Fontes Rerum Austriacarum

91쪽

bullatam non abolitam. non abrasam. nee ex aliqua sui parte vietatam. sed plene et fideliter eontinentem de verbo ad verbum omnia que

inserius sunt expressa. Alexander episeopus servus servorum Dei omnia usque ad F.il . .

finem. et tune post totam literam subiungetur: In cuius rei testimonium presenti scripto sigilla nostra apposuimus anno et mense superius notatis υ. Si autem litera imperatoris vel regis transseribenda est, oportet quod seribatur sub sigillis episeoporum vel ducum, marehionum vel comitum. quia ιυ inferioribus per sonis vix adhibetur fides ut prelatis ecclesiasti eis vel ministerialibus. Τalis ergo erit forma: Nos Albertus Dei graeia dux Austrie. H. marchio talis. A eomes Tyrole notum esse volumus υ universis presentes liferas e9 inspecturis , quod anno millesimo ete. mense tali anno IV . regni domini Fr. seeundi O serenissimi imperatoris Romani, et semper augusti vidimus, tenuimus et diligenter inspeximus literam imperatoris

domini Frideriei υ serenissimi primi aurea bulla signatam 9. non

abolitam nee abrasam et in nulla sui parte vietatam. sed plene et fideliter eontinentem de verbo ad verbum omnia que inserius sunt expressa. Fridericus V Dei gracia Romanorum imperator et semper augustus, Sycilie et Ierusalem rex et . usque ad finem litore et tune subiungetur: In euius rei testimonium ut supra Notandum etiam, quod quandoque unus ordo totus simul, sicut

noster videlicet cysteretensis. uno gaudet privilegio generaliter de aliquo papa Vel imperatore super aliqua gracia vel libertate, et si illud privilegium domus nostra scilicet Paungarten pergnon haberet sed forsan habere vellet. possemus id de alia domo nostri ordinis aecipere que illud haberetu9 et monstrare illud υ viris magnis, sicut duobus vel tribus episcopis. et eum ipsi hoc vidissent et legissent. tune nos transseriberemus ipsum privilegium de verbo ad verbum V sub forma predieta. et ipsi episcopi apponerent sigilla ad transscriptum tale et illud vellemus habere loco privilegii. Hoc etiam solet seri. quando privilegia 6 nimia vetustate depereunt, tunc transscribuntur sub sigillis autenti eorum virorum sub forma predicta.

92쪽

Notate etiam . quod quando in literis invenietis hoc nomen -pr0- euratio . per illud intelligitur expensa que debetur legatis domini pape. Legati enim domini pape possunt exigere a clero procurationem sibi debitam iuxta formam quam eis papa eonstituit, ut videlicet in epi seopatu Patavi ensi accipit sorte legatus e entum marcas vel plus vel minus. et illa peccunia voeatur pro euratio. Ordo autem noster Videlicet cystereensis ab huiusmodi procurationibus omnimodis est exemptus, quia nulli legato tenemur ad contributionem procuratoriam. Dantur etiam maxime a personis secularibus istere di ducionis et assecurationis ιυ. Di Mare aliquem per literas est parti adverse capitales inimici eias obicere: a Mare autem et aasecurare est peneidem sunt, assecurare υ hominem est certum eum reddere. quod non paetatur malum aliquod pro culpa commissa

Item in literis sepe occurrit verbum irregularitatis. unde debetis etiam se ire quid sit irregularitas. Irregularitas est indignitas ali- euius persone propter quam repellitur ab ordinibus saeris vel o ab

ossietis divinis, ab aetibus legit timis. Aetiis O legiti imi sunt, quod

homo possit accusare, testificari, militare et similia. Contrahitur autem irregularitas quandoque a statu c0rporis, sicut quando corpus nimis est horridum, ut Pecus. mutus et surdus et carens naso, Vel manu, vel quando aliquod Vietum est in corpore huic simile: talis non potest prom0veri ad sacros ordines. eo quod corpus habeat inminutum vel nimis horridum. Quandoque etiam contrahitur irregularitas ex origine generis . sicut quando aliquis nascitur de clerico sacerdote, vel .l. is h. moniali Velala. vel de servo. Servus vocatur ille qui est proprius alicuius. Τules, rapione sede nati vitalis, non possunt promoveri et repelluntur a legit timis actibus. Aliquando contrahitur ex genere

laeti. si ut iudex. lie et iuste opeidat latronem. st tamen irregularis: similiter qui eontraxit eum vidua vel qui bigamus est vel si aliquis

μὰ ab ordinibus saeria vel lahit V. - Ο autem Z.

93쪽

eomparuit in lacie edclesie in sollempni penitentia. In hiis omnibus.

licet non sit peccatum, tamen sunt irregulares, et non possunt promoveri ad sacros ordines. Infames etiam sunt irregulares, ut fures,

saerilegi. sepultorum 49 violatores. adulteri, periuri sollempni periurio epercussores patrum et matrum, homicide. raptores. incestuosi. malefici,

venefici. heretici, symoniaci. in fide quoque suspecti. apostate a fide vel ab aliquo ordine. Isti omnes infames sunt et ipsa infamia exeludit eos a legittimis aetibus et ab ordinibus saeris. Sed notandum quod aliud est infamia, aliud infamacio. 9uid ait infamaeis. Insamacio est et vocatur, quando aliquis de aliquo predictorum criminum infamatur vel potius inculpatur et est in ore omnium hominum et tamen super eum nichil est probatum legit-tima probacione. Et lioeo Christus et Maria virgo et apostoli et multi alii ineulpati sunt et insaniati. Et talis insumatio non solum nichil obest. sed etiam multum prudest iustis. quia auget eis meritum ipsorum. luid ais infamia. Insamia vero est quando aliquis aliquod

predictorum criminum feeit et hoc in notorium transiit. Νotorium autem est triplex, videliret per sententiam, per consessionem in iudicio extortam υ. et per rei evidentiam. crimen notorium fit per sententium, quando aliquis in iudicio accusatus reus esse eo uvincitur legit timis doeumentis et sententia contra eum profertur, talis iam per sentendium notoriam criminosus et infamis habetur. Secundo per consessionem si crimen notorium, quando aliquis in iudicio sie urgetur quod erimen constetur: tulis statim per consessionem infamis esse dicitur. Tereio per rei evidene iam fit erimen notorium. sicut si aliquis suisset leno vel hystrio XX annis ei hoc notorium esset populo. tulis esset infamis. nec per sententium 4iee per consessionem propriam sed per rei evidentiam, quia crimen suum constaret multis per rei Oevidentiam. ita ergo. ut predictum est, utiquis potest esse insaniatus. qui tamen non est infamis. sicut Christus et multi sancti, sicut pre

Item quia nomen preseripeionis in literis aliquando invenitur notate quid sit preseriptio. Prescriptio est ius quoddam 49. quod accipit robur et firmitatem ex longitudine temporis et solet seri in rebus

94쪽

inmobilibus. sieut in possessionibus υ et deeinili et similibus. In iure autem urbano sit preseri peio tempore XXX annorum: si e ut si aliquis per triginta annos possedit agrum vel predium quiete et sine omni pelleione . ille post hee vendiearet sibi illam possessionem iure pre- scripcionis, nee aliquis aetor posset eum iiipetere. quia ille prescripsisset ei tempore XXX annorum. In iure autem eeclesiastico nisi in XL annis potest fieri prescripeio. unde qui rem alienam per XL annos sine interrupeione et omni actione possedit. ille iam iure preseripeionis rem illam tenere perpetuo poterit. Contra Romanam tamen b9 e elesiam non fit preseri peio nisi in centum annis, pro eo quod ipsa est est

dignissima ecclesiarum omnium et mater.

Exiguntur autem quatuor ad verum preseripeionem: Primum est bona fides. ut videlieet ille qui prescribit eredat rem illum vere esse suam. vel in veritate illum eredat suisse verum dominum rei illius quir.i. s. sibi eam tradidit. et habuisse ius eam sibi dandi. lieet sorte erret in saeto: hec autem bona fides semper presumenda est, nisi probetur mala. sicut et ignorandia pregumitur qiiamdiu sciencia non suerit probata. - quod si illo qui tibi rem tradidit habet malam fidem. tibi non

nocet, dummodo tu Ο eredas eum habere bonam fidem. 4dhue etiam bonam habes fidem. quando dubiam habes conscienciam de re in qua preseribis. Secundum est iustus Utulus. Tytulus vocatur in prescriptione illa causa ex qua incipis rem possidere. videlicet emptio vel permutatio. vel donatio. vel aliquid simile. Est enim emptio vel permutatio vel donatio tytulus quo tu rem illam tenes in qua prescripsisti: aut enim ipsam emisti, aut conmutaeione alterius rei υ conparasti. aut dono eam ab alio aeeepisti. Νec impedit preseriptionem si inulus o non sit sorte omnino iustus, dummodo ipse tytulus suffieiens fuerit ad hoc quod per eum in episti rem possidere: verbi gracia: Posito quod aliquis episeopus donet monasterio nostro decimas vel ius montanum vel aliquam

possessionem aliam, et det nobis literas donacionis sue 99 eonfirmatorias. iam ista donacio est inulus quo nos ineipimus rem illam possidere. Si ergo illas deeimas per XL annos quiete et sine eontradictione possideremus . tune preseriberemus in illa possessione quod amodo non possit nobis avsserri in perpetuum inulo donationis, et . licet inulus suilleiens esset ad dandam causam preseriptioni. non esset tamen iustus tytulus, pro eo quod eanones distunt. quod nulla

95쪽

donaeio episeoporum valet quam laciunt sine consensu eapitulorum suorum. Unde. quando ista donacio non est laeta de consensu capituli. inulus non est iustus. Et licet non sit iustus. sufficiens tamen est ad dandam preseripeioni oecasionem . si enim tytulus omnino esset iustus et certus, tune n0n esset necessaria preseripeio. Tertium

est quod vult habere prescriptio, videlieet quod res illa in qua

preseribitur fuerit in eontinua possessione υ per XL annos usque ad finem preseripeionis. et quod per omnes annos illos nunquam Venerit in possessionem alterius. Puartum est quod vult hahere preseripeio scilicet ut res illa, in qua prescribitur, sit prescriptibilis. id est talis nature. ut in ea possit seri preseripeio. Sunt enim quedam res, que non possunt prescribi. etiam si teneantur mille annis. sicut limites provinciarum. diocesum et paroehiarum; et sicut landus quem colonus colit. et stetit vi e publice. et sicut quedem insignia Romane ecclesie, et sicut decime in quibus laycus non potest prescribere. De inser peione preperimionis ιυ. Νotandum igitur, quod preseri peio interrumpitur et cassatur multis modis, videlicet per synodalem proclamacionem, quando ille eontra quem preseripeio laborat, in synodo eorum episcopo et clero proclamat rem illam esse suam. in qua erit υ prescrip cio. Secundo interriimpitur per executoriam eon- Veneton m. quando prescribens aliquod paetum ea conveneionem 'intrat cum illo eontra quem preseribit. quia tune videtur abrenuneiasse virtuti pheseripe ionis. Tereis per recognteionem debiti, quando recognoseit se debitorem illius eontra quem prescribit. Item quarto interrumpitur per senoris solutionem. quando is qui preseribit solvit illi eontra quem preseribit O aliquam pensionem de pereeptis fruetibus. Item quando eurrente prescripcionis tempore privilegium donacionis impetratur, quia qui privilegium impetrat malam fidem se habere demonstrat. Item fit interrupeio quando is contra quem pre-seribitur libellum querele oneri, si videlicet non audeat agere contra preseribentem propter eius potenciam. Potest tamen, preseripeiones nita. impetrari privilegium confirmaeionis super re illa. in qua preseriplum est. nec per hoc ipsa preseri peio infirmabitur, sed roborabitur. Et plane quit quid est illud e9 per quod preseribens recogn0scit se habere malam fidem. per liue interrumpitur prescripeio.

Similiter ex parte preseripti, quis quid illud est per qu0d preseriptus

96쪽

litem movet preseribenti. preseripeione nondum finita, per hoc ipsa preseri peio interrumpitur et eassatur. Cum ergo preseri peio finita suerit, et post XL annos preseriptus rem repetere voluerit et contendere, tune prescribens ilichil aliud allegare debet pro defensione sua. quam preseripeionis persecte sufficiens tempus. id est tempus quadraginta annorum vel continua tonem possessionis XL annis. - Νecs est cautum allegare lytulum quod diceret: Ego possideo lyiuio empeionis. donacionis vel eo minutaeiunis, quoniam qui tytulum allegat ipsum cogitur probare, quod dis facile est.

Notandum etiam, quod anni est incarnae ionis debent scribi in

omni litem euius datam ignorare non licet. sicut sunt litere diversorum eontractuum, sicut quando fiunt ea que sunt aliquo modo de genere eontractuum. ut possessionis alienaeio et ut sit in precariis, in feodis. in commodato, in emptione vendicione, in debitorum solutione. in ordinae ionibus υ, in testamentis. in e etesiarum dedi eae ionibus . in locacione, in condustione O. in rerum permutastione, in impignoracione. iii fideiussionibus . in literis questitosis, proelirutoriis, in literis emissoriis, quas serunt religiosi qui emittuntur a prelatis suis ad alia' loea. in quibus etiam scribi debet quamdiu ipse litere valeant. Initeris etiam arbitrorum confirma cionum. libertatum, graeiarum, in literis etiam aliarum acetonum quibus convenit sciri quando fuerintaelo. Sed inpossibile est sub certo numero comprehendere omnes literas in quibus anni Domini sunt seribendi, unde oportet quod ex qualitate rerum que scribuntur hoc perpendas; verbi gracia: Si monachus vel conversus mittendus esset ad aliquod iudieiuna ecclesiasticum vel civile. ut ibi ageret eausas monasterii sui, si illi daretur litera procuratoria obmissis anni Domini, tunc pars adversa posset calumpniari literam dicens - frateri ista litera sorte seripta est ante XX

annos vel amplius, unde non poles esse verus proe urator monasterii tui, quia litera procuratoria non conlinet tempus quo data e si .

Do clisperent in Inter datum et Retum. Distinelio Xll.

Νolandum etiam . quod est distereneia intψr datum et aelum. Datum quidem inportat solummodo tempus in quo litera datur, aetum

97쪽

autem inportat tempus in quo pa laeta sunt super quibus litera datur Solet ergo actum precipue ser ibi in literis eontraetuum. ubi videlicet contrahens et is cum quo contrahitur mutuas habent aetiones. Datum vero scribitur in literis graeiarum et donaeionum. ut sunt litere indulgeneiales et questuose et in literis procuratoriis et emissionis. ubi nulla actio est inserta. In quibusdam tamen literis utrumque scribi debet sic: actum et datum anno Domini millesimo etc.. cum Videlicet in litera aliqua aetio agitata exprimitur et tempus nichilominus conscripte litere ignorari non licet.

Formn eredent inrtim Distinetio Xlli.

Litera credene te datur. quando is. qui mittit nuntium. non vult vellion audet secreta sua literis conmittere, timens quod litere possunt casu amitti vel legi, unde conmittit nuneio in os et in pectus suum

quod loqui debeat ei super eo dat sibi tu literam crede nete et harum formam poteris formare breviter in hec verba: Fruler O. talis loci prepositus dileeto in Christo tali persone

salutem cum omnimoda caritate. Disere ioni vestre fratrem M. conversum nostrim eum literis crede nete ad vos destinamus. petentes et rogantes. quatenus in hiis que x parte nostra retulerit. curetis tanquam nobis ipsis in omnibus fidem eredulam adhibere. Cetera lator G.

Selendum autem is i id advocatus multis modis dicitur et intelligitur. quandoque ille advocatus vocatur, qui in soro iudicii ecclesiastiei verbum loquitur pro actore et reo. Actor voeatur ille, qui querelas movet super aliquo; reus vocatur ille, contra quem querela movetur. non quod semper sit reus. sed quod actor habeat eum pro reo. Quandoque etiam advocatus secundum consuetudinem aliquarum regionum vocatur ipse iudex, sicut est i ii uo ra vi a e o nsue t u d o: aliquando'advocatus vocatur ille. qui ex aliqua causa tenetur de sendere ecclesias et possessiones earum. vel viduas, vel quoscunque homines. habentes defensiones nee essurias, sicut pringi pes sepulares et eorum vicarii. Et talos ad voeati aliqua iura vendicant sibi in posses-

98쪽

Sionibus et personis quas tenentur defendere. Ateiit censum aliquem et pernoctaciones et steuras. Et de illis dicitur, quod ad eos pertineant iure adlioeatie. A talibus tamen ordo noster exemptus est. quoniam nullus advoeatus potest sibi in rebus nostris tale ius vendieare. Jus ad voeatie etiam vocatur illa proprietas. quam habemus in monte aliquo. qui mons cum noster sit proprius. hii qui vineas in eo excolunt. coguntur nobis servire υ non solum vinum sed etiam

denarium: et illi denarii vocantur romphennis 49.

Notandum etiam. quid inportet hoc nomen census, ubi notandum, quod est eensus duplex. videlicet stabilis et instabilis, vel mobilis. vel inmollitis. Inmobilis census est, qui semel inpositus inmobiliter perseverat. nee augendus videlicet nee minuendus, sicut est census qui solvitur de preeariis vel de iure montis: isti enim non solent mutari de anno in annum . nisi ex magna aliqua necessitate. Census autem mobilis est duplex: est enim quandoque exactivus, sicut est census, quem princeps aliquis suis indicit civitatibus. nune multum nune mediocrem, prout tune sibi placuerit - eensus conventicius est . qui datur de saliqua re per eonvencionem, sicut de aliqua domo in aliqua civitate: qui non secundum unam formam solvi solet est, sed aliquando conveneto fit de maiori peecunia. quandoque de minori, et ideo taliscens iis, qui per annuam conVencionem renovari consuevit, dicitur conventicius.

laeipit traetatus de privilegiis.

Distinetio XVI.

Sequitur de formis privilegiorum. Igitur privilegium est libertasseeundum ius Vel preter ius commune a principe concessa alicui. eeclesie vel eollegio. vel communitati Ο, vel alicui private persone. . Priollegium secundum ius est . cum datur alicui episcopo per privilegium generalis causarum cognicio, in sua provincia vel dyoeest. quarum quedam de iure communi sedi apostolice cederent audiende; pririlegium preter ius est. ut cum alicui prelato ex privilegio talia insignia conseruntur, que ius commune generaliter non admittiti

99쪽

Contra tua vero privilegium dari non eonsuevit, nisi sorte ab hiis. qui sunt supra iura . ut est papa et imperator.

Notandum ) etiam . quod privilegia stricti iuris sunt, hoe est. quod niehil ex eorum intellectu haberi potest nisi quod in litera ipsius

textus continetur, nee in eis argumentacio a maiori ad minorem

locum habet, vel e conversu: verbi gracia si habes ex privilegio quod baeulo pontificali uti possis. ex hoe non sequitur quod etiamuli possis insula vel pallio: et sie de similibus. Privilegiorum alia sulit personalia. alia localia. quedam F i. . . perpetua. quedam generalia et quedam specialia. Personale privilegium est, quod alicui persone coneeditur quamdiu vixerit. et in hoo exprimendum est nomen eius cui datur privilegium: loeati est quod alicui loco conceditur ab aliquo prinei pe. vel eeelesie vel communitati civitatis alicuius ast, et in hoc exprimitur nomen ecclesie illius. vel loci eui datur privilegium. Pririlegium peirpetuum est quod indefinite ex principis beneplaeito aeeipit robur perpetue firmitatis: et in tali privilegio non ponitur proprium nomen, nisi loci cui datur et hius rei que datur, ut: -NOR F. imperator damus ecclesie Pataviensi talem comitatum vel tute castrum perpetuo possidendum . Temporale privilesium est cuius valor et firmitas certo comprehenditur temporis intervallo, vel certo prineipis beneplacito reservatur. Verbi gracia, ut si imperator dicat: Notum esse volumus et presentibus declaramus. quod dileelo principi nostro B. 49 Pataviensi episeopo et ecclesis ipsius eoncedimus dignitatem talem ad decem dumtaxat annos libore possidendam. vel quamdiu id de nostra fuerit voluntate. vel quamdiu ipsam concessionem non duxerimus revocandam. Generale pririlegium est quod sine proprio nomine perisonam illius eui datur tangit sic: Notum facimus. quod nos talem locum Vel talem libertatem con-eedimus dilecto principi nostro N. Palaviensi episcopo ei eius eeclesie et tale privilegium semper perpetuum esse solet. Speeiale pririlegium est . in quo ponuntur propria nomina tam dantis quam recipientis in salutaeione. Itaque notandum. quod in perpetuis privilegiis semper in principio ponendum est - In nomine sanete et individue trinitatis amen. F. Dei gracia omnibus in perpetuum ete. '; quod etiam inloealibus et generalibus perpetuis seri solet In personalibus autem

100쪽

et temporalilius et spiritualibus non eonsuevit hoc seri, eo quod in eisdem nullius perpetuitatis mentio sit habenda. Ν0landum etiam, quod hoe principium: - In nomine sanete et

individiae trinitatis in privilem is non solet scribi longis literis, nisi in privilegiis imperatoris et domini pape: in aliorum s privilegiis quando

scribitur, parvis literis scribetur. Νotandum etiam . quod perpetua privilegia maxime elero et ecclesiis conseruntur b9. quoniam iura ecclesiastica decet esse perpetua et ideo ibi additur - in perpetuum . Inter privilegia domini pape et imperatoris nota dissere ne iam. Papa in suis privilegiis raro, immo nunquam premittit: In nomino s. etc., Sed ita incipit: Gregorius episcopus ete. universis Christisdelibus in prepetuum et sine in loeo testium ponetur subscripstio cardinalium . deinde anni incarnacionis sicut infra patebit: in privilegiis autem imperatorum vel regum Romanorum perpetuis primo

semper premittitur - In nomine sancte et imi. etc. , in quorum fine principes ac alie excellentes persone ponuntur loco testium . p0St quas distet eaneellarius: et ego talis magister vel talis episcopus, imperialis utile vel regalis ea neellarius recognovi.

In aliorum priticipum cuiuscunque eondicionis perpetuis privilegiis primo pulchre premittitur - In nomine sanete et individue trinitatis . si ut predictum est. et omnes alie disserenete servantur in hiis que imperatorum et regum Romanumim Aervari solent. excepto solo quod in eisdem nec recognicio nee subseri peio habet locum: sed ordo testium ponetur simpliciter et post annos in earnae ionis in fine omnium diei potest: - Datum per manus Johannis notarii . Νotandum etiam. quod in omni privilegio perpetuo ponendus est

F. . 20 e. annus inearna ionis, Kalende, Idus, Xone. In dietio. Cone urrens et

Epaeta, quod in temporalibus et personalibus non requiritur, ut patebit. Forma igitur privilegiorum perpetuorum tulis est: primo salil-taeio premittitur secundum disse reiicias prenotatas - deinde sequiturare riga υ que loco exordiorum in privilegiis ponitur: ita si est arduum negocium - deinde eius eui datur beneficium causa curialiter debet poni - deinde idem benes etiam plane et lucide vult exponi. ut nichil subaudiendum, nichil subintelligendiim relinquatur- deinde protes laeto eius, qui dat privilegium - in sine. si tale est negoelum.

ponatur pena transgressorum et postea testes et postea anni inea a9 aliis v. - υ eonfirmantur V. - O aregna V. In Z. soliti das Wort