Quaestiones criticae de belli Punici secundi parte priori

121쪽

nere non posse intellexit, castra movit eaque prope Cannas in Apulia posuit Eum secuti sunt consules Proelium illud solus tradit Livius 1 , quocum ceteri in

eo congruunt, quod Hannibalem praecessisse, Romanosque eius vestigia secutos esse reserunt M. Addit Polybius, Hannibalem amem Cannarum cepisse, commeatus plenam et sic ansam dedisse consilio pugnandi, a Senatu Romanorum tum inito 3), exsequendo. Haec aeque eo universi popilli mens bellicosa, quam Appianum attingere diximus, Terentii Varronis quodammodo excusant temeritatem. Hannibal consedit in ripa occidentali Aufidi Romani paulo ad septentrionem versiis in utraque huius fluvii ripa castra habuerunt, sex millium intervallo ab hoste. In narrandis iis, quae ante pugnam acciderunt, hoc discrimen inter tres scriptores, qui uberrime de ea egerunt, animadvertitur

quod quum Polybius leve proelium memoret, ex quo Romani victores decesserint 4 , idemque gestum esse ex Appiani verbis eruas 5ὶ Livius plane de eo silet. Hannibal, postquam loco sibi opportuno, quippe ad

proelium equestre peridoneo, frustra pugnandi copiam hostibus secerat, hos ut excitaret, umidas in aquatores Romanos immisit, qui ad ipsum usque castrorum

Romanorum vallum procurrerunt. Sola RuSR, ne X-

templo temerarios hosce repellerent atque aciem dirigerent, militibus suit, quod penes Paullum hoc dis

122쪽

imperium erat, qui bene intelligens, locorum naturam, quippe equitatui aptam, Poeno savere, a proelio abstinuit. Hae Polybius et Livius ita tradunt, ut addant, Varronem, simulac postridie lux oriens ei imperium praebuerat, copias eduxisse atque aciem instruxisse I . Appianus autem post proelium, modo allatum, ex impetu in Romanos, frumentandi aut lignandi gratia egressos, ortum, Terentium primo aciem instruxisse scribit Poeno autem pugnam detrectante, postridie utrimque exercitus die insequent in campum descendisse R. Appiano assentiens Zonaras de copiis, a Varrone eductis, causam tamen proelii non statim commissi dicit exiguam militum Roman

rum alacritatem eosque non tantum concitatos essου adiicit impetu in aquatores, quantum eo, quod cadavera caesorum a Carthaginiensibus in aquam profluentem iacerentur; tandem annibalem exemplum aciei

instruendae dedisse M. Misi ordinem atqus ducum in ea locum o Polybiosumsit Livius, nisi quod Maharbali M, non Hannoni R cornu dextrum tribuit, et Polybi errorem, qui consulibus prioris anni Atilio et Servilio mediam aciem tuendam datam esse refert, hac uni Servilio tribuenda eorrigit R. Addit enim ille, Atilium, aetatem exeu-

4 C. 46. M lol. III, II4. 6 Qua in a Polybium alli vidit, atque ex Fastis,

123쪽

gantem, Romam remissum esse. me acie consentit, do ducum loco multum dissentit Appianus Romanorum enim dextro cornu frontium, sinistro Servilium,

diae acie Aemilium, Carthaginiensium dextro agonem, sinistro mannonem, medias acto Hannibalem praefuisse, Maharbalemque cum bis mille equitibus selectis discurrisse assirmat 13. E copiis Romanorum 10, 0 in castris manserunt R; Carthaginiensium fuerunt 40, 0

peditum, equitum G,000 R. me ipsius pugnus descriptione quum discrimen nullum notatu dignum adsit, hae solium monenda. magnam ad cladem parandam vim adscribunt Appianus et Zonaras et insidiis, ab Hannibale in monte locatis, et Celtiberorum manui, specio transfugarum a Romanis exceptae 43, et vero

vento Romanis noxio o) Quid, quod in horum

damnum a Poenis, solum arenosum aratro proscindentibus, pulverem auctum esse scribi Zonara Potius Polybii et Livii narrationem amplectimur, a mirabilibus eiu modi alienam, eoque redeuntem, ut pugna initio levibbus armis, deinde a ceteris militibus commissa Romani prope ad internecionem caederentur R.

Nam exitus pugna sui hio 45,000 peditum πω equitum caesa sunt 3,ω peditum, equites 300 capti, in his consulares Servilius arquominucius 7 , ei consulci VII, Is 20. 2 Pol m, IIT.

2 Pol. IV, II 4. Liv. XXII, 46. 4 Hae sors similiter tradit Liv. XXII , M. Vid etiam Flor. II 6.

o Appian VII, 20 sqq. Ionar. IX, 1. 6 III, io, sqq. XXII, 47 sqq. 7 Pro quo Polybius probabiliter posuit Atilium. Vid. Schweigh ad III, 14.

124쪽

Aemilius periit. Livio enim et Appiano sere hac in re consentientibus potius hi fidem habemus quam Polybio,

qui contra morem suum omnium maximum numerum

asseri 1 . Numerus autem caesorum Carthaginiensium maior apud Livium quam apud Polybium occurrit R. reliquis scriptoribus Florus et Eutropius alium caesorum Romanorum numerum asserunt ills 40, 0 3 ;hio R000 peditum et 3500 equitum M quocum iacit

Orosius M. Hae igitur discrepantia nostram confirmat sententiam, Livii auctoritatem hi potiorem habendam Ese videri. Praeter Varronem consulem et Nequites perpauci salvi evaserunt e 10,000 militum qu que, qui Aemilii iussu in castris manserant, , o caesa, plurimi reliquorum capti sunt G). Ceterum , proelii fortunam excepit rerum status, utriusque populi exspectationi consentaneus Carthaginienses enim ora Italiae maritima potiti sunt Romani vero maximo pavore et tumultu agitabantur. Non autem desperations rerum fracti lint mox enim eos rebus quam sortissime consulere, indeque occasionem nancisci cernimus laetiora tempora sperandi. Sedras his quid scriptorum fide constet, nostrum non est investigare, fine harum Quaestionum in Cannensi

2 Pol. I. I. Liv. o. 62.

125쪽

I09 pugna constituto. Ego autem a lectoribus decedens, et multum abesse fateor, ut mihimet ipsi satisfecerim, et ut aliis semper persuaserim, optandum potius quam sperandum mihi osse intelligo.

126쪽

Mannibalem, novem annos natum, cum patre in Niπα-niam abiisse, sed postea Carthaginem rediisse, τεο. II. Liriani Q. XX Cap. 31 multos continet eosque

III. Numerus dierum , ab Hannotae superandis Alpsius imm torum, perperam et a Polybio, et a Lirio traditur.

127쪽

IV. Hannibalem per Alpem Graiam mercisum durisse Polybius , me iudice, reet indicauit.

Meum prima inter Romanos et Carthaginienses in Italia pugna optime signi avi Florus o 6 his verbis is a primi quidem impetus turbo inter Padum et is Ticinum valido statim fragore detonuit. VI. E duabus iis, qua a Sama in Etruriam patebant, Hanniba in occidentalem praetulisse arbitror. VII. In Soph. Ant. v. 40 maxime mihi laeet lectio

In Epist ad Pis. 10 servanda est ulgata quiri iste audendi, non, quod Vir Clar. Perelliam misit Milire audandi' stendum.

128쪽

Locus Maeatissimus in Somn. Scip. VI, 12 m. Maii is ne me e sommo aeritetis, et aae sit rebus V commodi sime sanatur, si legimus is et a sit rebus.' - Quod in pluribus Codd. est et parum rebus V inde originem ceperit, pιod quum in margin ad pax sit notatum fuisset ab aliquo parum scite εἰ perspicum, prior vox in t tum recepta sit.

Praeclare is Clar. Perenam Virg. Aen. VI, 743 legendum esse eenset: , Quisque suum patimur, Manes

129쪽

Recte sannus, stremam advigii Metitus disput tionem de loco Ciceronis in libro IV de re publica ad ordinis equestris instituta spectante , Opusc. Acad. I, TRad hoc fragmentum minime eum Me hrio referenda

se se suffragia iudicavit, et sublata multorum editorum interpunctione inter sunt et etiam, si scripsit:

is equitatus, in quo suffragia sunt etiam senatus. XIV. Comitiis Calaris ei s rectius auditores et testes quam sustragia ferentes interfuisse cerisentur. xv.

Servius Tullius diei Marquata Hist. Equitum Rom. pag. 5. o Quo maior est in eo viro et doctrinae opta et ingenii agacitas, eo magis nonnunquam in illa quaestione Socraticam illam nesciendi artem diu ut

is mam desideramus' i haud scio an recte in multa transseratur, qua nostra etat de priscis Romanorum rebus prodierunt, cripta. Di9jlige by Ooste

130쪽

XVI.

Tempus et spatium non tantum formae sunt evno eendi subiectivae, sed etiam rerum cognoscendiarum com ditiones obiectivas.

XVII. Quod alio sensu a postorior probatur. id idem alio sensu probari potest a priori stricte tamen distinguendum est inter id, quod a priori esse et id, quod aposteriori esse in Philosophia dicitur. XVIII. Varia sunt Cognitionis genera, suo quodque pretis

rite aestimanda. XIX. Notione Empiris quaedam Universalitas quidem -- tinetur notio autem eiusmodi non ipsa est universalia. XXammo vere gaudet Uertate. XXI. Belgarum iteraturam, proprie sic distam, sub nemdemum secuti xu ortam esse contendo.