Antonii de Haen ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones pathologicas

361쪽

S. 229. PHLEBOTO ME. 357 revellendo, multos morbos seminarum tollit derivando.

Inminutum prae conpressitone Calorem resuscitat, restis tuit calorem majorem , nimio adtritu generatum , refrigerat. Simul tamen mutatione miras profert nam agit

directe in vitalem liquorem, in facit mutationes, quas vix conprehendimus ultos videre est, quibus Vix uncia una alterave sanguinis demta sit, quin frigescant, sanguinis fluxus subsistat, sudor oriatur frigidus, cadant in syncopen irum est quomodo ordine haec sese excipiant. ultoties mihi in juventute mittendus fuit sanguis triginta annos natu eram, ante quam talia a v. s. pati destiterim caeterum antea fere semper id expertus sum Primum omnium anXietassentiebatur ad praecordia' velut thoracis inmobilitas rium oculorum caligo vertigo aliquando tum saepe vomitus, frigus omnium, sudor frigidus, pallor uinmus incipiens animi deliquium per pauca minuta. Adspersa aqua, sumptoque vino intra quadrantem horae restitutus eram. Aliis vicibus contigit, ut v. s. strenue sustinerem, sed quo momento vulnias Clauderetur, Omnia mihi illa symptomata contingebant idque plures habent eo momento. Nec refert, II pede secueris, an in brachio, venam semper id illis contingit. Igitur non potest a defectu spirituum oriri , nam v. s. brachii plures generari spiritus oportet , copiosiori sanguine ad caput relato. Non potest a conpressione cerebri prae nimia copia sanguinis nasci; nam iuri L pedi plus a capite derivatur. An igitur uno tempore oriretur a conpressione cerebri, alio tempore ab defectu sanguinis ad cerebruma Non videtur e cur enim Plures egregie sustinent, s. tantum animo linquum tu momento JAt si vulneris Et cur plurima Iars

362쪽

358 PATHOLOGIA. hominum validas . s. innocue ferundi sumus machina nobis ipsis plane incognita, quatumcunque nos illani intelligere autumem US f. 23O Indicatur X a copia nimia nam tunc fiunt ea, quae ad . 228. dicta . Sanguis Conis pingitur ita , ut globuli alias adsumere figuras cogantur e vasa distenduntur ita, ut et alt1citatem amittant; in . et Abel istentia nimia cordi nata per humores,' si obstructa feres sim vallarum extrema, Vel si citra notabilem obstructioiaem mole moUendorum maJor est quam Uasa loc 3re fore queant, cor debet adlaborare multum ut moveat illam molem humorum hinc tandem vires coral infirmantur, Quum secretio spirituum cerebelli a Conpacto sanguine fiat minor. Debilitatum cor mole Cruoris Obruitur, i per eamdem repletur, extenditur Haec vera origo anevrysmatis ore Vel si cor vires servet utcunqueis arteriae resistant, Vasa majora Cordis proximam vim excipientia distenduntur in sacco aneVrySmaticos.

Si coris arteriae non protinus debilitentur, ma-aret item inter coris arteriarum fines conpressio magna sanguinis, unde lentescit a conpresistone sanguis polyposusque fit hinc rariori casu horrendi illi polypi adcreti cordis parietibus per reliquam vitam tot anxietates producentes demum mortem inopinam, dum polypus ille ictu cordis abruptus, ad vasorum majorum extremitate ducitur: Ide Rat meden L, Tom. II de Pol is omnia haec v. s. solvit; si non, quo letum est, modo, aut pr arteriaeve 3ut 4nguis, degeneraverint.

363쪽

3 A motu subfocato per nimium tumorem

copia, et a rarefatilisne, natum in arteriis Haec Corporis conditio bene Consideranda, haud sane infrequens. SYDEN Η ΑΜ Us in ulcerrimo illo opererschedula monitoria de noνα febris ingre Oa, multus est in probando , quod debilitas illa instignis, quae malignis dictis morbis ab initio adest, oriatur non praecise ex Virium defectu, ut vulgo creditur, sed ex violentia morbi Vitam subprimente. quae debilitas moX, dum vi morbi per . . parum fracta lit., cuiu rei experimentum, inquit, haud vulgare ob- currisse mihi memini multis abhinc unis in juvene

quodam, ad quam accersebar. Uamvis enim ferme animam agere videretur ille , calor tamen in externis corporis partibus ita ad tactum sentiebatur temperatus, ut fidem mihi derogarent adstantes amici, quoties adserebam, eum febri laborare quae ob sanguinis obpressionem cuju mole , exitu negato, quasi strangularetur se explicare, ostendere palam nequibat quodsi venam inciderent, febrim illico satis violentam statim animadverterent. Aperta Vena, sanguine paullo copiosius educto, emicuit febris, qua vehententiorem mihi nondum Videre contigit, quae non nisi tertiae quartaeve phlebotomae cessit. Hinc cadit argumentum eorum , qui ne in peste v. s. fieret, ex illa veluti contraindicante debilitate argumentabantur. Immo potius experientia sydenha miana indicatυ eo manifestius.

4 Fere sub priori conprehenditui in priori motus torpebat a tumidia UIS, in posteriori vasa praecopia paralytica fiunt. 5 A sanguine nimium densatos citra inflammationem, quod vel a nutrimentis nimium condensantibus,

aut a nimio i tu dimatis subtilioribus, Vel a copia

nimia.

364쪽

6 Ab eodem nimis coeunte inflammatoria, aris 8acea spissitudine. 7 Aut nimium in spissato quod fere idem. 8 Ergo in inflammatione cruda. 9 In febri licet non semper copia nimia adsit.

Est enim saepe acrimonia tanta, ut motu inde natus rarefaciat sanguinem & brevi vasa minima destrueret. Io A calore nimio per omnia asa si . . indicatur is frigus extremorum adest , nunquam fiat; calor per omnia semper permittit. Hic calor per universum corpus dirimit litem, dum indicata v. s. in dubium vocatur in Consultatione.

II A nimi in unam partem, ut in inmorrhagiis is saxionibus haemorrhagia nata e naribus, ex utero, pulmone, sanguis iam apertam tenet, qua blata resistentia est , velocius in illum rapitur tunc, si vires adhuc constent, revulsio indicatur. In fluxi nibus vero sanguis de corpore non emuit, sed, in quanam Corporis parte conligitur copiosior i adcumulatur, tumidam exhibet illam partem quo inflammatio, audsubsecatio, vel necrosis timendari ita in artubus, ad

oculum.

12 SYDEN Η ΑΜ observata docent, ita quandoque in nonnullis epidemiis nocuisse, profuisse in aliis. 13 Ab atate infantes de senes semper excipimus, nisi re magnopere urgeat. Caeteri lin , si urgeat, non est ipsis parcendum. Infantes a Convulsione febri

acutissima' morte liberavi, dum in dissicili dentitione

V. s. quique prodibat sangui , crustam insammatoriam gerebat. Senibus 7O IO. annorum vena secatur, si vires adtat, summa urgeat inflammatio in pleurit, de Peripneumonia. c. Caeterum . ut dixi, est illi aetati parcendum infantibus enim sanguis est non satis Conpactus, nec vasa satis firma sunt, ut se sustineanta

365쪽

detracta enim ita copia aliqua, vasa reliquam copiam ultra vix amplectuntur disposita enim magis sunt ut dilatentur, quam ut se Contrahant. Senibus vero vasa praedominantur liquidis .magis magisque se contrahunt. Copia liquorum sustinet Parietes, ne nimis arcte se contrahant illici tum copia sanguinis tenet Iura vasa adhuc aperta, quae aliter se contraherent. Demia copia sanguinis majora vasa se adhuc plus contrahunt' obrigescunt, minora Iiquido destituta in fibras mutantur in solida vix amplius a pauco liquido distendi possunt, eaque in liquidum propellendum vi agunt. Mors ex fato senili

sic acceleratur. Casus tamen adsunt, ut diXi, in praesentissimo periculo. maxime, si a v. L consuetuditiaria haud diu adhuc destiterunt. Caeterum media aetas caeteris paribus maxime indicat venaesectionem. A sexu, sexus masculinus videri posset venae

sectionis semineo magis indigus quod sanguis densitor, solida rigidiora viderentur dispositionem inflammatoriam

frequentiorem facere quo de viragines referendae. Tamen rem adtentius introspicientibus adparent feminae

ea plus indigere viris I quod longe majorem sanguinis copiam generent; a quod ejus jacturam facilius

ferant. Debilissimae feminae paucarum horarum spatio saepe decem, duodecim ingentes mappas sanguine terino penetrant rubefaciunt; nisi adesset machina Incredibiliter sanguinem generans, sustinendo non esissent sexus femineus a sui maturitate jam inchoat omni mense adsuefieri evacuationi sanguinis, id quod in viris non obtinet, nisi quibus aut nares, aut haemorrhoides periodice fluunt. A ictu 'duro , aeri a vini generosi plurimo abusu, magis indicatur in morbis, quam ubi victus moderatus' saluber praegressus fuerit.

366쪽

A te perie morbis caeteris paribus, temperies sanguinea' biliosa magis indicant . . , quam aquosa, phlegmatica, aut melancholica in binis prioribus copia boni sanguinis adest, in postremis inopia. 14 A cacochymia , disputatum diu, num in C3- cochymia . Exempla visa utramque sententiam confirmantia. Vena secta fuit cacochymicis, qui hinc amittentes Cum pravo sanguine etiam id quod adhuc bonum , in summam debilitatem conjicerentur, ut moret

bo sustinendo ultra non essent e contrario curatio aqcochymicorum ex eo visa inpossibilis fuit, quod medicamenta intra turgida vasa admitti non pol Oent et ita, ut in iis oporteret venam secare. Hic videtis nunc statum quaestionis. Concludimus, si insignis sit letho

ra Caeochymica , parcam esse faciendam venaesectionem, ut spatium Concedatur Iliedicamentis parcam di-CO , ne Um pravo sanguine simul exiens bonus, ror pus Viribus nimium privat. Quo vero in casu vasa non sunt valide distenta, praestat eXperiri, num medicamenta sanguinem intrare valeant satis, citra evacuationem. 15 Si animus est, corpus hominis decoctis replere ignorum, cacochymia adeo repleret, omnia, ut decocta nequeant admitti, v. s. , alias non indicata, hic indicatur , ut spatium nascatur pro medicamentis, ut vasa nimis a cacochymicis humoribus distenta, nunc evuacuatione facta elasticitatem quamdam recuperent, in noVa medicamenta, bene Cum veteribus humoriebus subigenda, agere melius queant. Idem in omnibus inagui Curationibus locum habet.

f. 123 I. Optima fio lato ulnere , secanduinsifἱ , Iato vulnere, ut possit sanguis multus Xire quia celeritas illa fluxus citam facit revulsionemra incita revulsione possunt vasa obstructum repellere , ut in

367쪽

in experimentis ieeuwerrhoestianis caeteroqui e parvo Uulnere parvus saltus, vel stillicidium, non facit sat magnam mutationem subitamque, in loco adfecto. Sec lud in ficto , non pungendo habentur quibusdam in regionibus elasticae machinae , quibus Vulnus ilifligitur punctim. Faciunto vulnus parvum g si vel parum fortius penetrent, aut venae parvae stat, saepeo obpositum penetrant, laedunt tendines aut arteriam Qui vero lanceola agit ita, ut non Perpen diculariter vulneret, sed ubi cuspide penetraverit Vernam, moX USpidem in anteriora vertendo venam longitudinaliter secet , ille' magnum tutum vulnus facit. 2 In ena libera , magna facile detegenda re'

imota ab arteriis, ei Pis, tendine loca consueta sunt

in brachio vena hepatica, cephalica mediana Μ orres ibi passim sunt nudae, nisi homo vel parum habeat sanguinis in venis, ut venae ViX Urgeant; et nisi venae externae brachii semper stat exiles vel nisi obesitas nimia molem Venarum conprimat. Est semper periculum a laedendis sive arteriis sive tendinibus. Sed periculum hoc variat. In II Edinb. P. a. F. 6.1 17. egregius ONRo demonstravit hane veritaten quatuor brachiorum delineationibus, in quibus quatuor brachiis arteriae varium omnino decursum , divisionemque habent Arteria brachialis si pungatur in v. C, subponit semper expansionem , sive ponevrota bicipitis bracti quoque perforatam huic enim expansioni arteria subjacet. Vena mediana paullo inferius pertusa potest vulnerare arteriam radialem. Verum haec omnia

pultare poterit plerumque is, qui, ut in extu JusTum est , lanceolam dirigit. Saphenam in pede ad malleolum internum satis

lato quoque pertundunt Iugulares facile pertundua'

368쪽

36. PATHOLOGIA.tur, tum raninae , frontalis et quamquam idontur haebinae ultimae minus necessariae. In angina ranina vena pertus non videtur peculiarem utilitatem adferre. In obesis dissicilis v. s. si non fiat magnum vulnus e panniculus adipolas primo aequaliter sustinebatura cute e cute pertusa luxuriat hic pinguedo, obplet foramen. Si obesitas inpediat, ut vix enam Chirurgus detegat, faciat in dorso manus ubi tamen Caveat, ne laedat tot tendines tamen obesitas ct hic aliquomodo inpedit, ne facile tendine laedantur.3. Accelerando elocitatem sanguinis dum fuit, re piratione fortiu uti enim dictum est , palsim citiori revulsione molius juvatur obstructio, inflammatio, quam tardiori. 0nde monendi aegri fortiter velint Iespirare tumire si prae dolore renuant, aceti calidi vapor naribus adhibitus excitat tus ina.

4.motu musculorum Circa venam apertam Ut sanguis promoveatur quum actio musculorum fluxum

sanguinis per venas acceleret. Unde Chirurgi acu Ium, aliudue instrumentum digitis volvere jubent, ut fi per totum brachium musculi moveantur.5 iacenti egro SYDEN Η ΑΜ fey. VI. c. V., Sanguinem e brachio in lecto jacentis extrahendum Praecepi, nec passus sum, ut ex eo surgeret ad duas tresve horas quum omnis sanguinis eductio, quae universam corporis conpagem labefacta quadantenus con , Cutitque, hoc pacto facilius toleretur. Ita ut mitius cum aegro agatur , quum in lecto cubanti unciae decem fuerint detractae, quam si sex septem tantum miserit, Postquam e cubili surrexerit. Experientia vidi homines hos, qui in animi deliquium cadere solebant, non cecidissse in illud quare plerisque, ita consuetis, adfirmare ausus fui, si jacentibus ipsis in C, animi deliquium non sequuturum Ratio in promtu est homo

369쪽

s. 123 I. PHLEBOTONE. 365 sedens debet sustinere truncum Corporis, debet rniare

femora cruraque, ut se sustineat ergo musculi multi Opierantur; si jam fiat a Utatione per . . inducta defectus spirituum, quo minus spirituum requiritur, eo minus ille defectus animadUertetur. Ad actionem musculorum sustinendam sanguis a teriosus ut conditio me qua non requiritur. Si nunc, dum sit v. s. circuitus sanguinis multum turbatur, nee ad muscuIos sat sanguinis adfertur, languet actio muscu-1 tota.

Denique sanguis dissicilius ad perpendiculum movetur ad caput, quam horizontaliter: hinc sedenti homini eo citius possitiat animi deliquia oriri, quum sanguinis cursus aliorsum deseratur, quique ad caput adscendit sanguis, dissiculter adscendat. In decumbente vero homine si mittatur sanguis, vi agunt musculi corpus sustinentes, adeoque spirituum de sanguinis defectus ad illos musculos non adest rcorporis situs faciliorem transitum ad caput permittit horizontali situ. Ergo omni ratione praecavetur animi deliquium.

Igitur si homines sint animi deliqui adsueti, dum vena ecta ipsis fuerit, vel si simul, semel magnam

evacuationem facere indicatio jubeat, praecipimus, ut iIIis jacentibus in lecto vena tundatur Rarus hinc inde datur casus, ubi animi deliquium sic non praevenitur. Verum dum indicatio lubet in pede venaesectionem, non possumus jacenti id aegro facere. Tunc tamen possunt in crepidine lecti sedere, trunco pulvinaribus sustentato, in postica tantum reclinato, quantum

fieri possit. 1232. Praeparistio fit ad feliciorem ejus admini irationem , a frictione, ut humorum circulus Xpe

370쪽

ditus et venam primo concilietur atteria correspon-cens adsuescat multum sanguinis in hane venam continuato sic frictam transferre t acceleratur quasi circulatio jam ante . s.

2 Fomento notabile est, Vena secta brachi1, ut plurimum sanguinem bene fluere secta in pede Vena sanguinem subsistere, nisi in aquam calidam pes lauticinmissus Cur fluit in aqua' non in aerea Resistentia enim aquae eam, quae aeri est, superat oporteret in aqua minus adhuc fluere. W. I Ligatura brachii mellius stringit venam ea qirae in pede est. In pede fascia ambit triangulum, ut bene contra ΗΕcuυΕTum advertit SYLVA , cujus tres anguli sunt ostibiae, os peronaeum fortis tendo Achillis. Vis conprimens fasciae agit in haec tria corpora dura, intermedia vena saphena molliori strato recum bens, effectum ligaturae minus experitur. Quid aqua calida confert ad meliorem effluxum sanguinii aqua calens dilatat venam, ut ad conspectum mox patet dilatata vena tollit resistentiam jamjani enluxuro sanguini ita ut sanguis ex arteria in illam venant inruens, per illam, tum patulam magi , tum ex praehumectatione vi elasticam, liberrime estiuat. st Venae habent semper expeditum iter, quia ex angustiori diametro in ampliorem eunte pede autem in aqua posito amplior fit venae pars angustior vena enim supra aquam vi dilatatur ergo non ultra X angusto in latum est expeditum Tanguinis iter.

Ergo hae ratione venosi sanguinis recursu versus cor retardato, adcursu sanguinis arteriosi accelerato sanguis e vena aperta inpetuos emuit.

Objicietis mihi, saepissime in aqua calida fluoremininui subsistereque pede tunc eXtra aquam educto ,

aliquando sanguinem fluere. Respondeo, id feri,uod b