I 577 e0l. I lin. 9:

trubiculas abiegineus β), fabastinus ex ab ortus Cat. de agr. IV 2 acus subvinum BolinenSpreu . Quas terminationes Lutsch l. m. p. 28 sq. tractavit, cui eg quidem non omnino assentio. Dicit enim vir ille doctis simus terminati0nes gino et gineo adiectivorum oleastineus, vitistineus, abiestirieus, fabastinus - omitto apri nus

Plaut. Pers. 30 et oen. 579 et cupresistinus Epid. 8

λ l. iii p. 3 sqq. Vollutollers Jahresbericli V p. 60, A. L. L. XII p. 20 Sq.' Sitgungsbericlite dei sactis Ges der Wiss. 1900 p. 408 sq. δ R. v. Planta . . L. XII p. 36 sq. cf. qui kutschii sententiam probant Exon Hermath. XIII 1904)p. 15 sq. et Collit BB. XXX. cf. iligineus apud auctorem Queroli Di donin iligisιeis foribus.

26쪽

Verg. OV., 0r. l. et mugin-eus Sedui carm. I 203, Venant. Fort. it. S. Mart. II 276). Verum ex his adiectivis apud scriptores antiqui88im08 non reperiuntur nisi ferrugin-eus et sit in eus. Itaque quamquam tales formas exemplo fuisse non praefracte negaVerim, tamen aliam viam ingredior. kutschenim in editi0ne, qua tum utebatur, apud Catonem de gr. XXI 5 formam liginus legit, traditum autem est fugineus, quod ellius in editionem, quam curavit, recepit tum vero fustinus a Vergilio demum in linguam Latinam translatum e88 Supra p. 24 l. compr0bavi Iam ab illa forma fugineus in adiectivis oleaginqus, vitigineus, abiegineus enucleandis prosciscendum esse mihi videtur. Nam ubi primum illud suffixum neo ad stirpem ligo addis, en habes adiectivum fugi-neu f o-neus. Hinc terminatio stineo ad stirpes olea et viti adiuncta est, quippe ex quibus difficile esset

sive suffixo neo sive suffixo eo qu0d quidem ad oleam attinet adiectiva formare. Qua ratione led-gineus et vi K--gineus nata sunt ). Longa autem vocalis a m oleagineus aut

illa est, qua olim stirpes primae declinationis terminabantur, aut ad exemplum illius d 0ngae, quam fagineus ante exitum -gineo praebet, posita est. Deinde ad imaginem adiectivorum fugineus, ole ineus, vitigineus ex formis abiegnus et abiegneus, in quibus producti e vocalis consonantium nconiunctione effecta est qua pr0ducti i vocalis in formis

ligneus iligneus, ut Neu8, 10rma abie-yineu creata est. Postquam hoc modo adiectiva in stineo eXeuntia nata sunt,

secundum responsionem SuffiXorum Neo et no eiusmodi

qu0que adiectiva formabantur, quae in stino exirent. Sie exortum est fabu-ginus ). Sed analogiam per qua via processisse arbitrer, optime perspicies ex hac tabella, qua nulla exempla continentur, nisi quae apud script0re antiquissimo inveniuntur.

28쪽

III. De adiectivis suffixi eo ope ab arborum vocabulis deducti S.

Etsi suffixum no diutissime in adiectivis Latinis ex arborum vocabulis derivandis Valuit, sive integrum, sive, ut fere sit, cum novo suffXo eo contaminatum, tamen hoc quoque loco moveri coepit. Haec progressio, quae iam aetate Plautina incipit, primum adiuta esse videtur illo genere, ut ita dicam, secundario adiectivorum materiem denotantium, quae suffixo eo ope ex plantarum vocabulis deducta sunt, ut aliquid ex compluribus eiusdem generis plantis constans signiscaretur, dico adiectiva loreus, virgeus, ru8ceu8, caudeu8, iunceus, lineus linea), Scirpeus, Furteus, quae iam supra p. I sq. pertractavimus. Huc accedit, quod nomina arborum etiam materiae arborum vice fungi 0terant quare ubi aliquid ex alicuius arboris materia constans denotari opus erat, ex ipso arboris vocabulo adiectivum suffixi eo ope formari poterat qu0m0d ex ligno lign-eus. Hoc eo acilius fieri poterat, quod plurima arborum nomina stirpem o vocali terminant populus, pirus, mutu8, pinus 60rnu8, lauru8, uinuS, fustus, ulmus, prunus, cerasi 8 alni S, fruininus, corulus, aesculu8, cupre88u8, cedrus, morus, Sed acer, acacia, tilia, eiula, uae,ileae, lariae, aliae), suffixum eo autem, ut Supra Xp0Sui, ab eis stirpibus riginem cepit. Quomodo autem ille transitus sactus sit, forsitan cognoscamus adiectivo ut meus, quod apud scriptores antiquissimos omnium adiectivorum, quae suffixo - eo ab arborum vocabulis sunt derivata, saepissime invenitur. Hoc quamquam illo suffixo ex ulmo deductum esse p08Se negare nolumus, tamen haud scio an opinio quaedam mea alio ducens speciem probabilitatis habeat paulo maiorem. Etenim cum Cato nullis aliis formis nisi popul-neus et i-neus utatur, formam popul-eus autem Ennius demum metri lege coactus finxisse videatur ), forma vero -eus aetate argentea demum reperiatur, quamvis eae omnes ex stirpibus o vocaliterminatis descendant, inde concludendum videtur suffixum

i v. p. 35.

29쪽

-neo in adiectivis ab arborum nominibus larmandis prius adhibitum esse quam suffixum eo simplex. Itaque c0niecerim etiam formam ulmetis ex uim i)-neos originem ducere. Enimvero vocalem i opprimi potuisse e formis quer-neus 'querci-neus et populneus' 'sopuli-neus apparet. Iam in eo quod restabat 'ulmneus, tres hae consonae contiguae erantlmn. In hac autem consonantium coniunctione c0niei ultimam abolitam esse. Quam in sententiam si inquirimus, eo iuvamur,

quod Iohannes elimidiius in libro, quem inscripsit si ritikder Sonantenthe0rie et Reimar 895 p. 87 sqq. demonstravit. Qui vir d0etus constituit in linguis Indogermanicis c0nsonantes

in ri sub quibusdam condicionibus, quas hic mitt0, transgressas et post vocalem, si modo mutatae essent, eadem lege atque p0st consonantem transflarmatas esse i). In linguis autem Europaei consonantes mn non mutatas esse nisi post syllabam longam et in formis Domini Graeco παλαμη reSpondentibus. Mutationem vero ex syllaba 0nga praecedente aptam esse, id linguis Italicis manufestum fieri nam p0st vocalem longam in v0cabulis vere Latini cons0nantes mn Semper in m e88 transgressa velut in rumare rumen), sublimis

lingua Graeca translato in n- prunum); post brevem autem vocalem consonantes mn integra apparere dumnum, alumnuS, autumnus, columna, Sim. α; l. m. p. 3 Sq.). Igitur Selimidiius Latinum exemplum, in qu syllaba praecedens longa est positione velut in gr. 20aoελ 10 saελμα), zΠεργι0ς οπερ μα Sim pro η-zελ:1v0ς η-σπερ 1v0ς 0Siti l. m. p. 93 Sq.), proferre nullum potuit. Haec lacuna, quam nisi vocabulo salma Xplere n0n potuit, n0mine ulmeus, si modo id ex 'ulm i -neos derivare licet, expletur. Verum ne hoc quidem satis sit, nisi simul alia exempla Latina afferri p0ssint. Talia mihi quidem videntur esse nomina haec:

deduco. i l. m. p. 120 Sq.

30쪽

Sed priusquam ad rem ipsam dem0nstrandam aggredior, primum quidem sussXum mo primarium XStare iamque in lingua primigenia exstitisse non negamus; nam hoc cum in ceteris linguis Indogermanicis invenimus tum in Latina idque in nominibus his: fuma, quuma, rumu8 luma trlima, hismus, timus Schiel et, limus Schur dei Opi et dieneret, lima, qmu8, finium, HimV8,dumu8, fumu8, 9lumu, pluma, rumuS, Struma, ima rimu8,pbmu8, pomum, stemma, amma, mamma, uimuS, armuS, parma, 0rma, turma, 0rmu8, 0rmu, sirmus. Nam ceteras linguas si conserimus, fieri n0n potest, ut

fα-m gr. η-μη). Quare etiam verba arma et culmus et almus illius mo ope formata esse possunt. Quamquam haec nomina tum demum recte terspici mihi videntur, cum ea pristina participia praesentis medii vel passivi esse Suspicamur. Cuius modi participiis imi mandis suffixum meno i Serviebat. Tales formati0nes in Latina quoque lingua sunt servatae Velut leg-i-mini gr. 27-ό- μευ ot λεI-ὀ-μεναι Sc estis Sive este i), fe-mina ' fe-men a radice hὸ- 8augen , quae inest in fe-tus, fe-EX, -lius ' fe-Hu8 gr. 8-λυς, θη-λη l. ,

Veri, calvor, alia, quae exempla Bechstein Curi stud. VIII, p. 378 sqq. de nominibus Latinis sus . erit et mino ope formatis Diss Lips. 875 c illegit. Iam vero mirum est, quod lingua altosluvie pro suffixo-meno suisXo mo ad participia praesentis passivi derivanda utitur itemque Lituantea ad participia futuri passivi, cum lin

i Id valet certe de forma indicativa imperativum autem infinitivum priSeum in mena exeuntem gr. γ-ε-μεναι esse achernagelio Ver-

handiungen de 39. Philologenversam inlun etu urich 887, p. 282 plerique assentiunt cf. Brugmania, . . II p. 155 sqq. LindSay-Νolit, i. m. p. 13) Quamquam quam vere id fiat, dubito.' cf. liuiscli, Volsinollers Jahresbericli II p. 50.