장음표시 사용
151쪽
i 8 De Causis cornipi. Judiciorum
viorem etiam poenam crebritate aut gravitate criminis id exigente. Neque
enim cxspectare Iudex dchet. dum exsistat si 'i perfidiam fraudemque Rimpos uram causidicorum accuset: sed ex ossicio advigilare c& animadVertere Marant, ipse debeti quod N Interpretes consentiunt; & Ulpianus manifeste insinuat: nihilque olim frequentius, quam ad--', ' Vocatione interdicere calumniatoribus;& hac ratione rejediis illis sori purgamentis, Astraeae ct Judiciorum Maile statem illibatam tueri
Anastasii constitutionem contra litium
redemptores revocari in usum , ex
P οβ Justitiae esse. SEd penes ipsos quoque litigatores
magna pars culpae residet malorum quibus J udicia corrumpuntur: namque λ iniqua cupiditate vel pcrtinacia in lites saepe im .elluntur . & ingenios1 fraude eas ag raro praeclarum putanta De his igitul moderandis. dicendum quoque videtur. Nam ct Iustinianus
nes ad titigaudum procederent. In Per P litigiosos autem primum obtinent locum redemptores litium: quos praeclara olim Constitutione imperator Ana. L stasius refraenavit. Per riversias. inquit , interpesiationes ad nos iactas comperimus , quosdam alienis rebus fortunisque iubiantes, cessiones aIiis competentium actionum in semet ex. ρωι properare I hocque modo riversis sors stillatorum vexationIbus af
cere: cum certum sit, pro indubita tis obtigationibus, eos magis quibus autea suppetebant jurasua vindicare, quam aὰ abos ea transterre velis Per hanc itaque legem jubemus in ροLD-rum hujusmodi conamen inhiberi nee enim dubimn est. redemptores litium alienarum videri eos esse , qui triescemones in se conssi cupiunt ita tam a uisiquis datis pecuniis hujusmodi subii rit ceν onem , usque adi am tantummodoDIutarum pecuniarum quan-
litatem S usiuraνtim ejus actiones exis Cuiae. ercerem, mittatur. Sed aequissimam et hanc constitutionem, & multarum li.
tium everriculum consuetudo sere antiquavit: nisi quod consuetudinis jure censeri non debet sacratissimarum legum inscita di temeraria neglectio. Quam enim justis rationibus ea Constitutio nititur 3 Inprimis redemptores illi litium alienis tapaci avaritia inhiant:& quid nisi in turpissimae negotiationis quaestum judiciorum praesidia detorquenty Et quantulo distat illorum calliditas a fraude paciscentis de parte ad)udicationis suturae adi oeati y Denique vel liquidae sunt tales actiones ire fraudantur qui ad cedendum eas viisti pretio illiciuntur di vel dubiae suntti incertae: e non cst concedendum imquietantibus judicia N adi ersarium. dum neque necessitate ad id impelluntur, neque certo causae jure n tuntur. Iudicia instituta sunt. ut suum qui Lque consequatur. vel retineat: illi ea ad praedam ex qliaet iam convcrtere conan. tur. Sed cum Anastasianae cnn 'itu L. vitritionis vim improbi Phormiones hoc colore eluderent . ut cessionem partim vcnditionis . pariun donationis rapui transigerent. vel etiam totam liberalitatiS commento adumbrarent: huie
quoque fraudi oecurrit Iustinianus ;jussitque non eo secus tantum ad fines pretii numerati sole exactionem: quia plus valere debet, quod agitur . quam quod simulate concipitur. Plane enim L. , sincera cedentis liberalitas non fuit co Garetanda. Ideoque legis severitas nee Ir' deum adit ingit. qui legatam sibi ad io.
nem exercci; neque coheredes sibi invioem hereditarias actioncs certa aes i-matione attribuentes: neque denique creditorem in solutum accipientem a debitore actionem.
152쪽
Et Remediis Lib. IV. Cap. XIV. 1 9
betur : aut removeantur de medio Juramenta quoque eorum qui ad publi- ea ossicia domi militiaeque provehuntur: tollantur Iuramenta testium. Nam utrobique pessuria quoque intervenire. quis ambigat 7 Non enim hoc intuen- L. Καρη --ἰ pellatur jusjurandum . quo litigatores calumniam execrantur. Nam sive hoc actor recusaverit, causa cadit. N Iudicis indignantis calumniatori increpatione notatur: sve reus, tanquam consessus sit de capitulis narratis, ita sententia temperatur. Undes nec ipsis inter se litigatoribus laxare hoc vinculum pactione licet, quippe contraria publicae utilitati : quae id exigit, uis iterum de hoc Juramento Justinianus )non lites solam, sedetiam ca-
d. t. a. tumulatores minuantur. Si pro judi, ' ciis putabant se homines in sacrariis Ali: Spro hominibus Deum in omnibus causisjtidicem esse existimabunt Etenim hujus Juri urandi religio haec
quinque continet capita , quod exi- ι x. 1 limat sincere actor, hono jure cau- sam suam flare . quod proinde nullam in corruptela fiduciam reponat, nequejudici partisve adversae patrono per se vel per alium quicquam dederit dabitve . promiserit promittetve rquod de controversi facti articulis in.
12 c. terrogatus vcritatem nunquam diis.
mutabit: ideoque nec ullam a reo superfluam probationi in exiget, insciando ejus allegationes . cum sciet
que jurandum cst. quod bona fide cre-ρνο aem. da .Justam esse defensionem suam. Sed ,. n ultis locis hujus constitutionis vi ,an.d. gor jam senio rabe quadam exstin 'μ- ctus cst : probantibus id quoque quibusdam peritis. tanquam sublata per-
γε ' - juriorum materie. in quae immensa
Es, quzdam ' caeca calumniandi aviditas
ad με. incurrebat. Sed contra alii nituntur.
Squia Iuris Pontificii providentia jam
eon . n. Olim consuetudinem damnavit. si cauae
3 3 ρ hoe vinculum Juri urandi removisset. kom. d. Non detunt qui tanquam arbitri qui- Idam . ita demum valere hanc consue. Gii .M. tudinem censent. si ei ratio constet: . Ol. probeturque ab eo qui ea nititur, eam εν invaluisse occasione pessuriorum . qu Rhaec burandi necessitas & litigantium improbitas gignebat. Ego puto non laus causae esse, cur consuetudo ea pro
gum est. led id potius quod commv α
niter etiam improbi Iuri urandi de- . i.
votione moveantur, metu &praesumptione ultionis divinae. Etenim Jus Romanum nullam perjurio, non cadenti in aliud crimen veluti falsum testimonium . constituerat poenam : idque ob certam praesumptionem vindictae numinis . ad cujus injuriam violario Iurisjurandi pertinet.
Itaque exercendum omnino hoc a g. l.
Jusjurandum: ita tamen. ut judicis sit existimatio, si cui personae committi in id non debeat tanquam usque ad contemptum religionis profligatae . vel tam caeca cupiditate, aut ira in litem concitatae, ut divinum humanumque fas insuper sit habitura. Sed haec non ita frequens improbitas. dummodo litigator interim rudis admoneatur de religione juramenti, & periculo ac piaculo pessurii; praesteturque non perfunctorie . sed solemniter Iusjurandum et non temere enim Justinianus, tangi sacrosancta Evangelia voluit ι quemadmodum Graeci juraturi ad aras a cedebant. ut ipsa loci religio memoriam numinis commoveret. Namque
externa haec & in sensus incurrentia plus valent in animos plebeios quam sola recordatio Majestatis divinae; quam implere omnia & continere tantum mente percipitur. Sic Iustinianus non contentus eundem juri urandi ritum judicibus injunxisse , justit insuper sacro. sanctas Scripturas, ab exordio li-L. 1 tis ad sententiam usque. ante ora judi- cum versari: tanquam sic praecipue numinis 3c ossicii admonenὸotum, si libros certissimam mentis di ina emia giem cxhibentes. imo divino spiritu plenos oculis attrectarent: qui coni lium inter Deum hominesque certo mmicitiae scedere constituunt. & beatitudinis promissionem sub pacto serva. 1 3 torum
153쪽
i s o De Causis corrupi. Judiciorum
rerum mandatorum continent: qui
unicam dirigendi cursus vitae helicen ostendunt, , omnis Iuris sontes omniumque normam legum proponunt: qui maximi judicii. & vere summos infimis aequaturi denuntiatione . commovere animos ad aequitatem possunt. S . e' Pytagoras ait, alium animum ferit i '' ' intrantibus templum , deorumque simulacra ex vicino cernentibus , S mlicujus oraculi operientibus vocem. At vero quod sacratius numini templum, quam illi libri qui cultum ejus non tantum praescribunt sed peragunt; naturam ejus describendo, ma)estatem, providentiam . infinitasque laudes 8Quod certius Dei simulacrum . quam illa monumenta, quae mentem, quae voluntatem. quae spiritum ejus repraesentant 8 Quae augustiora oracula .ruam illis consignata litteris mandata, ogmata, consilia δCAPUT XV. Temeritatem litigatoris jactura Sonere sumptuum litis ritia esse Nescendam: r rehens plerorumque hac in parte Ienitudine. . Uamvis autem Calumniam quis
ejuraverit. non ideo cessabit alis terum inlumniae vel etiam temeritatis coercendae remedium, quo iS quem temere adversarium suam in Iudiciumni .. vocasse constitit, etiatica titi ues-r D stus adversario suo reddere, jubetur.
I-- -ut calumnia quiS careat, non
ideo tamen temeritatis culpa liberatur: illa enim machinatione. haec etiam facilitate contrahitur. Sed utiliter hoe se intellectum est, ut non tantum pro.
. f. sectionis & litis impendia ad improbi
e litigatoris onus redundent; sed etiam
u P damnum ex lite adversario emergens. adeoque lucrum impeditum : , elutis artifex hae oe patione ab artis sula . usu GOcδtus quotidianum quaestum a. intermisit. Utilis, inquam, haec inter
et ' pretatio . Namque quod Iustinianus sisti, improbum litigatorem S damnum Simpensas litis inferre adversario fluo
jubet ; id de omni eo quod interest intelligunt. Unde quamviSadvocatu S s. a. Meausae propriae salaria reputare possit; quia neque impendit. neque
quis intelligi potest a se ipso salarium ti
mereri: recte tamen placuit, id quod interest in computationem deducendum . si interea clientis causas agere Μ1m. non potuit. propria lite districtus Hoc ia u. igitur caluiarniae repagulum omni ope tuendum est : vehementerque perni init. ciosa est judicum hae in re dis bluta indulgentia, qui dum quamvis causam idoneam compensandis expensis habeant , non modica alimenta litibus .& calumniis subministrant. Saepe enim haec vindictae spes improbum lit,
gatorem animat; quod non incruem tam saltem victoriam adversarius obtinebit : quem compensatio expensarum saepe in taedium vertit desens juris sui. di inutilis victoriae. Illud au. Fac tem opportune tractemus. an qui abi. 'nitio quidem litigandi causam habuit, sed in progressu litis de injustitia edoctus adhuc perseveravit; eo tantum sine in expensas , an potius in omnes condemnandus sit y Illud enim plerique assirmant . quia poenae quantitas reppondere delicti modo dcbeat: aliis di La. m. versum sentientibus; quia perseveran- ΟΦ tia ostendat litigatorem ne a principio quidem quicquam pens habuisse;
ideoque nec temeritatis . nec caluminniae exsolvi. Illi tamen huic argume to Occurrerint, quod constitutum si de postes lore rei alienae. Quamvis enim litiscontestatio in mala fide eonis stituat. non tamen ad restitutionem fructuum ante perceptorum urgeriis
Sed hoe dissimile est i quia illa mala
fides tantum praesumptione constat; &cum ex judicio contingat. vim suam ultra ejus sncs cxtendere non debet. Itaque diversum existimo . non tan tum sententiae utilitate ductus, sed ratione : quia posterioris calumniae evidentia praesumptionem bonae fidei in praeteritum tollat: dc calumnia totam litem amplexa separanda tempore non videtur. Calumnia enim non tam tempore
154쪽
pore aestimanda est quam animo S lite: quam in solidum vitio suo assieit. si incognita iniquitate persevcrat. Et sane temporis quantitas separata est a substantia delicti. Novet etiam , quod diserte advorati quoque ipsi deserere litem jubentur . cujus in progressu demum iniquitas innotuit. Itaque si litigator verbi gratia inspectis cognitisque instrumentis adversae partis , jus ejus liquido comprehendentibus, ad-Guido huc liti insistit. liberari onere expen-,is. 3. serum , praetextu bonae ab initio fidei. 31. non debet. Sic enim litium improba. rum pertinacia instingetur. Ex adve i, I .so autem , si actor lite desistit, vel 1. Cra- ultro in absolutionem Rei consentit, non aliter onus expensarum evadet. ν s. quana si retro justam litigandi causam miter habuit. Sed nee in appellationis causa victus utique justam litigandi causam approbabit auctoritate sententiae prioris; quamvis id plerique existiment sed arbitrarii Iudicis erit, an in expensas sit condemnandus di quod utique ii iis meretur. si prior sententia manifeste σου. iniqua , aut certe ex iisdem probatio- nihus rescinditur: diversum est . si ex nova allegatione. Quod si quis etiam id assectavit . ad vexandum adversm L. C. rium . ut jus suum serius liqueret, veluti dilata instrumenti exhibitiones is
quamvis obtinuerit, ultro tamen in I a s . expensas condemnandus. Porro non
erit justa compensandi expensas causa necessitudo sanguinis vel assinitatis inter litigatores et idque constitutione Selenissimorum principum Belgii ante annos aliquot est provisum t nam prudenter existimaverunt. non ideo levius coercendam temeritarem liti. gatoris . quae nec vinculo quidem tam religioso coercetur, & frustra deprecatione necessitudinis utitur. qui eam L. 3o. ultro litis discordia violavit. Sed &- quod traditum iste a peritis est . non ' τ' ' esse expensarum oneri subjiciendum
contra quem jurejurando adversarius obtinuiti quia satis ei esse debet, probationis Onete relevati i id accipiendum est de jurejurando quod ultro adversarius, non etiam quod implende
probationi Iudex detulit i licet Iason ' Rebustus id plane commutent. merito hac in parte norati ab amplissimo Senatore , & nobilissimo Juris vate Ioanne Gri vello. Nam ct executio a Dis r probandi necessitate plane parti imputatur, si ipsa jurandi conditionem io. detulit; ct eo ipso bonam fidem ostendit votum transigendae compendio
litis. Neutra vero ratio convenit ne
cessario quod vocant jurejurando. Ci ea hoc igitur post Baldum inivellus
tentat. ita demum compensationi empensarum locum esse . li non de proprio facto succumbentis agatur: veluti si mutuum Titio datum successisti ejus condicas. Scribit tamen, communem opinionem Senatum suum itemque Pedemontanum secutos. Quid enim si victus . quamvis de proprio sacto , per jusjurandum adversarii, ipse quoque jusjurandum obtulerat λ Hoc sane casu fatendum est . aequissimam
esse communem illam sententiam. Sed quod idem sentiunt quando quis vij, unum saltem pro se testem habuit: id ι b. r. non temere accipiendum est i sed di- 'I' stinguendum inter reum, & actorem: hunc enim quomodo 1 temeritate vim dicet unici testis praesidium. cum scire debuerit ad sententiam obtinendam id non valere λ Igitur sic demum communi sententiae loeus erit, si actor eonjectur4s praeterea quasdam habuit. veseo de facto quaerebatur. in quod jurm re ipse potuisset, vel aliis praeterea testibus confidebat, qui testimonio non juverunt, quotumve fides elevata fuit. Sed Reus facilius temeritat. culpam unius auctoritate testis deprecabitur. si modo impleth ab actore probati ne in lite non perseverabit. Quod umro tradunt in controversia juris ab empensarum onere relevare responsum . duorum Iureconsultotum: id quoque obtinere pmmiscue non poterit. Quid enim si responsa illa , ut hodie saepe contingit gratiae vel lucro dentur, aut alias juris rationi manifeste adversen, tvry Scimus enim hodie tam temere saepe Iurisperitorum consulta , quam
155쪽
s a De Causis corrupi. Judiciorum
Au Collegium eorum qui Puris controversias des iant, principali auctoritate erigendum y Arbitriis
priscam auctoritatem reddendam Me , remotis remoris quae hodie invaluerunt.
Nde illorum expendamus con-- filium . qui utile in lites & calumnias remedium censent, principali au-etoritate constitui selectorum Jureconsultorum Collegium, ad quod partes in facti tenore consentientes juris con troversiam reserant. Sed id supervacuum videtur . si ejusmodi sint ludi.ces quales tanquam in imagine expres.simus in tertio hujus operis libro: praesertim, si reliquae judicii partes quo que respondeant ad exemplar quod descripsimus. Verumtamen interea dum haec judiciorum rectitudo aptatbr. vel etiam . si nimia litium mole alicubi tribunalia laborenti utile suerit illud in stitutum. Cui auctoritas 3c vis hac ratione addi possit. ut is qui ad hoe Collegium provocatus ab adversario de- trestaverit, vel elim qui ejus de cognita lite responso non acquieverit; quocunque postea sub judice litis exitu, cxpensarum tamen damno assiciatur: nlfi mani sellam gratiam. vel sordes, vel otlansam, penes istud Collegium sibi metucnda detexerit. Hac cnim ratione. salva nee diminuta judiciorum auctoritate . illud Collegium minuendis calumniis serviet. Sed arbitria quo.
a is que finiendis compendio litibus cona' ducunt. 'Quotum hodie vis nimis est
enervata: tot inventis remediis quae petitionem pinnae per contumacem commissae remorantur. Iure Romano
appellari ab arbitri sententia non potest: sed vel poenam si quae compromissa. aut alioqui id quod interest ex-
t. tr. silvcndum cst, vel sententie standum. s sive aequae . sive iniquae: sibi enim im- putare debet. qui imperitum vel ini-ruum Arbitrum sponte elegit: nisi BD cs vel evidens gratia eum corrupe-
cit, vel manifesta inimicitia. Tunc L 3. . enim a petitione poenae exceptio do- 'Ii repellet adversarium. Quod si sub. scriptione sua expresse, vel tacite decem dierum flentio confirmaverint sententiam : jam utique ei standum est. perinde ut rei judicatae. Haec OP- timo ad finiendas lites instituta conis stio. denuo novis constitutionibus si hi liri expediar. Nune enim plerisque in locis appellatio conceditur; veluti in Gallusi ubi nonnisi ordinario judice sententiam arbitri confirmante. pcena Collat. exsolvenda:& deinde ulterius de principali lite provocatione certare licet. Haec talia quid nisi vim omnem arbitriorum distiluunt atque adeo in con 'trarium vertunt. & lites in infinitum augenty Iam enim arbitrium minue
' dis litibus inventum, litem ex lite serit di propagat.
Reliqua in temeritatem Iitigantium
SΕd alia etiam compescendae liti.
gantium calumniae remedia non detunt. olim se invicem sacramento provocabant, id est depositione utrim. que pecuniae . a victo amittendae de
consecrandae; recipiendae Vero a victin D. ιυ. re. Eo credo exemplo Carolus nonus iat. At
in Gallia vectigal judiciarium institue 'rat: ut quicumque litem intentaret, deponeret in fiscum duos aureos, recuperandos si jure litigasse judicatus
esset; sin aliter . committendos. Hoc Lip a. tamen improbandum est. Namque in. 'terim prorogatione ista etiam justus ευασμlitigator oncratur: neque decet vectigali onerare Iustitiae, ut sic dicam. Cominmunissimum portum & judiciorum usum. Neque utique qui litem insert.
t sed qui remere vel ealumniose litigat
coercendus est. Itaque quod quidam promiscuam compensationem expensarum probant . quia hac ratione a litibus crebro intentandishomines au centur . cum videant nec victoriam in
156쪽
Et Remediis Lib. IV. Cap. XVII. is 3
est. Ab injuria enim, non a jure suo Prosequendo deterreri litigator debeti necjudiciis. sed calumniis ob liruendavia est. Illo autem modo mulctatur qui suum petit; incitatui vero qui alteri suum tribuere detrectat. Neliora igitur remedia Romanae leges δc Iusti manus suggerunt. Imprimis insanitae metum, imminentem ex judicii exitu in quibusdam causis di veluti in tutelae . societatis, depositi & maiidati directis actionibus i in quibus de persidia quae ritur magis insigni. 3c pertinente ad violatam amicitiae religionem i quae Husmodi commercia sustinet. Hanc autem infamiam. supersedendo lite ina. Proba. 3c cum adversario transigendo evadere licet. Similiter in quibusdam judiciis inficiator se subjicit condemnationi in duplum. veluti in actione legis Aquiliae. Sed hoc cum reliquis pecuniariis poenis consuetudo non recte meo quidem sensu. sustulit: quemadmodum 8c illa infamiae vis fere elanguit. Cum tamen verissime Cleobulus dixeriti Illam civitatem optime compositam elia, ubi magis infamia. quam lex metuatur. Sed infamiae nactus te. gis reverentiam inserit idc vicissim legis metus curam 8c solicitudinem famae. Hoc igitur Sapiens ille sensit, Maxi. mum compositae civitatis argumentum esse. si ignominia metuitur prae aliis omnibus Poenis: ille enim liberalior metus . dccum verecundia. id est virtutis aestimatione. Rodio improbitatis conjunctus. Nec quicquam in toto jure civili exstate praeclarius 8c salubrius puto, quam edi tum quod infamiae noras proponit. Eo enim custodito, ali. quod inter ei vos suerit discritaren: magis num momentum ad omnes civiles a. eius, ut honorum 8c ossiciorum distri. hutiones . testimoniorum fidem 3c talia. Porro Appellationes non saepius oppressis sustragium. quam calumniantibus suffugium sunt. Quanti sinquit D. Bernardus ut talibus deserrent etiam de proprio cosscte jure ne longo de casto itinere fatigarenturi Itaque severitet excitandae mulctae in te. mere appellantes constitutae Olim vel α δὲ constituendae. Nani quod D. gernat. dus probat. causas *pe a judice appellato remitti ad eum qui pronuntiavit: id leges non immerito improbiait': LI. 6. Cum super omni causa intersia tam . appetiationem veI iuristam tantum liceat pronuntiare vesjustam. ideoque non remiticro causam judex appellatus dcbet, sed celeriter cogitoscere. Denique temeritaS eorum, qui sine
speciali permissu Praetoris in jus vocant parentes . quinquaginta aureo- Paen.
runa mulcta asscitur. Non desunt tamen qui id hodie obtinere negant, cesssante quippe jam privata dc xiolenta injus raptione olim Romanis, ut hodie' ci j,-que Turcis usitat 1: quae indigna visa lib. io. fuit in perlonas parentis patronivc. Et horum quidem sententia invaluit. sed
magno dc pcrverso errore. Nam luc au-eioritaς Praetoris non ca utique de causa fuit interponenda; neque enim veri
sintile est . quod vel cum Mus permis lulicita fuerit talis violentia, id est violatio in tam sacras aetori personas: sed
ideo ut is discerneret. an ea actio pararetiir, quae non contraria pieta i dc , reverentiae esset. Neque enim promis- 3 ii.
cue concedendum liberis est impia si V et
te adversus parentes consistere: id quod . h. hodie cum magna pietatis jadiuta. magna quoque judiciorum infamia conia tingit. Namque jam propitiis auribus audit Judex non tantum litigantes .non tantum calumniantcs. sed Jc convitiantes in lite parentibus libero, i trahuntur enim haec quoque in longum insens stimis animis jurgia. de quibus cognoscere de plano, quaeque finire coleberrime judicem oportet. In semine enim elidendae hae lites. praecipuo odio dignae : quc madmodum dc illae inter
fratres, ut Papinianus quoque Ossen 1 odit. Neque enim temere Proverbio ce εν. lebrantur . Di ileuratrum conten. era. tiones: sed cum animositas ut irae. scdc amoris domicilium sit, contingitii. lam vehementissime di intolerabiliter . s.concitari injuriis amicorum propinquorumque . quasi suum ignem amore jam commodante vel potius confun-
157쪽
potest. Sed ctiam quae objici possunt
dente irarum inccndio: quod opinione praeter fraudatum beneficium illatae injuriae. imo fiustrata opinione accipientis.ostensam unde gratiam sperabat quod velut turbine incitatur. Igi-riar eum quascumque lites celeriter sopiri magni ad concordiam interest; tum vel maxime eas quae inter personas; conjunctas exoriuntur: unde non im-
c. probandum. si ad ad senioris propinqui
Emεπή, arbitrium in consilium adhibituri Ju-ρ risconsultos. Legis necessitate rejicientur. Nam quod quidam arbitrium inter, amicos aversatur, quia alteruter si alienandus, cum inter inimicos alterum hoc modo conciliari contingat: id lo. cum non habet . ubi Legis auctoritas id muneris injungit.
CAPUT XVIII. 2uam expedita fuerit ratio disceptandi diutidicandique lites senes
Romanos , exemplo ostenditur. T in aperto sit, non nova & spe- ciosa dictu . quam usu facilia con- .silia nos adferre; juvat subjicere exemplum Romanum disceptationis judicia
riae : ex quo constare poterit, quantum
recesserimus a judiciis eorum . quorum jure utimur legibusque. Marcellus lib. L 3 29. Digestorum : 'Proximὰ in cogni- tione Principis, cum quidam heredum restam. nomina induxisset, S bona ejus ut ea. ει η- ὰ fibra ι in arentur , legatis dubitatum est S maximρ de bis legatis quae adscripta erant his quo. rum institutio fuerat inducta. Haec
est causae conjectio. tamque paucis Verbis status causa apparet. Sed audiamus deliberationem Iureconsulti, non minus sane brevem. 8c tamen accuratam. merique etiam legatarios excludendos exi limabant; quod μηὸ sequeu-' dum aiebam, se omnem scripturam testamenti canceni et: nonnullos opinari , id jure tuo perimi, quod inductum sit , cetera omnia valitura. Nam cum cancellatio scripturae infirmat ulti
mam voluntatem; manere ea videtur.
quatenus illa non est inducta: quia eL sectus causae suae limites excedere non
pari brevitate Marcellus diluens: Quid ergo, inquit, non S iEud interdum re di potes , eum qui heredum nomina induxerat, satis se consecuturumputasse, ut intestati exitum faceretλNam
hereditate ex testamento non adita. intercidunt quaecumque in eo scripta sunt. Sed in re dubia benigniorem interpretationem sequi, non miniis δε- situs est quam tutius. Incertum nimi
rum est. an ut totum testamentum abo
leret . sundamentum ejus subvertit Institutionem, an vero solum scriptos heredes removere voluit. Benignius autem est . favere liberalitati legantis. Rconservationi ultimae voluntatis. Obiter illud notandum, quam generosae fidei Consiliarius ille . qui coram suo Imperatore in re dubia favendum Fisco non putavit. SentenIta Imperatoris Antonini Augusti: Cum Valerius Nepos mutata voluntate, S inciderit testamentum suum , is heredum nomina induxerit: Hereditas ejus, secundum D. Patris mei Constitutionem, ad eos, qui scriptinuerint , pertinere non viis detur. Et Advocatis Fibi dixit: Vos habetis Ddices via, . Vivius Z no dixit: Rogo , Domine serator , audias me patienter. Te legatis quid statues J Antoninus Caesar vixit: VLdetur tibi voluisse testamentum valere. qui nomina heredum induxit Is Eece Principem dignum Imperio, quia aptum Iudiciol Interrogando respondet. ne sententiam praecipitet: imo objicit, ut vel sententiam ab ipso litigatore . vel veritatem eliciat. Cornelius Priscianus Advocatus Leonis dixit:
mana heredum tantum induxit. Ecce brevitatem : continet enim vim argumenti proximd explicati. Ca --nius Longinus Advocatus Fissi dixit Nonpotent ullum testamentum vasere, quod heredem non habet. Priscianus dixit: Manumisset quosdam, S legata
dedit. Ecce sermam in continenti ex
cipiendi . replicandi duplicandique . idque breviter & distincte. Antoninus Caesar remotis omnibus elim isti Uset cum Marcello inter alios consilia.
158쪽
Et Remediis Lib. IV. Cap. XVIII. i y γῆ
tim S admitti rursum eosdem uesisset, dixit sex consilio Marcelli supra explicati) Causa praesens admittere
videtur humaniorem interpretationem , ut ea duntaxat exi memus Nepotem irrita esse voluisse , quae induxit.
Nomen vi , quem tiberum essejusserat , inrixit. Antoninus re ipsit rLiberum eum nihilominus fore. Quod videlicet favore connituit tibertatis. Sed ob ecerit sortasse aliquis : Hanc Imperatoriae Jutisdietionis formam
non esse trahendam ad exemplum. E. gis vero illos interrogaverim , num ali-uid defuisse ei judicio censeant cum amno veritatis justitiaeqvie y Nega. hunt: Iuris enim illa quaestio erat, &tabulis testamenti prolatis species iacti
in aperto erat: & de mente testatoris tantum argumenta suppetebant. Cur igitur putent. tam expeditam jurisdietionis vim soli Imperatori competere 7 Hanc certe praerogativam quibuscum.
que etiam Judicibus ju stitia ipsa deserti
posse celeriter decernere . dummodo juste vereque. Boni Medici esse dicitur. non tantum sanare, sed etiam celeriter&jucunde sanare. Tantumdem de bono Iudice dixero : non tantum juste eum vindicare lites debere . sed citb quoque minimeque moleste. Hodie vero molestiora fere sunt Iudicis remedia . quam adversarii injuriae. Pluscula autem quaeri possunt circa formam judieii quod Marcellus nobis repraesentavit: quae hoc loco exequar: inprimis
an brevitate orationis Advocato sit utendum.
Restitatis Plinii sementia ampIIIa-dinem S copiam orationis in Aivocato laudantis.
NAmque Plinius ille non modo di
sertissimus orator, sed Senator quoque prudentissimus adstrictae di.
etionis parcimoniam in Patrono causa iarum vituperat, exponenS hac de re contentionem suam cum homine, ut ait,
docto, cui nihil aeque in agendis cata. sis placebat ut brevitas. Ego sane non Plinio. sed docto illi homini assentior. ubi quidem Iudex gravis prudensque est . e Iurisprudentia auctoritatem
suam obtinet: & inter ca quae hodiemnis judiciis sunt emendanda non ultimo loco censui illam infinitam Advocatorum pronuentiam loquendi. Advocatus apud Romanos de singulis causis una oratione cernebat: hodie vero quoties illa disputationis serra reciprocatur8 Atque utinam vel ill 1 copi 1 orationis quam Plinius desiderat nostri Advocati desunganturi Generaliter tamen recte Plinium pro ubertate contra brevitatem stare evincam. examinando argumenta quae dissertissima Epistola complexus est. Nec miror de Plinio: oratorem ille agebat, & quid tam proprium Eloquentiae quam copia& ubertas 3 Nam cum omnium sensa sua qualia sint di quanta . st sermone
ostendere: oratoris est . eadem ut meliora majoraque Videantur. Orationis amplitudine attollere. 3c copia vestire, di elegantiarum ad dimento exornare,dk plausibili ae amoeno locorum communium excursu extendere. Merito
igitur oratores copiam diectionis asse-eiant; brevitatem autem Iurisconsulti nostri. Quam tamen ad amussim nobis hodie imitandam assirmare nolim. sive
quod aliquid dandum si seculi genio. sve quod non eadem nobis quae priscis
auetoritas i qui adeo in copiam argumentorum ambitiosi vel sollieiti nonsuerunt, ut ea ultro etiam occultare videantur, totum sepe responsum mquabili expositionis tenore exsequentes. singulis etiam verbis comprehendentes semina modo argumentorum. Exemplo reseram unum Papiniani responsum : Virum, qui non per πω nec I in .s dolum , quo minus uxor contra eum , μιι mutata voluntate, cossicillos faceret,
intercesserat; ut feri assolet )of
fensam aegraemulieris maritati femmone placaverat , in crimen non incidi . res ondis nec ei quo testamento fuerat datum auferendum Facti tantum expostio videtur : sed occulterationes responsi inseruntur. Nimirum , 'vi & dolo diversas esse blanditias minV a riti.
159쪽
riti.quippe ei convenientes solennes: qui . Liger singisma tempora tis quoad spectu eas vocat marrtalem Ier giuntur; nec brevitatem dicentibus , movem , Nemque interserit illud. ut Ied copiam id est diligentiam suadent:
asolet Deinde a vi di dolo di, etfumiquam praepare nihin angustiissimis
esse. lenire ac sedare iram. quae incon- causis non sotest b evrtas imo leges sulto impetu uxorem stimulabat ad re- cic psydris garrulitari modum pone- v. candam testamenti liberalitatem i-ibant: nec d:ligentia in multaesiunde a. gitur tam cohibitam orationis brevita-ido. sed apposita disserendo cernitur. tori magis in libris. quam penes judi- inter multa enim pleraque sunt alienace, i roba.em: quemadmodum Fabius a re. apta , eroei pauca fere sunt Atiud censet . ne Satast anam quidem brevi-jatios movet: ac plerumque parva re ratem, qua nihil apud aures vacuas maximas trahunt. Varia sunt hom- atque eruditas potes se persemus, num Iudιcia , varaae otanIates. In apud occvarum variis cogitationibus quι eaudem causam simul audierunt ,
uicem, S Iaepius in raduum caρ Iaepe Merjum, interdum idem , sed
tandam nolis se S d brevitatem lau- ex divorsis animi motibus, sentiunt. do ut ad docendum a itam. sic remo- Vcrum eli: ed ubi I iri sprudentiae prae- tam a pompa delectandi permo, endi scripti; exsoluta judicantium prudemque animos Verum Plinium iam au- isa agatur. P=amma suae quVque di amu . Praevaricatio est, transire ιηυentioni favet ; Est quas fortismum a c. nda : ira. sed si ad causae statum eo Iectitur , quum ab alto dictum pertinent Praevaν icatio et am, cur. est, quod ipse pravidit. Omsibus erinsim S brevιter attrngere quae sint ru. go dandum est ahquid quod teneant, custanda, m Agenda, repetenda Pone quod agnoicant. Hoc q oquc verum
Itid cem religiosum. attentum . peri ellet. si sentcntiarum momenta ab an Ium : supervacuum illud erit: quemad- l b. trio judicis . non erh auri prudentiae modum est hoc quod sequitur. Ple- auctorita e pendererit Dixit aliquan-mque si rore tractu etis quaeuam liue do mihi R sultis cum simul ades musa ponduae accedit e utque corpora Ire. Tu omnia quae iunt in causa flutas emrum , sic orat o animo non ιctu magisJIequenda; ego jGulum starisa video,
quam moria imprImiIure , im enim re- hunc ρν emo Optime dixit. R consentum . noti eloquii speciem sapiens asti rance iis quae de statu causae diximus
anaei ἐκ si in illo orationis cursu expen- RVFonri , pose flerι ut genu esset aut dere singua non potest. tan tam me. tibia aut talus, ubι ille jugulum pani tria complectetur mox liberius len taret. Falli hac in patre facillimum ti usque examinanda. Ut aliae hamae et . nisi perfecta Iurisprudentia judires. ιta honus tiber metior est qui uescium direxit. Telectare, persuadere quo mavor Hoc cerre Calimachus ne costiam dicendi spatiumqtie desia
par. Magnum librum magnum malum rant: re linquere ver) aculeum in amassi mans. Vides αι saIuas, Agna,iaeeutium animis is demum potes qui picturas hominum denique mutorum,non pungit .sed infigit Delectandi len
que anιmalium formas. arborum e)cimum a serio Advocati opere rem ιιam, si modo sui decorae, nihil magis vendum esse. ollendimus: nec in in quam amphtudo common et . Dissimile tionis illecebra . sed in Iuris veritatis- hcc eli: illa enim specie A quantitate que auctoritate vim persuasionis eoia corporis: orario magis , i δέ opportuni locari debere: aculeum vero vis aequitate censentiar omitto quod artificii tatis & officii religio in animis )udicum subtilita, saepe in minutissimi operi exserant oportet. Non amputata rembus major eminet. Non recte igitur iis S abscissa , sed lata S magnifica
inserit ιδεm ora ionibus etenit. Prae .lis excelsa tonat,sti urat, omnia aerisertim cum proverbium affirmet. non nique Perturbat ac miscet. Illa veroetis ejusdem, multa & opportuna lo- inimicissima sunt placidae gravitati j diciorum ἔ
160쪽
diciorum; simulque interno judicio . quod vim suam non nisi quieto in ani.
mo exercet. Optimus tamen modus es
quis neget 'sed non minus non servat modum qui infra rem, quam qui β-Fra , qui ad iramus , quam qui essis-ssys dicit. Itaque quod audis frequenter : ut illud immodice S redundanter, ita hoe jejune S insfirme. Atius excessisse materiam, alius aicitur non implesse. c Eque uterques diue imbe- civitate, hic viribuspeccat. uod cer. rρ etsi non timatioris. majoras tam uingenii inicium eLI. Ita est: & se Fabius quoque judicat: sed modum servasse. majoris ingenii, vel judicii cet te est ineque dissicilis ille modus erit copiose Jurisprudentia instructo , ct causae statum exacte observanti. At es gratior multis atrio brevis. quid , sed inertibus e quorum delicias desiamque quasi judicium restIcere, ridiculum est. Itane Z Inertibus. & quorum judicium contemnas , brevitas pia cet y Ego vero longae orationis apparatum otiosis praecipue dc vanis lenocinari puto, brevitatem autem gravissimo cuique atquc setio occupato probari. Et
ita sane Tullius judicavit; ad popularem auram omnes eloquentiae sinus cxpandendos: gravitati autem &peritiae Senatus brevitatem Convenire.
Si brevitatis gravitas inertibus tantum S sutilibus probatur, quo loco Tacitum habes. quem venerari & aemula. ri. cui proximus esse, longo sed proximus intervallo concupivisse te testaris, cujus orationi. utique adstrictis simae , gravitatem quasi propriam dotem assignas quem hujus ctiam controversiae arbitrum elegisti y ille eerte neruosa brevitate eloquentiae laudem assectavit; non verbis sensa. sed sen. sis verba onerans tanquam facundisii mus esset. si aestimari singula verba mererentur; & tamquam prudentissimus. si densitas claritasque sententi rum sermonis decorem obrueret praestringeretque. Ab hoe igitur Tacito vel comprobari sententiam suam de hae re Plinius brevi: vel infirmari lon. ea & argumentosa Epistola cupit.
Equidem quamvis nulla in eam rem Taciti Epistola exstat, quam inter suas Plinius haud dubie posuist et . si sententiae ejus accessisset: de illius tamen judicio dubitare non possum. Cum exem plum dictionis expendo. Igitur sic existimo i Plinii sentcntiam ut corruptis sorte accommodatam judiciis, ita iis bene constitutis contrariam plane esse.
Utrum Advocatos tantum exilisam factum, an verb etiam de Pure disserere expediat pII lud quoque existim .irunt quidam
taceri tatis judiciorum interesse, ut advocati seriem faeti tantum edisserant. non etiam de iure disserant: id enim conantes perinde eos absurdam rem fac re . ac si aegrotus Medico praescribat quo medicamenti genere ac modo curari velit. Sed videamus an non hoc disti milesit. aegrotus enim vel ob hoc maxime Medicum accersit. quod a ritudinis causam speciemque vel certe remedia ignoret; at in judicium nemo descendere debet nisi conscientia subnixus boni juris. Praetcrea non ut aegrotuq indefinite sanitatem postulat; sic legis atoc justitiani: opus enim est cert1 pctionis specie. Quid, quod facti series non alio sine explicatur. quam ut in hac aut illa circumstantia momenta aequi iniquive exponantur 3 Et quis dubitaverit . e peditiorem ad intelligendum dijudicandumque causam fore. si quorsum singuli factorum articuli intendantur.
Judex admoneatur 7 Id vetb nihil est aliud , quam leges rationeSque Juriqcircumstantiis lacti applicare. Quod si
Iuris rationes ab orationibus remo- Ventur ; removeantur etiam conjecturarum argumenta : Nam s Jutisprudentia judicis in illa; etiam prudentia ejus in ista sufficit. Denique illud ab
iis quaesiverim. utrum non putent eum
qui Reum defendit. debere interim Ostendere recte factum esse quod factum non negat y Quod si concedant est enim mani sestum) illud quaero. Utrum recte factum argumentis modi