Nicolai Tulpii, Amstelredamensis, observationvm medicarvm : Libri tres : cum aeneis figuris

221쪽

MEDICARV LIB. III. I' Siquidem autem incruentum hoc AEgyptiorum experimentum, opitularetur pro miscue cuicunque calculo, sive magno, Hve

parvo quod tamen minime testatur Prosper Alpinus ex usu certe foret, usum illius, in usum trahere. Sed colis virilis ductus angustior est,quam ut transmittat cujusmodicunque calculos. Neque enim dilatatur urethra perinde mari, ac vulva mulieri. Ac proinde toto caelo errant qui Medicinae candidatis passim inculcant, Colem non minus ampliari posse, ab arte vel spiritu illi inflato quarn Vulvam, a natura mulieribus praegnantibus, obstetricante.

bore ivit in India occidentali, venatum Urum, sive taurum sylvestrem ferox pro fecto, indomitum animal. Verum Vena tione infeliciter succedente, ictus fuit gravi

ter a tauri coriiu transeunte Vulnere, perpe ritonaeum, usque in vacuum vesicae urinariίe .

Cujus dilaceratae tunicae, plurimum ubi colligerent puris immissi illis chirurgus, detergendi caussa, ampliorem urundam: concinnatam ex complicatis filis. Quod ii namenti genus, creditur esse Hippocratis l ' νν

222쪽

cens eam primum muco, deinde vero concreto calculo.

Unde occludi paullatim vulnus Demingi continenter pus & collum vesicae, urgeritam perciliai mejendi dissicultate;ut inde moveretur non levis stupicio, latitantis alicujus calculi. Quem etiam tandem ipsi exscidit lithotomus,aequantem magnitudine pugnum humanum: continentem in se turundam illam, quam diximus chirurgo clanculum fuisse sitbductam. Erat autem hic lapis, ut fragilis sic accretus duntaXat, ex pure indu rato Attamen liberatus hic Iuvenis a ponderosa hac mole, evasit ilico inextricabile it lud periculum, quod ipsum alias, misera dum in modum consecisset. En vada, ac brevia, quae vites chirurge. Adnecte prudenter fasciam, linamentis: immittendis in plagas, ad interiora penetra tes. Sed praecipua sit, thoracis, ventris, ac vesicae, cura. Quae nisi cordi fuerit, incides, procul dubio, in acutos ignominiae murices: 3 prcecipitabis aegros, tuae diligentiae commissos, in inextricabilem errorem.

223쪽

MEDICAR vM LIB. III. I99CAP v X. Lethesis ani tumor. ΡEriculosa uti sunt, duriora tubera, inter gulam, ac asperam arteriam sese insinuantia sic nequestae evidenti discrimine est ille

tumor: qui haeret maribus inter vesicam, intestinum rectum; taminis inter easdem partes, ac vulvam intermediam. sertinis adultus, nec maturescat mature;nec effundat tempestive pus in se contentum. Inter cludit quippe mole sua, exitum excretis illac erupturis Impediendo rigide ne descendat alvus profluat vulva vel lotium deponat vesica. Quae impedimenta occidunt infalli biliter hominem.

Sutoris uxori, excrevit, sexagesimo aetatis anno, ingens tumor, inter alvum, ac vulvam. Sed loco penitiore, quam ut eo vel penetrarent medicamenta pus moventia vel

ferrum, abscessum aperiens. Unde factum, ut indies latius sese extendens, pervenerit tandem, ad eam magnitudinem ut suppres serit ipsi juxta alvum, ac vesicam. Quarum

partium cum non potuerit carere usis,caren

dum fuit dulcissimae lucis usura.. 4 C A P.

224쪽

Dolor auii, quarta hora, afluta alvo.

OIIantum homini prodest moderata;

tantum nocet invicem immodica sanguinis profusio praecipue ex ani venis. Quae distente acri,ac fervido sanguine, nisi mature sese exonerent excitant saepenumero, Vel perniciosa ulcera vel dolorem sive continuum sive periodicum. Sed raro ita ordina tum: ut invadat definita aliqua hora. Quas tamen interpolatas vices, uti contigit nobis videre, in morbis aliis sic etiam observavimus easdem, in reciproco harum venarum do

lores

Iacobus Scipio, vir procerus,sed ventriculi imbecillioris, clienis summe obstructi, doluit insigniter circa anum, qualibet quarta hora, post exsolutam alvum Quum alios idem doloris oleat invadere protinus a dejectione. Cujus morae caussa proculdubio, rejicienda est, in lentam illam pituitam , quam frigidus ventriculus continenter immiscuit atrae bili, venis hamaorrhoidalibus inhaerenti. Sed cur accem hic dolor praecise hora quarta, a dejeetiones annon ex natura bilis atrae quae uti movetur die quarto ita fortassis hora quarta nisi lubeat forte recurrere;

225쪽

MEDICARVM LIB. III. o Irere; reciprocum hunc ordinem referre, ad abstrusam aliquam caussam. Quam equidem in tantis tenebris, lubens discutie dam relinquam sagacioribus ingeniis. Erat autem hic dolor,aded acerbus ut vix fuerit ferendo aeger quo circa nihil non tentatum; quo opitularemur homini. Sed prae cipuum auxilium tulere sanguisugae ano ad positae. Quae exsugendo sanguinem, venas distendentem, absorpsere simul malignum virus, anum summe eXcrucians. CAP v XII. Lumbricus ex inguine. SArtoris uxori, vivus lumbricus, ex in guinis ubi erupit ascessus veritus fuit chiarurgus, inde eventurum immedicabile inte stinorum ulcus Sed benedixit Deus tam clementer, detergentibus, ac consolissantibus medicamentis, supra, infraque adhibitis; ut repleto convenienter ulceris vacuo 3 gluti natis debite hiantibus intestinorum tunicis, brevi evaserit, expericulos hoc yrtuimaequore.

CAPvet XIII. Periculosa hernia sanata.

NIhil herniae intestinati perniciosus est,

quam stercus per os reddi Arguit quippe haec egurgitatio , manifestam motuS

226쪽

peristallici offensam. In quo cum consistat verum intestinorum stabilimentum. Mirum non est, si eo labefac to , pessum eat homo. Licet interdum reperiantur nonnulli adeo validi:ut devicta tam exitiali noxa,adipiscan tu iterum pristinam sanitatem. Quod i

menalbo corvo rarius.

Nautae, ex hyberno naufragio diu madudo, ac frigido, intendebantur tantopere aspiritu, intestina, plus aequo refrigerata ut dilatato peritonae processu , descenderint non modo in inguina, verum in ipsum scrotum. Unde dissiculter retro compulsa sive ob distendentem spiritum, 1ve induratum

stercus; laesere non partim motum peristat-ticum. Et cum non possent se infra exon rare, ejecere supra per os, cum bilem flavam; tum sordida alvi excrementa. Quae praeternaturalis eYcretio, aliquandiu continuans, licet videretur habere certam desperationem vidimus tamen die tertio decimo, intestina haec, a Cornelio Sasbou-tio rite in locum suum reducta: aegrum

quantumvis summe debilem, imb morti jam

vicinum, praeter omnem spem, enavigasse

feliciter, periculosam hanc charibdim.

227쪽

QUO prospero successu utique fruitus

fuit, locuples quidam sapientiae candia datus qui juveniliter prudens, nescio quae

non in medium attulerit argumenta: quo evitaret remedia hernia suae convenientia. Afferens propterea, sequidem videre discri men neglecti morbi: poenas, quas daret, ob contempta remedia.

Quin imo ipsam mortem haud improviso

sibi interventuram. Quippe mortem omni bus promiscue proponi. Rem sibi esse satis lautam;ac proinde obitum suum, nemini de trimento, quin potius multis usui futurum. magnam fortunam, magnum decere aniamum Se jam satis philosophiae sacris oper tum &abunde scire, non perpetuo time dum, quod semel faciendum. Mortem etiam non terrere sapientem, sed quavis vita esse optabiliorem. Imo stultum, somno delectari,in mortem perhorrescere. Se quidem juvene videri; sed senem interim esse, quisquis pervenisset, ad extremum sui fati. Ivisse alias alios, quo necessitas vocarit. Iturumvise, quamcunque viam ingredere tur morbus: a quo id temporis obsidebatur.

Vitam circaeis illecebris sucatam, fallere quidem

228쪽

ficii loco accepturum, si posset maturam Op petere mortem. Et brevitate vitae superare incommoda quae forte adferret insequens

aetas.

Quae tamen speciosa fiducia oppido quam brevi destituit hunc philosophum; ubi vidit, futiles suas argutias difflari a stercore per os erumpente. Et gloriosam illam linguam continenter perfundi feda alvi illuvie,& cor majoribus infestari angustiis quam unquam

conceperat animo. Quae certe tam vehementem, in ipsum,se cere impetum:ut lubens exuerit umbratilem

philosophum. Et obtestatus sit obnixe amicos; nullis parcerent sumptibus sed quidvis largirentur Medicis imo mediam divitia rum suarum partem : modo vendicaretur ab angustiis, quas intentabat urgens hicce

Plurima quidem improvida sibi excidisse:

sed nunquam cogitasse , tam acerba fore mortis spicula Neque tam imbellia tela, quae imaginaria Philosophia opponeret morti Sequidvis remedii admissurum, nihil non acturum, modo liberaretur a praesentissimo hocce vitae periculo. Quibus lamentis permoti amici, permo Vere tandem, sed non sine insigni mercede,

229쪽

MEDICARUM LIB. III ros Cornelium Suboutium, ut manum operi admoverit. Et feliciter reposuerit huic juveni intestina. Quibus in ventrem reductis, dici vix potest quanta laetitia perfusus sit hic

Philosophus: qua alacritate numeraverit pretium, quo amissam sanitatem redemerat. Ostendens vere suo exemplo Vasa inania maxime tinnire. Et ante victoriam facile triumphum cani. Sed viros fortes, in ipso opere esse acres, at ante id placidos.

in naturam, ac morem morbi tam uti

te aegris omnia nude detegere Nocet quippe silentium, sed magis simulata veritas plures namque curat, cui plures sidunt. Et opti me medetur, cui optima notitia. Ecquis e nim telis suis attingeret, quem non conspucit , scopumὸ pugnat certe andabatarum more , quisquis cum ignoto luctatur morbo.

agunt nonnulli subdole cum Medico sed ludentes tali ludo, ludunt de proprio corio. Vidua, Iuveni cuidam desponsa, sentiens, ob intestinum, in inguina, prolapsum, e trem nihil amplius excernere sategit omni Ope eum movere sed spe sua frustrata con fugit tandem , sed serius ad Medicum a quo

tamen

230쪽

1os OBsERVATIONvM tamen sorte fuisset adiuta, mod3 candide revelasset, quam subdole subticuit, naturam sui morbi. Sed verita, ne sponsus forte rescisceret,

qua laborabat, herniam maluit eam clam habere, quam suae consulere securitati. I nara, in medicina, maxima esse temporum momenta.Et occasionem semel elapsam, lis

ficulter postliminio repeti. Quod praeposterum judicium deploravit quidem ipsa deinceps serio, sed sero.

Iam enim computruerant intestina: ie- ducta in abdominis vacuum; adeo non sustulere malum ut potitis occiderint ipsam aegram Quale infortunium nimis certe

quam familiare est, intestinis; vel tarde, vel violenter repositis. CAP vae XVI. Immoderatus Cl eris usius.

FIliolae Guillelmi Evervini, infudit Phar

macopolae uxor, ob intestina a spiritu di stenta, tam frequentes clysteres ut in ventre, post obitum dissecto, vix pugillus ster coris superfuerit Argumento certe eviden ti, immoderato clysterum usu, non semper subduci superflua sed interdum quoque ne cessaria quae tandem cederentindiga naturae in utile alimentum. Sine cujus perenni admini-