장음표시 사용
101쪽
23 ι oura leges Principibussu erentes a recta uia deflectunt.16 Optimus legislatorsemper . bonum animum intendit .a 7 Leges alio intuitu, quam communissalutisvatia condere a munise legislatoris abest.
I 8 Princeps alterius quam publici commodi causa legem ferri pati non debet. I9 Habitus ciuilis disciplinae in legislatore desi eratur.
dio Est autem cum prudentia idem. 2I Prudentia uniuersae respondet disciplina. 2 2 Prudentia prior en lege. Δῖ Rectum a Deo diurni luminis communicatione deriuatur. 2 Leger quo faciliores sunt facilius obseruantur. a I legislator non tantism rei,seduerborum debet babere rationem ne lexsupervacanea sit. Ta6 Potestatem legis ubi e , plicat Iuninianus. 2 7 Populus cs Princeps legem condere possunt. 28 Plebiscita an sint. z9 Plebiscita quando ab omnibus seruari caperunt. 3 o Plebs an legem condere posset. 3 I Dignitas tribunorum quae esset. 3 et vexilliferorum dignitas Senis qua. 3 3 Plator an haberet potestatem legis.
3 Non babuse ostendit uibor.3 3 I'raetor non ut iura conderet, sed redderet creabatur. 36Praetor bgredem facere non potuit.
3 7 Praetor quomodo legem corrueret. . . 38 Lexscripta scripto non uoce loquens,uox mortuae λ. 39 magistratus dicitur lex loquens. 62 Praetor non tam ius,quam eius scripturam emendabat. Subsciei uia iurisIaepe erratur. 42 Praetor quondo his ciuile confirmabat. q3 Tum quando corri . b. u.
43 Ius cluilr,o pratorium quando in unam consonantiam redacti m. q3 I Vtoris edicta etiam avte Iulianum perpetua. 6 Que edicta legis obtineant authoritatem. AT Ius bonorarium cur dictum.
48 Declaratur Iustin.in g. r torum.
69 Iurii prudentes an legis baberent potessarem. 3 o Nyn habiι iste thor ostendit'. I S tenti eis opiniones prudentum non leges,sed respoUa existimabamvr.3 - Lex siuo tolli non potest nec induci.
102쪽
s s obtinent auctoritatem. 36 Declaratur g .responsa.inliae is r. nai. gent. 3 Iuris consulti partibus non iudicibus respondebant1 8 Iudex quando non dicebatur recedere a responsis. Ddex quando faciat litem suam. εο Versus quorum omnium in S. responsa ad quos referatur. 61 Tullis locus declamatur. 6 a Scribere formulas non est leges condere 63 Interpretari quid.
6 Interpretatio nouum non inducit ius. 6s Declaratur l.nulla. C. deprocur.
66 Gulli formu 'a ius non indux t. 67Verbum , inducere,quidsignificet.
VT autem nihil omittatur,qub rei,de qua tractatur, quatum fieri potest,perfectam quisque notionem consequi valeat, sigillatim eiusdem legis causisas explicare constitui,ac primum dicendum est de caussa efficienti, cuius inquisitio ad varia potest referri,ad initia,ac quasi semina ipsius, ad disciplinam,ad te a pus,ad ipsum denique legislatorem.Itaque t si primo initia, vel quasi semina requirantur,ea sunt a Deo Opt.Max .in quem lex omnis referenda est tanquam inuentio,&donum ipsius I. a.ubi dicetur.hoc tit .sunt enim quaedam ceu principes legis facultates, sapienti prudenti voluntas,& potentia, quae in Deo eminena tissime copulata sunt .Piccol.Grad. x .c. 17.&ex ijs pendet ipla lex aeterna. 1 Eius autem semina primum in legem naturalem,postea in hanc ciuilem effunduntur.
j Si ad disciplinam quaestio referatur et solaciuilis disciplin quam Vlp. ini. I .ff. de iust.& iur .veram appellat Philosophiam,legis est effectiva, &ad eam legis fere dae ratio pertinet , t S prudentia unde lex prodit , quς rectam suggerit rationcm in legibus condendis desideratam,huic subiicitur disciplinae.Temporis autem consideratio est,ut quemadmodum lex illa summa & praecipua Dei, est ipsi
Deo coaeterna, lex uero Naturae ipsis hominibus contemporanea. s. pen .iust .des iur. nai. gent.& ciui . ita i ciuilem hanc legem ortam esse credamus, cum primu humanis nece stitatibus ita exigentibus ciuitates condi, de magistratus creari ceperunt.I.ex hoc iure .is de iust.& iur. Si vero non ius hoc ciuile politicum, sed ciuiles leges,ut iuris legitimi partes spectare velimus .lepora legumlatorum spe clanda forent,ut in l.aquilia, AElia sentia,Corneli Flauia, &similibus,posset animaduerti. Sed ut proximam causam legis exponamus ipsum legislatorem tale esse statu edum e st,v t cuiusque operis suus est artifex. Necesse est enim hominus eum de lege ciuili ferenda cogitarunt,cogitasse etiam non rationem cuiuslibet esse legis effectivam,ut probat Sot .lib. I .q. I .art.3 .ia q. 2.art. I . Quod supra rela tae facultates insinuant,Nec vero omnium ea est sapientia Sc prudentia pollere, quae ad legem ferendam sint satis.In singulis voluntas facile poterit reperiri,sedo & potentiam ipsam non decet penes singulos esse,sed penes omnes .i Est enim lea. totius Ciuitatis,aut Reipublicae sponsio.l. I . hoc tiac ideo ut in singulas per seno non constituitur.l.iura-hoc.tit.sed in miliersos; quos confiderat ut unum, Cossu , t ea lege natu homo sibile est,iinciues uiuuersi,quasi unum corpus
103쪽
tur in s. ius autem ciuile .init eod. ibi .nam quod qui'; populus ipse sibi ius constituit,rdini 1 proprιum ciuitaιιs est, vocaturqDus ci-e.Populus enim considcratur,ut coi pus quoddam. Et quidem si verum amamus nulli magis proprie conuenit potestas legis condendae,quam populo uniuerso. Ita enim caussa cruiensa habet proportionem quandam ad finalem,quam trabere debet; 'legis .n .est in c5mune bonum dirigere,& illud est proximus Reipublicae,sinis,ergo totius Reipublicae crit condere leges,ut ad finem suum perducatur .la caeteris omnibus legis condendae potestas non solum est, ut a populo transeata l. I .ffide const.prin. g. LO 1tat. inst.de ivr.nat.gent.& ciui.sed in eo negocio vicem totius populi gerunt. 9 Id tamen totum ad potentiam pertincti Vertimi paucorum, eorumque pi udentum consultatione lex ordinatur,sed populi authoritate comprobatur, S promulgatur.Λn vero integrum populum solum modo legumlatorem dicennis,voleos quorum prudentia populus utitur in legibus ferendis .Haec res referri potad uaria,nam si prudentiam, ac sapientiam spectemus,& quibus lex consequitura o quod sibi intrinsecus competit eos paucos dicemus legumlatores. Sed i populus eorum prudentia,&sapicncia utens tum propria voluntate,& potentia potaerit absolute suae legislator existimari; de quidem fi ad ius ciuile politicum ut in praecedentibus sequens referatur sermo, &vnius, & paucorum, nniltitudinisque regimen spectandum erit, k secundum haec penes unum,paucos, vel plures dices II dum est potestatem esse legis condendae .Quoniam verot ex sapientia & pruden' tia potissimum lex perfici vi letur, Si id eonsequi quod ei intrinsectis competit, . harum intuitu,qus principes facultates sunt,quaedam de officio legislatoris, sub ijcere necessarium est,quae omnia,vel circa legem , vel circa legis verba vers 'Iari videntur. Et quidem ' sapiens, prudensque legislator ad tria ut Platoni placet. 3. de legi.) respicere debet, ut ciuitas, quae legibus instituitur libera sit,ut sibi ipsi amica, ut metem habeat. Neq; l vero liberam defiderat ciuitatem quasi iustissimo Principi subiecta esse non debeat, sed liberam optat, quasi non impiis exactionibus exhaustam,non poenarum atrocitate perterritam,non saeua dominica potestate,sed paterna beneuolentia administratam, Idem Plato. 9.der legi sui ipsius optimus interpres dixit. Ad hae duo legislatorι respiciendu erit,
ad insurιam dιco, O ad nocumentum,sa τι ad indemnem, antegrumqti statum, q- 've perducat, amissumque restιtuatur,quod decidit rurses consurgat, Occrsu vul eratumque reparetur.acsmper conandum,ut discordiae nocumentιsfuserta ra,per leges in amicitiam reducantur. Quo loco aperte ostendit quibus in rebus ciuitatis libertas Reliciter conseruetur,& ex hoc ipso argumento comm
is dissime deducituri eos,qui principibus leges nouas,taquam ipsorum senatores,' aut consiliarij suggerunt,a recta via deflecter impieq; agere, cu leges alio diri gunt,si ut a malo ciues auertant.At optimus legumlator, velut sagittarius illuc δε animum V m tendit, unde aliquid sequatur eorum, quς bona sunt, caetera Vetro ut idem Plato est Author. .delegi. relinquit siue diui ias,siue huiusmodi aliud 17 quod a virtutibus sit separatum. ' Ergo ab optimi legislatoris officio declinat alio intuita quam foetetatis hominiim conseruandae gratia leges condere, cum in publicam talutem,S: bonum intendere debeat .atias non ego legeS appello, sed iniquissima deerela.Cum enim scrutari debeat legislator,ut maximum cολ- radciuitaei bonum odocet Plato. a. de Iegλ nihil magis aduersaritim videtur,
quam leges condere ab aequitate, re benignitate declinent, tim ad
104쪽
a seniliam Dauaritiam accedant.I. respiciendum. fide poen. Neque ' Princeps permittere deberet alterius quam publici commodi caussa leges ferri, id enim est contra I. iura. hoc .lit . ubi dicam, sed mente in publicum bonum directa eo contentus esse quod ex omnium pace & tranquillitate ad idem per consequentias redit,& qtiema dinodum sarcire damnti ciuitati ex lege iniqua.& impia suggestione illatum difficile est, ita ob eam causam aeternae salutis iactui am facerexs facillimum esse reor; t Hinc maxime desiderandus est in lesis latore habitus civilis disciplinae quo recta ratio a natura insita, Se ad leges serendas idonea sum-xo mopere excolatur. Est autem hic habitus fere idem cum prudentia a qua leges
prodeunt ut supra ostensum est: nam ut Iustinianus ait In l. h. f. sed cum .C.deuet. iur. enucl. ad portandam tantam septentiae molem nonsunt ιdonei homι-nes rudes . Non tamen hoc genere prudentiae iurisconsultos dicimus pruar dentes , t haec enim prudentia non interpretando , consulendo , 8e iudia, eando duntaxat, sed uniuersae disciplinae respondet. l. I. hoc .lit. Τ &prior est lege,cum Iurisconsultorum prudentia sit lege posterior. Prius enim ius esse necesse est, post uerbaliquos illius iuris emci prudentes, rectam autem&facilem legem fere debet . t Rectum illud a Deo opt. Max. derivatur per diuini luminis communicationem , facilitatem uero ipsa natura nobis infirmat. nam Σ Τquo faciles sunt, facilius persuadentur leges, & libentius obseruantur;&ideo Plato. 7.de legi .ad legislatorem pertinere dixit medio illo uti, quod est inter admonitionem & leges,sic etiam Ficinus. 3. de legi. ex Platonis sententia legislatores monet,ut nec arditas,nec violentas serant leges, sed leues quo ad fieri potest, Se suaves. Nam ut Plato 4.de les i. sicut pueri me,cum orant, ut modo quaas facillimo eos curent, ita populi legιslatorem . Tandem t non tantum rei Vt
supradictum est sed & verborum legislator rationem habere debet,ne Ocio sa,ne superuacanea sint, qua ratione est quando superflui vitium Gallo Aquilio obiectum est in l. Gallus. g.&quidam. E de lib. de posthum sed iniuria quidem,
ut ibi eruditiones omnes accuratius docueruire Amilius.Per.Duarenus, Connanus,Curicius,& ex Antiquioribus, Castrensis,Cumanus,& Imola.Porris hoc nommine Iustinianus,aut potius Tribonianus damnandus est quando in eius Constitutionibus,3e potissimum in Novellis quadam inornata verborum copia satur, talem exordio pariat,nec ad legendum invitet.Sed de his plenius insea eommodiori loco agetur,cum de iis quae legi repugnant, dicemus. Haec quae dicti sunt a sapientia, Se prudentia legislatoris maxime pendent . De potestate autem non uniuerialiter tractabo,sed secundum ius ciuile Romanorum, quia illam ex 26 eo,non expothico iure censemus, i eam uerbΙustinianus satis explicat in constat.institu.de ivr.nat .gent. de elui. dicens, is uis autem ius en lex lebiscira,sienatusconsulta, Princiρum placita, Magist artium edicta, responsa pruden x et tum .i Et depopulo Bede principe indubitati hiris est legem eum facere potuisse iure suo,principem lege regia lata. l. I .sside const. prin. f. lex.&6. sed &quod 18 institu .eod.de caeteris maxime dubitatur,t 8e primim de plebiscitis, Plebιβι 1- est φωd Plebs plebeo magictraιu interrogante ueluti Tribuno con λιιue bat. Se ala initio quidem patriti; nobilesque Romani plebiscitis non tenebantur. sed sectus Hortensius Dustator legem tulit,ue eo hire,qtiod plebs sciuisset,
3 o mirites omnes tenerentur,1 Scuidetur plebs aliquo tempore interrogante tricode ρ authoritare habuisse,excplo est ipsa lex Aquilia de qua Vl p. Wr- in t aeda ibi. Lex Aquilia omnibus legibus, quae ante se de damno σν --DPQ Ane deroga u. neq; Miser derogare potuit,quasi legis aut horutatem
105쪽
talem haberet ; tum uero Pompon. in l. 1. f. deinde .is. de orig.Iur. M t. o ha ilium ebi ut inter plebiscita, O leges species confluendι interesset, poterus e dem esset. inare perbelle Atteius Capito ut lib. x .c.xx.Gel l .retulit,hoc inspecto dixit,lege esse generale iussum populi, aut picbis,naagistratu rogante, & re-3 l seri Petrus Tholos.Synt.tur.in tu .lib.47.c.3 .nu. 7. in tantui creuisse tribunorudignitatem, ut quam uis curiam senatus tribunis plebis ingredi non liceret, tamen ante valvas eius positis stib sellijs decreta patrum examinabant, ut si qua ex ijs improliassent, rata esse no sinerent, Se ideo veteribus se uatus consultis. T. littera subscribi solebat qua significaretur Tribunos quoq; censuisse. Ad eorum 3i similitudinem' vexilliferi in uno quoque Tereterio ciuitatis Senarum semper habiti liunt; sed etiam eorum potestas translata tandem in Principes,qui S susceperunt curam plebis defendends,ut deducitur ex Cornelio Tacito, lib. I .& tr
3 3 bigitur.hoc. tit. t. De praetore dubitari potest, an legem condere potuerit. Primum ex I. ius aute. ff.de iust.& iur. cum dicat ibi Papin. ravi praetonum est quod Praetores ιntroduxerunt adtinuandi, vel si plendi, uel com en uris cimtugristra propter pusticam viduarem. accedit secundo g. led cum paullatim, inst. det cui. ord. ibi. Caepit in unam consenantiam ius ciuile. praetorium iungι. ea Verba videntur ius praetorium iuri ciuili comparare: tium tertio induci posset g. praetorum,init. de iur. nai. gent. & ciui. quatenus praetorum edicta iuri scripto adnumerantur: Se comparantur. Praetores populo Romano , S Principibus, dc praesertim cum dicatur magistratus huic iuri aut horitatem dedisse, ut non , sedeatur requiri superioris comprobatio,sed sola praetoris sussiciat, ut Dec.in tit. C. qui adin.n. I9. inducit. sed tamen contrariu communiter deciditur, ut testaturide in d. tit.nu. 3 ita senti ut Rayn.Cors. lib. I . Indag. Iur.c. . Niccol. Bello .lib. 3 4 ii supput. c. g. t quod mihi verius videtur. primu satis probari x idetur ex Cicer. in VCrr. rat.3.dum ait. Qui plurimum tribuebant edicto Praetoris non nisi lege 3 s Minam esse fatebantur, cui sinem asserebant calende Ianu.ir a. Proponebatur .n .ut iura reddere ut,non ut conderent,& ut scirent ciues quod ius de quaque requi S dicturus esset, eaqi praemuniret, edicta proponebant, quae ius honorariuconstituerunt. l. 1. de inde .ss.'de orig. ivr.tum ab effectu idum comprobatur, 3 6 quia neq; heredem facere potuit. f. quos autem .init. de boi .pos s. per legem. n. tantum,uci similem laris constitutionem sunt,uelut per senatus consulta,& c stitutiones principales, ut ibi uistin. ait. at si posset condere legem, per legem, quam conderet,saceret ipso iure haeredem:adeo autem verum est,ut sacere non
possit, ut neque poli petitionem, agnitionenaq; bonorii posscssor consequeretur nomen haeredi licci cosequeretur essectunatii ec obstat quod praetores adiuua-3 7 uerint,correxerint ius ciuile .ut dictum est; f non enim tanquam lex legem corrigere, vel abrogare sol ct , sed omnia haec tanquam uiua uox iurissi uilis consequebantur,sic enim appellatum est ius honorarium. l. nam & ipsum .sf. de iust. 3 8 & iur.nam i lux scripta uox mortua est,quia scripto,non uoce,loquitur.erat ve3 9 ris ius prstorium ius ciuile loquens siciit Cicero. a.de legi.' magistratum ait esse lege loqtiente; legem autem mutum esse magistratu, ita per iuris honorari; interpretationem ueram legis. ciuilis sententiam acciperemus. Praetori enim in iure dicendo uidctur data legitimi iuris correctio, non tamen , , t emendaret, currigeret, suppleret lege; sed uoce,non scripto,sed pronunciatione,ut si quando ius ciuile videretur, aut iniquum, aut subtile ninus, uit durum, npmtinus:
s et contraria ine abrogandum, sudo calicuiusui dice emperio Pollati i
106쪽
atcipere moderationem. Neque iuri civili aduersari putabatur, sed quasi ius civile loquens id exprimere, quod ipse legissator, si adesset, etiam sentiret, ac
o ita interpretatur Min. Cors. ubi supra: t Praetorim. non tam ius ipsum , qum iuris scripturam emendare,supplere,iuuare solebat.Ius enim ipsum per te absolutum est, atq; persectrum iuxta legis definitione supra traditam, Millius Hidiurecte ars boni & aequi dicitur in l. I.ffide tui . &iur. at ius scriptum illud erat,qucd 0pE prporis moderatione desiderare debuit; Sc optima quide ratione introduxerunt,ne ius scriptum ita teneret iudice ut aequi ate deserere cogeretur, sed eam etia aduersus id,q1 scriptu esset,sequi posset arg.l. placuit. C. i .l .in , oibus .ff.de reg. tur quia i sub iuris scietia poterit saepe errare .l.si seruu. 6.sequitur.sside ver. Obl.Hinc prptoruedicta ab pquitate plurimu pedet. l. I.fide pa.l. I. z fide:eost.pec.l. I .F.de minor. cusim .l Confirmat Oeius ciuilecu scriptis hqred. tribuit bonoru possessione secudu tabulas . f. i .inst .de bou. poss. supplet cu acti a ne tribuit in factu ubi dari aequu est,& tame iure ciui. deficit.l.iuri 'et tu. ubi gl. Ver. a Praetore .sside pact.l.quia actionum .fide praescr.verb. ibi. Σπω Pratre in 43 eo quod segι deectia i Interdum corrigit & emendae, uti cum filios emancipatos vocat ad bonorum possessionem contra tab. f. emancipati. Inst. de haer. quae ab int .des tum etiam cum Post humum alienum, cuius institutio iure civili non ualebat tancitia incogniti,bonorum possessore efficiebat d. s. I. Minus obstat f. sed 4 .cu paullatim. inst. de testa. t quia non ante i iis praetorium in unam consonantia cum iure ciuili coniunctum est quam Saluius Ililianus Adriano Imperante idem
collegerit,ac velut in artem redegerit. l. a.g. sed quid .C.de vet.i .enu.CoraS .ind. l.nam 8c ipsum,in fine .Praetorum ambitio fecit,cum gratia,vel odio ius reddere cς pissent, ut Cornelius Sylla Trib.Pleb. legem serret, qua a pouis edictis a stitierent, & ex edictis suis perpetuis ius dicerent,ut ex Bud.8c Alc.tradit Bello. 1 d. lib. supp.c s. t Ea vero praetoris edicta, quae lege Cornelia perpetua esse cr- perunt, sunt a Saluio Iuliano collecta, sed ante eu perpetua erant.tum vero ac ita tertium diluitur obiectum in authoritatem iuris habere riperunt, & ab ipso 66 Iustiniano inter ius scriptum annumerata sunt.DH, t non omnia praetorum edicta eam obtinent authoritatem, sed quae lege Com. perpetua citin fine etiam in corpus iuris ciuilis redacta. Nullo itaq; tempore potuerunt Praetores legem condere, sed tantum edicta proponere , secundum quae ius redderent, de quod Iustin.inquit authoritatem huic iuri dederunt, non satis arridet Corrano in d .l. 4 7 ius autem. t Is enim ibi notat honorarium dici ad honorem Praetoris nuncupatum,quasi tu honorem Praetorum receptum sit,quod vim legis haberet.Sed neq; Iustin. contrarium dixisse videtur, vel aliquid longὸ diuersum; non enim autho ritatem Magistratus iuri honorario dedit, ut ius esset pro authoritate Magistra 48 tus,sed propter Magistratus authoritatem pro lege receptum est. Itaq; t authoritatem Iustin. non usurpat pro potestate legis condendae, sed pro existimati ne quadam, & quod ante dixit non modicam obtinent iuris authoritatem qu si no omnem nos mouere non debet. Sentio .n .edicta, de quibus loquitur Iustin. in vim legis valere, nam & iuris scripti pars sunt; ait enim, non modicam, quia non eam omnem a Praetoribus unde profecta sunt,habent uti lex a Populo, eonstitutio a Principe ; ab eo enim profecta sunt, qui cum legem condere non posset, no tanqua legissator, sed tanqua ius dictitrus proponebat; tecum postea seruata pro lege sunt,seruata sic sunt,quasi neque lex essent. Ius enim praetorium neque coniun m iuri ciuili, bonorum posses rem facit haeredem: nam auth
ritate iuris ciuilis eonfirmatum est in vim legis, sed tuam tanquam prosin am
107쪽
a non habente authoritatem legis condendae. Quare etiam si considero bono riim possessionis iura seruari prolegibus, intelligo tamen quibusdam effectibus carere, quod vere leges ab initio non fuerint, ac ita interpretor S. praetorum 49 quoq;. de hactenus de potestate praetorum. t An iuris prudentes legis condendae habuerint potestatem,longὰ magis apud nostros controuertituri n. l.Gallus. isde lib. 5c po. frequentius ibi in uer. induxit. notant Gallum Aquilium nouum s o ius induxisse, cui consequens est iurisconsultos potuisse condere legem. t Mihi tamen Salamonius, Duarenus, Connanus, S: Cuiacius ibi contrarium uerius aia firmasse videntur, & quia distingui solet ante,vel post Cssares, de utroq; argi menta suppeditabo. Et quidem ante Cpsa res id probat Pomp.in l. a. s.& ut ob ter. is de orig. iur. ibi. c, ut obiter fiamus ante tempora ytiblice re spondenas ius non a Primipibus dabo ur, sed qui uciam IIuiuorum suorum
habebant, eo Hentibus respondebant neq; responsa utiq; signata dabant, sed plerumq; iudicibus ipsis scribebant, aut testabantur, crus ipsses consilebant. Profectis si ex propria fiducia respondebant, ineptum est contendere unumquemq; pro sui fiducia iura condere. potuisse: neque enim cuiuslibet ratio potest esse legis effecti . Nam cum legis uirtus sit imperare, vetare, permittere, punire. l. legis virtus. hoc tit. inde lex dicitur coerctio in l. I. hoc eod. tit. non potest vis haec elle, nisi penes populum, uel principem qui cum representet, quia sicut totius animalis cst membra mouere, ita totius Reipublicae legem efficere. Sed
etiam poli tempora Cflaris hoc idem probatur ex Iustiniano in declaratione Digellorum .ibi. neq; vero hoc dictum a no&s ιta est ,sed tam pridem Iulianum verum doctissimum , ct ivrsonsutium celeber mum hoc ipsum palam Uur'
passe constat,'Imperatoris auxitium implorasse, v controuersi I, qua exoriebantur, satisfaceret. Praeterea forticis memoria e drianus cum breui quodam scripto ea complexus eset, quae annuo imperio Praesores edixerant conuocato ad
id Iuliano viro fortissimo in ea oratione, quam is senatu Romae veteris habuisse traditur hιc ipsum dixit. Nem ρω pDd atiquando praterquam quod legibus disnitum ese acciderit,equum e eos; qui impmu tenuerat, dimire. Ad id c pertinet l. I .C.de legi. l. de ideo .hoc tit. Se hinc etiam est quod aliquado legamus obtinui iste Galli sententia. l.pen. s. deleg. i .ia Iuliani sutcntia receptam esse .d.l.Galsi lus. g. vlt. 1 sententiae .n. opinines non leges prudentum responsa existimaban-.tur. Notissimae etiam sunt iure consultorum sectae a Proculo, Sabino,Cassio, Ne mua origine ducentes. l. E .g.vit. F.de orig. iur. dicebant ergo duntaxat sentcntiam
suam utriusq; teporis iureconsulti, non legem codebant. In legibus condendis ut Iulianus Adriani Imperatoris auxilium implorabat, sic caeteris accidit iure- consultis.Vlp. legem quae sibi dura visa est in I. prospexit .isqui & a quies potuisset utiq; temperasset. Ita ambages Pegasiani,&si Papiniano displicuissent, autho si ritate tamen Iustiniani cessare opus fuit. 6.sed quia,inst. de sid. haer. t cuius ergo authoritate lex tolli no poterat nec etiam induci potuit. l. nihil tam naturale .is. de reg. iur. Secundo hoc idem de utroq; tempore promiscue probatur e X d. l. a. f. his legibus T. de orig. ivr.ibi. his legibus latιs capit, ut natu Iiter euenire s-let,ut interpretatio desideraret prudentum authoratatem,necessariamq; disputationem fori. Haec distulatio, cst hoc ius quodsine scripto venit compesitum is prudentibus propria parιe aliqua non appellatur, ut caetera panes iuris sevis nominias 3 bus issignantur, sed communi nomine appellaturius ciuile. t Cum itaq; resposa prudentum sint pars inris no scripti constat ius fuisse, non quia prudentes ita respodissent sed quia tacito populi consensu esset comprobatum .F. ex no scripto.
108쪽
inst.de iur. nai. gent. de ciui.L de quibus, hoe tit. 8t eorum sententiae plurimum obtinebant,ac recipiebantur,quae ab ipsis prodirent iureconsultis, quae maiori
in existimatione haberentur. Quod aliquando accidit Papiniano. l. I. g. cumque haec c id e vet. Iur. enucle. Vbi resert Ili1linian. cel is notas nullam antea habuisse amboratatem ρν opter rotus Papimam θυη-ys dorem , cum tamen o innes de iure responderent, i nam ex tacito populi coι sensu vi in , Sc robur accipiebant pro ut alter altero dignior haberetur. I crtio quod hic si ibi j ciendum eth, extat in Cod. Theod. conti itutio eiusdein Theod sij, ut referunt Duar. in d. l. Gallus .Alberi. d. tradi. cap. 34. num. 7.cuius vcrba sunt sub. l. vni. de resp.prud. Papinianι, Cai'; V ians atque A sodestini scrιρta uniuersasirmamus, sta νι Carum, atque Paulum, V0ianum, est cateros comιιetur aut horιIas letitionis, qua ex omm opere citatur, eorum qMoque scientιam , quorum seminitaran operibus ses mscuerunt ratam es censemus, ut Scoo-s6 lae, Sabιnι, Intianι, atque AMarcellι omnιumque, quos /II, ι lebrarunt. t Inter-
prctationes ergo, ac responsa iurisconsultorum ita demum legis generalis authoritatem obtinebant , si vel expressim ab Imperatoribus confirmata suis-1ent, vel permittentibus ipsis in iudiciorum mores, & consuetudine me stetit introducta. Qua ratione factum eth, ut tam inter non scripti, quam scripti ii s 7 ris partes adnumerata sint. t neque huic ssententiae obstat. 6. responta. Institu. de iur. nat .gent.& ciui. quo pasti n in contrari ima allegatur, quia Nerica lectio quam ibi Aeguinarius, Baro, de Mysingerius summae eruditionis viri probant, omnem facit cessare difficilitatem, legunt enim. quibus permigum erat de rure non ut vulgata leolo se habet. Quibus permissum erat iura condere. illa vero lectio verior videtur, ex verbis sequentibus bene probatur , ibi. Quιbus a Caesare ιui respondeιιdι datiam est. ergo dedit respondere de iure, non iura condere a qua lectione, si recedamus. vix ab ea dissicultate non educere poterimus. Hunc g. autem accipiendum opinor non de omnibus prudentibus, sed de ijs tantum, qui in relata Theodosi j constitutione contianentur, a quorum responsis recedere non licuit iudicibus i neque vero mihi
suaderi potest accipi debere ut Viros doctissimos opinatos esse legi de prudentum singulorum sententus & responsis, quae ad particulares iudiciun interrogationes proserebantur, quod saepe ad sapientis ut nunc dicimus
consilium se referrent, ut hoc casu non liceret iudicibus ab eorum re- Cedere responsis , argum .eorumque notantur in titu C. de relat. quasi eiusmodi consitum aptissime respons uni diceretur per relationem ad Interrogationem. Primum ab hac sententia recedo quod iste g. non se reserat ad hoc
genus consili3, sed generaliter ad omnes iuris prudentes quibus post Caesarem 38 ius respondendi datum est; t nam &scepissime respondebant partibus ipss, non iudicibus, in l.is qui.Tde rei vend.in i si quando. f. i. s. si ser. vend. & alibi iaNeq; satis compertum habeo id quod asseritur in via fuisse. Quinimo non modicum refragatur.l .an manumittere.fide man. vind. ubi Iulianus scribit se exe-plum Iaboleni praeceptoris secutum & in praetura & in consulatu suo quosdam exseruis suis vindicta liberasse,mox ait. Ea quibusdam παγιιπι consulentibus me idem suasi nam reuera ei, qui me consuluit, persuadendum est, non percus f piendum, & quod ait i Iudi i non licuisse recedere, non restringit ad iudicem interrogantem,neq, est ex interrogatione. sed ex constitutione principis ne liceret recedere.Theoph. ibi.quem intelligo de costitutione Theodosij approba.
tor responseiam edi inu in futuru edeis,post cuius cost e vim legis haber
109쪽
aeperunt stripta eorum cui consequens fuit non licuisse iudicibus reeedere, fletiis hoc eorum scriptis dispersum appellatum est responsa prudentum. Quo fit, ut Salamonio consentire non possim , quem ibi Mysing. refert, ut quod ibi dicutur. Quorum omnium) collective dicatur. Quas cum 'liquid vel omnibus, vel plerisq; , qui pro omnibus hahcntn r. l.quod maior .isad munici p. l. aliud g.
resertur. ff.de reg.tur.ita placuisset,communem sententiam constituebant,a quaso neq; nostris hisce temporibus iudicibus recedere licet,l & si recedant, videntur facere litem suam. Bari. in l. a. nu .s .C.depcen. Iud. qui mal .iud. postgl. in t .siquis in conscribendo.C.de paci. 8c sequitur Ang. in s. illud.auth .de app. .'nia etiam si similiter eo tempore receptarum sententiarum ratio habcretur, qua iuvarios libros Paulus scripsit,qili hodie per manus veriantur, & cst text. in l. in- substitutione .F. de vulg. e pup. ibi .nam prudentes hoc ita interprotati sunt: noen in unius interprctatio tantum poterat, sed quando communiter interpretabantur,& hue pertinet l .minimἡ, hoc tit. d.l. si quando g. vlt.&d. l. penufide leg. r i. i restringi tamen videtur ille g. ad comprehensos in Theodosj constitutione. De caeteris vero ita sentio , ut qua ratione etiam si iudicantes, ut plurimum ex Accursi), Barioli, Paldi, SI aliorum authoritate controuersias dissiniant, noritamen responsa eorum leges sunt,uerum sententiae & opiniones, ius non scri intum constituunt. Ita Antiquorum responsa non per se iuri scripto adnumerata
sint; ideoque d.6 responsa. ad ea duntaxat reserendum,que primum constitutio ite Theodosi,post vero Iustiniani authoritate confirmata sunt. Neq; refragatur 6 i 1 Tulli; locus qui dixit ius est e,quod in legibus,senatusconsultis, rebus iudicaris, iurisprudentum authoritate consistitinam aliud est ius esse,aliud kis consstere; nam S i1s temporibus iurisprudentum authoritate corum opiniones & sen-rentiae in mores facile transeunt. Neq; etiam obcsse videtur quod Galliis Aquit. xt resert Tuli. t .de nat .mo de dolo malo sormulas, ac iudicium introduxerit: nam 'seribere formulas non est leges conde re . Proprium enim & illo, & hoc tempore nostro iurisconsultoriim munus semper suit scribere formulas sicut ex nostris RosDedus fecit,cautiones,ut Veronensis, S Ferratius: respondere de iure, Sc iura interpretari, ut publici prosei res quotidie Heiunt. Et Brmulae 74 quilinii iuris interpretatione continent; linterpretari aut est scinim alic γos latentem, d veitiis non expi ossi ex ratione legis tapromere; i non ergo in ius indueit interpretatio, sed legis stimet constitutae sententiam, cum opus est aperit atque defendit .sic Bart.Bald.8ceaeteri dei acer,interpretes dicti sui. Itaq; hiristotilli Oi tre taxat iuris laerpres hiersit, c licet uno loco rurisco dies stores dicti sint i l .milla.C.de proeli .hoc isi vel ad nuda origine re se du est, vel honoris catilla dictum est. dum qua ratione lex est prurincimi virorum con Utu ipsi legum emuli ores nuncupandi sunt, hoc noti pertinc t ad potestatem , de ετ pra qurrimis,verum ad M 1m magis accedit .Ex iis infertur Gallii inimi lade institutione nepotum non ius ii luxisse,sed cautionem ad inuenisse testamcntorum gratia ne aliquando rumperetur. Qt d recte ins nuat dictio se queano
induxit institui, tu fuissetius inducere sed se institui , cu fuit soliam indureere cautionem de modum; neque tamen placet Connani argumentum eo loci mrod nemo Jmine dixerit legem indiicere .seduci enim in mores, aut in Ciuita
aut in Rempublicam Ciceronid itur. Qitoniam ita non ita dicatur,nahil tamens prohibet ' verbum hoc ad id resimi quod in testem transeat i Instde haer.inst. in priri. Se in s.csterii . inst.deIeg. n. Qec. ibina falam M.quae dis mitra induetii lex erat.Tandem,ut Lmmatim omnia coiugam,opi
110쪽
nor exceptis iis,quae Theodosii constitutione continentur, unam, & eandem,ruillo,& hoc nostro tempore, sum iurisconsultoriam authoritatem, ut aliqondo Romae in publica eius legis interpretatione desiuitat. latior haec disputatio fuit quam instituti mei ratio patiatur.inia tamen fructuosam indagationem coliaet iniucundam minime futuram censui.
De causa legis materiali . cap. IUL
I Volumas legi latoris,an legis materiasit quaeritur. a Declaratur 5 secoe quod V. de iur. nat. γ nu. t I. 3 Legis materia proxima eri legislatoris praceptum. 4 TVceptum commune est leX,particulare iussus.s Iraeceptum duobus modis usurpatur. 6 Declaratur l. legis virtus.st. de legi. 7 Nuda volunta Iecemitur 4 prscepto, eX pr 'ssu nomensumit. 8 consensum materiam communem contra um dicere possumus. Contractuum. genera subalterna quomodo respectu inferiorum consedi
I o Voluntas cum determinatur ad legem,dicitur materia proxima. I x contractus, obligati6nes rei appellatione continentur.
I 3 Humans actiones, νt in lysiustum ellegitimum refulgerepotest,funt subiectum civilis disciplinae.
EX ordine proposito quaerendum est, quaenam sit legum materia,qus,ut omnis innotescatMon tantum ea declaranda est,qua lex ipsa cofici videtur , sed etiam e in qua veluti in proprio subieta assidue versatur; & quod i attinet ad primam dubitari posset 1 an ipsa voluntas legislatoris vicem materiae gerat.Cum etenim obseruare possimus in testamentis, quae legum instar habent. 6.disponat,auth.de nupt. voluntate ipsius testatoris materiam esse, ut docet Bal. in I. I .ffide testam.In ipsis item contractibus materiam ex consensu costitui .LI . . adeo .ifide pia .l.ficut. C.de act.& obl.& latissitne disserui in l. et .s .de vem. Obl.ta militer in legibus concludendum videbatur no aliam earum materiam esse, qua, legislatoris voluntatem. Id ipsum in lege a principe lata apertius constat, i scri- ptum est,enim. d Principi placet legis habeι vigorem. ἐ.sed de quod,inuit. detur.nat. ni.& ciui.non tamen si principi placeat deambulare, venari, ludere, hae placita vigorem habent legum,sed tantum ea, quae ipsi pro legibus placenti atque ita regula illa intelligitur. Amplius oportet placere Princis i,ut Principi, idest ut bono viro,& bono Principi ut interpretatur Andr.de Iser. in c. I .nu. 2 9. de cap. qui cur.vend.dc probatur ex his quae dicam ins in I. Princeps,hoc titillo. Ex quo persuaderi videtur principis placitum, quasi materiam quandam, legis sermam accipere .Et opinor quidem hanc voluntatem ea ratione, qua explicaru- test,ossicio materiae iungi:sed vereor ne non haec proxima si,de qua nobis quaerθ3 dum sit. Existimo igitur Papiniano addictus in l. I .in Lhoc tit.praeceptum ipsumissis maturiam esse, tum quia in eius deficitione pro genere usi tam max riam Diuili od by Corale