Octauiani Vestrii iurisconsulti Forocorneliensis In Romanae aulae actionem, & iudiciorum mores, ad Iacobum Pellaeum. EisagōgL·

81쪽

. - LIBER 'Iudieiuduid negocium erit. Quod sic diffiniemus.Iudicium ea

'' caussae disicussio cum cunctarum personaru interpositione uel alias,est actus legitimus trium perib-narum,Iudicis,Actoris,&Rei,iuper eadem questione.c.sortis extra de uerbo.sign. ubi glo.arg.c.i .iiii.q. iiij. Dicitur autem iudicium quali ius dictum quod ueteres inquisitione uocarunt, unde &auctores,iudiciorum praepositos Questores:uel quesitores uo- Cur inmenta cant d.c. rus,quod nomen inquisitionis etiam usiudicia. que ad nostra tempora traductum seruamus in altera specie criminalis iudicii in qua uia inquisitionis procedi solet,& institutum est iudicium pro bono pacis ne homines in eorum controuersiis ad arma covolarent. Est v ossicium maxime pium tum iudicis,cum ipsorum, qui litigatoribus patrocinantur,si iudices & caussarum patroni quorum officiupotius esset pii mediatoris pier atque christiane agerent, sed omnia ad uitium, ubi enim pietatis osti cium erat ut proximos inuicem cotrouertentes ad concordiam christiana mi pacem,quasi pii mode ratores conduceremus,N unc est utilitatis atque auaritiae, ut nobis ipsis bonas paremus opes iure uel iniuria.Is, in hac arte naagis celebratur, qui sua calliditate ac cauillo S in uersia conscientia lites sibi nutrit, citius * ditatur. De omnibus non loquor, sed haec timoratae conscientiae tuae relinquemus, ac rem nostram prosequemur. Ciuile Reri

mitiale iudisclum

Iustium no ixum mul plex in specie cr

plures e Gisiones.

1 Dein iudicium multiplex ratione diueriorum.

Abb.m rub.extra de iud.liquidem si finem respiciamus triplex est.Ciuile, quod ad priuatum c

pote si de Dudo, te mutuo S similibus ageretur,ut in.c. caeterum,di c. dilecti di causam de iudi. Criui

82쪽

ose,quod ad publicam tendit uindictam de utiliis

ratem,ut pote,quum de crimine ad publicam uindictam agitur ut in c. at si clerici Sc in. c. cum non

ab homine de iudi. Id 9 si coi poralis sit: siue pecuniaria ipsa pena glO. d l. pretor. Dicituro publicum .l.i .f.capitalia. ff.de Pub. iudi .de quo modica, uel potius nihil dicemus. Mixtum quota partici-Pat de natura utriusque, glo. uerbosiumma in I. 4 -iμ primo insti. de actio. Vbi Doct. &praecipue Iason utpote si de crimine ciuiliter ageretur. c. tuae derrocvr.c.super his de accu. Ciuiliter autem de cri- Ciuili re quamine agi solet cum de crimine ageretur ad pri- do agatar. Mati dumtaxat commodum glo. &Bar. in . l. iii I de sepulch. uisi Inno. c. quas ter de accu. Bart.inrub. de iudi.& nota: in. g. summa& in. f. poena insti.de actio. Quod si respiciamus materiam utique triplex est. Spirituale, ubi de re spirituali seu Spriuale ec Ecclesiastica ageretur , utpote de beneficio Ecclea ci si-sticum Iaastico, de matrimonio, de decimis , de usuris .aliis, similibus, in quibus uersatur periculum animae, de quibus in Clem. dispendiosa de iudi. Ecin. c.exhibita eo titulo. Temporale seu prophanum ubi de re mera temporali & prophana idest remota a phano & Ecclesia, de quibus in.ci uenerabilis deludi. Mixtum ubi de re, quae participa-xet de utroque extremorum nec precise de altero est,& utpote si de iure patronatu, de pensione Ecclesiastica,de beneficio unito ageretur. Ius Patromatus enim de spirituali participat, quia circa rem Ecclesiasticam ct praeambulum ad institutionein et Prebet,quae iuris est sipiritualis, ad nota: per Abb.in irub. & in.c. quanto de iudic. Amplius di de temporali quoque participat quiadaico competit de adhaeredes transit: ut in .c. filiis. xvi. q.Vi. Si uero respiciamus sermana, utila triplex. Ordinarium, in quo Ordine plene seruato procedimus.c.examina- in timia de iudi. Extraordinarium, in quo extraordi

83쪽

Sumarte quido procedas

tutia

Citatio non potest tolli.

indulgetur ut in causis electionum, postulationi

dignitatum, pessimatuum, ossiciorum, ca nonica- tuum,prebendarum,decimarum, matrimonii,usurarum. Clem. dispendio. de Iudiciis, ac etiam, Inquisitionibus haeresis, in quibus seruare ordinem esset inuertere. . ad nostram extra de iureiur. Eadem quoque facultas procedendi extra ordinem quandoque Relcripto Principis nobis concedi solet in his in quibus alias de iure tenemur secunduordinem procedere. Solet* Princeps rescribere ut summarie caussa discutiatur, requiritur* de hoc mecialis mentio in ipso Principis rescripto. Quod

1 naturae extensionem vocamus, Clem. saepe deuerb. signific. Adeo ut si in corpore supplicationis

hoc exprimeretur & non in Signatura. Principis, non uideretur concessa haec facultas tametsi expressa esset in corpore & Princeps rescriberet audiat ut petitur . Sed desederat expressione de hoc in ipsa dignaturae extensione, utpote Rudiat summariae di prout petitur, alias censeretur negatus summarius processus,expressisset enim Pont. si uoluisset.c. ad audientiam de decimis, rot .deciS. 66. nota et in commissione in antiq.& cccli. si in coni- missione impetrata in nou. Verum quicquid dicat

Princeps licet possit suo restrieto multa substan-- talia iudicii quae sunt iuris politivi tollere ut litis

contestationem, libelli ac articulorum dationem, di pro illis & similibus dilationes, non tamen potest a partis uocatione dispensare,idis Doct. dictit, , uocatio partis sit iuris diuini moniti eo exemplo quod ipse Ueus antequam iudicaret Adam a paradiso terrestri, prius uoca lit ipsum .c. pastoralis de senten.& re iud.in clem. Nos aliter dicimus quia si uocatio & partis presentia deficiat, deficit notio ac distussio caussae, quae corpus est & substantia iudicit,ut nostra diffinitio supra docet,qua diximus Iudicium esse causiae discussionem cum cunctarum personarum interuentu dc satis est,interueniant

uere

84쪽

uere uel ficte. Ficte autem contingit pluribus in dis,in utraque persona rei uel actoris communitertito ore citationis quia citatus & contumax in sui odium reputatur pro presente,ad tex. & nota: per Bald. ibi in auth. qua in prouincia in fi. C. ubi de cri.ag.op. sine citatione contingit in persona actoris quando de notorio ageretur facto: uel crimine uel aliis per uiarn generalis: ut in. c . bona de electio. uel specialis inquisitionis,ut in.c.qualiter el .ii. de accu. Vtroque enim calu fama representat actorem S eius uices gerit. caccidens de accusat.

Nunc ad tertiam redeamus iudicii diuisionem. Quod ratione quantitatis quadruplex est glo. c.ii. de lib.oblat.Specul .de iudi in si . Quandoque est uniuersale, ut cum pe inii, uniuersum ius utpote bonorum possessionem uel hereditatem .l. prima. V. de rei uendicat 1 sed si .f. si. is de petit. heredit. Specul .de iudit. ii. parte . Ab hoc genere non longe distat beneficii ecclesiastici petitio & iuditium ipsum beneficiale. Inno. c. conquerente de ossici ordinarii. Abb. in.c ii. de lib.oblat. Veluti enim in uniuersali iudicio quis petit te declarari heredem uel bonorum possessorem & hereditatem prout est ius adiudicari S corpora ueniunt in seque Iam eodem exemplo in benesciali petimus declarari rectorem & adiudicari ius beneficii cui postremo accedunt corpora, Idem si quis petit Ciuitatem uel castrum, Vtroque enim casu uendicamus ius beneficii uel Ciuitatis uel castricum pertinentiis ad nota. per Inno. & post eum per Io. and. in nouellis in .c.cum uenerabilis de religiolis domibus ubi habes,quod secus sit in dignitatibus ecclesiasticis, utpote siquis petat praeposituram uel Archidiaconatiun pro quibus is qui agit non habet speciale actionem S implorat pretoriam cognitionem seu Iudicis ossicium,Inno.& Io.and. ibidem, Aliquando generale, ut cu non uniuersum ius sed

generaliter aliquid petimus, ueluti cu uimus ixo

Universila iudicium

Generale indiciums

85쪽

Commune iudicium. Speciale seu

Iimisdictio

quadruplexa

Tria iudice

laesunt ordinarium.

socio,negocio gesto,uel tiitela, glo. d.c. ii. extra de Iibell.oblat. Spe l. l.ii parte tit .de iudit. Commune, ueluti cum finium regundorum fami l. hercise cund.3c communi diuidundo aginata, . c. ex literis de proba.Spec.ubi supra , Speciale seu singulare in quo non omnia ueniuntsed dumtaxat quae actio proposit a comprehendit, ueluti cum agimus rei uendicatione,actione depositi di similibus. ι

Iudicium quinque partibus constare, ili; t. risditio autem multiplex, quales

singulae Species. IN iudicio sex conliderantur, Iurisdictio, per

sona, tempus, locus.caussa,& figura iudicii ,De quorum singulis dicemus, Iurisdictio, quadruplex uoluntaria, quae altera parte uolente expeditui ut in adoptione,manumissione, & emancipatione, potest enim quis inuitus manumitti . f. itinstitui. qui ex caus. manumit. non licet Fr pria ut ordinarii , qui iure suo uel Principis beneficio iurisdictionem uniuersaliter exercet inlio territorio a. more maiorum cum tequent ff. de iuris. om. iud. c. duo extra de offici ordrn. xxii .distinct. c. omnes extra de electio. c. signifi calli. l. pupillus. s. territorium. ff. de uerbo. gnisc. xvii q. vi. c. i. ut praeses in sua Prouincia ,

Episcopus in sua diocesi di similes. Tria enim ra. ciunt ordinarium , lex eo ipio quod sunt tales in suo territorio , Princeps utpote Papa &'Impet xator, nec alius inferior dabit ordinarium ., nili Episcopus suo Vicario, quem sic datum no a lege, sed a Principe & homine, ordinarium vocamus Iubstitutum d. l. more maiorum. Amplius di cometudo quoq; approbata ordinariam dabit, ut quando uniuersitates etiam artium ex approbata con-

86쪽

VERTIVS. . 34suetudine Iudicem sibi deligunt ordinarium ad

not. in c. cum ecclesiarum extra de officiordi. glo: in I ct quia .s de iurisd.omn ivd . de qua ordina .ria iurisdictione habemui in utroque uire tractatum de ossi ordi Conuentionalis, quae ex coimia uni partium consensu tribuitur & uocantur Arbitri in qua sub stipulatione poene compromittitur. ai.q. vi c. a iudicibus, Ab horum sententiis non appellatur, sed eis acquiescunt litigatores metu poenae l. non distinguemus .ct i .ff de arbi l i. C eodem c. dilecti extra eodemel metu iuramenti, quo secudum canonei interisthi re solet c ii. c. per tuas existra eodem. xxii q i c. quod licet & si secus sit de iis

re ciuili auth decernimus C eodem Horum duae mi species, Arbitri & Arbitratores . Arbitri sunt, hi quos litigatores ex consensu compromittunt suPer re litigiosa. Quorum arbitria ad instar iudicio Ium redda sunt ii sin de arbitris,Arbitratores uexo no super re litigiosa sed ut compouant,vel diffiniant inter partes, utpote inter coheredes liaet editatemel alias rem comunem inter iocios arbitrio

boni uiri dividant,ad hoc l. locietate. E pro socio demandata siue delegata Iurisdictio ab alia propriam habente dependet, quam recipit quis ex Superioris delegatione, di ipsius delegantis uices gerit,nec aliquid proprii habet i licet st de ossi . eius. Verum nullus in Romana curia habet ordinariam iurisdictionem i se ipse, nisi i Papa Archidi.

C. eXperientiae. xi.q i. ad nota in clem ne domini de electio.tametsi plures sint in ea ordinarii subisset tuti iuxta dictam. l. more maiorum utpote Auditor contradictarum inter omnes Impetrantes, Praesidentes Camerae apostolicae in Omnibus quae supra ad eorum notionem diximus pertinere.Auditor curiae caussarum Camerae apostolicae, inter omnes curiales & alios censurarum reos, Gube nator Vrbis inter omnes urbanos non exem-

Qui ordinis

87쪽

Consanguimus quando

mo non reci

piatur.

LIBER

alios si qui religionem aliter sequanxur. Hi omnes ordinarii sunt Iudices non a se ipsis, sed a Pap substituti, Reliqui delegati sunt Sc dietim a Ponti dantur.A Quibus tamen excipio Lacri palatii Auditores,qui ordinariam habent in audiendo & cognoscendo eo ipse quord in eum ordinem sunt adsciti & delegatam in deisiniendo.

Duplix in iudicijs persollat in

ΡErsona.dupIex est in iudiciis personarum species,alia necessaria, ct alia utilis, Necessaria stane quib. Iudicium consistere non potest, utpote Iudex,Actor,& reus,utilis sine quibus iudicium consisteret si tamen adhibeantur faciliorem reddunt iudiciorum exitum, utpote Advocati & Procuratores . Admittuntur tamen in iudiciis Romanae Curiae ct repelluntur personae secundum iuxcommune, de quibus latius apud specul.legere licebit titulis de actore de reo ac pluribus sequentibus. Pleraque tamen in ipsa praxi ct contingentia facti decisa sunt in iacro Rotae auditorio, quae Perinas concernunt, utpote , quod licet incaustis Prophanis coniunctus pro coniuncto audiatur sine Mandato hominis,& cum Ela cautione de rato ad tex. in. l.sed hae perinae. ff. de procura . in princ.l. ita tamen.st . iudi .uolad nota. in .c.i. de procur. Sin. c. nonnulli Sin. c. ex parte

de rescript . per Innoc. in. c. querelam de electio Se s tamen seruatum est in beneficialibus & aliis spiritualibus caussis in quibus non auditur quis tanquam coniuncta persona sine mandato. Rota decis. xli'. in caussa de procur. in no . Immo nec etiam uolenti cauere de rato daretur decretum citationis ad partes. Egi.conclu. 68 a. in caussis de Procur.Et Iatio potuit ese quia coniuncta Persona

88쪽

,git uel desendit ex generali Mandato legis,quod satis non est ubi desyderatur speciale, Rot. de deos. xli1 inno. Amplius seruatum est quoque ut bsque speciali mandato & aliquo poenae incursu,

quis alieno nomine valide impetret rescripta ad lites contra tex.in.c. nonnulli de rescrip. Cassa.decis.i.de pro . nume. iiii. Et ratio potuit ess e quia Procurator in Romana Curia pro principali absente ad Bluendas expensas registri obligatur,Cassa d.decis.i.de Pro .nume.li .ROt.decis.& propter labores, dispendia, ac obligationem huiusmodi quae quis impetrando alieno nomine subit, non praesumitur impetrare sine scitu domini. Cassa. decisa.de procu Caeterum ex tollerantia Pont.ser Natum est, ut clerici in Romana Curia aduoc tionis S procurationis publica munera exerceant,co ntra iuris regulas.

Tempora iussiciorum varia, Crquanta Cr qualia in suauis . .

Decie er instantia.

TEmpus. intra quod finiendum est iudicium.

Si caussam principalem respiciamus iure ciuili temporanea est. Nam si ciuilis causa sit ad triennium, si uero criminalis ad biennium extendi solet.l. properandum. ubi Bart. Bald.& alii. C. deludi. nisi λtte criminalis contra clericum esset. Tunc enim non ultra duos menses iure ci-Dili extendimus instantiam, auth. ut clerici apud Pro.epifin si tibi Angel.Sed iure canonico S pontificio perpetua est omnis instantia.c penul. de iu-dl.i .qUe. vi. anteriorum. f. ad haec ubi Archid. de Bal. in . Qi.v. col. si inter do S uassiis or. & in. d.l. Properandum & Specu.in tit.de dele. Vi.uer.item instantia de instrumen. ardi.f. x. de accusa. f. V.dchanc ultimam partem seruamus in Romana C

e iii

Omnia sua stantia perpa

89쪽

rogantur.

ria, tum quia sumus in Eccletiastica& pontificia

curia ubi maxime lex pontificia seruanda est, tuin Propter ingentem caussarum congeriem, qua Iudices plurimum distinentur , cum denique propter causas Forentium, quae frequen tiores limi ira

Palatio Qui non nisi terό possitnt ex partibus testes adducere, scripturas extrahere, & alias ipsborum caussas instruere Quod si caussam succeda. neam appellationis respiciamus,iure communi da tur annus appellanti ad prolequendam & finiendam causam appelIationis, & ex caussa biennium, auth et qui appellat. C de tem p app. c. cum sit Romana de appeti. Verum in palatio apostolia co& Romana Curia ex caussis propter quas su-Pradiximus principalem causam in Romana Curia etiam in prophanis fore perpetuam, absq: tali caussa habet appellans biennium,idi absque aliqua Iudicis interlocutione,dum modo appellans in primo anno aliquam diligetiam Sc actu fecerit in causa,ultra commissionem caussae impetratam'Fasto.

dubio Rotae. xxxvii. Vel dicamus quod in Romana Curia aliqualis illa diligentia S processus post

commissione caussae, habeatur ex stylo & obseruatione palatii loco caussae, quae iure coi ad bienniuhabendu requiritur, quare nec alias post bienniuetiam subsistete causa daretur triennii decis. Cassa vi de appel. nu .viii Sed alia uia succursuin est tarensibus litigatoribus,qui non alias ualent caussas infra biennium expedire, beneficio Innoc. via qui sua bulla facultatem cocessit Auditoribus prorogandi fatalia appellationis semel,bis,te & qu ties arbitrio Auditoris uidebitur etiam absque partis citatione . Casia . decis. vii. de appellatanu. ii S. viii. Quibus prorogationibus plerumque causae ad multos annos substineri solent. Addo

ex Stylo& obseruantia sacri Palatii solent I dices appellanti a diffinitiva appellationi suae d strentes apostolos dare reueremiales,quibus indis

90쪽

cant G Superioris reuerentiam appellationi deserxe & semper curia termino decem dierum ipsius iudicis di hominis ad prosequendam appellationem.

Et quia terminus appellationis hominis semper . est ad inchoandam prosecutionem non autem fi-Diendam. Rota ult.lxv si appellatus de appell. inno. Abi, post alios in.c. persona.ii.col uer. ii. casu.

Francus ibidem coi.iiii. sussicit quelibet prosecutio. Rota Fastol. causa. xvii in antiquioribus de appella. pro qua aliquali prosecutione di diligetia seruatum est alias satis fuisse,nedum si probetur commissionem caussae fuisse infra terminum cursoribus& banco suo praesentatam. Verum etiam si probetur appellans in termino adluisse eum, qui signat commissiones, & ei suam commissionem praesentasse.Vnde solemus in curia ubi instaret Ia psus decendii adire Regentem Cancellariae 2 prae in ' olentare sibi commissionem etiam non signata &ab ipso in eadem commissione habere adnotatio nem manu sua propria diei praetentationis huiuLmodi,quae praesentatio in termino excusat a desertione,Calia decis. iiii de appell. utque ad L. & hoc quia Rota in dubiis semper inclinui pro no deser tione iuxta dictu Paul. le ca. in . l. i. n. si quis caul. Cassa .ibide. Amplius S alia tempora habemus in pluribus dilationibus diuisa dc uarie,quia longiora in dilationibus primae instantiae,& breuiora insuccedaneis,prout suo loco dicemus,ubi de dilationibus huiusmodi,quas terminos vocamus substatiales, loquemur. C aeterii S alia habemus in Palatio dierum & terminoru discrimina; dierum aliquibus ius dicitur,videlicet diebus lunae,Mercurii, di Ve- x μ

neris. Reliquae uiridicae non sunt. Temporum, aliqua seriarum. Feriae autem duplices, aliae ad honorem Dei: uel Principis: uel curiae Ornatum, quarum omnes apud certas tabellas typis impressas legere licebit, quas non recenseo, quod uno numo possis me ab hoc munere releuare, & a te