장음표시 사용
21쪽
sit , alia posterior; & quedam magis communis, allivero magis propria. quod satis patere potest exemplo Solis & hominis,qui generant hominem. Nec est quod dicas intemperiem suapte natura & selam, vel continui selutionem, selum per se dolorem afferre. Nam hoc ridiculum esset,&a ratione alienum si
enim hae causis dolorem per se generant, neque alter alterius interuentu hoc facit: sequetur hoc sineri commodum, quod unius effectus sint duae causa eiusdem generis per se, proximae & immediatae.& se unum a Pluribus proficiscetur in eodem gepere, ac modo causandi: quod est cotra commune placitum,& axioma Philosephorii; quia unius effectus est una prima causa. Sin autem hae duae catas e per aliquam communem rationem dolorem excitant ; explicanda est quae nam sit haec communis ratio, ob quam tam intemperies, quam continui selutio generare dot rem possint. Sed si quis diligenter verba Avicennae inspexerit, eo loco ubi Galenum reprehendit; videtur intemperiem praecipuam, ac proximam doloris causam statuere. Inquit enim quod una cum intemperie coniungitur aliquando selutio continui. Quamobrem Avicenns sententia reprehendit Averrois tertio Collig. ubi penitus euertere conatur, silutam continuatatem perse doloris causam esse.Vtitur
autem hac ratione: Dolor in aliis sensibus,t propriis Obiectis insertur; quare intactu quoque a proprio
obiecto inferatur necesse est. hoc autem non est soluta continuitas: quoniam inter propria obiecta sensus ta stus non enumeratur selutio continui . obi
Ela enim propria tactus, sunt quatuor primae qualitates,& quq illas sequuntur,durum,& molle;graue,&leue: asperum, &lene : & Nemo Blutam contia
22쪽
DE DOLOR 1 33 Itatem inter propria obiecta contimerauit. Quod si dixeris ex secundo de Anima , selutionem continui ad numerum reduci , quod est sensibile commune; hoc vel parum exercitatis statim absurdum videbitur: quandoquidem communia obieeta non nati per propria agere pollunt, cum sint subiecta immutationis sensus, quae fit a proprii s obiectis. Valeat igitur Gentilis Fulginas qui conatus est ostendere communia obiecta sine propriis posse sensum immutare; de turri alba exemplum adducens cum eminus eius magnitudinem prius perspiciamus, quam albedinem cernamus. Hoc itaque persuasus , censet commune obiectu prius sentiri quam propriu: sed loge aberrat. Neque enim turris magnitudo omni colore priuata visu deprehenditur,quamuis ob plurimu loci In te uallum color verus percipi nequeat . Res enim ob
magnam loci intercapedinem alio colore insectae apparent , quam quo reuera insigniuntur, quemadmodum in nostro Commentario de Coloribus demonstrauimus. Offert igitur se nobis aliquis color, quo turrim videmus, si non albus, saltem pallidus, aut in multa distantia niger; quo commune illud obiectum videlicet magnitudinem apprehedimus: quam
in tanto interuallo, si rationem opticam sequi Volumus, propter angi stia, ct acutiem angulorum quos radii faciunt, minus videmus. Taceat igitur G cntilis, in Philosophia parum eruditus, qui iurris altitudinem , pueriliter admodum, citra ullius coloris os edignosci ci edidit;neq.intellexit tenebras dici nigras,& ad nigros colores referri, ut eodem nostro Coir mentario docuimus. sed longius dilabimur, retici tamur igitur ad institutum,& praeter ea, quae ab Aui- nna dicta sunt, audiamus Averroem, qui ct iplea
23쪽
sIMONIs poRTri LIB. Galeno dissentit, unam tantum perse ac proximam doloris causam statuens, nempe intemperiem , quae
tamen totum membrum non afficiat. nam talis non
sentiretur; quemadmodum nec illa intemperies sentitur, qua hectici laborant. Censet etiam Auermes, lutionem continui generare intemperiem,& ab hac deinde dolorem effici ,ratio vero, quae id persu sit, in hoc consistit, Quod Qtutio continui sit motus
malus, quandoquidem naturae aduersatur, cum corrumpat unitatem, quae ad membri sanitatem est necessaria; eaque soluta, intemperiem sectat, inserens contrarium teperiei, quod fine nihil est aliud quam intemperies. Igitur ab Intemperie proxime promanat dolor. Sunt qui Auerroem damnent, quod in ius motus, quem dicit introducere intemperiem, sit ex eorum numero, quos Locales vocamus: At nulli tales intemperiem generant, ut patet; quia multi eiu smodi motibus corpus nostrum mouetur, a qui
bus minime alteratur; Ad haec. Esto quod motus ille localis intemperiem faciat; haec nulla alia sane erit, quam inflammatio spiritus, qui sertur ad locum diauissim ; atque ita intemperies huiusmodi semper crilida esset, quod tamen talsum est: Nam statue hominem in aere frigidissimo, diuidaturque illius caro instrumento similiter frigidissimo, haec diuisio dolorem non generaret, Quoniam in eo calida intemperies gigni non posset. Denique selutio continui, simplex
morbus est, ut ipse quoque Averroes docet septimo Collig.de Curat. lui. colin.at si statuamus intemperiem sequi ex selutione continui, morbus omnino compositus reddetur, ex intemperie, & soluta comtinuitate. Atque haec bus sint quoad Auenoem. Solutio
24쪽
p. V I. Sol horum rationibus prolixius satisfaciemus,
cum Aristotelis sententiam enarrabimus: paucis tamen modo iis est occurrendum. & prim m rationes Avicennae, qui argumentabatur, quod in tota parte membri doleamus, & tamen in tota non sit λ- sutio continui: Deinde, quod totum corpus intemnum doleat, nulla facta solutione , ut patet in f bricitante ; hoc modo diluimus, concedentes quidem , quod in tota parte simplici, totoque membro dolere possunt us; attamen ea portiuncula, cuius Unxtas soluta est, magis sentietur dolor,ipsaq. intemperies,ob partium conseritu cum toto communicatur.
Vel fortassis me lius, cum alicuius partis unio seluiatur, acres humores, aut multi, & crasii ad locum 1obitum & dolentem confluunt, utpote imbecillum iam factum.ex hac igitur destuentis humoris acrimonia, vel multitudine, sit aliqua diuisio, & solutio sensum latens, & interior, atque ita in toto membro, erit una pars seluta sensui manifesta:sed multae aliae latrentes erunt & doletes ex causis proxime enarratis. Simili quoque ratione, & in febricitante, calor ille igneus acris vel humor, qui febrem facit, diuisiones latentes in partibus imbecillioribus molμtur , & excitat dolorem, atque ob id corpus totum non aeque dolet , sed magis ubi fit diuisio,& solutio. Erat altera ratio Avicennae quod frigidum , cum continuum soluit, non ita magnum in diuisis partibus dolorem procreat, quemadmodum in extrems: nam extimae nihil eiusmodi perpetiuntur. Sed nos id non alia ratione accidere posse existimamus,nia
25쪽
16 si Moulis poRTII L quod nerui, & carnis fibrae in sua principia contrahuntur et contractio porro continuum sotu ens,dolorem excitat. Quod optime traditum est ἱ Galeno in princip. quarti de Simpl. medic. facult. ubi demo strat, quo pacto, & a calore, & a frigore continuum seluatur. Cum vero dicit Avicenna dolorem efffici are contraria temperiei, at selutio non est res contraria temperiei, sed intemperies: respondemus, quod causa efficiens lutionis siue si externa,sue intemna est contraria temperiei: quoniam illud obiectum seluens continuit, aduersatur sanitati; puta durities, vel acuties scindens, aut multa copia excedens. Diuisio igitur continui,est ipsa laesio: causi verὁ ledens,&sbluens, est contraria ipsi sensui: quapropter sensus laesonis dicitur potius dolor. At apud Philosephum est affectus sequens sensationem, ut paulo post dicemus . Tria igitur sunt, causa faciens diuisionem , &haec est contraria temperamento instrumenti sensus tactus, quae seluit rationem instrumenti: tum diuissio, quae laesio dicitur: est, & tertio sensus, causam, &laevonem sentiens, ut audies. Diuisio itaque sua natura non est contraria temperamento: sed ratione cauta facietis diuisione dicitur contraria. Porro per haec facile Averrois rationes destruuntur: quand quide diuisio non generat qualitate, nisi per accides; quia ex distantia partium oritur intemperies. Sed diuisio, est motus malus factus ab obiecto non commensi irato facultati tangendi .Dicitur autem malus, quoniam confertim fit laeditque organum sensus: decipiturque Averrois, cum credit, malam imi emperiem excitare dolorem immediate; nisi in intemperiesblutionem continui includat. Sed nee illud sensi Auerroes, nec potest proprie dici:quoniam intem-
26쪽
DE DOLORE Uperies est qualitas, cuius est alterare: diuisio autem in motu locali , & non in alteratione ponitur. sunt igitur tria, qualitas tangibilis , quae diuidit . diuisio ipsa, quae est laesio: & perceptio,quae dicitur sensus, vel sensatio . ex lus tribus sequitur passio in appeti- tu,quae dicitur dolor. Quod si harum trium caulam doloris una desuerat,non excitabitur in appetitu dolor. eum enim qualitas tangibilis non erit praetens,
non utique motus nec dolor set: quia sensus est tentia sensibile; & praesente sensibili stactio sensus
exterioris quod si non diuidit,dolor non generatur, quoniam ingens laesio requiritur, quaque nulla maior a qualitatibus tangibilibus fieri potest.Amplius, si patiens diuisionem, alicui alii rei intentus animulaesioni minime applicuerit, sensus dolorem non sentiet, neque dolebiti atque ob id ligna,lapides,& inanimata omnia, quamuis patiantur diuisionem, cum illam non sentiant, utpote quae hac se cultate carent non dolent. Itaque intemperies, si inter causas doloris connumerari debet;vt qualitas laedens,quam n ua sequitur diuisio, secundum Peripateticos habenda est. Ad id vero quod subdit Averroes, dolorem in tactu a proprio obiecto fieri,perinde atque in aliis sensibus: respondendum est recte illum sentire,quoniam prima ac summa causa doloris,est qualitas tangibilis ; ipsaque intemperies, ut qualitas tangibilis, dolorem excitat diuidendo ; quoniam diuisio est larsio quam dolor, & pasito comitatur. Diuisio igitur non est obiectum tactus, ut Latini in philosophia parum exercitati asserunt:sed est issio ab obiecto,quod ita acerbe mouet, ut dolorem excitet. Sensus itaque qui in partibus proxime diuisis est, percipit laesione,
vel quemadmodum diximus tertio drnima,a Ien-
27쪽
su comuni serisatio peripitur & laeso', illest diuita Et qu uis no obscuri plutosophi sensi particulari
percipi laesiones contendant: tutius tamen est dicere, sensum communem percipere actiones ,& laesones sensuum, ut ita intelligas,quare tactum a corde oriari , secundo libro de Partibus animalium, asseuera- rit Aristoteles. Cum igitur immediate laesio is tactu competat,non quidem ob crasiitiem organi tGal sensit; aut quonia animal est animal pertactu, ut si perius recitauimus; sed ideo excitatur maior dolor, quoniam immediatius cor in tactu laeditur, quam in
aliis sensibus. Quod si quis obtererit, eas partes diactare plurimum, fierique non posse ut laeso ad corvsque peruadau. Dicas, quod quamuis membra quae tanguntur, distent a corde: viritus tamen, qui ad Cor, tanquam ad situm principium rς uocatur, cum corde assectum communicat. Quod vero in alia ratione quae eadem est cum priori inquit Averroes, diuisionem non esse proprium obiectum, hoc quidem iam concessum est,dictumque sensum qualitatem laedentem cognoscere, ut proprium obiectum: at diuisonem quae est laesio, ex perceptione sensus cominutas cognosci. si enim sensus communis, qui in rde situsaest, nouisii me non iudicaret, nullum Vtique iudicium de laesione haberetur. Dolor igitur, utpo 'erius dicemus, est passio in appetitu, sequens co
gnitionem , & iudicium sensus. Addit postmodum
Averroas; diuisionem esse priuationem: sed dicenduest,qudd a Medicis tribus modis diuisio continui antimo concipitur. uno sane, ut motus malus,ac laedens
ec sub hac ratione cum a sensit communi percipitur, dolorem excitat in appetu. Altero, ut diuisio continui numerum generat & multitudinem , quae ratio.
28쪽
mrobatur a Philolbpho, numerum ex diuisione comtiuui generari. & sub hac ratione diuisio est quaedam continui corruptio, quia ex continuo fit discretii Sed & tertia ratione intelligimus diuison continui, ut est morbus quidam, quae ut ad sanitatem refertur priuatio est, ct ipsa unitas priuatio multitudinis dicitur. ut enim dictum est X. Metaph.Vnum priuationem multitudinis notat.cocedimus igitur duabus posterioribus rationibus priuation em quodammodo dici,non quidem perse,sed ut inter se inuicem comparantur,divisio,& unitas. Verum ob id non sequitur,dolore fieri a priuatione: quin potius a quilitate nitatem corrumpente per diuisonem. nam dolar fit c5sertim,du pr sens est qualitas diuidens,non autem ubi continuum iam selutum est: quare interea dum tangit dolorem excitat:tangit autem diuidedo. ἡμιρ inqua memιππα appellatisentetis.CU VILI Atini medici, primas fere Turri sano dederunt,
qui in libru Artis paruae longisisima edidit commentaria; In quibus ut ego existi multa conges,st;sed paucissima probe concoxisse videtur.Hic in iis commentariis, ubi de Dolore agit,quatuor Aui-cennae dictis addit, caetera ab Avicenna mutuatur. Primum quidem diuisionem continui esse sensibile
e5mune,& ad numeru reserenda esseexistimat,quo nia diuisio duo ex uno facit;& quamuis numeru non intedat,ta me unitate corrupit,& ex uno duo generatur.ide sensit Avicena, ut ex suis yerbissatet:Alterucli selutio continui ea ratione,qua selutio est doloreian causatur,sed propter mala intemperie,quq illa diuisonς consequitur fit dolor. tertiu est, quod mebru
29쪽
ipsum egressum e natura si sea unitite ad i sim
numeru praeter naturaliter veniet.sed hoc dupliciter antelligere possumus.Vn quidem modos, prout evatus ille ab unitate ad numerum , nidinusi est instrua mentalis, & parti utaris dicitur. Altero vero mόdb exitum ab unitate ad numerum intelligimus,ratione morbi communis , quatenus per olutionem contianui, quae morbus communis est,ad numerum deduactum fit membrum,& ltic quidem ratione;vt ab unitate membrum in dualitatem abit , sensbile quidem perse est; Sed non a quocunque sensu sentiri potest verum a tactu solum; propterea quod tangendo diu Didatur membrum. Postremo , inquit sensum apprehendere unum negatione divisiqnis, & numerunegatione continui. Sed huius viri sententia a me nunquam probari potuit, de alias de medio sublata' fuit, quare nunc tantum his rationibus euertemus. Divisio, qua diuisio est, est motus: quare ad motum potius, quam ad numerum referenda est.Αd haec,numerus ex diuisione continui generatur, ut docuit
Philosephus tertio Phys ergo diuisio statuenda est
causa numeri, debetque numerum praecedere : quoniam nulla causa subessectu collocatur . nihil enim quod prius est ,sub eo quod posterius est comprehe-ditur. Accedit his, quod senses exterior percipere debet numerum ea ratione, qua continuum sentit: sed ipsum continuum per propria sensibilia percipit: quare ita numerum quoque percipere debet, scilicet per quatuor primas qualitates, vel per alias,quae sensui tactus proprie sint. Praeterea, genito numero dolor non est,quoniam ut ipsemet Turris anus testatur, λdolor excitatur, cum continuum soluitur, atque mm, quae fit, non autem in re facta consistit.quare an-
30쪽
tio, ut dolorem generat, non ad mimem reserenda est; sed ad motum , ut ob id Averroiis rectius sens rit , cum dixit diuisionem esse malum motum.Denique quando numerus est, non est diuisio. igitur diuiso non est numerus vlla ratione . quando autem diuisio est:adhuc non est numerus, sed tunc st. V rius ergo dicendum est, diuisionem esse motum; &numerum esse terminum ad quem properat motus: atque per diuisionem fieri numerum, quemadmoduper motum generatur serma. Diuisio igitur numerus est imperfectus, & per se innuit motum: quare ad numerum reserenda nequaquam est. Est & aliud, quod nunqua etiam mihi arrist, nepe quod diuisio qua diu isio est, non generet dolorem,nisi ut illi iungitur intemperies. nam ut rationem taceam experientia id labefactat, velut docet punctura acus, quae λmul atque diuidit una dolorem creat. quin etiam, quod saepenumero experimur, paruae quaedam bestiolae, cuiusmodi sunt pulices, cum primum diuidunt, dolorem excitant. Quare thissa haec faciamus, inquiramusque quomodo intemperies inferat dolorem . Ipse, ut opinor, mihi responderet, id facere tanquam agens in organum sensus. Sed illud quod agit in sensum, est sensibile commune vel proprium. Intemperies igitur altero horum modorum sensum
alterat. at non ut commune,quoniam intemperies est
qualitas prima, vel ex primis orta; est igitur sensibi-bile proprium . & diuisio est sensibile commune, & 'causa intemperiei, & per se sensbile, v ipsemet diaxit a sensu tactus. Ex his nectatur argumentum.