장음표시 사용
71쪽
Instinctus enim Naturae ad ea animantia quae rationis sunt expertia maxime pertinet; in ijsdem etia quaedam semina rationis cernere est,quae hanc Vlpiani sent tiam confirmare videntur; illius enim delectus,que in lege ponimus vestigia quaedam apparent, si apium Scaranearu miram sagacitate coiisideremus, tum formicarum solertia, & prudentiam ; vidctur enim eo quod adstrutini etiam deligere ,
ideoq; Quinctilianus lib. 1. c. I 6. ait. Nam moliri subitia, s mdos texere ea re foetus, extrudere,quιn etiam reponere in hyememati menta opera quedam
nobis imitabilia qualiasMnι cerarum, ct mettium e cere nonnullius fortasse rationis es , sed quia carent sermone, quae id facιunt muta-irrationabitia vocamtur . Plura ad hanc sententiam confirmanda cummulat Alberi .c.s .nu. I 6. & seq. N ante eum Conn.lib. I .c. .in hac Vlpiano morem ornatissime gessit,&ne deterius eius traditio produceretur,intra fines subiectoru exemplora retinenda tr
4 didit. t Ueru quibus magis Vlpiano veritas est amica, haec definitio nullo modos poterit placere: f Aristot.enim .v.Ethic.c. .in contrariu diuidensius ipsum in naturale & legitimu, ius naturale ita explicat,ut solis hominibus conuenire demons stret, ' tu Paul. in i pen .ff. de Ius . Setur. adsolos homines ius naturale contrahit, I idum pro eo usurpat, quod semper bonu & svli est; sed Vlpiano aperte contra dicit Isidor. in e .ius aute,dist. x .ibi. Ius -tem naturale est aut ciuile, auro iiii. Si itaq; Aristotelis diuisionem sequamur &sententi ab Vlpiano recedendu eri vel si ad relatam Theologoru nos partitionem reseramus,non modo Vlpiani corruit definitio,sed tota diuisio Iuris in naturale,gentium,&ciuile,& omnes quideIege Naturae in solis hominibus cosiderant, & ex sternae legis diffinitione, ac declaratione nos id e facere cogunt:compertii est enim apud eos lege sterna esse ratione summa in Deo e xistente,quod nobis post arguincta quaeda D.Tho .in I. 2 . q. 93 .art. I .sic in si h uat. In unoquoq; Artifice eor quς per arte costituuntur, est qu7dam ratio prpexistens,idemq; este oportet in eo qui alicui administrationi prs sit, quemadmota ratio rem per Artificem explicandam ea idε cum explicatae sunt,ars,8c exemplar quodda est,sic ratio Gubernantis lex eorim, qui administrationi subijciuntur,esse videtur:Deus enim omniu rem conditor Artifici comparatur,& sicuti diuinae sapientiae i alio,quatenus cuncta per eam creata sunt,istar habet artis,aut exemplaris,ita ratio eade, quatenus omnia creata in suu fine dirigit, obtinet vim legis,ut ideo hanc diuinae sapientiae ratiot e, qua omnia reguntur, ips gem sterna esse cosequatur, idq; deducit ex D.Augustino in. I .de lib. arb. t quod si firmiter retineamus ut re Solus retinet lib. I . q. 3 .art. 2. consequitur lege Naturae ad caetera Animantia non perilliere: quoniam derivatione legis non tantu naturalis,sed cuiuslibet alterius a lege aeterna oportet aliqua fieri ratione,quae adi
Prehendat lege aeterna cu D.Augustinus d. loco dixerit, nihil esse iustum, siue lagitiinu,nis quod homines sibi ex aeterna lege derivaverutiae ita dexivatione hac per apprehensione fieri ostendit. Sed solli homini concessim est speculari legemate Eli,ergo & apprehendere per derivationem.Secundo idem probatur ex se tentia Tullij lege naturale ratione derivationis ab illa aeterna ad solos homines pertinere, cu dicat ut supra retuli. Lex uisa atq; Princeps apta ad is, ens, qs uetandu ratio OH recta sium- νoms, t at nulla plane lex praeter artema cernitu r a brutis apta ad iubendu 8d vetanta, de vi ida diuina mens summa lex est, cu in homine quoq; est,persem est in metesapientis; a vero in ineris mi ancibus quibus nulla mens, aut ratio est,esse non potestilexamin ut ad rem nostra concludit D. Tho .in I .a I.art.1 .in fine esta uidrationis;aturationes,ilia rationi strea oγε potius subiicimur,qui de ea aliquo uindo partacipeta omines t aute notatu
72쪽
Jiuina tatione reguntur,quo nomine legi aeternae subiicium1r, sed amplius pro-II priam rationem habent,qus eosdem mouet. 1 Tertio vicitato loco D.Τhom .ait lex cum sit regula quaedam semensura,dupliciter potest esse in aliquo,vno modo velut in regulante & moderant c ita plane te x aeterna in Deo est, lex vero di turae in hominibus: alio modo ut in regulato,ac moderato, Sc hoc modo omnia leri gi aeternae subiiciuntur,cum iustum sit ut peream omnia sint ordinatissima: l At lex naturalis in brutis nullo modo cernitur,non priori,qitoniam ipsa non sunt sibi regula,aut mensur quia rationis sunt expertia, ideoq; in solo homine hoc modo reperitur,cum ut ait Tuli .lib. 2.de nat. Deo. Soli homines ratione utentra iure 33 ac lite vivantino posteriori,t quoniain licet omnia Deus Opt. Max. pedibus subiecerit nostris, quoad usum,non quoad legem subiecit. Quod exploratum est,cunostrum non sit Ferarum Appetitus regere ac moderari mec possunt regulam,vel moderamen accipere ex aliqua lege, lus non sit in aliquo taliquam regulante ; at ea non est in homine,sed in solo Deo,ergo ad ea lex olei ira pertinet, non natur
lis: t Quare D. Τhom. ubi sit pra constanter affirmat legem naturalem nihil aliud esse quam participationem aeternae legis in .rationali creatura. Tandem nullus in Brutis potest esse delectus , qui maxime proprius est legis ut insuperiori cap. ex Tullio demonstratum est neque enim qus in iis admirabilia retuli, - sua sponte agunt,sed immediate ab sterna lese, summaque ratione omnia profi-Is ciscuntur. Itaq; ut diserte explicat Albera.d.c. s.nu. x I. solius aeternae, ac dii linae
legis munus est quod plantae de arbores certis temporibus, certisque rationibus vestiantur,despolientur,quod bruta ad finem quaeque sibi propositum certo in stinctu ferantur:Ut autem nobis ostendat quid intersit inter hominis rationem, Scaeam,quam in hac rerum naturalium serie se in caeteris Animantibus perspicimus Is accomodatissimum affert exemplum: tnam si ponamus sagittam arcu ab aliquo emissam, de ab altera parte volantem Auem ad ce rium utraque locum tendentia, uti sagitta moue tur non per se,sed ex virtute & intentione mouentis,contra Auisse ipsam mouet & licet virilisque motum cernas, intelligis tamen Auem semo uere,sagittam moueri ab alio, ita plane caetera animantia praeter hominem quedi agunt,dc ad ea peragenda ratione reguntur, sed in iis nulla plane ratio est, quia summa illia ratione,quae in Deo existit, de lex diuina vocatur, reguntur,& moderatur:At homo,quem reliquit Deus in manu consilii sui, intra se mouentem habet
rationem,cui qui paret Naturr legi obtemperat, Sc ut dicitD.Paulus i esibi sex
est; irrationale uero Animal non est sibi lex; lex enim est sibi summa illa ratio; ideoque non alteri,quam diuinae subiicitur legi, qua ratione in contrarium adduI7 cta resoluuntur: tnam constat ex iis Maris & foeminae coniunctionem, liberorum educationem &similia,quae cum reliquis Animantibus nobis sunt comunia, quatenus ad Naturam in uniuersum referantur,ab aeterna lege ordinata pendere, uti ab eadem δε res in animatae legem recipitini; qua fit ut humida fluant, sicca consisant,grauia deorsiam, leuia sursum feratum in iis enim omnibus una omnium lex
est in ipso Deo existens;&ob id notandum est Vlpiani exempla ostendere talia esse legis placita, quae ordinant Natura intuitu speciem, non rone sngulorum,nam coniunctio, Sc educatio pertinent ad spmes conseruandas,& ideh praeceptu diuinplegis existimari det,& de hoc remolam instinctu intelligitur illud Propheis. Preceptum non praterabit Et illiid 8 prouerb. Quando praeparabat coelos eram, ando certa lege Og ovalias at Ab sos, quando aethera firmabat 3 sse sum,stiirabat fontes aquarum Socias lib. .quas.3 .ar. .lsc,ut Vlpiani exempla producamus & in ijs omnibus , quibus , & coeterorum animalium spe-Go cuincnnium haec omnia ad legem illam aeternam reserenda sunt ,
73쪽
cum alioquintist naturalis in homine ordinet ipsi im ratione sui non ratione spe ciet.Neque vero i haec Vlpiani naturalis lex esse dicatur,docuit Animalia dunt xat Ad ea omnia,quae naturaliter si int,vi bonum appetant, suique conseruation i s vi quadam insita enixe quaerant: 1 At retinendum est in omnibus, ac in hominili. etiam quaecumque ad speciei conseruationem ordinata sunt ab ipsa aeterna lege pendere,cum referantur ad uniuersum,quod ab ipsa summa Dei providortia, aeri izo ternaque lege gubernatur, t solum hominem reliquit Deus in manu consili; sui: est autem consitum de rebus singularibus, non deus quae ad speciem in xniuerseri sum pertinent; t neque obstat Isidori locus,quia dicitius naturale este comune omnium Nationum,non Animantium; quod vero dicit inllinctu Naturae ubiq; haberi,non aliqua costitutione,eo respicit Mon vi Iuris necessitatem exponat sed ut principia Iuris naturalis ostendat,eandem in hominibus habere rationem, qua habet instinctus in brutis,ut separet ab hoc Iure Ius omne posciuum, ac dumon stret insitum esse,vel ut Alex.q. 27 .art. Σ.dicit Anima nostrae concreatu.Scio pes sin ab omnibus multa Asendendi V lpiani caulla in medium afferri: at ubi fals urit ι ipsius traditionem esse consentiant,non contraditam illis, qui id laetitin essu pi tant,non quia Ulpianus no intellexerit legem naturalem ab illinctu serarum disa r. stinguendam,' sed quia libros conscriberet Institutioiuim,ac ivncris ut verbis utar Mysingerii Studiosorum deseruiret ingenias,populariter rem hanc explic re voluerit, 2, non satis hac Naturae legem pro vi proprie solis conuenit hominim ιr3bus,percipere possent:t Aeque populariter idem Umini. I ff.s madr. pavp. sec. poliquam pauperiem diffinit, periem ese damnumsine inlumi facie nru, sub iecisse videtur. IV et emm potest iniuriam fecisse, Odsens carra Sensum 2 3 enim pro ipsa potcntia discursilia usurpat: at ibidem videtur sentire nullam brua tis inesse peritiani Iuris:tsi enim contrariorum eadem est cognitio Inst. de his si lsunt sui, vel ali.Iur. in prina quo removemus notionem iniuriae, quae Iuri contrarm est,quia ut dicitur Arist. v.Ethi .c. . Iura sim traitimurn, O Miuum eH ι--rra contra illegitima ct iniqua. Is ccrte nullo modo iuris compos es. potcrit. io vel ex eo poteritexcusari Vlpianus,non quod Ius illud, cui opponitur inniri & quod recta ratio est in homilae,Scius naturale,ad bruta pertinere crediderit , nam Iuris & iniuria expertia esse confitetur, sed quia, vel non satis legis murmae vim inrellexciit,vel quia in elim lapsus e fiet errore ut interDeu de Naturam nihil a s distare crediderit.t Ius naturale dixit,quod legem aeternam dicere debuit, id qε eius exempla os cndunt, quae naturae ordinem aemolistrant respectu specierum , non singulorium,&in nomine,non in re vidcretur errasse, nis haec ipsa lex uniuer-s conseritatrix non ad solas species Animantes pertineret,sed ad omnia, quae sub . viiii ierso liliit iuxta illud Prophetae. Domini est Terra, Ur ptinutido eius, at ua e recte sentit e vitus cst,qtio ea distinxit,quae ratione specierum ordinata sorint, ut comimia omnibus 1 peciebus miniantibus,ne qualecumque foret Ius hoc iii omnibus lucens, dem tisie crederemus cum eo, quod natura inter sistos homine Coi asstituisse videretur. Sed alia interim definitio erit inuestiganda, t neque ab ea Circeronis iecedendum est,ut quo fieri potest simplicius rem ipsam exhibcamus. il- Ie i .delegi. Lex in inquit Natamae rus mens cst ratio prudentis min ria resula. Si lib. 2. de Nat .m Lex inquit . est recta maeceptio,yramique depuμsom in xi .phili p.ait. enim lex mhila d , nisi remet , a numine De -m Iracta ratιο ιmpeream honesta , Vobibens contraria . Hanc quam ipse sequor definitionem a ciuibusdam oppugnaculis vindicare necessc est N. quae t. ια quilibet aduersus eam moliri posset: f Primum enim no videtur legem rationeincssetne cum ratio primam hominas teneat parte videat homo G ipsi lex existere
74쪽
stere a semetipse obstringi.Secuns, cum oporteat eam bonἰs, Ω malis prae sdere ut Chrysippus apud Martianum in I. Σ.hoc tit .auctor est no latis ratio praesdere videtur,cum saepe vincatur,tecum sensibus luetando succumbat, ac sequeretur:qui utitur rone aege uti, ac iuste, agere.qJconcedendum non est. doccnte Arist.lib. I .Ethi .c. 7.ut cytharessi cythara canere,probi autem cytharedae recte id facere: sis hominis esse cum ratione agere,& operari; probi vero bene,& recte operari; vel sic concedamus eum qui utitur ratione, illa semper recte uti, in alium incidamus obicem quia cum idem ius & legem esse dixerimus,cum ius ratio nousit,neq; lex ratio esse poterit:est autem ius quod naturalis ratio inter homines costituit .l. omnes Populi .is de iust.& iur. illud Ius ait Catiis esse commune omnium hominum, quod nos naturale appellamus: ac ita quod a ratione constituitur a ratione ipsa diuersum sit,necesse est. Huc etiam videtur spectasse Iupin. in I. I. infra eodem dum legem praeceptum esse definit,non rationem ; & sentire visus est non 28 rationem ipsam, sed quod ratio praecepit, legem esse.t Uerum nis; haec argumenta a superiori nos auocant definitionem ana verum est nil aliud este naturalem l gem,quam eam diuini lumini s communicationem in hominibus, quae nobis quid rectum,quidue bonum sit,singulis in rebus ostendit,& lumen,quod super nos vultus sui signauit Dfi vi cecinit David lumen hoc natu alisionis esse credendum est,& quatenus diuini huius luminis ita assicii nur in nunicatione, ut ad ea, quae recta sunt &honestapropenti simus; fratenus ra io illaeita comunicata in nobis lex existi lianda eris,& hane esse aliquid. rationis aperte confirmat D. Thom .d.q-so .art.1 .cuius argumenta inani ad idem adducit Alberet.c. 3 inu. 1 8 .quorum summa illa videtur esse, ut cum ordinatio si nostrarii actionum principium', ideoque eorundem regula & mensura, Se denique regula omnis,& mensiira,eius rei lex esse dicatur,cuius tegula sit 3c mensura inne ipsam rationem, ut ordinatio Sc regu Ia est nostrarum actionum sie legem esse oporteat: Vt vero secunda tolleret Tuli.
difficultatem, addidi erbum illud recta Se cum x.delegi Mixit persectam esse in
3 o in mente Sapientis,sentire visus est in omnibus hominibus,naturae legem esse idcrationem eiusmodi esse legem, at persectam esse in mente sapientis . huius ratio nis duplex esse potest consideratio: altera ptavi a Deo trahitur,& diuini luminis est communicatio,ac ita plane in unoquoque rectam rationem esse non est ambia pendum:altera si sensuum illecebris aliquando decepta deprauetur, ut pote cum an ratiocinando falsas sepe eonclusiones obijciunt,non tamen ut docte explicat Albertat.c. 3 .num .3 3 . vincitur naturae bon las,aut haec ipsa ratio intus ab ossicio cessat,sed vel etiam victa scelus ipsum nobis exprobrat, nulloque tempore suum remittit praeceptum,quo deterret a fraude,& cum neque etiam luc desistat a mu3 3 nere legis,non est cur nomen amittere debeati vel etiam dicamus non in eo,quo vincitur, legem esse sed in quo obligat nos, ac reos constituit violatae legis I quo nomine nunquam vincitur,quod & in humanis Iegibus accidit, ut cum ab impijs ac nefariis non seruentur, non idcirco illis praeesse, ac dominari cessant , sed eosdem illos puniunt&coercent.Nihil magis nos prima ratio mouere debet dicente D. Paulo .d.c. a. lex scriptum in tardib. Iris,maxime veris potis a pars hominis,quae rationalis est,in hoc ei tributa videtur,ut ea tanquam Regina,vel potius ut lex quaedam, & regula sensus moder
aera libidihes coerceret,mores componeret, actiones denique omnes geret, Rc in omni Asmodii de norinam praescriberet.Postremo, ut obiectum remoueanui .considerandum in quicquid coirsticitat Alberi.differentiae inter ius & legem tum in c. 3 .lum in e .i z.Caij tamen locum ab ea Iuris diuisione, ac Iuris naturalis dςfinitione maxime pendere,quam tradit Vlpianus, de huius capitis initio retulii . - mus
75쪽
mus S constitaulinus.Inquit enim. Qilod vero naturam ratio inter ometi hemines constituit, ut apud om nes peraque cEstoditur, voc.iturque Ius gentium, quasi quo fure omnes gentes vianturaetinet enim differentiam inter Ius naturale,quod Omnibus competat animantibus,& getium Ius quod ad solos pertineat homines: Qua retenta non absurdὰ videri pollet tanquam ab ipsa naturali ratione constitu 3 2 tum, no ide esse cum ratione naturatu sedi ut salsa diuisio est, ita falsam esse oportet differentiae rationem,qua diuisio inducitur.Igitur N in hoc a Caio recedenduest,& cum Cicerone probandum. illam ipsim rationem, & legem, mus esse: 3 3 t Papinianus autem dum legem praeceptum esse dixit,ad ipsi is conceptionem,&promulgationem respexit,& humanam legem,seu ciuilem diffiniuit:at eum de lege naturae loquimur,ut ex Chrysippo Martianus deducit in d.l. 1.lex ipsa praeceptrix est faciendorum, & prohibitrix non faciendorum, non autem praeceptum Aa lege manans:t Praeterea cum in definitione inquit a numine Deorum legis explicat derivationem,sed ex Gentilium religionemos vero subrogare debemus,a
Dco Opt.Max. mperans honesta, es prohibens contrarιa. Primum videtur hic non omnem legis virtutem nobis exponere arg.l. legis virtus .ffide legi. nam si vel punitionem,quasi punitionis consecutium accipiamus, deerit tamen quo reser
mus permittendi virtutem,& cita quaedam indifferentia sint ad bonum ,& malis,3 s non videntui sub hac lege comprehendi i Uerum tu constituendum est hic honestum pro bono & utili accipit; si testatur Cicero i. delegi. ibi. Omne honestum Dalponte expetendum. at quodcumque permittitur,sub ratione boni pe mitti videtur ut not.in c.omnis,dist.3. Se dica infra in ii Uegis virtus. permittere, & quatenus boni rationem habet,ad id etiam suo Imperio lex ehi linodi nos impellit. 3 6 Res obscura aliquantulum est,sed exemplis ita potest illustrari. t Quod nullius est, cupanti concedi ex lege iraturae prodit. s. serae inst. de re. di. vel constituamus apertius aliquem in littore maris lapillos adspicere,vel marctaritas; si lege extrinsecus accipias,videbitur tibi eam permittere occii pationei mat fi latentem vim legis intueri velis,imperat etiam ut occupes , quoniam ostendit studium esse ξpropriam spernere utilitatem .Hinc ea insurgit praeiumptio iuris, ut nemo iaci .-re suum praesumatur, laeum de indebito .fs de pro, quia naturaliter homini, id tur inesse,ut suum commodum diligat:nihi I tandem permittitur, qliod haec recta ratio ipsum spectans finem,non imperet,aut vetetnc ita quod uniuersaliter viduetur permitti, si legem naturae consideres in unoquoqi, Se singulariter ad aliquem id referas, semper in eo dictamen rationis ultra progreditur, statuitqi praecepto, vel prohibitione qd ille apere debeat. Quare recte Paulis l.ius pluribus, sup . iust. Se iur. existimaste vi ius naturale illud esse ql semper bonum S. aequum esti3 7 tquoniam cum circa singula versetur, habeatq; ius hoc unusquisqi intra se insum iquod intus statuit circumstanti js particularibus animaduersis , nihil la existimat tanquam indisserens,sed omnibus consideratis unumquodq; non sina pliciter, sed Vt applicatum Titio,vel Sempronio loci,temporis, Se rerum omnium conspiran tium habita ratione,ut bonuim,vel malum plane dijudicat, & ad idem Vocat, I plab eodem arcet ac deterret, nemoq. est, qui vim hane non sentiat, & hanc ipsam naturae legem ossicio suo mirifice ningentem; sed N cognoscet eandem punire, imo etiam summa saeuitia poenas infligere ; Qui enim eius non paret Imperio, quiq; improbi,ac scelesti sunt j quidem vi Cicero ait libo .de legi. PoenaIluulf non tam iudic0, quaequenda nui'uῶ eram hodie multifariam nul sunt iuri 1sit,
susta tamen persen. A falsa sunt,quam ut eos agitent in ectenturq; uria non a de tib tedis . t in Fabulis edangore consilentia fraudi . cruciatu. In se ipso
quisque tacitum instituit iudicium inter se inuicem ut D. Paulos scribit cogurationibus
76쪽
tationibus Meuiantibus,aut elim defendentibus.Contra verb quicumque recte asit,laetitiam quandam seu potius admirabilem animi tranquillitatem, tanquam virtutis suae praemium consequitur,ut eiusmodi lex tanquam absoluta, vereq, lex J8 munus omne videatur explere . t Ad huius autem quaeitionis absolutionem, i liusque istius definitionis explicationem omittendum non est, quo modo lex naturalis ab ipsa conscientia, tum etiam a synterest distinguatur, quod lices docte explicet Alex.q. 2 art. 3. aptanda tamen est ad prpsentem diffinitionem eius explicatio:&conscientia quidem,si formaliter diffiniatur, satis eo ipso ab*sa lege naturae distinguitur,cum ille dicat esse acceptionem debitae scietiae legis cum debito faciendi,vel vitandi;lconsequitur enim conscientiam non esse legem, sed a lege formari,quae,eum legem transgredimur, merito nos angit & accusat, quasi Iesis violatae reos, cuius obseruantiam conscientia assidue praeponit, & ad eam4o a reatur. t Synteresis verb,quam Theologi passim sinderesim corrupte appetilant, cuius consideratio ab Aristotele est omissa, quod acsteris animae nottiae lacultatibus non distinguatur ut doctissimus Franchcus Piccolomineus Grad. a. I e. 1.ad finem scripsi t ex sententia Damasceni ea videtur esse pars animae, quae viti3s aduersatur & ad bonum semper stimulis urget & instigat, ac naturae legem
spectans,eamq, seruans,a malo semper hominem reuocat. Videtur autem inter e tria illud interesse,ut lex procedat tanquam regula. eonscientia ut iudicium rationis ynteresis ut naturalis appetitus,qui feratur in bonum. Lex ergo secun
ditim definitionem imperat honesta, & contraria prohibet: ubi vero consequitur iudicium in ratione hae, quam legem esse diximus, sermari videtur conscientiae . descendit autem iudidi istius scintilla quaedam in appetitum, ipsumq; allicit ad bonum quod naturaliter appetit,& dum sertur in bonum, rationis iudicio mania 2 festum,per stimulum illum,quo planὶ etiam urgetur,synteresis inducitur. t Priamam ergo in nobis lex est,postmodum conscientia.deinde synteresis,& ab omnia hus vocamur ad bonum,a uiso vero depellimur. & in eo planε lex ipsa distat ab
iis,quod illa praecepit honesta, & prohibet elintraria secundum legem iudicat,
di ut legi pareamus,monet. Per synteresim vero bonum appetistis μ' a malo na'
turaliter declinamus,postquam iudicio rationis utriuntobsicitur vitiae.
, ' Explicatur s.sed naturalia rivi. de iuri rigent. O ciui. a Ius natura immobile ex Ari tela, edi Isidoro. 3 Ius natur g mobile esse argumentis onenditur. 6 Declaratur idem exemplis. 3 confirmatur ius natura immutabile esse.
6 ται - vel mutabilissit lex naturae,infert Author aulam quastiones. I 'Iuem sempiterarem eandem Hiq; esse
Iustomum decedens totus dicitur iniunus
io Duo communis Hincipi re iuris praceptaqus sint . ιι ιηι τηε in modum conclusionis animis oriens principiis, iuerra m latur. Ia Istis
77쪽
v et 'siospeculativa in quo dgerat apramea ratione. I 3 Depositi restitutio arie naturae uenit per modum concissionis 14 Declaratur Lan inutilis.' θ.1.de accepti 13 Declaratur l. bona fides f. po. 16 Fide eruare non semper es aqvum.
a Iegitima ian sit de iure natura. I 8 uris essepositivi sentit Auctor. I9 Declaratur l.cum ratio.σde bon.dam.
ao Depositum esse Iuris positivi. ai .Elimenta filio Pater interdum poten den gare a a P aura alia bene Mituta,alia cossama. 23 Quo P atura statu homines liberi nascebantur ,seruitus enim nor dicitur est :
comparatio inter medicinam e seruitutem. ' ΟΣ Respondet Auctor ad argumenta contra definitionem ini tinna 6 Deci . ratur definitio Iuris ciui is ab Upiano laia. et 7 Lex naturg fom est aliarum legum.
28 Ius ciuile quando a naturali in totum recedat.
as lassitutum Iuris positivi unus legis virtutem habet, quae s lanitis pari
3 o Statutu mense densscriptione reprobatur ab Auctore, nisi modificetur u
3I Statutum in qua parte admittit praescriptionem cum mala fide non valet. 32 probatur per Corneum Cisrensis circa hoc natutum. . 3 3 Defenditur Cestrensis in alia parte, 3 6 Ius civile a lege nasurs non potest rece fere considerata pro ratione rectitudianis uniueritas, et '
a s primis rationis ni :cipiis qusdam uniuersales,qusdam particulares manant
conclusiones. 36 Declarantur amisexemplis. h . . 3 Ius ciuile quomodo nec in totum recedere me omnino deseruire dicatur.
38 lasciuile oe narurale in quo differant . 39 Disserentiam inter ius,uin cationem, iniuriam, O mune factum exemplis.
Aous ciuile non singulorum gratia consideratur,sed ad κrbes bene institutas refer
i G X iis qme dicta sint eonstare potest i lassinianum in s.sta naturalia. iussit.dex iur.nat. ni.& civi.escentem, ianviae Ita quidem Iura, quia Uud om/gemes perque obseruantur, diuina quadam proindemia constituta semper sim mos atque immutabilia permanare. Sentire quidem non tantum ius naturale, quod diffinierat, de quo nec ambigi poterat, sed Ius hoc quod nos naturale du ra at esse defendimus; is veris nune naturale, nune gentium Ius vocat.s.sinsul rufa,last.de re.diui immutabile esse.& dubitari quidem poteratine illius Iuris naturalis.
78쪽
tiiralis quod aiunt Primarium sermonem retineret: sed eonstat quidem,& seestia
darium compraehendisse, te mutationem Iuris quo ad ibi os homines,caeteri am, mantibus non adiectis expendisse. t Sed non ex Instiniano tantam constare potest naturae legem immutabilem esse, sed apertius ex Arist. lib. v. Et hi. e. 7. ibi. . Ins naturale est quod ubique eandem vim habet, ct non qm a uetita uidetur, vel -nime. Accedat etiam Isidor in c. ths naturale,dis .i .dicens. Ius naturatio ramune omnium nationum. Et inclem. pastoralis .s.c sterii. de re hia. dicitur.3 Cum uiam Imperatori tollere non licuerιι, quae tuos naturalis exint tSed in co-trarium afferi potest eiusdem Aristotelis sententia in eodem c. 7. qui relata eoru opinione, qui iura naturalia mutari posse credebant, eo quia quod natura sit,immobile fit, & ubiq; eandem vim habeat,sicut ignis qui & hic, & apud Persas urit; iuravexbsspe moueri videmus, inquit. At hoc non icas ,sed quodam modo, suamquam am Deosfortas nullo modo, apud nos autem est quoddam naturale, quod mobile is utinan omne ; nam 5e dextera manus natura ualidor est finia stra, & tamen in quibusdam deficit, qui vel ambae dextrae sunt, vel altera poti res. Secundo accedit Vlp. l.ius ciuile. fide hist.& iure ibi. Ius emite eis, quia nec in usum a na turati , .el gentium recedit, nee ρer omnia ei seruit. Τertio ad
id maxime pertinet quod multa sunt'icita lege naturae, qus lesitimo iure illicita
sunt, contra multa iure naturς illicita sunt,quae ligitimo iure licita constituntur,4 erro ius ipsim naturale mutari videtur. t albumptum varijs probatur exemplis. Pramum ex c. I .dist. 3 .ibi. transire peracum alienum fas est, ius non ea. secv dum lare naturali illicita est seruitutis introductio,ianquam ipsi contraria.s aedius quidem. Inst. de iurmat gent. & ciui.& tamen Iure positivo sentitutes licitae s sunt.c.ius gentiu M. I .l Sed a priori sententia recedendum non est, quam pro
stiniani auctoritate aducti, 8e pro resolutione contrariorum animaduertendum 6 est ' hitiusmodi qii estionem, an lex naturae fit una, & eadem apud omnes,ac immutabilis,referri posse ad plura, ad legem ipsam primum videlicet, & hoc modo eadem recta ratio imperans honella, & prohibens contraria, quae naturae lex est apud omnes una & eadem , quia licet singu los consideres homines, apud unumqucmq; hanc reperies imperantem honesta, Ze contraria prohibentem. uuae, ut docet Cicero. 1. de legi .etiam si regnante Tarquinio nulla fuisset Romaestridira lex de stupris, tamen contra illam lepem sempiternam sext. Tarquinius vim Lucretiae Tricipitini filiae attulit; erat enim ratio proseetii a rerum natura, & ad I recte faciendum impellens, atq; a delicto auocans. t Igitur dum sempiternam vocat planὰ unam S eandem esse fatetur.Videtur autem totum legis opus t t te versari in ijs,quae habui discrimen iusti & iniusti:at iustum sie diuidi nequit ut parte impleas, parte deseras,Quia i qualibet actione aut totus iustus es ut totus 8 iniustus,tIdeoq licet vel minima parte a iusto recedas,totus iniustus es: no enim habes aliunde, in quo consistere possis, qnam in ipso iniusto: In utroq; propters oppostam naturam consistere non potes,' neque individuum consistit per partes. I.tiiriosum C.g testa. Δ.poss. l. fi qui s.ff. de testa. ergo manet in altero totusr In eo igitur , quo lex ista ponit discrimen iusti, vel iniusti Ius ciuile deseruit in totum, non detrahit, vel addit,uti prc bat etiam Conn.lib. I .c. 6 m. . Secundo eadem qui
mo potest referti ad ipsa legis huius e5munia principia cx t D.Thom.& S . coni respectu eorundem una, de immutabilis etiam censenda est apud om3 φ-Wrd sunt illa duo, quae omnibus nota ignorare nefas est. Altera est iis te ppetendum,malum autem vitandus alterum,ut quod tibi fieri vella alteritio Fod tibi eontra fieri nolles,nec alteri sacris una nos. in rutassi
79쪽
qis qui'. iur. hscipsa principia nullo 'culo mutata sunt, sed immutabilia perrinent. Id secundum haec lex naturae ut concludit D. Thom. est eadem apud omnes, bc secundum rectitudinem Sc notitiam: manent quidem inflexa, & a nemine ignorata principia eiusmodi. Tertio possumus considerare legem ipsam quo ad Ir quaedam, quae quasi conclusiones ab ijs principijs manant, i 8ctunc lices, ut in pluribus,eadem maneat in coclusionibus, in aliquibus tamen ob particularia Impedimenta,quae ex circuns a alijs oriuntiir,accidit interdit eam deficere:hoc ocua di pue nomine ratio practica dii inguitur a speculatiua,' quoniam haec absq; defeeandem veritatem, quam in principijs agnouit, in conclusionibus intuetur, cum tamen secus accidat in praetica ratione, qus quo magis a comunibus 13 rccedit, & ad particularia descendit, eo maiores inuenit desectus: :l ex illo principio per se noto, id alteri faciaes, quod tibi fieri velles, ea manat lex adinstar conclusionis, depositum esse relli tuendum . Qua sola derivatione ad legem naturae id referre potuit Isdor. in c. ius naturale,dist. I. cum alioquin & contractus depositi ex iure gentium prodierit positivo. l. ex hoc iure .ffide iust.& iur. g. sed ius quidem,inll. de iur. nai. gent. 8cciui.& lex illa depostum esse restituendi i ab ipsis generalibus constituta sit.t Sed &simili referendi modo utitur Vlpianus
in l. an inutilis. g. vlt .sf. de acceptil. ibi, quia Memre utimur, ut iuris gentiumst acceptilatio: Nam cum ipsa verbis, ac ita per stipulationem cotrahatur.d. l. 6.a ceptum. 6.item per accepti lationem .inst. si mo .lol. obl. intelligendum est iurisgetium esse, quia ex ratione iurisgent. proficiscitur, quae postulat unum quodq; eo vinculo solvi,quo colligatum est .l.nihil tam laturale.ff.de reg.tur. ex quo sequi-tiir verbis contractum etiam verbis distrahi posse ; nam alioquin quoad inuentionem iiii minus iuris ciuilis et , quam ipsa sit stipulatio. Ad rem redeo. lex ista d positum esse reddendum, ut in pluribus eadem manet, sed deficit aliquando,cum repetitio deponentis rectitudine deficit: veluti si arma penes me deposita repetas, ut irruas in Patriam, vel furo re correptus,ut homicidium commitas ἱ amplius rem furatam deposuisti, agis ex deposito,altera ex parte Domino rei vendica- is tione utente, cleganter respondet Triphonius ' in l. bonafides. ff. depos eam
esse Iustitiam , quae suum cuiq; trιbuit ut non dιΠrahatur ab citius personae iussiore defecit ergo lex illa in quibusdam dum statuit depositum restituendum esse: at naturae principia eadem sunt, nec in ullo deficiunt: quoniam mutato rerum ordine idem nos ipsi praeeligeremus;& cu nostra petitio iustior esset iureis nostro consideremus minus iustae depositi repetitioni eam anteferri. l Sic fidem
seruare naturalem habet aequitatem .l.r .ffide paci.& graue est fidem fallere. l. r .is. de cons .pec. dc tamen non eli seruanda fides si pactio fiat expressa,ne dolus praestetur. l. si unus. 6.illud. ff. de paci. multi', casibus pacta a Praetore reprobantur, quia sint aduersus aliquam legem, vel constitutionem. l. iuri 1gentium. 6. Praetor. f de paci. an ius naturae mutatur nequaquam, quatenus est recti praeceptio, pr
utq; depulsio: nec enim fidem seruari vult fouends iniquitatis, aut iniustitiae causa, nec, in ea ulla fides esse potest, quae sundamentum sit iustitis: mutatio accedit in singularibus, in quibus est desectus, ex quo illi uniuersali non respondent. Fidem seruare uniuersaliter habet rationem boni ; at fides in dolosa pactione ab ipso deficit bono. Cum ergo quaedam accidunt prster eiusmodi uniuersalia,qugprodeunt a lege naturs,non tam lex mutanda videtur, quia ad haec non pertinet,17 quam alia lege utendum. 1 Ex ijs in serri potest ad ipsum legitims ius,quod in legem naturr passim reserunt in i .cum ratio .fLde bon .dam. Se in .s .aliud. th .ut cura de app.cog. l Quam opinor esse iuris positivi, atq; ita disputaui in.tiusde Ieg. 3 9 a .id quod i Paulus mihi suppeditat in d .l.cu ratio .ibi. Cum rario nam alis erum
80쪽
I lix quadam traita tarei, parotum haereditatem arisial: nam e laganter in-rinuat se non usurpare naturalem rationem,ut legem,sed quasi legem tacitam, est enim rates , amoris,& charitatis Parentum in filios, non tamen uersatur circa tu iniusti discrimen,quia tunc lex esset,iis libentius relinquimus quos magis amamus,non ali os amamus lupra filios, ta ita quasi lex est quia lex amoris, vel si
uere lex osset,versaretur circa conclusioneS, non circa principia : Haec enimuere sunt a lege naturae: at conclusiones omnes licet ab ijs oriantur principiis,ao ab hominibus subi jciuntur, neque pluS legitima , t quam depositum est de
iurennurae,sed utrumque iure positi uolnam meum rutuum sit ni iuris positivi. c. a.distin. g. S: legitima introducta est post meum,& tuum: posito autem meo, &tuo,non minus est de iurenaturali liberum arbitrium in disponendo quam sue cessio filiorumut scribit Bal .in I .lege,nu. I .Qde lcg.haer.ex quo sti ut uis hoc te
gitimae varias receperit mutationcs,ut conliat ex l. quaeritur, N auth .nouissima, .deinois te. ideoque per statutum mimI poterit. Oldr.consi. I 3 s .num. I . qta drassim receptum est; quin imo nec filio ingrato debetur legitima. d. g. aliud, sed iam in eo deficit qualitas fi lij.l .veluti .ffide iust. & iur.iam itaque mutatur subie tu in illud,cuius caussa illa praecesserat conclusio. Ius ergo illud , quod per modum conclusionis habetur, non eli mere naturale, sed positiuum ab eo deriiritu, et I quod mutationem aliquo casu recipere potestis sic δύ ipsa alimenta, in quit, .maior iget ratio, poterit pater filio denegare,qui eum detulerit. I.si qui s. g. idem iudex isdu lib.agia. in ea re iam filius esse definit, sed etiam ad naturae principia facile reuocabis mon olim quaeri filius potest: quia si Patris Per i gereret, ide: di ius statueret in filium 1 Deinde non est omittendu multa recte se habuisse in na-
a 3 tura bene inlli tuta, quae no poliunt ita se habere in natura collapsa tIn ea enim omnes homines liberi na2ebantur. Institui. de liber t. in princi p. ncc crant distincta dominia ,s ed omnia communia manchant . At ea deprauata seruitus, quae contra naturam esse dicitur. 6. servitus, Inllit ut .detur. per. f.sed ius quidem . Institui. d. ivr. nai. gciat. S ciui. in tantum non es contra ius natur le,ut plurimum sit secundum naturalem legem S rationem , eadem enim I ex , qtiae reeta ratio est , dictat unum in natura bene instituta , alterum in natura a collapsa , t S sicut medicina secundum eandem artem ac rationem dictat vinum sano proficuum esse, ae aroto autem noccre , & tamen ars eadem manet ἐQuinimo, lito dex arte iuris cli ven cni niali, velut rei flagitiosae non contrahitur emptio ; at si mixtum alijs maturiis nocendi naturam deponat , & ex eo antidota salubria conficiantur, contrahi poterit. l. quod saepe. g. veneni .ffide contrahen .emptio. sic seruitutis introductio veneno poterit absolute comparari , sed moribus hominum corruptis , bellis exortis , salutare antidotum coli laetum cit ex iis adiunctis , ut per illud seruari h mines dicerentur a sertiando , non a seruiendo struitutis nomine derias uato. serui aliacm . Inlii tui. dctur. per . t Qua ratione tertium illud n-biectum satis superqi: e rc soluitur , quia vulgo traditum est quamlibet dispositionem intelligi debere rebus in eodem statu manciatibus. l. a. f. vlti. T.
de adim. leg. & variatio contingit potius ita subiecto , quam in lege ; lexe iii in in hoc magis flectit se se , Se accommodat ad subiectum , quodvure mutatur: rursus qui seruat,non occidit, facit ex duobus illud , quod Fbi in eadem sortuna conlii tuto fieri malit : idque par est l. penulti m. C. de solii. z6 t Ex ijsdem poterit explicari , quod cx Vlpiano secundo obiecit mis loco , di is Me lys ciuile esse , quod nec in totum a naturali, vul Dillium