장음표시 사용
91쪽
saepe suit: aliquando ius vitae necisq; tribuit. l. sitis .is. de lib.&posth.nune verox o ius vendendi certo in ca mitatis casu. leg. 1 .c .de patri.qui lib.distr.4 aduersus vim,& iniuriam se defendere naturaliter est iustu .l .ut vim,isde iust.& iur. Quis autem diisniet,an quod aliquis fecerit sic totum ad defensionem fecerit, ut mori de rame inculpats tutelae no excusserit .ian ipse in propria caussa iudex erit, neque fas esse videtur.l. I .ff.quo .leg.&Care quis in uia ca. iud. an aduersarius, de em repellitur ratione Tertius sorte3sed cum iste etiam oderit vel amet, tum voluptas & dolor ipsius iudicia obumbret,ut ait Arist. I Reth .c. i. debuit solum ab optimo legislatore id ipsum quantum potuit certa lege distiniri , veluti I r is sit aggressias non ag relior praelum et ipsum ad tufensionem fecisse. l. 1. v bino. Bal. Cad l Corn.de sic.maxime si aggressor cum armis fuerit aggrcssus.Ale. cons. 76.nu. .ia cos. I o9.nu. 2.vol. I . Sc videtur diffinire l. sed & si quicumq;, ubino Bar is ad i. aq.considerandum cst etiam si potuit fugere,si tenebatur iux .not. in d .l .ut vim. Quamquam receptius est,ut non aufiigisse etiam si posset,culpε no
3 3 num. 7.vol. I. c lar. in s. Homicidium versatq; adeo; t Tum vero quod licet pro defensione corporis, an licere deberet pro defensione rerum nostrarum sola ci uili debuit lege di liniri. l. a .C.vnd. vi.At quae potest rerum praedictarum mensui tu constitui,nulla ciuili lege lataλl Esto etiam legitimam filiorum esse a lege naiatum,quis tamen debuit ipsius constituere quantitatem p & cum vel ipsa natura
lis quoque ratio filium ingratum a legitima repellat, an pater pro arbitrio suo is caussas ingratitudinis existimare debuit .an lex ipsa metiri u Summa igitur variatio est in ista iusti mensura , licet iustum ipsum ccu triticum quoquomodo
I 6 nietiaris, semper idem esse concedamus.Tertia Alberti ratio ea osti quod quaedam inter ipsa naturalia praecepta dissensio interdum appareat, uti in deposito restituendo Triphon. exponit in l. bona fides .ffidepo. sed in usucapione conspi-I cua magis dissensio est.' lex naturae postulat neminem fieri locupletem cii aliena iactura. l. nain hoc natura.ff.de cond. ind.quae regula semper obligat bonae fidei possessorem domino petente ad restituendum: ob id tamen euenit ut domi-a 8 nia pleriique essent in incerto,ut non esset aliquis litium finis .i Lex etiam naturae illa est. Salus Populi suprema lex esto , Quis duobus iis capitibus adductis statuere debet in hac re quod potius esset & ubi receperis bonum publicum priuato anteferendum, quomodo aliquem dominium rei suae amittere introdu-r 9 cespquanti temporis negligentiaλt In hac ipsa plurimum variatum est apud ipsos legum latores: primum enim anno ubiq; uno res mobilis, & immobilis biennio in holo Italico duntaxat usucapi coepit,Inst. de vic. in prin .mox usus docuit dominos citius quam iustium esset,dominia rerum suarum amittere,ipsi imq. viiii capionis beneficium non nisi quadam cum iniquitate ad solum Italicum restringi,ac utrumq; ab ipso Iustiniano est emendatum. l. I.C. de usuc. transs. Quia vero nihil est quod tam facile ad initistitiam declinare valeat quam praescripti a o nis remedium, variis modis primum a Iure ciuili, postea a Iure canonum coangustati im est. Iure ciuili, ut si res assecta vitio reali surti vel rapins possideatur 6.turtiuae .inst .de usue si res ipsa usucapi non queat, quia non sit in commercio, ut res sacra vel religiosi.6. sed aliquando,inst eod.si ab initio malam habuerit fidem possessor.Inst.de usuc. in princ .l.si ex aliena. Teod. l. 2.C.d C prpscr. lon.t ep.s ex falsa causa possideat .l. Celsus. s. eod. sed quod a Iure ciuili contra naturale rationem inducebatur,ne mala fides superueniens noceret usucapioni semel inime canonum iustissimc emendatum est,ut superitia expositi, ut in cap.
92쪽
possessor,de reg.tur.in 6.in c.vigilanti.de prestr. ' Hinc dissiniri potest, quod a
nostris aliquando tractatum est,an odioli: in existimandum sit praescriptionis rex a medium.' & Gratianus in c.placviz.6 praescriptionum. i 6.q.3 .Glossatorum di-- stinctionem videtur secutus , quod praeseriptiones quaedam introductae snt fauore postidentis,qilaed .m odio non petentis tantu, quaedam utriusq; caussam,ac ita fauorem, & od Ium contineant: mod mihi , idetur verissimum, &confirma- ri cx l. vlt. C. cle ann excep. de ita plane sentit gl. in l. vlt. ver. ex Vtroq;. C. de
z3 per triennium, Inst. de vluc. t At ibi Musing. in rub. nu. I s. censet omnem praetcriptionem ratione finis morabilem esse, quod omnis in bonum publicum dia, rigatur,ut sit aliquis litium finiti, & naturalis huidem ratio eodem argumento, quo bella,lites abhorret, & qua parte praescriptio consentit cum naturali ratiω- ne, & publicam continet utilitatem, odiola existimanda non est : t Quod itaqras Gratianus ait ad caussam impulsivam pertis et, non finalem. t nam qua ratione non valeret 1tatutum principaliter odij causa,non publicae salutis gratia introductu,si permitteret Baianito I Occidi,ut per Fely. in .c.quae in ecciesarum: nu. I a. de constitui. ita in odium principaliter inducta praescriptio non valeret: ius .n. utilitate consistit .l. ius pluribus .ffide iust. & iur. t id ebque constantissime teneo, si non inde publica quies consurgeret qublites resecarentur, non tantum posse zynegligentia nou petentis, ut a Iure suo eum cadere legislatores vellent: t Nulla ergo praescriptio,si tamen legitime processerit,odiosa est,si eam spectes. At si deficiat in circumstanti js, tum vero in bona fide quae omniti praecipua est,etiam
n. I o. non ergo indistincte accipiendum est quod passim circumfertur praescriptionem odiosum, & iniquum esse praesidium ue cum enim undiq; circumstantijs a 8 legitimis vallatum est, i totum in publico bono, ac ideo in aequitate iundatur. l. L. Me usuc. V cum aliqua ex parte vacillat, non est didiuuandum, ut sustinea
tur . Interpraetatione itaque non est adiuuandum quo cadens releuetur, nam
ab ea parte solum cadere potest a qua non defenditur per aequitatem : at ubias rectum per se constat,adiuuari sum est etiam ne intercidat. Qua in re, i ut iuris naturalis dissensionem conciliemus , communem respiciamus utilitatem 3 o iuxt. Castr. in l. iusto. ff.de usucap. 'cum enim reijcere praescriptionem viam
litibus aperiat ab intentione iuris deuiandum non est , sed publica utilitas cum Privatorum 'damno compensanda, tandiu reijci poterit, quandiu reiceta se Ciliorem litibus nota praebeat aditum ι ut quia multi illo exemplo beneficium 3I amitterent praescriptionis . t semper igitur in hac re primum publicae utilit iis, post vero priuati commodi ratio videtur habenda. Sed haec omnia ut ad institutum redeam mensurae optimi legumlatoris subijcienda sunt . Quarta nec 'negligenda quidem ratio praeter Albertum ab opportunitate sumi potest rct a ' quaedam enim sunt quae non sunt usui futura apud omnes, sed quibusdam locis opportuna cuiusmodi lax Rhodia de Iactu, leges de nautico Donore: nam ipsa naturalis ratio etiam si ubiq, iusta imperet , zici iniustis auocet , quaedana ta-s3men ob opportunitatem introducit Romae, quaedam Athenis i . Adest Senis quaedam utilis dominij conficta species, quae vix habet in toto pene iures cui comparetur,nec alibi in usu est ius hoc utilis dominij, licet simile credatur emphiteus, quod minorem cum eo contractu, quam cum c pleris dissimilitudinςm retine'; Hvq; reete Imo an c. ad re.de cosang.& affin .resti ipsit..dGn
93쪽
Deus exi's qua in veteri testamento Raluerare, nonnulla mutauιt nouo. Q 3 4 tur inanique opportunitatis ratio ex coeli, aerisque temperamento, ex situ,ex
moribus,ex tempore. At quis esse potest qui has expendere circunstantias ut 3 1 & iisdem accommodatas ferre leges nisi optimus,prudesque legislator. t hinc tam multae, S frequentes legum abrogationes,derogationes, &earumde inter se plures repugnantiae & dmensiones; quod non alia accidit ratione, quam quia 3 6 idem non sit ubique S omni temporc opportunum. tVna vero est ossicina boni& equi,quae habita ratione loci,tempol is,causarum,personarum,sancit, mutat, innovat,de rorat, abrogat,totamq, iuris materiam ta actat, SI applicat. Quinta accedit ratio,cum quaedam prohiberi par est l, ut lex mala prohibita indicaret; a r cum enim quoddam sit malum quia malum, quoddain, quia prohibitu ut malu , lex prohibens indicat malum,quia prohibitu, iuxt.illud Pauli ad Rom. c. s .e p. I.
gnoui nisi per legem, nam concursentiam neριebam nisilex erranon commyd s. meminit autem de concup Il2,tae olim de generali, unde coetera mala oriantur, ideoque recte insertur in c.nam ad concupiscentiam. ae const bona esse legem,quae omnia mala prohibeat.Τandem cum ad errandum faciles smus 8c obliqua saepe ducamur via. ternaeque legis virtus sensuum supereretur ille- Cebris, S infirma reddatur,tum quid in nonnullis faciendum, aut quid fugiendu33 foret, ignoraremus, fleges humanae constituendssuerunt tanquam omnib. expositae regulae, quae omnes etiam recta via ducere possent. Hinc David. psalm. 9.
Constitue linquit Domine legistatorem suereos, ut strant Gentes quoniam h 39 minessent. t sic etenim i sibus scriptis humanae fragilitati fuit consulendum . o Ex ijs itaq; compertum esse potestino legis naturalis,sed nostram imperfecti nem legibus humanis catissam dedisse ι sic aliquando Calphurnia improbissima foemina inuerecunde postulans, & Magistratum inquietans caussis, edicto dedit,ne foemins pro alijs postrularent .l. I .f.origo as de postul .cst lex naturae per i sectissima,sed i sicut ius honorarium iuris ciuilis viva vox existimatur. l. nam,& ipsum .is. de iust.& iur.sic ius omne postiuum iuris naturalis quaedam est promulgatio,&expressio eius quod ratio naturalis exposcit, quae quoniam ut ait 1 Tullius perfecta est in mete Sapientis, i ideo lex debet esse prudentum viroruconsultum l. r. hoc tit.non autem arbitrio cuiusque ferri. Viri autem prudentes omnia pro recta ratione,ac ideo ex naturae leges decernunt. Quare ex hoe vel maxime ostenditur eam absolutissimam esse, quod coeterae ab ea omnes prosi eis cantur.
ratione ius omne naturalepsssitiuum dicipossis ius eisib.
tum quid sit lex crudissecundum bane significatio
nem diligenter inquiritur. Cap. II.
1 Diuisio Vlpiani reprobuur. a Isu naturale quid sit. 3 Dimitur ius ex sententia Pauli. η Quod Aristotelis legitimum, Paulus cis ile ius vocat.1 De
94쪽
6 Idem prastat latinis ciuile,POd Graecis politicum ius.
7 Declaratari omne id dei l. oe iuris Vlpiani definitio ad ius ciuile referturio declaratur. s Papiniani definitio assertur oe examinatumro Dem ibenis definitio adlegem assertur. 1i Ficim definitio ad legem oratoria ere. I a Francisci Piccolominei definitio recensetur O declaratur .u Inordinatorum nulla dispositio. τη tura quid sit ex Aristotele. 1 1 Lex in omnibus ordinem statμit vi 16 Iudicia,testamenta,estaeq; iuris1peciessuum ordinemseruandu habent, quo omisso nullius sunt esse ius. r7 In iis quae ad formam inordinem Iuris pertinent,nec stas, nec rumcitas a
as Orci in quibus non seruetur,narratur. Is ordo necessitatis oe instrumonis ex Baldo. ao Ordinis inus species octum vitiet,ct quaseruetur. 2I Statutum omnes remouens exceptiones, eam, qus ex defem citationis pr. - uenit, remouere non intelligitur .aa citatio ad ordinem necessitatis,non iustructionis, refertur. α 3 2 hil ordine vacat,νt in optimum Anem dirigatur. a Ordo gubernandi rationem includit. dis Iuri prudentis nisest optima Reipublicae gubernatio. 26 omnes leges πιι legis,ita ordinis nomen usurpant.
a7 Otio gubeman ι multiplex, tum civ les gubernationes quot sint ex Pla
,8 Popularis gubernatio duplex. 29 Lex optimam gubernandi rationem includens non refertur solum adgubemationem a FGone relatam. 3 o Lex ex Aristotele est mens sine appetitu. 3I Platonis Epistola ad Perdicam recensetur.3 2 Lex a prudentia prodiens 4 prudentibus,mn a iuris peritis ferri debet
3 3 Prudentia refertur a legislatorem,peritia ad eius interpretationem. 3 Peritipriuatis dant consilium, Prudentes vipublica uniuerss. 33 3 rudentiam quomodo is ibor accipiat. 3 6 cur Aristotelesspecialiter de pradentia non tractauerit
37 Prudentia rerum cndarum gula, bimans viis lex.
38 Lex a prudentia prodiens per media congruentia in optimam dirigit si
39 omne bominum caussa confiitutum est. Ao Finis luis ex Tullio. 4r ser
95쪽
AI Serui eum riuiliter mortui dic tur, an eximaritur dyopris legis subiem
qii ritur. ηI 2 on eximi Author ostendit. Princeps au legifubiectus sit,ac ab ea dirigatur,ougritur. 3 Dirigi eum OItendit Auebor. s Varia legis inΠrumenta negotioram varietate innumera. 46 Lex omnis in distributione versans, vel commutatione semper medio utitur
7 Omne agens agit propter finem. 8 Finis legis in rebus agibilibus eΠpublicum bonum. 49 Trna utitur lex, Ni 2 malo malos auertat, prsmio, ut bonos ad bonum imo flammet. 3 o optima gubernandi ratio, qus conuentiones tuetur 3inistratus decernit qui uel Ckιbernavdiruto publicum, priuatum spectat. EX iis quae hactenus explicata sunt, sitis compertum esse videtur Vlpiani
lentcntia de iure naturali reprobata, i ctiam tripartitam illam iuris diuisionem quam idem affert, corruere, etiamsi cam tequitur Iustinianus 'tauius naturale sit,aliud gentuim,aliud citille. & si retineamus i non aliud esteriis naim ale, quam illam diuini luminis communicationem, quae solis competit hominibus,coltituendum crit etiam non aliam magis commodam iuris diuisionem feri posse Τ quam ex sententia Pauli in l. ius pluribus. F. de iusL S iur. SrArIlt.I.Ethv. c. 7 At ius omne sit aut naturale,aut legitimum. l Tantum vero Ari- 'teli praeliat legitimum,quantum Paulo ciuile,& plerisq; positiuum. Quintil. etiam re nobiscum conuenit, licet nomine videatur differ ret is lib. 7. cap. F.ait. omve contιnetur natura, vel constitutione. Constitutionem vero ponit in
hyge,more iudicato,pacto .Sed quia Arist. dicto loco ait. Cm,is autem ius aliud n urale et ,aliud initimum,refragari videtur, quatenus dicimus ciuile idemelle quod legitimum,quoniam ille,ut genus a specie, videtur distinguere. Quo- 'odo ergo dicimus,Paulum 3c Aristotelem idem 1 elatire,si ius ciuile alter ut genus,alter, ut speciem usurpat . t Sed ut opinor ciuile ius Aristotcles politicum appellat,quod tam naturale,qtiam ciuile comprehendiimam politicum & ci in- Ie idem praestant quod ex Cicerone lib. 3 . de Nat. Deo. constat dum ait. cum sic homi nis natura senerata sit, ut habeat quiddam innatum quasiciu se ac popμ- lare qGod raeci politicon vocant.1 Tantum itaq, praes at Latinis ciuile quantum Graecis politicum. Quare ius politicum ex naturali, & legitimo aeque constat,ac ea omnia complectitur,quae in ciuitate seruantur siue hominibus natura insita Iant,nue ab omnibus fere Gentibus, siue a solis eius ciuitatis ciuibiis constituta.Ita ut ius ciuile Aristoteli illud sit,quod ab Vlpiano in l. i .f.huius studii .isde Iust. 8ctur.& a Iuttiniano Ins .cod.f.vit . diuiditur in publicum, & priuatum, intelligentςs illud essc priuatum quod constat ex prsceptis naturalibus,gentium, , de clauibus f Ita Caliis in I.omnes popilli .ffide iust.&tur.dicens. Omnes populiqvι legibus, moribus reguntur, 'Vtim suo propria. partim communi omnium hominum iure utuntur.Ius hoc politicu complexus esic vidctur, quod ex pro prio,& communi iure resulta ac ita prorsus de lege sentiendiim est.Non igitur L . I p. de
96쪽
de definitione legis ita tractandum est, ut legem ciuilem anam rati distinctam
di finiamus, sed ut legem politicam, quae utramq; comprehendit, explicemus ;quia haec nobis ad eam dignoscendam magis poterit inscruire quam e contra, a & prima quidem fronte ad hanc variae pertinere videntur distinitiones . t Pri muni itaq; Vlp. in L ius ciuile fide iust.& iur. ius hoc politicum distinisse ita uidetur. Ius ciuile eia 'uod neq; in totum a nat rati, velgentium recedit hem per omniati firmi. Politicum enim ius ipsum uidetur ita se habere , cum constat ex naturali & legitimo iure. Sed verius est Vlpianum distinire Ius ciuile aliam rati Se gentium iure distinctum iuxta propositam a seipso diuisionem, qua ratatione non potest ius ciuile idem esse quod politicum: hoc enim utrunque iuss conprehendit, & ex utroq; constat, illud ab altero distinguitur. Secundo Pa
pin. in I. I.hoc tit. ita definit. Lex in commune praeceptum , I rerum prudem tum consutium,d lictorum , qua sponte Uct Unorantia contrahuntur, coercitio,
commamιs Reipublicae sponsio. Sed ut ipse opinor) etiam Papin. dissinit legem
civilem a naturali distinctam, cum verba illa legi, ciuili terrogatae conuenire queant, non autem naturaliter insitae, cum tamen politica constit ex utraque. 1 o i Demosthenis autem & Chrysippi diffinitiones a Martiano relatae in l. 2 . oratoriae nimis sunt Quare, c um legis huius di siritione im non Iliae vitio omiserit Triti bonianus, ad alios recurrendum est praeter ipsos Iuri lconsultos. Tertibistitue loco Marsilius Ficinus in argumento in Minoem ex mente Platonis ita definiti Lex est uera guberna ni ratio, quae adfluem optimum per commoda media gubernata iri ιt trast reuienti podaam obedienta praemium tuens. Hic legcmia politicam videtur diffinire, quam nec improbare quidem audeo. Sed quia Franciscus Piccolona ineus Gradu. x .c. 2 3. de moribus, vir quidem familiae nobilitata te, sed longe magis propriae virtutis gloria illustris paullo ab hac Ficini distantem,pIeniorem tamen, ac per omne genus caussae ablblutam attulit dissinitione, ego qui tanti viri eruditionem, sapientiam admirari solitus sum,ipsius dissini tionem quam sequor, referre simul ac explicare proposui. Ille ira di* r. lexese ordo rect imgubernandι rationem ιncludens a prudentia prodiens subjecta legi per congruentia media in s. em optimum dirigensi poenam trasgredientibus, obtemperantibus praemium decernens. Ordinem esse inde fit apertum quod ab uno ducitur principio, ac in unum tendit finem. Ab uno principio, ea derivatione quam priore parte expol ui, ut c x ordine diuinae mentis lex aeternae prouidentiae,inde natiuae lex,ab ea vero lex ista ciuilis derivatur, quae nisi huic ordini c6sentiret, sed reclamaret a duo, neq; lex estet. Recte ideo dixit Iustinianus. C. de
vet. ivr.enucl. conit. i. in prin. Legem eam esse, quae res humanas,s diuinas bened stomt;eadem ex sententia Neratia in l. a. in f eod. regula est iustorum & in-i 3 iustorum, i atque inordinatorum nulla dispositio, regula item nulla. Sed vel ex eo maxime digitoscitur, quod lex naturam imitatur. 6. minorom. inst.de adopt. i at ipsam naturam Arist. 8. Phvsic. dixit esse caussam ordinis , & nihil inordin tum esse eoru n,quae natura vel iecundum naturam sunt: Plato formam scientiarum, & artium; Anaxagoras munus diuinae mentis ordinem esse dicebat, & vniuersi forma nihil magis quam ordo esse creditur,ut refert prstatus Piccol. in Introd. c. I . & I . Deinde cum de ratione ordinis sit, ut cadat inter duo quorum alterum prius, alterum vero posterius habeatur, iam haec ipsa lex tanquam or- do quidam a prudentia prodit,&in finem optii pum dirigit. t Hinc est, ut lex in omnibus ordinem statuat, quia velut ordo nihil inordinatu sancire queat. Hac
δε igitur ratione iubet i omnia esse ordinata.Ita fit, ut iudicia suum habeat ordine
97쪽
qui semiandus sit. clem. i. & ibi not. CDH. Miud. eoque non seritato sententia aut horitatem rei iudicatae obtinere nequit .l. prolatam. C. de sent. sic istrum e tum nullum esse decernitur quod sit contra formam Sc ordinem rescripti. c. cum dilecta.in i . de rescr.Testan entis etiam laus ordo praescriptus est. Init. detest. ord. in princ. eoque omisso nulla sunt ipso iure. I. si virus. C. eod. l. 3. ff. eod. conspicuum est etiam in tutelis, in usu fructu, in acquistionibus omnibus, ut
certis modis introducantur,certis etiam finiantur. Inst. de tui. & qui b. mo. tui. fin. Huc maxime pertinet t. nihil tam naturale. ff. de reg. iur. In ijs autem & similibus iuris ordo adeo enixe praescribitur, ut eleganter dicat Ial. in l. iuris ignorantia nu. 6.C. qui ad m. rusticos argumento imperitiae ab eius in obse ruan- I tia non excusari,ubi generaliter inquit i in ijs quae pertinent ad forn amn o dinem iuris,nec sexum, nec rusticitatem, nec etiam aetatem attendi. Ad idem se
cit f. pupillis.& ibi gl .aum .de haer.& lat. Verum his quam plura ex iure nostro 3 obi jci posse videntur , i in quibus omittitur, ac negligitur oleo. Primum ita que in caussis fiscalibus non seruatur ordo cum creditum .Fisci liquidum est sed
executive proceditur Bal. in l. i.num. 1. C. quand. fisc. vel pri. tum in pro b
tione famae, & praeparatorijs iudiciorum ordine omissis summatim procedi scripsit Cardi. in Clem. I. nu. a i .de offiud.ord. ita in notorijs non est ordo seruandus. Fely. in. c. licet Heli. ver. tertio not.de sim ..degeneraliter scripsit idcm Card. in Clem. 2.in prin .de iud. nimiam ordinis obseruantiam lites parere, quarum finem leges summopere dcsiderant. l. ff.de usuc. l. i. ff. de re iudi . sed haec
vel similia diluuntur 'distinguendo inter ordinem necessitatis & ordinem in structionis, ut distinguit Bald. ex sententia Oldradi in l. si duos. st. de ex c. tur. io ide prioris tam omissio quam praeposteratio vitiant actum ut Oldr. de Bal.
probant, D sequitur Rom. cons. 4o a. num. a. quorum lententiam nec ipse reprobo, sed forsan ad rem nostram commodius, ac etiam uerius poterimus di L finire ordinem absolute nunquam remitti, sed ordinem particularc m , Nec u ris par est in caussis summarijs, & executiuis eundem seruari ordinem , qui in ordinarus seruaretur. Numquam absolute omittitur ordo, aut quid inordinatum esse permittendi ura est, sed commutatur. , quia non omnia commode uno paniculari ordine regerentur , uti nec ulla etiam consisterent sine ordine: Hinc est aliam esse testamentorum, aliam codicillorum ordinationem. I.s idem. C.de codi d. non codicillum. C.de testa.nulla tamen eorum mordina
tum cst,sic alius seruatur ordo in praeparatorijs iudicii O,alnis in iudici js ipfs, alius in caussis Fiscatibus alius in caussis priuatorvmihil tamen fine ordine prorsus esse debcet. Ex quo insem potest quantiam cunq; executive procedatur in causis Fiscatibus temper tamen partem esse citandam,ac ea citata quantum uelis summatim de hi resisti cognoscendum; non tamen dcbet in exigendis crediatis fisci siue ex contra , sue ex delicto initium summi a captura; quia ita ordo neccsitatis omittitur, tk nescio an magis inique quam nulli ter procedatur: fic enim videtur denegari defenso, quodp fieri nequit ut not. in clemen.pastor
a lis. 6. caeteriim,de cau. pos . Sc pro pr. c. DeuS omnipotens. a. q. l. 'Video re ceptum cst, statutiun quod omnes remouet exceptiones nunduam intelligi re- monete ex ptionem prouenientem ex destima citation is Cald. .ns. 8.tit. de re ut d. in fin. rcfuri .Sc sequitur FUy.in cae x parteae l. i. num. Io.de offdcl.quia iste
scelus nec a Principe nec a statuto suppleri potest, ut post plures concludii ai Uarit.tit se nullii .ex deficitarii. S. &secundum Oidr. distinctionem ' citatio ad ordinetu nuctilitatis ron instructionis, est rescrenda, sed bcne poterit decern
98쪽
re princeps unam solam sufficere citationem cum comminat Ione eapti ire, quod eo non decernente alium non poterunt ordinem seruare iudices in causis fisca - 23 libus,quam in caeteris executiuis . t Nihil ergo ut ad institutum reuertar esese debet,quod prorsus ordine vacet, quia neque lex esset, ordinis verb est uniuersa colligare; nulla autem lex est, nulla constitutio, quae in suum directa finem non sit,& quatenus omnes iuris nostri partes, vel in id unum conspirant secun et dum hanc dissinitionem,ut in optimum finem dirigant,ordine pollent. t Includit autem hic ordo optimam gubernandi rationem , quo argumento Iusinianiis iuuenes hortatur in f .viti. Insti .in proem .ut summa ope, & alacri studio eius leges accipiant, ut eosdem spes pulcherrimasoueat toto legitimo opere persecto,1 1 posse etiam Rempublicam in partibus iisdem credendis gubernari. Uerus Gnim totius iuris prudentiae finis, ac seopus eis optima Reipublicae gubernatio ,&ut in caeteris ita se habet, ut lex Agricolarum optimam agri colendi ratione. x militaris similem militandi rationem, lex venationis, aucupi 1, piscationis a st leges denique omnes ut legis ita ordinis nomen usurpat eius rei gerendae rationem includunt, citius leges existimantur, si e lex ciuilis in uniuer:um eirca gubernandi rationem, S in administratione rcrum, quatenus ad ciuitatem pertinent,velut in proprio subiccto versatur. Ratio autem gubernandi multiplex ina et i licet ut Plato.3tae leg.censuit ex duplici capite omnis pro Miscatur, quoruma iterum respicit principatum iterum libertatem tuetur, Sc hinc reliquae Gmae omnes,de si variae promanant.Itam Plato in eo dialogo, quem de Regno i inscripsit,ires asseruit ciuiles esse gubernationes,unius, paucorum,& multorum, singillas vero in duas ita diuisit.Vnius gubernatione in in Regnum,& Tyrannidem di .stribuit; paucorum autem dominationem in unam qui laudanda eii,videlicet opa 3 tiniatum,& alteram,quae da rata nempe in paucorum potentiam . ' Item dc popularem gubernationem duplicem esse dixit;eorum quis leges seruant, item corum qui legibus minime parent .consic it ex tribus prioribus septimam quandam quam ab alijs gubernationibus, quasi rem diruinasia ab humanis emere licet: as ait enim cuiusque quod optimum est. quod veris rude S: imperfectumas est, derelinquit. t An ergo lex quae optimam gubcreandi rationcm includit, ad hanc,quam Plato ex caeteris conficit,duntaxat pertinebit 2 minime quidcin . sed omni gubernationi praeerit quae sui transgressione damnanda non sit, & in v
quaque specie diligit quod est optimum,non per se quidem,ssed tarulum ipsi gubernationi respondens Si de unius regimine tractat, eum regem non tyranniunconstituit; si de paucorii meos optunates desiderat de virtute non vi utentes Id..in gradu postremo. Auertis igitur, ne in speciem oppositam labamur, quae vit peranda est,& contendit nos in ea quae laudanda est quasi quadrata base consile 3 o re.)Qub pertita et quod ait Arist.3 .polit. c. I a legem esie mentem sine appetitu, de ideo optima semper est ratio ipsius quia i uisuum illecebris deprauari no mar test: t extat inter e isdem Platonis epistolas quaedam Dionis ad Perdicam, qua
narratur ciuilium guberirationum qualdam voces esse velut animalium quorum inquis aliam ρVularas,atiam paucorum, aliam unius gubernatio uocem emittit,has tmelligere multi Wintentur, sed longe absunt σι -emgenda praeter admodum yaucos , igitur gubernatio propriam vocem rega L eos, Gerga homines emutuaeonsentaneas evoca actones redis, utret semperat 3 uocem aBeruus 4mitaturanseruum recipit. t Clara autem lex nostra quam dirinimus a prudenti, prodeat, non tantum consequitur paucorum esse leges condere,sed etiam prudentes iuris,,iuris peridis Don modicunt
99쪽
3 3 differri'; Se quidem pet multi iurisperati sitiae, prudentes verb pauci; l nam pri
dentia refertur ad ipsain legum lationem, puritia vcro ad legumlatorum Inte 3 pre lationem. t Periti etiam solent priuatis consilium reddere .l.si quado .f. i.ibi. Anmo consitium omnes Iurιθerita dederunt. Gi ser. uen. Prudentcs vero Reipyblics uniuersae; quo nomine Papin .in l. i. hoc tit. diis nit legem clie Prudeliri in 3 s virorum consultum; t neque vero prudentiam accipere debemus a iustitia, sortitudine,& temperantia separatam,sed per omnes virtutes morales aeque aissu-3 6 salvit a ratione Aristoteles in Ethy.ci specialem traetatum non udidit, scd veluti citcumfusam in omnes virtutes lib. 6 .ca. s. diffinit cile habitum cum ratione 3 7 vera ad agendum ea dirigens,quae homini bona sunt;lde quidem prudelia recta ratio rerum agendarum regula,humariae v itae lex, quam qui seruat, , itam foeliacem ducit,via regia ad honestum ducens.Auriga facultatum animae nostrae mortalem hanc vitam ducentium,magistra docens ex omnibus eligere bonum,ac levmentis dicta est,quae finem spectans recte dirigat ordinata ad illum, alijsque lai 3 8 dibus decorata,quas cumulat Piccolomineus Grad.s .ca. α9. t Nimirum ergo silex nostra a prudentia prodiens sibi subiecta ut diffinitio sequitur per congruutia media in optimum finem dirigat, S: quidem si subiecta legi explicare velim ,3 9t citin personarum caussa ius omne constitii tum sit l. 1 ff.de stat ho m. g. vlt .inst.
de iur .nat .gent.& ciui .constat homines ipsos legi subiectos este, quos dirigat , res verbie actiones non per se,sed hominum cauila, quod vel ex eo aperte pro Aobatur, quia i Tull. lib. 2.delegi. finem legum esse ostendit ad ciuium salutent, de ciuitatum incolumitatem, vitamque hominum & quietam & beatam maxim. i respicere ed haesitari potesti cum secundum his ciuile Romanorum seruia
mines in seruitutem redacti a proprio legis huius subiecto eximantua , ta rerumne,an personarum consideratione habeantur eximi suadetur, quia pro mortuis habentur des. quod attinet. At mortuis lex illa non ponitur. In contrarium est quod sub ea iuris parte,quae ad ius personarum pertinet seruorum conditio exa. minatur,non cum de rebus instituitur tractatio,ut constat ex tit. T de stat. hom. sed apertius ex primo libro Institutionum,ac potissimum ex Titulo de iure personarum usque ad titulum de his qui sunt sui,vel H. ivr.tum maxime non pro rebus existimari probatur in I. in pecudum .institu .de re.diui. ibi. abiuriam enim videbatur homines infructu esse, cum omnes fructus rerum naturagratia homι in comparauerat.Atqui si ius chille existimamus discretum, ac seiunctiuna naturali,& gentium iure propria enim adducta sententia placet ad Vlpiani dia uisionem commoditatis gratia reuertere vemim erit quod in contrarium retu-42.li, t sed cum legem ciuile velutius ciuile politicum constans ex naturali & legitimo iure diis niamus qua parte naturale est seruos ipsos, ut legis propriu iubi . 43 etum determinat, lamplius dubitari postet an Princeps legi subi j cerctur, & diari geretur ab ea,& prima fronte vξ non subiici quod legib. solutus sit. l.princeps 6 hoc .ti .lSed contrarium est verius ut ibi dica. rigit in fine per media congruetia:congruciatia quides unt,quia sunt consulta,acita praeuia consultatione electa
finis adipiscedi gratia.& parti.& instrii metis couenire pot,ut scribit ide Picc 4 s lomineus hi Introd. ad x.Grad.c. a 3 . in fi.lQuapy varia cile put pro variettate negocioru,quae pene innumera sunt .l. . Ede praetc.vertata io facile diffiniri nequeunt,licti praemio & psita traj mediis potissimii,uci videatur l. i. Ede iust.& tur
ut ad fine suu rueniat tu magistratibasii ide utimur, vel si haec ola ad iustitia resarantur
100쪽
rantur,ita generaliter statuere licebit.t iod aut lex versatur in distributione,& medium geometricum seruat,quod in analogia,& rationum similitudine positum est,uel in emendatione,siue commutatione, & pro ea arithmeticum seruat medium,ac ita semper medio utitur congruo,quo in optimum dirigit finem. Iu et finem certe, 'quia si omnis agens agit propter finem tum maxime legislator velut eximius inter agentes.Plato de legi .diat .vit. ostendit decere lcgcs, ut unum 48 habeant praecipuum,ad quod caetera dirigantur; id unum certe finis est: t est autem finis legis,finis optimus,ut respondeat agenti, quem optimum esse oportet. l.& ideo,hoc.tit.optimum autem in rebus agibilibus est bonum publicum, simpliciter autem eli,summum bonum,sed silminum bonum est finis gratia cuius,at bonum publicum finis cui poterit appellari. stremo subijcit illa verba . Por- s nam transgredientibk.&c .viruinque decernit lex linis adipiscendi gratia.1 Pgna utitur,ut eius odio a malo malos auertat, praemio ut bonos ad bonum inflam mei .Vtroque capite Iustitia continetur distributiva, An ergo iustitia commuta- tiua legem non habebit,&ad eam hςc diffinitio nullo modo respicieipnon utiq;.so t Optima gubernandi ratio,quae pacta,quae conuentiones tuetur.l. I. F. de pact.
l. I .ffide conit. petc. l.contractus .ffide re .iur. l. in conuentionalibus .ffide ver. Obl.
& magistratus decernit qui ius reddant inter priuatos .l. i af quo. leg .neque patiatur quemquam ius dicere sibi ipsi .l .vni.C.ne quis in tha ca. iud.videtur lex lim si stitiam complecti uniuersam. Rursus haec optima gubernandi ratio duas habet positiones publici,&priuati . l. I.f. I.ffide iust.&iur. g. vlt.Inst. eod. Primum ad . distributivam,secundum ad commutatiuam pertinet iustitiam , ac ita tultitiam complectitur uniuersam.
caussa legis effici Me , ω legislatoris officio, tum de ijs qui habent legis condendae potestatem, ac
r Zgis initia o femina a Deo. 'a Seminasapientis,ct prudentiae in legem nat. O ciuilem essundyntur.3 Sola ciuilis disciplina legis effectiva. Trud ntia ciuilisubiicitur discipling.s Lex ciuilis ciuitatibus conditIs Onta.
6 Lex cum sit totius Idipublica sponsio in singulas Personas non constituitur. 7 Legis condende potestas olim penes Populum. 8 Legis est in commune bonum dirigere. 9 Lex paucorum,eorumque prIsdentum constitutione ordinata populi comproba
t o Popular quomodo suae legis dicitur lator. II Lex perficitur apientia oe prudentia. I a Prudens legislator,=sapiens tria spectat O nu. I 3. Legislator ad iniuriam, nocumentum respicit ex Platone.