장음표시 사용
81쪽
sumus. Quapropter ad sulphureum genus revocanda videtur potissima fulminis natura cui tamen aliquas etiam salinas particulas sive Nitrosas, sivE Tartareas dixeris, sive his an logas cum vaporesque in sublime evectas admisceri non negaverim; quemadmodum & diximus, cum de Auro Fulminante disterebamuS. Grad. In media illa aeris regione, ubi nubes coguntur. plurimorum generum anhelitus, etiam fatinos, reperiri, fatis aperte ostendit pluvia foecunditas, si praesertim inter tonitruum fragmrem decidat, cuius tepor igniculorum admistionem indicat. In tempestatibus autem magna fit in nube halituum agitatio: c quemadmodum pars lactis pinguior multa agitatione separatur in butyrum, ita coagitatis vaporibus particulae sulphureaec bitumine congregantur ad constituendam fulminis mat Tiam, quae demum accenditur, cum fragore erumpit. Cum autem non alia mihi videatur esse fulguris materia ac sulminis hoc inter se distare crediderim , qud fulminis materia magis compacta it, quam fulguras, atque idcirco illa non sicut sulgur antra nubis angustias tantum freniat cum tonitru ,&dissipetur sed etiam quas conglobata descendat, atque explosamontes turresque percutiat, vi credibili impulsu, nisi montium rimas, turresque disieeta vaderemus. Quod si gravate non audieritis, paucis Xponam, qua ratione conatus fuerim fulminis motum deortium explicare, praeter ipsam ignis, quam olim adstrueba-amus, graVltat ac servabam in motu corporis fluidi turbinatim convoluti, sive aer fuerit, sive aqua, nisum esse deorsum motus enim in suprema superficie videtur incipere, similem-cue impetus directionem subjectis partibus communicare Siclyphone ex, nube descendunt, naves deprimendo submergunt sic mago es aquarum Ortices, ut Charybdis, navigia absorbent in minoribus fluviorum vorticibus, quos in pado praesertim frequentes Videmus, non solum sestucae in illos inci- centes, sed re minus periti natatores aliquando absorbentur
atque si exundaverit flumen, postquam se in alveum recepit solurn passim ab hujusmodi vorticibus excavatum relinquit quin alio nonnunquam sagentesin ampla voragines, atque adeo alte depressae conspiciuntur, ut in iis aqua perpetuo scaturiatii in puteis. Si igitur in nube contingat non solum materiam mimineam exagitatione in unum congregari, sed etiam adve tis ventorum flatibus comprimi convolui, illa utique constipatur, atque deorsum exprimitur, usque eo dum facta accem
82쪽
sione deorsum erumpat validissimo impetu turbinatim concepto sic etiam ex siclopis, quorum fistula interius es inspirarα,cXcavata, eXplosus globus validiorem istum infligit. Dand Quemadmodum in nubibus multa agitatione coguntur in unum plures eXpirationes igneae fulguribus atque fulminibus materiam suppeditantes, ita non facile negaverim in aliquibus terrae cavernis multam vim hujusmodi halituum congrinatam posse elicitari, ut multo impetu erumpentes ascendant, atque deinceps incitatissima conversione convoluti atque constipati citissime in fulgura fulmina accendantur. Hinc cum aliquando legerem in Atlante Sinico pag. 46 in III. Provincia ensi, ad cum mons es Taipe inunt in eo pulsata di mna, fulgura ac fulmina ct ingentes excitare tempestates; unde fovere cautum, nec ulli omnino licitum ibi t)mpanis pulsandis admovere
manum Non aliam excogitare potui causam praeter hanc, quod scilicet tympani pulsu vehementer concitatus aer quiescenteS&quasi sopitos intra cavernarum ortasse amplissimarum sinum halitus commoveat, hosque propterea rumpentes, motu, qUinimm tumulti largius atque longius serpente, subsequatur deinceps tanta similium halituum vis, ut hedam tempestatem efficiat. Hanc ver,expiratiotium congeries in montium speculus suadebant ea, quae in proXima pag. 4 . legebam aoHi montem habet Chineam, cupus vertex ad galli gallinace figuram id
tu accedere cum tempsas aut tonitrua imminent tantum murmur
ac boatum edore feruntur illius a raditis, ut adtri inta, eo que amplius sadia exaudiri possit. Evadentes nimirum catervatim cum impetu ex cavernarum angustiis concitatae exhalationes sibilium .imirati veritis ingentem mugitum edunt. Simile quid habetur pag. 128. in XI. Provincia Fokien radices montis Chivven,
palatium ingens erecthm es decem constans aulis GL eo, quoties pluvia aut tempestas imminet fonus veluti campani e auditire nati tu idelicet ex imis erumpente, atque aulas illas pervagante, dum per Ostiorum patentium latera, aut valvarum rimas, colliditur, sonitum edente Nisi iri opinari quis maluerit, eXpirationem cum impetu e subterraneo specu per rimam exire cum sibilo, quem auctum reddat multiple aularum repercussio, Ide ut cani pana sonitum aemulari valeat. Sic siquis in donaeastico conclavi luculento camino utatur, eXperitur quanto fremitu a 2 inis: rediatur per clausi ostii rimam.
Grad. de concitato aere excitante cavernarum halitiis
83쪽
dixisti, confirmari possunt ex his, quae Plinius lib. 2. cap. 43 scripsit Sine me , inquit , vento generant Iam quidam tirim specus, qualis in Dalmatii ora vasto in praeceps fatu, in quem dejecio vi
poni fere, quamvis tranquillo die, turbini milis emicat procesia nomen loco es Senta. Reperiuntur autem non uno in loco specuum tra Stus amplissimi, atque in multa spatia longe pro lueti, in quibus maXima halituum omnis generis copia contineatur Alicubi igitur contingit, ut commotos ac prodeuntes halitiis, alii atque
alii sui, qui possint. Hinc si quando lacus aliqui ex in ecto lapide
aestuant,&valida tempestate agitantur, dicendum videtur immistas aquae exhalationes motu illo eXcitari, ac tumultum moliri , cum prius quiescerent quemadmodum etiam saepe nihil graveolens stagnum aquae putrid tunc primum statorem emittit , cum aqua incipit agitari. Fieri autem potest, ut ex commota
lactis aqua, aut irritato cavernarum aere non Xhalationes tantum, sed vapores plurimi simul eXiliant, ac propterea non solum ventus, sed etiam pluvia gignatur. Cu)us reieXemplum
si satis meministi, tibi obtulit Atlas inicus pag. 38 in XII. Provincia uuangiung ς enim habet. Prope inhina mons es
Tientu cavernosus, atque horridus affecta in eo fontem e sescribtint,seus num inaccessum, cui ex alto vel lapidus inseculti . boastis iac repitus audisti instar tonitrui, a quam mox turbidum, Coelmn,iac lusia descidit; inde Draconis sagnum dicitur. Similiter pag. 82. in VII. Provincia Huquaniprope ChoXan es ango amnis, in quo ingens una Catadupa ,seu qui lapsus es, inque vel lapidem
in rceris, continuytonitrua, ac pluvia i rui, Quod si cum vaporious atque exhalationibus flatum gignentibus commiscerentur etiam non paucae eXpirationes e iis, quae biguribus atque fulminibus materiam eXhibent, satis constat ex illa commotione posse etiam in nube, quae e vaporibias endrmatur, concipi sulmen, quod Cyclopas in antro fabricatos Poetae fabulent tir. Maur. Aliqui ortasse opinentur , credulitatem in mentes nostras nimis facile irrepsisse, cum aliquando peregrinis narrationibus sententiam nostram firmare studeamus , saepe autem ea studiose inquiramus, quibus Verisimilitudinem confeci emur, ne illa omni probabilitate prorsus carere videantur. Sed nun-ouid Authoribus temere abroganda est fides , per quos nulla salsitatis aut fraudis suspicione laborantes, in longe distriarum. Provinciarum notitiam deducimur: An quia eXOtica multa sunt , nec nostris hisce regionibus communia, idcirco etiam commentitiat Plura quoque sunt nobis vulgaria pervagata, quae Eo remota
84쪽
remota sunt a Sinensium Americanorum intelligentia quos tamen utique reprehenderemus, si nostra illi quasi fabula reii cerent. Imo haec est non contemnenda probabilitatis nota, si nihil de nostris opinionibus cogitantes historiarum scriptores ea reserant, quae nostris hypothesibus favent. Quapropter non , mediocriter delectatus sum his, quae e Atlante Sinic nuper attulistis; innotescit enim, quam facit idonea gignendis sulminibus materia a tellure subministretur quamquam n cubique, nec semper, eadem fiat halituum compleXio, quae aut insulmen accendatur, aut eadem efficacitate polleat adversus corpora, quae feriuntur. Aliquando enim homines e Coelo tacti CXanimantur corpore integro manente , nulloque apparente percussionis vestigio invia venenatus halitus vel subito illapsu cor pervadit, vel spiritus animales in cerebro extinguit, vel sanguinem in venis omnibus atque arteriis coagulat. Aliquando Ver manet integra corporis figura quasi hominis dormientis, sed si quis tangit, illic totum abit in cineres, perinde fere ac ignit carbones sensim tabescentes relinquunt cinerem aliquatenus juxta pristinam speciem confbrmatum , qui tamen vel levi tactu di sibivitur Vertim palam fatendum est haec in Naturae thesauris ita latere , ut nemo cordatus audeat confidenter in medium proferre hanc vel illam expirationum compleXionem, quam his vel illis effectibus respondere asseveret. Grad. Ita planes atque id tentantes se inani prorsus labore ipsi conficiunt ideo nos fatis habuimus fulminum materiam revocare ad genuS,&ad naturam universam sulphuris ac Salis, quin horum partes subiectas temeris attingeremus, quippe quae nostrae cognitioni se subducunt sua varietates, atque earum efficacitas oritur ecipsa plurium complexione, inuidem pro rata singularum portione , quam nulla ratione vestigare aut deprehendere possumus. Hinc fieri potest, ut excussum ex nube fulmen in terram non perveniat, dissipatis nimirum in aere particulis illud componentibus maxime si in explosione adeo obliquam directionem accipiat, ut in telluris superficiem non incurrat, sed longissimo tramite per Atmosphaeram progrediatur. Huiusmodi sunt fulmina, quae innoxia praetervolarent, nisi iam is sublime caput esterentes excelsi montes aliquando se opponerent, ita ut faetum sit iam tritum sermone proverbium, Feriunt altos sulmina montes quibus saxea durities non satis
est ad excludendos servidissimos halitus, qui admissi rupemis disic ant. Vidi ipse paratum arte gummi, quod impolitum candid:e
85쪽
candidae marmoreae laminae, ubi haec subie itis prirnis satis incaluit, liquescens permeavit laminam, atque non solum extimam faciem, verum etiam HatuMas partes certo colore insccit .multo igitur facilius fulmine exhalationum complexio rupem pervadere poterit, faXeas particulas comminuere dissoluto earum nexu quemadmodum metallicam laminam perfbrat Aurum Fulminans atque etiam intumescens, aut intestinis flatibus raritatem suo calore adducens, militarium cuniculorum more rupem ipsam dissipare. Dand Iove tonantes fulgurante, comitia populi habere, nefas este aliquando apud Ciceronem legi nunc vero obductum densis nubibus Coelum coruscat,in tonat, monetque abrum pendum ess nobis sermonem, ne serte domum redeuntes imber occupet Quae brevi momento mens concipit, sermone aliquando non nisi bene longo lingua
explicat sic fulgura ista brevissima corusca . tione Oculos percellunt, sed aderataeXhalatio nubem percurrens longo
86쪽
Rad. Ignes quos in abditis telluris visceribus conclusos agnoscimus , quia ter apertos vehementi impulsu hiatus erumpere conspicimus,&quos ac spectabiles exhibet, scrutati fumus at illaim, qui nostras permanat in Venas, nostrisque in visceribus haeret, quid intad hum relinquimus Illum, inquam, qui permanat in venas liquidem quas quodam igneo motu veni o arteriae Parenon desinunt , aiebat Cicero lil, a demat ammadversumque sepe es , in cor animantis alicullus evulsum ita mobiister palpitaret , ut Daretur igneam celeritatem in exori stotele lib. 1. De AnimateXt O. Omne animatum habet calorem.
Dand Nemo nos ab hac Disputatione prohibet taed quia
homines cum brutis animantibus, atque plantis, quadam Vitae communione iungimur, neque nostri corporis satis clara notitia: abundamus, ab illis lucem aliquam mutuari cogimur. Nam&stirpes arte Natur vivunt vigent: in omni autem rerum natura nil vivit, nil viget, quod non caleat neque enim est illium , quod non vigeat interiore quodam motu, ut cum tuo Cicerone loquar. Maur. Duo sunt, quae in re caeteroqui aded perpleXa, atque Occulta, plurimum nobis hac postrema aetate contulerunt adiumenti, quibus antiquitas caruit. Primum est Micro scopium, cu3us ope dum sublestae minimae corporum particulae amplanaiul spe Rem oculo exhibent, tum inopinata atque mirabilis singularum particularum forma,&cum aliis te X tura innotescit, tum CXlgui quidam motus, quorum tanta est tenuitaq&lentitudo , ut nudam aciem fugiant , conspicui fiunt. Alterum quod Volariorum in animantis visceribus motuum notitiam,
87쪽
Iitas in vivorum brutorum corpora curiose taviens in palpi itantium viscerum fibras, aut liquorum fluxum rimata Qua-Propter immortales habendae sunt gratiae iis, quorum improbus labor, ac sedula diligentia tantam Physiciscienti lucem attulit Equidem nunquam satis adini rari potui Cl. Viri Μarcelli Mai.
pighi incredibilem patientiam, qua plantarum particulas indefesso studio scrutatus , earum Anatomen descripsit, quemad modum & pulli exclusionem X Vo. Dand Novum plane natura theatrum aperuere icros copia . quasi reducto sipario corporum firmas per mendacia a grandescentes in scenam produXere. irantur non pauci super appensi speculi laevissimam superficiem reptantes muscas ne praecipites ruant, nescio quod pedum gluten, quo vitro adhaereant, comminiscuntur. Verum acutissimos muscarum unguiculos apprehendere scabrae superficiei prominulas particulas,&per frequentissimas vitri rimulas, quas Μicroscopium ostendit, sibi gradum facere non magis mirandum est, quam stelliones, ac lacertas per murum ascendere. Quis unquam persuasum habuisset acutissimam acus cuspidem non in conum desinere, sed clavum praefraci um referre tenuissimam novaculae aciem denticulis asperam tortuosas serrulas imitari: in charta politis sima, quasi in tela rustica, fibras, villos, cavernulas, eminentias innumeras reperiri: nisi haec,&seXcenta alia, qua reserre citra taedium non possem, Microscopi ope innotuissent. Μaur. His eXcitata, in spem cognoscendae stirpium Naturae, sciendi cupiditas icroscopi subiecit primum semina telluris gremio commisti, ut quotidiana tum radicum, tum germinum incrementa eXploraret Deinde tim recta, tiam obliqua sectione
in herbarum caules. arborum caudices diligenter inquisitum est; postmodum in ramos,&insblia demum in fores,&peri- carpia iam fructus proprie est semen ipsum, quo species pro
rigatur. QuamVis autem non eadem plane in omnibus deprehendatur particularum confirmatio, atque teXtura, seu coaginentatio, immo on aliquibus peculiaria vasa reperiantur, omnibus tamen commune esse Videtur triplex particularunti,
genus: Unum es Fibrarum uXta longitudinem stirpis excurarentium in iterum Vesicularum ita sibi vicissim mutua colla.. bellatione coniunctarum, ut incluso Vapori, seu liquori, ex una in aliam transitus pateat : Tertium Fict uiarum, quarum interiorem membranulam eXterius lamella in spissam circumducta
spiram complectitur, fere quemadmodum plumbeis tubis lineas
88쪽
uenias ad firmitatem circumducunt, qui sontium aquas derivant. Huiusmodi Fistulae non sunt aequaliter ductae sicut Cylindri, sedi instar intestini, quod in animalibus Colon dicitur9
constant particulis, quarum singulae interius quidem sunt eXc vatae, sed eXtimam superficiem habent aemulantes Sphaeroides Ellipticum utrinque decurtatum, atque adeo secundum CXtr mitates cohaerent inter se . Fibrae similiter particulis constant perforatis, rudem Cubum imitantibus, non tamen ita dispositis, atque superimpositis, ut planas Prismatis superficies fibrument; sed aspera est tum interior, tum extima superficies singularum Fibrarum , in quibus potissim iam pars ignea consist it. Hae autem Fibrae aptae inter sein cohaerescentes fasciculorum an morem, non ita secundiam stirpis longitudinem assurgunt, quin etiam aliqua ab uno ad alium fascpculum oblique deflectentes aream relinquant vesiculis repletam. Dand Licebit hinc arguere ligna aliqua idcirco facillime auXta longitudinem findi posse prae aliis, quia pauciores habent obliquos hu)usmodi fibrarum dividendarum excursus sicuti 1acilior est recta quam transversa stirpium sectio. Μaur. Hic, quos dicebam librarum fasciculis interjectae 1unt hi tuta ita , in quibus nullus deprehenditur liquor , quo tamen re fibr vesiculae plenae apparent, quandiu planta viget. Orro fabrae videntur rationem habere staminis , vesicularum series, subtegminis hae nimirum alternis complicationibus mi an quibusdam plantis manitestius apparet, ex quibus de aeteris probabilis coniectura sumitur Fibrarum fasciculis
decussatin inteYuntur. Haec quidem observatione deprehensia1unt caeterum cum de plantae ipsius ortu atque incrementocli sputatur, ratio, qua omnino neque redargui, neque convinci possit, sterra nequit; sed nobiscum bene agi putamus , si aliquam similitudinem veri in)nsequamur.
Grad. Quandoquidem conjecturas persequi necesse est, conandum est lumen ahqiiod rei obscurae adhibere ex his, qugnota sunt uriod in arbore habetur priaecipuum , uti lite estignum, quod etiam remanet caesiccata a 1 bore, sicut in aridisi 'H LGης. reliqHa est, opportuna incendio materia. uin Vesiculis comparentur, illa his potiores
censenda: nt, atque har illis si ab servire videntur , vaporem atque rumorem, quo turgeurunt , subministrando hic inui-
es iac tenuis. Quapropter hirinorena in Vesiculis 1.nsim perici,
89쪽
atque ab admistis calidis particulis sermentescentem Xtenuari probabile est, ut per anastomo es se in fibras insinuare valeat. Dand. At, qua ratione humor iste e tellure se inserat , ac 1bccedat in Uesiculas, hoc illud est , quod non parum negotii facessit iis , qui secum humor suapte natura gravis sponte non
ascendat, neque facultatem attrahendi, aut exsugendi plantis concedant, sed omnem hujusmodi motum impulsione perfici auturnent ineri gravitatem necessariotribuendam existimant, ut insimus aer ab incumbente superiori aere gravi compressus, vim suam elasticam exercens, per terrae meatus urgeat inclusum raporem, atque in plantae poros contrudat, sursinaque impellat. Verum quid opus est hactenus aeri gravitatem adscribere, ut compressus valeat humorem in plantarum radices ingerere pQuantavis levitate praeditum universum aerem ponamus, ad hoc ut munere isto illum fungi concedamus, satis fuerit, si hic
infimus quocunque impellente urgeatur adversus asperam terrae superficiem; utique enim compruititur, seque virtute elastica CXplicans, cum nequeat impellentem repellere , aerem proXLmum terrae rimulas Occupantem, atque adeo etiam inclusum vaporem, poterit plantarum radicibus admovere. Ecquando
autem vel in summa tranquillitate quiescit plane immotus aer Certe illum nunquam non agitari ostendunt pulvisculi, in quos admisitis per oramen in conclave ceteroqui obscurum Solis radius incidit . Sed quid illud est , quod seminis terrae gremio Commissi poros aperit, ut humorem recipiat An aerii cuneoli ΘHoc si munus aeris se Xplicantis , atque compressionem
detrectantis, mihi persiladere non possum siquidem aliquando sub finem Iuni plantulam ocimi hortensii Basilicam herbam vulgus vocat cum sua radicula , Xcussa terra adhaerente , amplae vitreae phialae oris angusti, ut solia X tarent aqua communi ex puteo educta plenae immisi in vix elapsis quindecim diebus ingens radicularum coma phialam universiam repleverat: Non igitur aer impellenti, sed blando calori, quo vapor imbutus est , tribuenda potius videtur facultas aperiendi semin1sporos, seque in illos una cum vapore insinuandi id quod si intra aquam, multo magis in telluris sinu contingit Ideo utilius ieruntur, ut plurimum, arbores ante brumam, quam ineunte vere, quia hyeme telluris viscera miti calore tumore abundant, atque radices validiores altius agit arbor, quibu cessivus
servornora in noceat, sicut teneris radicibus e verna satione,
quando rigucrum in abditos terrae sinus se recipit. Hinc in
90쪽
Brasilia, qtua interiores terrae partes frigidae sunt, parum deprimuntur infra superficiem etiam ingentium arborum radices quae tamen ad plantae firmitatem late Xpanduntur. Audivi non semel agricolas conquerentes de terrae, quam colebant, frigiditate , cui non nisi frequenti stercoratione subveniretur sicyaneam instituentes pugillum s ercoris columbin scrobibus anticuliat, in quibus malleoli conduntur. Ex quibus liquet non
aeris eXtrinsectis urgentis, sed interioris caloris munus este plasmiis alimenta parare, atque apponere. Hunc autem succum,
quo planta alatur, minime viscidum ac tenacem esse oportet, ut facile in meatuum angustias se insinuet sicut is utriendo animali Natura cibum extenuat in ventriculo M Xcoquit: discrimen quippe intercedit inter famis molestiam , nutrimenti necessitatem Gicet enim , ut asserenti Avicenna credi-IDUS, Potuerit quis peregre prosecturus libram unam olei violacet cum adipe misit bibere in decem dierum inediam absque ulla a me tolerari id quod oleum amygdalinum , vaccinum adipem praestare posse tradit, ut refert MiZaldus cent. 2.num 55 bnon propterea faces est melior nutriti, sed tantum materia illa pinguis lente inventriculo excocta cibi necessitatem prohibuit, cum ames communiter e ventriculi inanitate oriatur.
Gra In lignis , quae comburimus , sulphur inesse humori commissum atque spiritibus , indicat flamma Salem pariter
atque terram produnt cineres reliqui, e quibus lixivium par . Vitruvius propter ingenitum lignis calorem praecipit lib. . cap. 7 Trabes ita sint coim Eme tibi cud binis secti ralis, iit compactura uorum digitorum haberit laxatisnem V m enim inter 1 tangi ni ut non spiranti'nis S pro tum venti recipiant concalueracii itur, ScePrite putres sunt. Cum igitur ligneas fibras ex his componi atque construi manifestiam videatur, non longe recedibanus a probabilitate, si opinemur Vesiculas quidem potissimum Dumore in quo distolut sint salin particul atque terreς, plena es Fastillas vero illas, Fibrarum fasciculis interiectas, spiritibus, bulphure, ac Sale volatili maxime nitros turgescerellas particulas natura calidas, nulloque terrae, salis fixi, quae Vinculo adhuc coercitas, agitari necesse est, amplioremq; locum quaerentes is iis ipsus membranam instare cui spiralemo
aliam ςnlam Natura circumduXit, tum ne rumpatur, tum ut lupra modun intenta validius se recipiat, ac restituat. Propterea
hu)usmodi istulam in plures sinus ded distinctam existimo ut particulae calida non uno impetu quas per aequabilem tubum