L. Andreae Resensdij Eborensis, Poemata, epistolae historicae, orationes. Quibus praeter exquisitum verborum ..

391쪽

AE semiliae institutione quae quasi

maiorib. theatris proposita,prslucet Vniueraso populo palam ostedit. Omitto quidquid de augustiisima Regina dici poterat, quod

ea res, sicuti laudii communione non minus cum causa viri coniuncta est,quam ipsorum inter se animi & mutuo amore & virtutis a mulatione coniunguntur, ita commodius hoc tempore ab hac communitate no secer- .netur, quum alioqui longissima separatim indigeret tractatione. Ad principis serenissimi educationem tran seo, qui unicus ex tam numerosa prole relictus est,in quilius labe ba Volentes ac libentes iurauimus, de quo, si quid certi humanae metes augurari possunt, nihil non magnum, nihil non augustum nobis pollicemur. Hunc igitur quum ad regni tirocinium paulatim assuefaciat pater , es: virtutibus omnibus quae suturum regem deceant,aetatem illam teneram imbuendam curer, quaeso nonne praecipuum a religione docet ponere rudimentumρ Sed ego parum egi caute, parumque prouide, qui de dome- sticis regiae disciplinis sermonem institui, re videlicet aperta&prompta ad intelligendia, non item iid dicendum Nam quo te Vertes,

ut in Dronantu no sit reli pio & Dietas. Quam

392쪽

2 a L. A N I, R . R E s N D. diuinae, & heligionis cultum, quis tam pere grinus est, qui non norit tam excors, qui non sentiati ta in sestus virtuti qui no laudetitam huic reipub. insensus,quino gratuletur Etenim si veri, si grati velimus perhiberi, nos aleamur solum, sed etiam prostea muro portet, Christianorum sacrorum ritus cer moniasque sanctissimas purius & castius sub hoc rege coli atq; seruari, qua antegressis albquot seculis. Videlicet obsturum est, hoc au- ictore ecclesiastica rem longe quam olim au. gultiori esse ordine constituta,&aucto dioecesium numero multo iam commodius administrari. Devotorti sodalitates in statum pristinum veteri instituto reuocato instat ratas. Procuratam in his regnis sacrosanctae religionis sinceriorem puritatem, & datam gnaviter operam ne impune peruersis dosematibus exoticisque doctrinis polluatur. Propagatam quoq; longe gentium in abditissimas terras, etiam an te hoc tem pus igia Tatas, Dei Opt. max. notitiam, Ut tametsi eae 'gentes huius auspicijs, nostris armis, deuictae sint, earum tamen interfuerit ita vinci, bonoque illis sit seruitutem eam perpeti, quat Ain veram animorum adserat libertatem, pinsitoque scedissimo simulacrorum cultu, ac ', daemonum abiecto iugo,quo obligais atque detentae superstitione turpissima conflictabantur, iam coelum spectat,iam omnium re-

393쪽

ORATIO. z73rum parentem adgnosciat, sancteq; veneratur. Adumbraui excelletem regis nostri religionem. Dicam breuissime quanta prudelia,quam cosideratis semper actionibus ho- stram gesserit rempublicam. Trigesimus est

hic, magnaque ex parte iam exactus annus,

ex quo regni insignibus, &, 6 prisco mihi

more loqui permittitis, non sine solistimo tripudio est inauguratus. Quibus temporibus, si qua unquam difficillima, nulla pros eloco stat suisse difficiliora. inter duos maximos ac potentissimos Christiani nominis

principes, cum quorum altero nostire reipub. om nes erant Vetustissimae amicitiae necessitudines, cum altero, praeter haec, etiam

huic arctissima sanguinis amorisq; coniunctio, acerbum diuturnumque bellum exa debat. Imo ex ijs duobus conflato, ita Europa uniuersa poetae conflagrauit, ita profana ac sacra vis incendii eius inuoluit, uti non modo vu bem Roma sedem stabilem & domicilium Christians sanctitatis,delubraque sanctissima, atque sacrorum antistites, Veruipsum etiam maximum publicae religionis pontificem ae magistru m,flamma corripueritan his dissicillimum erat partium studiis

non teneri, quum praesertim hinc conquestionibus crebris, & in iras non obscure iam erumpentibus, illinc apertis violatae pacis significationibus, insuper adceptis, infesto per

394쪽

moderatrice gessit prudentia, Vt neque con- saeuinitati defuerit, neque amicitiam laeserit, neque suu regnum passus sit sun estissimo ' bello implicari. Multa praeterea dici acco memorari a me posset que consulto prste mitteda esse duxi, ne logissima vos oratione cogar detinere. Illud lummatim ac breub. ter dictum sit, nouos saepe casus se obtulisse,

ad quos nisi consilia maxinas prudelie plena

395쪽

ORATIO. 27squae non vinci sed vincere consueuis et, cui sortianarum capitisq; pericula omnia posteriori loco sint, quam regis non modo salus ac dignitas, verum ipsa etiam imperia. Sed simul intelligebat nullam esse victoriamia 'facilem, ut magno rerum ac sanguinis protio non ematur. Quare parteis este suas iudicauit, tal ium ciuium eo moda habere carissi ma, ut interim illud non omittam, tauquam

cum Christianistam iussum suscipi bellum, quin multum sceleris contineat dum indicitur, multo plus contrahat dum administratur. Christiana igitur moderatione usus rex equissimus, nefario bello tum ipse abstranuit, tu illud cupientibus denegauit. Quod si qui preferoces atq; bellicosos usq; eo titulos admiratur,ijs Indici Carmaniciq; triuphi in mentem veniant, ij inquam debellatos non ita pridem reges potentissimos, bellicosissumas nationes iugo pressas, Turcarii pestifera gente &vnis omnium Christianorus usitanis insensissima,toties illic ad internecio-.nem caesam atque deletam, in memoriam

redigant, sibiq; gratulentur, quod regis V re maximi prudentia foris vincant, domi pace salutari perfruantur. Porro de iustitia dicturus, ut breui rem absoluam non hPrebo in commonstranda legum nostratius qu ita te,qua tanta pollet, quanta quae Vspiam apud ullas gelaxes aequae sanctaeuς, aut sint,

396쪽

2 6 L. ANDR. RE,hND. aut suerint.Non in magistratuum creando rum diligentia iustitiaeue ,dministratione percommoda, quandoquidem haec tametsi rex aequissimus praestat, ac bona ex parte etiam vel instituit, vel correxit, oidetur ea tamen simul cum haereditate quam auxit, a

maioribus adcepisse Ad illud quod pri,priu

&peculiare ipsius est, mea festinat oratio. i , Διηο .iγωγ ῆs,d τὐοπω χμη νομω, dixisse Menandrum legimus. Iudicabat hoc mo peritissimus illum iustum re esse vera, qui m oribus laquam legibus Vteretur. Cen nite igitur animo. viri sapietissimi regis no-

stri mores,& si tauris squabilitate desiectat,

mendacij me atque vanitatis reum coarguite. Non alea, no lusionibus vllis deleotatur, non prosuso comessationum adparatu, aut epulari adcubatione tempus rebus agendis subtrahit. Salus more maiorum, propalam atque in omnium conspectu cibum capit, sine omni vinolenta potione. Coniugium, si quis alius, seruat integrum & incontamin tum. Veste utitur non tam pretiosa, quam munda, nigra, tonsa, vel ut multum, villia crispa. Bombycinae usu, quem suis interduexit, ipse primus ita abstinet, ut si cultum si

ctes, unum ex priuatis aliquem iudices, quutamen incessum,grauitatem, ac vultui maiestatem intuearis,protinus regem adgnoscas.

Hi mores, quum nihil a legibus discrepenti 'dubium

397쪽

ORATIO. 277

dubium heelt, ita moratum regem iustitiae fore studiosum, atque tyrahnica domin tione abhorrentem' Mihi vero iustitiam &continentiam huius intuenti, non modo p tria haec a tyrannide omnino videtur ali na, sed, quod cum magna mea voluptate duco, etiam Vna omnium vel maxime. Multas ego viri clarissimi, ingenii excoledicausa, regiones peragraui, in quibus non tam a liud semper egi, ut quamquam id curiose no e quirerem, consuetudine tamen has vulgi conquestiones non audirem, reges, dynastas, magistratus, in bona ac fortunas priuatorum tecte, aperte, iure, iniuria, inuolare, tributis, fisci aucupio, oblationibus, collectis, indictionibus, censibus, praestationibus, nullum esse modum. Atqui in Lusitari ii expedita simplexque est cationis ac vectiga-liti praesta io, exactio minime Violeta, rede-ptoribus perfacii es. remissiones, oblationes

vero ut moderatae ac rarae, ita luesta nominis notationem sponte in cbnuelitibus oblati, indictiones nullo,census omnino igno ratus pensitationum caeterarum aliter atque

aliter adpellatarum , summa immunitas. Iustissimi ergo sunt, ut ita dicam, exsangues nostri regis annui reditus. Quos tamen si quas in res in sui nat exquiramus, inueni

398쪽

8 L. ANDR. REsEND. dominum. Quotam enim ςorum partem

in suos priuatos usus& basilicanas functiones decerpiti Classibus redis candis, & tam naualibus socijs, quam militibus ad regni tuitionem ornandis, molibus ac navalibus exstruendi , arcibus muniendis, praesidiis lendis ac suaetandis fluminib. arcedis,nouis pontibus faciendis,quiue conlapsi vetustate sint restituendis, paludibus eae siccandis,& iri solum frumentarium redigendis, annona duriore subleuanda, rectoribus prouinciaruVrbiumque magistratibus salarijs constitu dis, alijsque rebus similibus faciendis, regij fisci, & ex barbaricis victoriis thesauri, penitus exhauriuntur. Teneri ad id ex officio faciendum, dicet aliquis, & commexitu in se culpam, si praetermiterit. Sit ita sane. Sed hoc idem, est iustu esse regem, qua de rei nunc agimus, videlicet iustam effugere re- preensionem. Ego autem Vobis ante oculos exponam alia, quae ad solam beneficen tiam liheralitatemque pertineant, quaeque praetermissa repreensionem meritam no incurrant, Vt tum ex priori illo g nere, tu V

ro ex hac magis populari plati sibilique ii stitiae parte, non modo suis, sed etiam extoris admirabilem & amabilem debere esse

hunc, merito eius fateamini. Rhodii aerian fam illa obsidebat immanis Turcam exerci

ivi, di co*niuetibus ijs qui reipublicae Christianae

399쪽

stiant duces vel perhiberi primi, vel soli esse

conte dunt, noster hic classem omni bellico adparatu instructissi inam eo misit. Quae nisi aduertis ac omia ino inconrod is t pc stat has esset iactata,adeo, ut ad lepus adesie non potuerit, sors: a illud aduersi is nostrae religionishostes nobile propugnaculii nequaqua misissemus. Pauci interfuer ut anni 1 legatoscii magna auri atq; arrenti vi in Cermania misit, ut ibi quata maxima fieri celeritate id posset, mercede coctarent exercitu,qui periclitanti Ludovico Pannoniae utriusque rcgi, auxilium faceret. Unusque omnium prope

thr. Exercitum ducebat Carulus Caesar in ea expeditione qua vagante per Panonias Turcarum imperatorem reprimeret. Is exercuetus quum esset maximus & sortis imus, &, si

rei nummariae sor et cautum, caeteris omnibus videretur satis contra hostes esse munitus, num obclusa suit huius in consobrinum liberalitas Sinicum ea de re testimonium tagraue existimarem futurum,quam amplum Verumque est, dicerem viri clarissimi,vidis se me, quum ab legionibus non minori at critate absenti regi, quam praesenti imperatori est adclamatum. Recentior multo est Tunetensis expugnationis memoria. Quae classis auxilio misia ' Quantus vim rum ex selecta nobilitate adparatustDucem Aa a com-

400쪽

L. ANDR. KEsEND. commemorare nollem equidem. Nam videtur indignum breui tantum oratione ab ltin ore Loisi dem animosum principem, ros sius fratrem germanum, studiis, armis,

ac tot aliis nominibus rebusque magnum, quutus unius consilio atque animo fretus Ca sar, dissuadentibus, imo &a coepto de-. terrentibus iis qui rei militaris omnium peritissimi habebantur, & urbe potitus est &victoriam gloriosissimam reportauit. Sed redeamus in patriam, & ut musta eius urbibus& oppidis praestita beneficia tra scurra nus, nempe alia ex muniuis talico ditione in adpel lationem ciuitatis, ius meliori esse tu re, transijsse, alijs auctiorem citam immuni. tatem alijs magnificentissimos aquarum ductus exstructos, alijs delubra ac templa siumptuosissime auedificata, religiosissime effata, Vt haec inquam breuiter transcurramus, possumusne sine flagitio praeterire, nemine in his regnis reperiri, quia ius exstent ullae maiorum imagines, permultos Vero quorun ullae, cui ex fisco annua non praebeantur, quilius liberi in aula tanquam in communis parentis domo cultum non capiant' Itaque inde commoda adcipimus, inde alimur, in- devictitamus, ut non minus vere quam festiue & salsie quida dixerit, alibi solere reges quibus imperant vectigareis sacer C, nos

iem ipsum regem habere vectigalem.