장음표시 사용
31쪽
Causa praecedit affectum: diviso, est causa intemperiei, & est sensibile per se: igitur, ut sensuble est per
se, antecedit ,& prius sentitur quam generetur iri temperies. sed nec hic sistendum est. nam clim diuia sto in principio sentiatur a tactu antequam intemperies sit genita : sensus ille diuisionis , aut est tristis aut blandus. Si tristis est , sentitur cum dolore: si bla dus , cum oblectatione. Habes igitur, quod diuiso prius sentitur cum tristitia, quam ipsa intemperies genita sit.& hoc quide fit,cum tepore aeque ac g n rat o qualitatis tempore indiget . quare sensus diuisionis tempore praecedit intemperiem. Si quis hanc
rationem diligentius animo perpendet, eam validi sime,ni fallor,urgere intelliget. Accedit quod intemperies, cum sensim generetur,& non tota simul quoniam alteratio temporis successione fit, cum ut mitus qui ex momentis non coaceruatur,ut in phylolaphicis probauimus non poterit creare dolorem,qui consertim fiat. At huic nostrae orationi oppones, quod eadem ratione diuiso quidem dolorem excitabit,ca sit motus: versim huic dubitationi in fine huius disputationis satisficiemus. Praeterea diuisio ea ratione, qua diuisio est, antequam generetur intemperies, corrumpit unitatem membri, quare & naturam membri: sed corruptio unitatis membri,est cum
sensu, & laedens ; igitur diuisio, inquantum diuisio,
laedit,& sentitur. Et ut in unam congeratur ratio,inuisio , ut diuisio, corrumpit unitatem; intemperies,
ut intemperies, non corrumpit unitatem membri;
igitur diuisio corrumpit sensum,& non intemperies. quod enim unitatem instrumenti destruit, virtutem
quoque laedit .Quod si ex duplicatis nexus tibi non arride in secunda figura tamabis rationem.zni
32쪽
DE DOLORE. 3 Idiuisio corrumpit unitatem; nulla intemperies est diuisio;igitur nulla intemperies corrumpit unitatem. atqui corruptio unitatis facit, ut membrum egrediatur suam naturam . nam ut ipse saepius dixit, causa doloris est violetus exitus a uia natura. Itaque aperte
sibi ipsi non constat. Hinc iam facile intelliges quantum a veritate dissentit id quod tertio loco fuit dictum. si enim sensu perciperetur exitus inebri ab unitate ad dualitatem , cum hic exitus sit diuisio, per se sensu perciperetur diuisio.Quod si est et, prius sentabile commune sentiretur ,quam proprium: vel necesse est declarare, quonam sensibili proprio sentiatur hic exitus membri, ante quam generetur mala intemperies. Ad haec, si Qtus tactus de exitu membri
ab unitate ad dualitatem iudicaret, numerus Vtioue non esset sensibile commune: quoniam ab uno tantum sensu perciperetur, non autem a pluribus; quod ratio sensibilis communis postulat. Porro quod postremo addit, ridiculum est. 6quidem astirmat se sum apprehendere unum, negatione diuisonis;&numeria, negatione continui. Non enim haec dicta sunt digna viro apprime docto,atque acuto quod cognoscere aliquid cum negatione, vel affirmatione proprium intellectus st: & sensus patiendo,non autem ratiocinando apprehedat; sed quod omnem a
surditatem superare mihi videtur, est id quod proxime adiecit, nempe Numerum qui intentionaliter in obiecto percipitur, selum intentionaliter alterare: cum paulo inferius dicat, numerum substantiae membri esse corruptiuum. Haec enim sbi inuicem neque cohaerent,neque vera sunt. siquidem illud numerum intentionaliter alterare : Aduersatur huic, cum substantiae membri esse corruptiuum. enim alterate
33쪽
3 s LMONIs p ORTII LI3. tu imaginare non labefactant re ipsamsubstantiam. Praeterea,falsum est,numerum intentionaliter alterare. cum Simplic.&Alexan. philosophi que omnes in Enarr.secudi libri de Anima sensibilia communia re ipsa afficere sensum asserat. liinc fit,ut magna nix magisquamparua alterat sensiam visus: & magnus ignis, magis quam exiguus tactum afficiat. Dehinc , illud quoque falsum esse cesemus, quod numerus substantiam membri corrumpat.numerus enim, ut philos phi docuerunt, facultatem agendi non habet: sed diuisio unitatem membri corrumpens, substantiam, ac naturam eius destruit.Quapropter si quis omnia eius
dicta in illis suis , quas vocat digressionibus ad lancem appenderet,innumeras proculdubio ineptias, 'inconstantias animaduertet. In uehitur denique in Galenum probatque induci dolorem posse ab intemperie humida, propterea quod nonnunquam madere pars atque humectari S alterari possit, adeo ut sensu percipiatur : ct cum aeque sentiatur humor,
atque caro , aeque etiam partem corrumpere Valeat.
atque hoc confirmat, quia Galenus ex fame,et sti sentiri dolorem dicit: quas ex iis pateat, quod humor dolorem possit inferre. Miror equidem homine hunc alioquin doctum eiusmodi rationes afferre, quibus ipsemet Galenus satis secit. Nam Dii boni quo pacto valet haec ratio, humidum sentitur, ergo potest asticere doloret habes enim ex Galeni pluribus locis, nihil posse dolorem inferre, nisi idem sbluere continuum valeat. Quoniam ad excitandum dolorem , summa requiritur laesio, qtiae est Glutio continui . humidum autem, sitae quidem qualitatis vi, minime potest; licet crassitie , aut copia sua dolorem excitare queat.Sitis vero priuatiue,ut ita loquar,dolorem in-
34쪽
D E:D o L o R ε a , fligere potest , quemadmodum ipsemet Galenus eo loco de Siccitate paulo supra docet. Haec de Turrisino.
Opinio Petri inponensis. Cap. VII LINter Latinos medicos homo multi lectionis conciliator , Una cum Averroe, sentit immediatam &proximam doloris causam eme intemperiem. Insuper selutionem continui nisi illi intemperies accedat, dolorem inferre non posse arbitratur. primam
tamen ac summam causam esse vitiatam proportionem iudicat,tanquam causam commune,iam ad continuitatis solutionem,quam ad intemperiem.Si enim inquit intemperies, aut selutio continui dolorem excitat; id facit, non ratione, qua intemperies est, aut ratione solutionis continui:sed ob id,quia intemperies, aut solutio sunt improportionata, & incommensurata potentiae sensitiuar. Est igitur ut ipse sentit, in his tribus, hoc est in solutionem continui, in intemperie, & in vitiata proportione talis ordo ponendus : ut prima & proxima causa doloris, sit intemperies: deinde solutio continui, ac intercedente intemperie : postremo Vitiata proportio,tanquam communis ratio, qua, tam intemperies, quam solutio continui generant dolorem. Conatur autem hanc suam opinionem locis quibusdam Aristotelis confirmare : sed eius sententiae non accedo. Nam primum,
cum in proportio, & proportio relationes sint, ut II. libro de Anima Averroes docuit. Relatio vero actionem nullam habeat improportio & incomm deratio non erit causa efficiens dolorem, ut nec pr
35쪽
s si Mo Nis poRTII LI3 portio & commoderatio voluptatem. Atque ut rem apsam exemplo explicemus: pater non illa relatione; qua ad filium refertur silium generat, sed per potentiam suam activam . Eodem pacto neque res quae sensui obiicitur, illa relatione,qua obiecto commen strata est, dolorem excitat; sed sua vi, qua sensibilis est,mouet ipsum sensum . quae si conueniens est, inter illa oritur relatio, quae commensuratio, vel proportio dicitur. Idem accidit & in re sensibili laedente. non igitur improportio & in commensuratio est causa communis. Sed fortasiis rectius eam communem
habitudinem rei sensibilis,& sensus nominasset. Improportio enim est communis habitudo ad omnem rem laedentem sensum. Adde, quod improportione inter rem sensibilem, & ipsum sensum ponere vid tur : quasi res ipsa, quae dolorem in sensu generare
debet , ei proportione non respondeat. At hoc in omni thus quae dolorem inferunt non probamus: qu niam res quaepiam, ut puta odor virtute olente erit proportionatus & commoderatus : sed in aliqua distantia delectationem inseret,quod si propius ad se
sim accesserit, dolorem generabit. atque ita dolor alm proportionata & commensurata creabitur. Eodepacto qualitas, & temperies quaedam proportioni respondet membro.& tamen sconsertim irruat dolorem excitat, Vt stupra cum opinionem Galeni discutiebamus, explicauimus. Ad haec, si per proportis nem improportionem, ea quae est rei sensibilis
ad potentiam sentientem intelligit; qua ratione Ari- stotelem interpretatur sexto Topicoriim cum inquit dolorem esse pasilonem animalis, ex distantia partiu, 'cum violentia; ubi per distantiam partium, improportionem intelligit, & ambigue de improportione
36쪽
Avicennae obscuras rationes assuere: & quod Ariastoteles δασο σν dixit, quod est distantiam & inte uallum partium, peruerse Disproportionem appellauit. De opinione Gentilis. Cap. II
GEntilis quoque Fulginas multa in haede Dolo
re disputatione effutivit, parum sine taliciter,
ac minus accurate. Primum enim inquit,dol
rem esse sensationem; ita ut ille actus sentiendi, sit proprie dolor, & non aliquid sequens sensationem; idque authoritate AlgaZelis, & Turrisani Monachi comprobat. Deinde ait, quod Qtutio continui, ut diuisio, non est causa doloris; & in hoc cum Turrisino conuenit. Praeterea habet, quod solutio continui disponit partes diuisas, ita ut ab obiectis, hoc est
ab aere, aut a re dura tangente non conuenienti modo tangatur. Superficies enim diuisarum partium nequit ab aliquo obiecto sine dolore tangi.Vnde colligit, solutionem non esse causim doloris sed tantum esse dispositionem, ut partes doleant, quatenus nouas superficies diuidendo generat, quae ab obiectis non sine dolore tangantur. Addit igitur diuisionem
non esse causim doloris: quoniam non est proprium obiectum tactus. Postremo Aueri oem interpretatur. qui in re crasie admodum decipitur, ne dicam inepte . neque enim credidit Averrois diuisionem disponere partes , Ut seperficies nouae partium diuisarum ab occurentibus obiectis laedantur: erum intemperiem. generare in partibus quam
37쪽
sequitur dolor. Itaque non disponit, sed tangit ruipsa dum diuidit, atque ea ratione gignit passionem,& sensum. sed ex his ambagibus nos huiusmodi a
gumentis extricemus. Primo,diuidens carnem, dum
diuidit tangit, ergo diuisio est tactus, igitur passio aut laedens, & mala; aut delectans, & blanda.Si mala , dolorem essiciet: Sin blanda,oblectabit. Aut igitur diuisio est causa delectationis, vel delectatio aut dolor, vel causa doloris, & non dispositio, ut ipse commentus est. Est enim diuisio passio qufam ill ta i duritie, vel acutie quae sunt obiecta tactus:qu
re aut est sensus, aut est vera sentiendi caula. Praeterea si diuisio est actus diuidentis,aut iste actus est lensatio , aut est actio non percepta nec corita a sentia.
Si quidem est sensatio, sequitur quod sit dolor, vel
delectatio: quoniam, ut tu ipse sentis Gentilis, d lor est idem quod sensatio tristis, & rei laedentis. binautem diuisionem non esse actionem sentatam respondes, aperte conuinceris , faterisque durum, V e acutum, quod est obiectum proprium tactus,tangere & non sentiri. quod absurdissimum est. nam limembrum sentiendi quidem facultate praeditum, at que 1 sensibili motum &affectum non sentiret, ellet Utique aut lignum, aut lapis. Amplius,si moderatam obiectum sensus non nimium distans ab organo te tiendi, in medio opportuno,& instrumento idoneo, mitem sensum proaucit, nullius dispositionis interventu: quare & obiectum immoderatum , Vitiore assens, corrumpens sentiendi facultatem, dispolitionem exigit nulla mehercle est ratio; sed commentum sutile. atque confirmatur eiusmodi consecutio, praecepto Topico. Nam sicut se habet oppositu in oppositum, ita propositum in propositum. sed si obi
38쪽
n Eoo Lostgctum moderatum suavem inseri sensem, nulla alia praeeunte dispositione, ab ea quae a Philosepho numeratur et opposita quoque res obiecta incommodorata, citra ullam aliam dispositionem, generabit dolorem. Divisio igitur, c im si laesio in carne; erit dolor, vel causa doloris. Ad haec, ridicula est,& vana opinio, quod idem, siti ipsius gratia esset dispotatio,&dispositum . nam cum diuisio disponat ad tristem sensum, qui est dolor; & eadem diuisio sit laeso: ipsa disponeret ad seipsam. Huic accedit, quods diuiso estet dispositio, esset qualitas, ut patet ex libro Praedicam. Aristotelis:atque ita diuisio intemperies dicenda esset. Multa tandem alia incommoda, ct quidem absilrdisiima hanc sententiam apertὸ comitantur, quae vel ab inexercitato philosepho d praehenduntur. ad nostra igitur descendamus. Opinis Aristotelis de Dolore. Cap. I
PLurimum certe digresii sumus ab eo quod in iatio proposueramus explicandum, nempe de Do; & eius causis. iuxta Aristatelis dogma: sed cum medicorum turba auctores quos modo recitauimus suspiciat, & illis primas concedat, damnari illorum sententia non potuit, ante quam eorum dicta,ne dicam ineptias, intelligerentiir. Nunc igitur Plillo phum imitabimur, qui ubi quaedam in medio demonstranda proponit; quaedam nota, veluti fundamentum iaciens,) quae ab omnibus recepta,vel saltem alibi confirmata fuerunt, assumit. Sumamus itaque primum quod animati corporis actiones, tam animo quam corpori sunt communes; astectusque omnes totius sunt animalis. Nam,ut primo de Anima test
39쪽
tur Aristoteles; Anima nec sentit, nec intelligit. Si quis autem haec prestari ab anima asseruerit, idem Quoque vel nere, vel texere animam poteritastirma . Quamobrem liomo intelligit, ac sentit, si per animam. Neque affirmandum est,hominem esse ammam , hoc enim aduersatur Philosopho octauo M taphy. Accipimus item alterum aeque confestum,
Nempe vires, quas anima una cum corpore exercet, ad animam pertinere, dicique animae virtutes,secu tates, aut potestas; atque iccirco
in libro de Anima, de Anima protractare deberet, una quoque de eius facultatibus disseruit: quod mutuetur anima instrumenta a corpore, per quae periiciatur facultates. Vnde partes sunt animatae, quat nus animata est substantia, quae ex sentiendi faculi 'e, & materia coniuncta est. V in Quaestionibus naturalibus, ac in libro suo de Amma, instrumentum animalis ut animatum ell, appeis lari instrumentum. nam si Anima priuaretur,'auquanquam amplius dicendum esset instrumentum
teor.demonstratum est ab Aristotele non secus quam manus abscissa, aequi uoce manus appellatur,non atem animalis organum . animal itaque exanima tacorpore conficitur ; corpusque instrumentum ess,
cui anima vires, ac facultates sub lcorpus id est quod agit.Illud etiam sum edu est, quinoue esse sensuit instrumeta,qubd tot numero sint i ditates sentiendi exteriores, nec plures, nec plucis
res. nam quinque tantum modis sensus ab obiecti Matiuntur. At instrumentum tactus mediumque, mnibus corporis particulis commune est, atque aliorum sensuum instrumentis.Viget enim tactus in ocu
40쪽
o L o R v. lis, lirigua,auribus, naribus,perinde ac in toto animati Ad haec, illud quoque nobis accipiendu est, tanquain libro de Anima explicatum, quodlibet instrumentum, facultatemque sentietitem ita se habere,ut proximam potentiam sitorum obiectorum;ipsa vero o lecta, ut actus, ac mouentia,& facultates denique
in instrumentis, quas pati. Verum cum duplex sit passio, Altera instrumenti ipsius, ut animatum est; quo modo sensus tactus sentit,quod animal, aut ququis eius particula animata, vel animal sit per tactum. in qua uis enim particula est instrumentum, vel medium tactus;ipsa scilicet caro , vel aliquid carni proportioni respondens. Altera passio est qua particulqpatiuntur, quod ad has, vel illas facultates proprie destinantum veluti oculi ad visum,lingua ad gustum,
auris ad auditum, cerebrum ac nasus ad olfactum, atque hac ratione instrumenta a suis obiectis patiuntur, ac in se illorum species recipiunt. Cerebrii enim per nares ab odoribus, a coloribus oculi, sensus a
diendi a sono,a saporibus lingua patitur. Verum haec dicitur passio, siue perceptio, ratione instrumenti. nam sensus iudicium a corde, quod est primum sentiens, perficitur. propterea Alexander in primo de Anima,& Simpli. in tertio existimant, ipsum sentire
non esse recipere : immo,ut testatur Simplicius,actio
potius dicenda est, a quo septimo de Placit. Hipp.&Plat.non dissentit Galenus qui sensum non esse alterationem , sed alterationis dignotionem dixit: luandoquidem sensus in causa est,cur res sentiatur ac percipiatur. Licet tantum asserere, ipsum sentire es. paliudque secunda ratione um quod sensus potetia sit quae ab obiecto perscitur . atque ita cu intellectu, ac facultate, quam δαν dicunt, conuenit.tum