Fontes Rerum Austriacarum

101쪽

naetoliis ei kalende. preeipue in temporalibus et per sonalibus privilegiis. quia in aliis plus oportet poni, ut predictum est. Est autem arenga, stat predietum est in anterioribus, apta et eonsors verborum post eio auetoritate aliqua, si dielatori placuerit. inserta. Que ita premitti debet et obtinere loeum suum. ut a sequente materia non diserepet nee bis diseordet, immo per omnia sibi parem

saeiat sensum eius. Aren 'ergo citrialiter premissa ponetur eausa

henosse ii vel pririlegii quod donatur: verbi graeia: Si aliqua eeelesia

postoliee sedi plus esse consuevit devota et dominus papa propter hoc eidem vult eonferre aliquam prerogativam. expedit. ut in ipso privilegio devocionis eius saeiat mencionem e9. Similiter si imperator aut rex Romanorum vel alter princeps ob servietum sibi laetum aliquod dat privilegium, in ipso privilegio eiusdem servieti memor erit. Postea benescii seu gracie concessio debet poni. annexa eiusdem donacionis vel collacionis protestaeisite. in qua sane prolestaeiune

sigilli mentio fiet: et hoc in perpetuis privilegiis. In papalibus ergo privilegiis qualibuscunque bulle meneio nui quum set . quia standum est preseripeioni cardinalium υ stet sussistit quod bulla fidem saeiat oeulatam-- Si privilegium imperatoris

sigillandum est bulla aurea, si e dicetur: -Quapropter preselis privilegium O bulla aurea. typario nostre maiestatis inpressa iussinius coi muniri . Si non est bulla aurea. dicitur simpliciter: si presens privilegium sigillo nostre maiestatis se imus conmuniri . Item M videndum est de penis transgressorum, que licet nou in omnibus privilegiis. tamen tu multis locum habent.

In privilegiis igitne papalibus. quia spiritualia sunt. spiritualis pena debet poni. et inde per omnia mos invaluit hie in eisdem: - siquis igitur ausu temerario contra hanc concessiouis nostre paginam venire presumpserit, indignacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius atque nostram se noverit ineurrisse . In privilegiis autem imperatorum ae regum Romanorum . quia dantur super temporalibus et terrenis transgressoribus. subsequenter penatemporalis et materialis debet poni hoc modo: -qui contra preseriptegraeie ae concessionis nostre graciam venire presumpserit, centum libras auri se eompositurum sciat. medietatem videlicet camere nostre

102쪽

et reliquam passis iniuriam persolvendam . - in privilegiis veroeeelesiasti eorum principum ista pena prevaluit. scilicet: isne quis autem interveniat . sub anathematis interminacione districtius inhibemus . - Prineipum vero layeorum privilegia ei rea penas ponendas arbitraria sunt et ad placitum. secundum quod requirit status negocii et qualitas personarum. - De testium vero positione istam disserene iam notabis. ponendo scilicet, sicut necesse est, primo elericos secundum dissere iacias et ordines dignitinium, deinde layeos. r.i. ro/. in quibus dignitatum dissereneias non ob milias. ut per omnia ordine observes inter clericos et layeos, dominos et Vasallos.

Papalis privilegit exemplam perpetat.

Gregorius episcopus, servus servorum Dei, universis Christisdelibus in perpetuum. Cum intra sanctam Declesiam quamplureRhodie per gradus felicissime ascensionis, quibus ordinata caritate ad thronum eburneum re linatorium veri Salomonis ascenditur, per

religionis saere introitum attingere videantur υ. ubi, postposito libere voluntatis arbitrio, servire Domino in timore et ambulare coram ipso in iusticia se et sua abnegantes eligunt, volentes d9 poeius obedire humiliter. quam negligenter amittere dies paucissimos vile huius: nostra interest ex osseti debito pastoralis. religiosam vitam taliter eligentibus non deesse. sed prestare υ subsidia, quibus Deilius appetant sempiterna. Hi ne est, quod saneta Romana ecclesia, cui auctore Dominolieet inmeriti presidemus, a retroactis temporibus in gradibus ordinum Cystereensium religionem, cum propter celibem ipsius conversacionem. cum propter earitatis operia, que per hospitalitatis graciam extendit ad proximos, cum propter dev0te subieetionis humilitatem. qua se idem ordo sedi apostolice frequenter humiliat O et conplat, ceteris ordinibus pretulit et amavit. Νos itaque sanetorum patrum predecessorum nostrorum, qui copiose libertatis privilegio dictum ordinem

ditaverunt, vestigiis inherentes, damus et concedimus ordini memorato exitu ne et in perpetuum consueta sedis apostolice auctoritate quatenus de agris novalibus, quos propriis exeolit laboribus et pxpensis. nulli hominum omnino ad dandas decimas teneatur sau ehurreum V. - υ Salemonis V. - es videatur V. Z. - G volentea lili V. - υ temporalium Z. -D humilitat Z. - DSo v und Z fur tib ralitate. - υ nullum hominum V. nullum hominem Z. - O teneantur V uud Z.

103쪽

et universalem iii sum V ordinem quo ad ius decimale petendum.1nmunem esse Volumus et exemptum. De maturo fratrum nostrorum consilio et eonsensu. ac subseripeio ite unanimi eurundem decernimus

igitur et presentis auctoritate privilegii inhibemus . ne quis predietum ordinem eontra hane concessionis nostre paginam in huiusmodi gracia modo quolibet a iideat molestare. Si quis vero audeat contrarium allemptare sive humilis sive alta, sive persona ecclesiastica suerit vel mundana. indignacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri ei Pauli apostolorum atque nostram ipso facio se noverit ineurrisse. Dat ete 49Forma privilegii imperatorem ae Romanoram regam perpetui υ. In nomine sancte et individue trinitatis amen. R. divina laventegraeia Romanorum imperator vel rex et semper augustus omnibus in perpetuum. Romanum imperium, ad tu icionem fidei et diverearum genetum moderamina per eum qui celestia simul et terrestria moderatur. filium summi regis, qui condidit regna et firmat imperia. summe dispensaeionis munere constitutum, ordinacione divina robur et regimen sue dignitatis accepit, ut subiectos sibi populos in opulencia pacis et favore itisticie foveat, sdem provehat O, perfidiam persequatur. humiles protegat, superbos humiliet, fastuosas oppressiones releVet subditorum ei desuper sortem iustorum virgam auferat iniquorum. Eapropter noverit presens etas et sutura posteritas, quod nos, attendentes quam fideliter et devote eives Winiistii ses. dilecti devoti nostri nostrum et imperii dominium sunt amplexati, considerantes etiam e . qualiter iidem cives fide sincerissima se nobis et imperio allegarunt predictam civitatem et cives eiusdem in nostrum et imperii reeipimu perpetuo dicionem, ut amodo in nostris regum et imperatorum nostrorum success0rum manibus teneantur et quod nunquam per eoueessionem O alicuius beneficii de nostra et imperii amodo trans-Fol. istant potestate, quin poeius speciali nostro et imperii munimine munis encie nostre privilegiis libertatum et bonarum approbae ione

ipsius v. - υ Ego Johannes presbiter eardinalis talis inuti subserihoΕgo Petrus dyaeoniis eardinalis saneti Laurentii subseribo et sie de singulis Ae- tum anno Domni, mense. In dietione, Eoneurrente, opaeta tuli. Hune in mimo sunt liabero omnes principes eceIesiastici in perpetuis privilegii . exeeplo suod saluta elon in ponent si e: In nomine saneto ele. omnibus in ζorpetuum ob or-vulis propriis tὶ tulis dignitatum. Z. - Dieselbe Formet hebri uniati v Fci R A

104쪽

consuetudinum quasi prosesidet eorum piguore vel ud murorum propugnaeulis muniantur. Statuimus igitur et presentis privilegii auctoritate O sanecimus, quatenus nullus iudex a nobis vel ab aliquo

successorum nostrorum ibidem pro tempore constitutus nostra vel alicuius successoris nostri suave υ presumat auctoritate tallias seu precarias in predictos cives sacere, nee eos inpetere suecessoribus

exhibendum. nisi quod et quantum dare voluerint spontanea voluntate. De innata quoque clemeneia sedis nostre. que pacem et iusticiam comitatur in principe, decernimus et mandamus. ut quando aliquis civium Winnensium naufragii casum incurrerit. res suas. quas ab impetu torrentis manus hominis asportavit. libere possit repetere et habere a quolibet detentore. eum indignum censeamus et penitus inmisericorditer . reliquias naufragii detineri per hominem. quibus rapaeis fluminis seriens unda dinoscitur pepereisse. Statuimus igitur et presentis auctoritate privilegii inhibemus, quatenus nullus dux. marchio, comes, udVoeatus Vel aliqua persona ecclesiastica vel mui dana. humilis vel sublimis contra preseripte eoneessionis nostregraeiam eis venire presumat. Quod si presumpserit centum libras auri in temeritatis vindictam compositurum se setato, ut supra. Dat. t .

Forma simpli iam priaeipum in eisdem pri3llegiis perpetais. iros in nomine sanete ete. L. 99 Dei graeia dux Austrie et Styriea... si . universis Christi sidelibus in perpetuum. Quoniam quidem non est potestas nisi a Deo, expedit in potestatibus precipueque in sublimitate principali constitutis. Deum semper habere propicium. iu euius

V per V. - υ auetoritate labii V. - O suane V. - eomitantur V undZ. - es et tonorem Z. - D medietatem sellicet fiseo nostro et reliquam passia iniuriam persolvendam. Ad quorum ut supru Z. - U Leupoldus Z.

105쪽

manu sumuA nos et potestas nostra. Νimirum etsi multis magnisque detenti o9 negoetis digne ipsi ut oportet servire ac placere non Possu mus, possumus tamen et debemus famulati tibiis ei et placere studentibus cooperari in bonis, eosque tuendo. fovendo ac manutenendo Deitatis Propietaeionem perpetuam promereri. Quapropter inter alios Dei famulos sub nostra dicione constitutos imatres quoque talis loci Cystereensis ordinis domino Deo iugiter servientes numeramus et conseribimus, eorumque et in presens quieti et securitati in posterum presentis privilegii munimine providemus. universas eorum P0SSPS-siones et predia, que in presenciarum obtinent et in posterum iustis modis poterunt adipisei volentes non solum esse ab adversariorum vexae ione quieta. sed ab omni advocatorum exaecione iure perpetuo

libera et quieta Constat enim et in placito nostro tali die vel oloeo habito υ ex senteneia perquisitum et inventum est. Omnes Cystereenses professores tale ius ex antiquo habere, ut nec ipsi nec ipsorum predia ulli advocato quit tuam solvere debeant, sed nee advocatum ipsis habere liceat. nisi defensorem principem ipsum o qui

est capud terre in qua quique eorum degunt, et hunc solam Dei retribuetonem V debere exposeere et tenere. Propter quod predictis fratribus ius ipsum si e conservari ae constare decernimus, ut neque advocati neque defensores nichil υ super eos aut eorum possessiones habere quitquam 3ydebeant υ. nisi nos et in prineipatu uobis succedentes aut eui ad tuendum eos iniunximus vices nostras. qui tamen. si nomen advocati habere, si ius advocati exigere sive aliis modis eos gravare voluerit. reicere eum et a nobis alium petere iuste possunt. Ut igitur euneta hecrata inconvulsaque perenni stabilitate consistant. presentem

paginam sigilli nostri impressione secimus communiri 9 Datam ele. ). Forma privilegii personalis my.

Rudolius Dei graei a Romanorum rex et semper augustus dilecto devoto tali comiti vel baroni graciam suam ei omne bonum. Et si ad risi. 21 h.

. Domini, per omnia ut supra, per manus Vir. notarii. Z. - Dist. l. V. Dieso Urvanda ist haeh dem jetal in Lina besndliehen Original redeuehi hei Κurx.

106쪽

fideles quosque munificen iam nostram porrigimus graeiosam et . deverto ad verbum. et invenies ei rea finem libri ante literas generales ad talem rubricam: Ineipiunt forme privilegiorum de inmunitatibus et exempe ionibus i). Forma privilegit temporalis. Rudollus Dei graeia ete. Dileetis devotis suis universis regni

Sye ille ineolis mi iam suam et omne bonum. Etsi causarum varietas, que processibus nostris improvise cireumfluunt, ele. de Verbo ad

verbum invenies ad rubri eam predictam secundo loco '. Istis duobus modis uti possunt principes egetesiastici quampeiani seculares in privilegiis personalibus et temporalibus. unusquisque se undum υ statum suum et dignitatem. condicionem. De pri Vilegiis autem localibus se tendum, ea esse eundicionis eum perpetuis. quoniam et est perpetua sunt ut supra dictum est. Generalia privilegia etiam perpetua esse solent. item spiritualia ex sui natura similia sunt temporalibus de horum formis in suo loco patebit.

IV. Prohemiam in traetatam exordioram.

Distinctio li

quoniam in ante expositis suis ienter est ostensum in genere quid sit epistola, que et quot partes eius tanquam per modum dissili- alvum et divisivum. exnunc et in sequentibus de ipsa epistola in specie videamus, ut similis realis eius esseneia tam in partibus appareat quam in toto. - Ad euius evideneiam et cognicionem multas elegantis stili presenti operi inserui epistolas, quas de magnorum die latorum sormulariis excerptas, dum hine inde vicio scriptorum esset erratum multipliciter in eisdem et in congruo minus ordine registrate. de parvitate mei ingenioli, utcunque potui, correxi, ipsas ordine congruo connectendo. Primo quidem ecclesiasticas utpote papales quascunque huiusmodi larinas repperi sub inmediata quadam eontinuatione ordinarie collocavi: deinde literas imperatorum et regum Rumanorum eo modo, nullis aliis mediantibus continuavi; postea som

107쪽

mas e XemPeionum et liberiatum . que solent dari subditis ab eisdem imperatoribus et regibus sive aliis principibus tam ecelesiastinis quam secularibus: ultimo posui diversarum materiarum literas generales. Et sciendum, quod, sicut quelibet subseriptarum epistolarum Seu literarum specialem quendam tenorem eontinet inelusive . qui ex pro prietate ipsius materie dinose itur emanare, sic singule earundem literarum generalis cuiusdam tenoris formulam continent oy exclusi Ve, etiam formulam quemve tenorem subtiliter eontemplando omnisTdoneus et industrius notarius, sicut nasum cereum, secundum dive sam negociorum qualitatem ad diverreas poterit coaptare personas. licet condicione inpares et dispares dignitate. quemadmodum in tabula Super toto opere edita luee clarius apparebit. - Verum quoniam sicut capud virtutem menbris influit, tanquam sensuum principalium contentivum, reliquumque eorporis habilitat et venustat, a simili sui natura exordium, in capite ac preambulo tocius sequentis materie positum, dummodo eidem materie per omnia sit consonum, ipsam, tanquam sidus matutinum, irradiat ae decorat, et propter hoc etiam alio nomine captaeio benivolenete dicitur, eo quod benivolum reddat animum auditoris. Cum autem se eundum infinitatem materiarum infinita possint haberi exordia. ad habendam eorundem cognicionem et formam, eonatus sum ponere pauca de pluribus: primo ecclesiastica, secundo principum secularium speetalia. deinde privilegiorum O, deinde communia. Nunc de omnibus videamus. Exardia papalla seu eeelegiasti ea, et rea statum eeelesiarum sive Ioeorum rellossaram.

Mira Dei benignitas, que ad ecclesie sue regimen nos. li et inmeritos dignanter assumpsit, humilitatem nostram sollicitat, ut ad salutem omnium dirigentes assectum, ad illos, quos tanquam pro soribus constitutos conspieimus, nostro mentis oculos precipue eon emtamus, de hiis circa ipsos paterno studio disponentes, que divini nominis sicut ad gloriam, nobis ad meritum, et illis provemdat ad

prosectum. eontinet v. - ιὰ privili gia Z. - O venia ut Z.

108쪽

Item ad idem. Sponso celesti. qui sicut ei plaeuii dignanteri uelite sponse sue eustodiam nostre humilitati commisit. iii eo semperplaeere querimus. quod cuiuslibet eeelesie statum indigentis nostre provisionis subsidio ad deeorem salutaris existencie dirigamus. et precipue nobilem et famosam N. eeclesiam sub dispendiose viduitatis habitu constitutam, quam sedes apostolina interne assectionis brachiis amplectitur. pro studioso eultu divini nominis et devocionis plenitudine cirea Romanam ecclesiam specialis. Item ad idem. Apostolice dignitatis deposcit os fietum, ut destitutas prelatorum presidio uis ecelesias digne provisionis consolemur asseetum . ita quod ibi Deo propieio euilus divini nominis vigeat et consurgat prosperitas quibuse unque cessantibus detrimentis. Item υ. Licet continuata seu continua supervenien ium negoci rum diversitas nostrima animum. qui disponente Domino universali regimini quamvis inmeriti presidemus insultibus inpetat sucessivis. sollicitudo tamen omnium ecclesiarum nostris incumbens humeris tantanos cottidiana meditae ione perurget, quanto sumus ad specialius immo prinei palius obligati. Item 49. Debitum omeli nostri requirit. ut inter occupaciones alias, quibus assidue premimur. specialiter est circa ecclesias sollereiam exhibentes. ipsarum utilitatibus intendamus in eo maxime. ut eis. que viduitatis dispendium paciuntur, celeriter ιυ nostre diligeneia studio de talium provideatur substitiacione pastorum, per quos spiritualiter et temporaliter, auctore Domino, continuum suseipiant inerementum. Dem. Animarum luero nil earius reputantes, ea libenter assumimus laetenda. per que ipsis salutis gloriam vel graeiam procuramus. Quod tune digne si . si earundem regimini personas tales preseimus. que fide preelare, devocione sincere ac litterati sciencia predite greges sibi subditos in viam salutis possint dirigere verbo pariter et exemplo. Item ιυ. Pia sedis apostolice semper ad hoc aspirat inteneto. ut ubique, sed preeipue in locis divino eultui mancipatis. habeatur vite laudabilis studium, per quod ad Dei gloriam sacra religio vigere incipiat et salus proveviat animarum. Item Virtute conspicuos sacri Cysteretensis ordinis professores. qui contemplacioni celestium serventer invigilant ei pie vite studio omni tempore exercentur. decet per apostoliee provisionis

109쪽

auxilium sie provide dirigi et tam sollietio confoveri, ut alicuius pretextu calumpnie nullum interne pacis excidium. nullum religiosi status proserant detrimentum. sed in hiis robur et vigorem suseipiant, per que circa cultum divini nominis devotis et quietis mentibus invalescant. Item U. Dei filius. qui pro salvando humano genere de alto celorum ad yma descendit, ut suo descensu homini ad superna pararet BMensum, cuius vlearii licet inmeriti eonstituti saluti omnium vigilanter intendere. hane tuo totis amplecti desideriis omnique tenemur Fol. 21 d. diligeniae studio procurare. Unde id ex officii nostri debito ardenter appetimus et ad id iuxta nostram insufficieneiam opem et operam adhibemus, ut sinpili ad Deum erectis oculis assectibusque direptis ad ipsum sibi placita operantes totis ad eum sub conscien te tendant gressibus. secum sine fines victuri feliciter . qui ad nos. ne absque

termino moreremur, misericorditer cognoscitur ae cessisse.

De Idonet tale lusiuaendorum prelatoram.

Ex alto prospiciens miserator et misericors Dominus ita prelatos et animarum rectores seu pastores preminere voluit in terris ae in donis eis a Deo collatis proficere verbo pariter et exemplo, ut pro ida ipsorum dispensaeione plebs eis commissa sumpto pabulo caritatis et temporalibus frueretur subsidiis ei exinde a ueta spiritualibus alimentis de virtute proficeret in virtutem. Rem ad idem. Dei et hominum mediator Dominus Jesus Christus. qui cum esset in terris pro salute humani generis constitutus. innumeris miseracionum operibus populorum multitudinem multiso

miter recreavit. de ineffabili pietate providit . ut quoniam. ipso ad

patris gloriam redeunte, tenebrarum princeps mulios erat renatos sonte baptismatis temptaeionum laqueis turbaturus. vicarium in terra relinqueret et singulari potestate preditum et remediorum multitudine preminencius insignitum, cuius sollicitudine diligenti pax orbi terreseret. et ad celorum perveniendi patriam plena possibilitas proveniret. Nunc vero idem sedens ad dexteram maiestalis. dui per eos qui dispo- sieione divina ad sponse preeelleniis sunt obsequium sancte V videlicet matris ecclesie deputati. ut do et rinis virtutum cunctis reddatur

110쪽

amica fidelibus, pax eisdem proveniat s et ineumbat desiderium consequendi premia supernorum. Item ad idem. Grande producitur matri gaudium. habenti filium Virtuosum, si sponse speeiose, samose ac nobili copulatur sedere eonjugali. Νos igitur, qui licet inmeriti curam gerimus omnium ecclesiarum ae omnium ecclesie siliorum patre id luminum disponente, non indigne plena iocunditate persundimur, si quemquam ex ipsis quem gratum exibuit evidenria probitatis. spiritus operacione paraclyti contingat in sponsum Ν. eceleste que vidua esse dinoscitur provideri. que et grandi dignitate preminet et bonorum

secunda concursibus conprobatur.

in aliter gabditi in elero trahendi gant in partem sollieitudinis.

Νe Romane ecclesie negocia. quibus inminere non possumus per o nos ipsos, negligere videamur. expedit, ut ea illis committamus silueialiter exequenda, de quorum diligeneia nos esseti experiendia

longa certos.

Item ad idem. Inter Oeeupaciones continuas, quibus multipliciter perurgemur, eum non possimus ad omnia susseere per υ nos ipsos, aliqua ipsis interdum committimus, de quorum experta puritate. de vocionis et disere ionis industria plenam fiduciam obtinemus. Item ad idem. Illius exemplo, qui hominem, quem ad ymaginem et similitudinem suam secerat, posuisse legitur ad custodiam paradysi. ut eommissa sue custodio salva larent seque ibidem tanquam l. aa. operosus agricola fructuosis operibus exereeret, illos de quorum sciencia, vile mundi ia. conversae ione approbata indubitatam sdue iam gerimus, in partem sollicitudinis ad custodiendum gregem dominicum eo liheneius evocamus. quo idem grex per tales custodes consuevit verbo divino refici et securius a sy lupi rapacis morsibus monitis assiduis custodiri. Item 6. In curis osseti pastoralis cor nostrum vehementer urentibus nichil magis collidianam reddit nobis instaneiam in ecclesiarum omnium Sollieitudinem onerosam, quam quodU, requirente interdum necessitate temporis et publice nonnunquam utilitatis exigencia persuadente. easdem oportet nobis eum ecclesias in suppo