De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

2쪽

SIMON PORTIVS VI DO

AC MEDICO INs IGNI

I RACTATIONE M

candis uacaremus , ΕΡ--mus, m tibi mittimus. Eam uesanetraram fore omnibus au bitramur , qui Medicinam

cum P sitispraeceptis coniunginita liberari imam, cytia est nostra legere aut sues medicinam ita tractas,iu a philsophia rationes , nonsecus,quam a seMu experimenta petas. in re, non potui non probare semper iudiciumr sin eo uenon modo , ut tu ipse persistas si etiam, ut auditores tuos instruas siquemad=mdum antea fecisso te hoν ror atque obtestor. docent en philosophi viam; non Olum ad animi:sita ad corporis etiam affectus Egnscendos , a- nandosque necessariam.quod uel no tro hoc σιμ ulo intelliges: ubi, cum dolorem definiemus, uete; demam causas, aurgenerationem explicabimus s quam longos --bges , quot ineptias attulmi Iunioribus moratio Philosophi aperissime demonm abitur. Vale.

3쪽

DE DOLORE, SIMONI s

NI LIBER .

nomine Dolosis edi quomodo eum Graeci exprimant. Cap. I.

V M Institutum nobis sit

de Dolore tractare; Operae pretium est, quid sit dolor,& a quibus caussoriatur, explicemus: Si antea quibus vocabulis, tum iGraecis, tum a Latinis nominetur tradiderimus. Graeci, in fingendis nominibtis felicissimi,dolori varia nomina posueriInt, λυ etiam ipsum aliquando appellarunt quod, & Hippocratem,& Platonem secisse tellatur c; alenus primo de Sympl. cause, & septimo de Placitis Hipp.& Plat. Latini, non selum dolorem,& molestiam, sed interdum quoquς

laborem nominarunt. Contra quos Cicero aestuat, docens diuersum elle laborem a dolore: idem tamen translatione vis, laboris vocabulo dolorem aliquando significauit. Sed liaec Grammaticis relinquantur, dc concludamus praedicta nomina non modo a Latinis , Verum etiam a Graecis varier v stirpari. Aristoteles tamen. frequentius corporis dolorem dicere consueuit.Vnde in opere de Generatione animaliu

4쪽

dolorem,quem mulieres in pariendo operiuntur, νον appellat. in P roble m at. quoque dolorem capitis νιν nucupauit. Licet sexto Topicorii, dolore corporis definiens, Vsus si nomine αλγνι rcs:& scptima sectione Problematum mente doletes, o αλγο -- dixerit . fortasse, ludd apud antiquos postas, pro dolore corporis magis, quam animi usurparetur; laaec uti inuiccm distingueret, addiditi mente. Sed cum dolor assectus communis sit animi,& corporis: nos, in nostra hac disputatione, de comporis dolore verba facere instituimus. De animi autem aegritudine & dolore pertractare munus est philosophi moralis. quamuis de hac animi molestia Galenus libro de Citradis animi morbis perbelle disser Uerit eiusque doloris praecipuam causam insatiabilitatem esse docuerit, quae ita nos torquet,& ratri nem sebiicit, ut omne vitae spatiu cum molestia transgamus. De eo itaque dolore, qui laese aliquo sensus instrumento, nos afficit, agere decrevimus : qui etsi possit omnibus sensuum instrumentis accidere, maxime tamen tactu hic acerbus sensiis percipitur. quare in caeteris sensibus ea quae male afficiunt,molestias potius quam dolores nominarem , Ut paulo inserius quoque adnotabimus. At quoniam de dolore tamis, luculenter Galenus disseruit, Platonem atque Hippocratem sequutus, operae pretium erit illius sententiam,& communes locos, in quibus de dolore suam opinionem explicauit asterre. prospic reque an simul consenent, vel inter se dissideant, ut censent, qui gratis ipsum reprehendere consueta uerunt. Primo igitur Galenum audiamus,qui longe minus a veritate dissentit, quam caeteri,qui eum sequuti fiant.

a i II

5쪽

aes ureis de dolore Galeni tentuti cl. vG Alenus,cui in Medicina primas dederunt, in

enarratione Hippocratis de Ratione victus in morbis acutis; &in primo de Element. Iuxta sententiam Hippocratis, quaedam de dolore habet, ex quibus, ea, quae ad doloris desinitionem explic dam maxime conducunt, colligimus. primum illud est, quod nihil dolore assicitur,quin prius sit pasiionibus obnoxium . nihil enim dolere potest, nisi co pus,ut Gr ci dicunt hoc est passibile, ut pro

De Hippocrates libro de Natura human. scriptu reliquit. Quare, si ex atomis corpora constarent quo niam, & minima sunt, & impassibilia) neque corpus ex iis coagmentatum passibile esset, nec Vtique doleret. Alterum est, ut id, quod dolet, non sit c loris expers, et sensus; cuiusmodi sunt cartilagines, ossa,& ligamenta. Huic accedit, ut consertim,&totus simul, quod Graeci dicunt ἀὸ oti; sensus fiat. Postremo, ut sit symptoma. At affectio praeter nat ram , violenta, & a sensu aliena. hac enim particula, dolor a voluptate distinguitur; cum& ipsa consormetur sensui: licet in alia voluptas cum csolore conueniat, quod ambo consertim fiant. Hinc explicatur nodus, cur, clim generatur qualitas aliqua membro consormis,& illi naturalis, etiam dolemus, si subito generetur Quanuis enim qualitas genita, membro illi sit naturalis r modus tamen, quo gignitur, cum subitus sit, est illi praeter naturam. quoniam Naturasiabitas mutationes, ab uno extremo in ali iid,non sicile sustinet, & ob id dolet. Hoc quidem apertissimo exemplo docuit Galenus II. de Loc. asserecap. IIIi

di XII. Method. cap. VII. sumpto ab iis, qui bΥ

6쪽

DE DOLORE, me perniuem iter faciunt, quibus maxime digitorsi extrema rigent, ac stipescunt:& si ad ignem propius

admouerint, intolerabili dolore torquentur,praestem tim ad ungui si radices, qua parte neruulus est,acriorem sentiendi vim praebens. Huius dolaris causam ibi reticuit Galenus , sed non aliam eue exiuimo, quam ipsum frigus, quod ut contrarium calori renitenti,contraque contendenti,pellitur in profundum subito ;unde ex ea intemperie repentina comprimuntur partes, & fit selutio continui, ac dolor; qui si

sensim cale serent, excitaretur. Verum intelligere oportet id seri, cum summe frigestunt partes; alioqui si remissius refrigeraret, vel non sentiretur acris dolor, vel nullus. Itaque ex his colligimus conditiones quatuor,quae, ut excitetur dolor perquam necessariae sunt. Prima, ut corpus sit passibile :Secunda, ut sentiat: Tertia, ut subito ac violenter mutetur: Postrema, ut ea alteratio praeter naturam sit,iac sensui inimica.Sed ut absoluta doloris ratio colligatur; genus, Utpote a quo omnis perfecta ratio proscistitur,inquirendum est. Qumcunque a Natura in compore fiunt; ea sani vel actiones, vel pastiones, vel facultates: ita enim in fine tertii libri de Coelo,& VII. Ethicorum Aristoteles corpora naturalia a seni uice discerni differreque docet. Itaque cum dolor naturalibus corporibus accidat: necesse est eum ad aliquod ex tribus his dictis generibus reserre ; & aut sentiendi facultatem , aut actionem, aut symptoma eorum esse.Galenus II .de Locis affectis, ubi doloris,& voluptatis diffinitiones inuestigat,Dolorem tristem sensum ait esse : Id quod Ciceroni etiam placuit, qui

- asperum , & molestum sensum eundem nuncupauit.

Caeterum sensus que αἱ Θασιν Greci dicunt,duo apud

7쪽

Graecos,& Latinos significare receptum est,& actionem,& facultatem ; quare dubitare possit, quo pacto in ratione doloris accipiatur.Constat tamen accipiendum esse pro actione, & non pro ipsa potentia, quod vel ex Galeno patet, qui in primo de Sympi

matum caus Dolorem esse ait, non in re, quae facta est, sed cum sit cita,ut sit actio, ct non qualitas,pr secta. verum prosciscitur aliquando a dolore praua quaedam intemperies: ipsa tamen ratio doloris, est rei contrariae sensus. quod Avicenna Galenum imitatus, probauit:& idem ex causis quas Galenus posuit, aperte demonstratur. Nam , quae concutiunt, quae tundunt, quae pungunt, quae dividunt causas esse doloris affirmauit: ita, ut ipsum in actione consistere senserit. Est enim sensus alterationis, hoc est perceptio alterationis , ut septimo de Placitis Hippoc.&Plat. non longe a sne demonstrauit. Nam si quis dolet , asscitur praeter naturam . Itaque perceptio sensus,&rion facultas, erit dolor. amobrem non sunt audiendi, qui sub qualitate passibili tanqtiam si ib suo genere reponunt; si rem ipsam ad veritatis lancem appendaciur s. sensi is enim passiones sensitivi, este Aristoteles docuit : cui aliquando Astipulatus est & Galenus. Et quanquam vocabulum, ος apud Graecos ambiguum sit ,& pro omnibus accidentibus usurpatur: nos tamen passionem nunc intelligimus, pro illo alterari, ac mutari, ut ita dicam via qualitate passionem inserente te cernamiis. Quamobrem actiones t ristes ac mole lias proprie passiones dicimus; quomodo secundo libro Metaphys Aristoteles passiones ricipi demonstrat. Itaque chim dolor sit tristis sensus consertim factus , aut sensum s

quatur ut paulo post demonstrabinius ex Aristot

8쪽

lis sententia nulla ratio pasiibilis qualitatis in eius definitionem ingreditur. Adde, quod dolor innumerum sensibilium adscriberetur,& quiduroprie sensus tactus, si pasiibilis qualitas dici posset. Quinim-mo , concluderemus dolorem,cum sit sensibilis,asseere sensum: & dolorem facere. sicque ulterius esset quaerendum, an dolor, qui a dolore proficiscitur, alium dolorem inserret. quod si daretur , iterum de alio quaerendum; resque in infinitum protraheretur, multaque alia sequeretur absurda,& medicis,ac philosephis repugnantia . Igitur dolor passio est,& non qualitas passibilis, estque affectus sensus, eadem ratione. nam cum dolor inter symptomata connumeretur, quae sunt actionum accidentia, seu noxae r iurect passio ipsa pro sibiecto accidentis accipietur, &maxime actionis sensus tactus. saepe enim usu venit philosophis,ut sermam pro subiecto intelligant.nam album, pro homine albo: &,ut more istorum loquar concretum accidentis, & pro serma, & pro subiecto intelligere possumus, velut Averrois quinto Meth.

lius explicabo. in hoc enim omnis disceptatio inter Galenu & Aristotele versatur;An dolor sit actio sensus,vel aliquid seques actione.Galeno quide placuit

dolorem actionem esse: attamen ei quis se obiiciat, negeti dolorem esse actionem,quoa sit tristis actio, perinde ac si hominem mortuum,hominem non es le affirmauerimus. nullam enim interse similitudinem habent, quandoquidem mors omnem hominis rationem perimit.Caeterum res aliter se habet,nam molestia, quae in adtione percipitur, non priuationem. actionis, sed eiusdem symptoma notat. idque ex Ga .lςno quoque collisitur, qui primo de Sympl. causis

9쪽

quoddam esse commune,iam doloris,quam voluptatis, demonstrat, nempe subitam mutationem.Si d lor & voluptas, perinde , ac homo mortuus, & vivus inter se dissiderent; non conuenirent utique in actione, aut mutatione: quod aequi uocis nulla communis coueniat ratio. Quare si subita actio tam dolori, quam voluptati communis est; tolli nullo modo potest, quin dolor sub actione comprehedatur. quia tamen voluptas persectior est,idcirco primo actionis nomine nominabitur, deinde dolor. Definitio igitur doloris iam tum genus inueniti est enim dolor senses,atque ille asper . Nec opus est addere animalis, ut quibusdam placuit . cum enim dico sensum, animalis rationem intelligo. Additur huic defininitioni, Confertim fustus; quo dolor, & voluptas ab aliis distinguatur actibus, qui sensim fiunt. Caeterum quia haec ratio voluptati quoq. conuenit. quod ipsa quoque subito sat,adiicienda est alia particula, Pr

ter natura sue molestus: ut per eam a voluptate separetur. Ita, ut dolor sit aster sensus, praeter naturam, ac stabitus: voluptas vero, sensus blandus,secundum naturam, simul genitus. At ne sic quidem definito dolore contenti erimus, quamuis quid sit expositerimus: nisi causam quoque addamus , a qua fiat. quo niam dolor est accidens, in opere consistens: quo perempto, perlinatur accidens. Decet igitur ponere agetem causam , vel caiisam sine qua non . b c autem erit, mala intemperies , seluta continuitas. TO igitur ratio hoc paeto compone sa est, Dolor est sensias asperi, praeternaturalis, confertim fictus a mala temperie, cum selutione continui. Haec sane rario

ct quid , ct propter quid explicat, quam constat s la positione a demonstratione differre. coniugit enim

10쪽

cum conclusione principium. Videmus autem eiusmodi definitiones Aristoteli frequentes esse, in quia bus additur causa faciens: ut sextod op. ubi Volorem definiens, addit causam doloris: Est inquit pasisio animalis facta ex distantia partium praeter nativam , icquarto Meteor. ubi concoctinem desinit esse perfectionem factam a calore; apponit calorem, quae est causa faciens concoistionem ; ita quoque Lunae eclis psim esse priuationem luminis Lune,ex interpositi be terrae inter Sole,& Luna explicauit Plutosophus. Neque enim inutiliter efficiens causa in definitione eiusmodi operum, quae ab agentibus causis fiunt, &ob iisdem conseruantur , apponitur. Ob id Aetius

Galeni sectator no contemnedus adiecit causam enicientem. Cum inquit ὀδά. μυ Interpres Latinus huius loci, inquit, Dolor est repentina temperamenti mutatio, & futura solutio continui.Sed verbuperuerse vertit & obscure. quid enim, quaeso,futura solutio continui significat' quare mea quidem sententia, sic verti debet. & intelligendo solutionem continui, ac si diceret, non sellim est mutatio temperamenti, sed cum intelligetia solutionis continui:

quoniam dolorem in corpore cotractum a causa intrinseca descripsit Aetius. Propterea animaduertens

doloris duplicem esse causam, ut pluribus locis adutauit Galenus ; unam extrinsecam, quam dixit esse ictum, fracturam , contusionem,caeteraque eius generis , quae sensui est manifesta: & alteram intrinsecam, quae ratione comprehenditur, & est immoderata intemperies: hanc doloris causam Aetius nobis explicare volens, inquit: Dolorem esse subitam temperamenti mutationem, meditationemque selutio-

b ii