Hortus medicus et philosophicus: in quo plurimarum stirpium breues descriptiones, nouae icones non paucae, indicationes locorum natalium, obseruationes de cultura earum peculiares, atque insuper nonnulla remedia euporista, nec non philologica quaedam

발행: 1588년

분량: 148페이지

출처: archive.org

분류: 식물학

121쪽

Iohannis Thalij. io

rem antequam caulescat folia exhibet rotu da ampla admodum, duarum fere vi re iani m. Ac utraque species non raro iisdem in oes, simulo semel reperitur Tertiam speciem ossendi extra acbias, loco opaco ultra Vualchenridam, radice candida, lignoi irris plurimis obsepta circa quam in terrae superficie densa foliorum rotundiusculoriam, nigrorumque pii oris speciei paulo minorima, congeries late dispergitur:

ex quorum medio caules ori untur plures, cubitales ferire, folia obh, ula continentes ac flores frequentei candido S. Sentili lic illat in oblongiunculis strictistitie siliculis. parua, fulna. Serbus aucuparaa, seu Fraxinus bubula Dodonaei, passim . Serbm torminalis, circa Stolbergam ac Ilfeldam. renchus Lus maximus, set qui cubitalis, sol ijs dodrantalibus, e

natis parum, sed non profunde disiectis, in anabitu spinosis,

sinuam

Semhus Ouis alius, procerus de ipse, foliis utrinque aliquot incisuris in lacinias distinis, non tamen usque ad dorsi neruum: qua nota dister paulum a Soncholaeui primo Cordi, cu quo tamen alias idem est. Reperitur etiana nonnunquam huius minor species caule crasso, anguloso, cubitali, folijs multis, incisis spinosis in ambitu, sinuatis, prioris aliqua tutum minoribus Ionchus is Corras Oill esque ad dorsi neruum laciniatis, non ita pr erus, ut Sonchus ccundus, cuius modo mentionem feci.Sonchusa 're, caule videlicet spinoso, soliis dissectis. Succisa, seu Morsus Diaboli. Scabit se variarum disterentiarum plures Harcynia nostra gignere solet, quarta aliquot iuxta generasti ad species ordine recensendae hic crunt.

L Scali aereo integricolia, cui nimirum folia neutiquam sunt

, O a dissecta,

122쪽

io Harcynia Saxono thuringi ca

dissecta prima sit. Haec caulem protrudit tibi tale, hispidum, asperum,geniculatum talia oblonga plantaginis acutae fere, mucro nata, asperiorat pilis horridiora, quincuntiali fere longitudine qua radici videlicet ea propiora sunt unciali autem latitudine,&quandoq; sescuntiali, ac ex quolibet ca lis geniculo bina semper exaduerso sibi opposita, nihil l delatae ut plurimum impressitonis omnino habetia Quandoq; tamen in huius generis stirpib quibusdam, rariore ac superficiales in ambitu quo adam foliorum eiusmodi impres o-nes apparent sicut &in minoribus foliis summum fere caulis contingentibus una atque altera iuxta pediculum lac in lata disiectio cernere quandoque est. Flos huic specie test ex cyaneo rubicundus, Viliosus, In pratis quandoque reperitur II. Scabis integris iaminora, maculata , quaerarius obuia est es let Coliculum haec producit tenuem teretem, scabrum, dodrantalem, folia patriciora circa radicem octona fere, vi cias duas longa, semi sic inlata, iacua hirsutavi priora stigmatibus quibusdam nigri cantibus exasperata, alias leuoris quid obtinentia,carnosia, quorum ex superiori ordine unum atq;alterum quasi atrie 'ambitu Paticas dentatas impressiones recipit flore ut in caeteris scabiosae speciebus ex cyaneo sub

III. Scabiosa disse otia maior loliis scilicet in acinias diuisis Valerianae soluestri, fere modo pilosis caule sesquicubi tali flore ex cyaneo rubicundo, villos , pratis famili

Hii Scabiosa dis ectifolia media Haec caute exurgit cubitali, hispido folia circa radicem obtinens integra paucas non nunquam serratas incisiones in ambitu susci pientia, oblonga, ni gricantia, pilosia, mucro nata, quin cunilali longitudine, sescuntiali fere latitudriae reliqua deinde profundas ac

frequen-

123쪽

Iohannis Thalis .

frequenta Ore incisiones ac in lacinias diuitiones ad miti ut priori ut ius generis speciei ritu, sed tame illius sol ijs multo sunt in Ora. V. Scabio a fo* be et is diluestris maiorum aior H, caule assurgit cubitali, tereti geniculato, cuius priora sui a iuxta pediculos suo canaliculatos in aliquot lacinia profundius inciduntur parte anteriori ipsius sub rotundiori ac in ambitu dentata: reliqua deinde Oquorum semper bina ex vino geniculo

contrario sibi cohaerent)integra sunt, breui ac imbricat Opcdiculo inni: a non incisa, in ambitu tantummodo serrata uncia duas longa, unam lata, colore ac Norma foliab illidis sylvei is exprimentia:post haec superioris caulis parte qu. i l Iiata adnata produceret in cimi, folia alterius ficturae consistunt, tenuiora, in plures tenuiore ac angustiores lacinias diuisa Flos huic speciei coglobatus est, caeruleus, Succisaesiimilis

VI. Huiusmmorsicci sex una radicco lil. ita Frit . plures profert tenuiores, teretes ac dodrantales coliculos, non ita foliosos, ut prior, sed sere prorsus nudo , nisi inferiore parte. Foliaptiora huic sunt in breuioribus 'caniculatis pediculis, liciali dis vluestris maioris foliis itidem sit milia , prope pediculuna laciniata ut plurimum , reliqua parte serrata reos quae reliqua quae deinceps sequuntur folia, diuersae ab aliis existunt formae frequenter in tenues mstrictiores lacinias diuulsa: stores caerulei conglobati. rII scabiosi te G i or Catale ea pro Sit cubitali teret aiat rata ita Cl Lirimi litudincta lignota genicti

nodosiis praedato folia ei prope radicem sunt m oblongore canaliculato pediculo, veluti in costa quadam constituta, ita lures a tenuiores lacinias: per euidentia admodum semoque latere interualla sciunctas, ac in ambitu dentatas,.

124쪽

diuisia, qtiorum pars extrema mucronem constituens latior est crenata quae deinde superiori in parte cauli Sexoriuntur, ea quanto sit binde serie sua breuiora fiunt, tanto in strictiore lacnaias dirimuntur et inter alas autem versias caulis summum brachiola utrinque prosiliunt, consimilibus sed longe breuioribus foliolis exornata: flores deinde emergunt

Scabiosi nonnihil similes ex pallidior flauedine albentes Elegantior haec est caeteris Scabios speciebus omni

VIII. Scilio a renui sua me . Radicem haec obtinet nigram,

multifidam: coliculos teneriores,teretes, minus foliosos: m-lia priora multo minora quam praedictae speciei,diuisia in lacinias tenues, latiores tamen paulo quam sunt foliorum reliquoru subsequentiu laciniae, quae nimirum existunt admodum tenues&angustae ac faeniculaceae quodammodo flores sunt, ut prioris sipeciei. u. Scabiosa tenuista minimaprior. IH viceclis, tere S, tenuis, prorsus nudus,prope radicem solummodo planta hac folia protrudente in canaliculatis pediculis laciniara, breuiora caeteris duabus iam positis speciebus ac tenuiora. In summo caulis florem continet caeruleum in orbiculato capitulo succis silmili, ex cuius ambitu exterius breuiora quaeda ac tenuiora progrediuntur sursum porrecta adnata in brachiolorum exiguorum modum semel geniculata ac bina ad geniculum exaduerso locata foliola continentia, in quorum cuiuslibet summo aliud ac breuius florum emergit capitulum conglobatum ac caeruleum Locis autem prodit aridioribus in collibus apricis ac meridionalem solena excipientibus.

X. Ese aurea rabios te folia species, quam foliolam nomi

nare poterimus, propterea quod coliculus qui ipsi dodrantalis est,ac geniculatus a radice usq;in summu cacumen foliis infrequen-

125쪽

Iohannis Thalij. iii

sequentes, tenues ac faeniculaceas lacinias diuti Isis elega id iere ornatur, quoru ad quodlibet geniculinia bina ex Oppo sto sibi correspondent. Flos huic est in globuni collectus, caeruleus. Huius aut e libuit hic meminisse obiter, licet, qii Odiiciam, in Harcynia ipsam non dii repere lim attamen in vicinis montibus non raro sese conspicienda ea offert: nec dubito admodum in ipsa Harcynia alicubi eam quoq; existere.

Se picum fortim an iaci, scd rarius Ser cum curam olens,aliquando repet i md Iaynici do. Stach citrina locis quibusdam collibus ac nia iginibus asperis,arboribus destitutis Mapricis. Sambum vulgara .circa loca habitara. S luctu ruatica, seu Lycostaphylost x mili. COidi Copiosia passim potissimum Ilfeldae Stolbergae, Geren rodae&c. ad rispa fiuminum: locis plerisque montanis hum dioribus.

cemos Angloru ac Sambucus ceruina Tragi Copiosa haec est circa Sto bergam Honstentum, praesertim locis montanis,apricis ac humectis nonnihil vel felici solo praeditis Ite circa ili et lana. Eius folia hic vetulae collecta gnaris pro Ebuli soliis obtrudunt, durenduntque, sicuti&vulgo istam Sambucum aut chi nomine Ebuli appellitare solent. Adonta seu Scordium montanti Cordi, Sphac clus Dodonaei. Prouenit uernigerodae prope arcem: Apud Cordulibro pro hac stirpe falso ponitur icon Urticae Heracleae Tragi, lit-cutii in adiecto ibi Scholio error admissus est in nomine l. quod: alias aliquoties istis in Cordi de stirpinna hist

m libris factum est. Nam pro Odo semper Cordus est legendus. Scholia autem illa subiuncta, ut hoc Obiter anno te, quae

praefixa stellula notamur,Acmylii sunt ab ipso subscriptam

126쪽

ai Harcynia Saxono thuringi ca

autographo Atqui quoties Cordi nomen Aemylius seris

bat, veluti priores tres litteras abbreviaturus,cordis humani

eisgiem pingebat. Hoc cum ignoraret ille qui autographum in exemplum praelo typographico committendum descripsit,accidit ut perperamodum legerit transcripseritque.

Salix nigra seu rubens rotta idciis passim in convallibus uligi

Salia Sabina seu Amerina,virgis gracilibus&rutilis. S , PAt philos. Haec plurimis in montibus reperitur, etiam quandoque non adeo humidis, ac procerae admodum arboris frequenter magnitudinem consequitur. Folia es sunt unciarum trium longitudines sescuntiali autem latitudine, no- nihil rotundiora, mucronata, sed non ita oblonga, ut reliquarum specierum folia, superne nigricantia, inferne cinerea tutos profert duarum unciarum longitudine, densia lanugine non undiquaque obuolutos, ut in caeteris speciebus co- tingit, sed eluti racemulos quosdam capitulis paruis dense consitos, repraesentantes quibus initio veris dehiscentibus, erumpunt flocculi lanae tenuissimae, molli imae ac candidiissimae instar modo fere consimili, quo lana effunditur ex dehiscentibus capitulis Populi nigrae. Huius specie alia est, minor quippe foliola continens breuiora, uncialia nigriora superne canescentia itidem inferne caeteris omnibus priori similiS. Salixpiat pbssos rursus alia, etiam rotundiore folio, ut o breuiori caeterarum communiumque specierum tulissimili: salicis nimirum quartum genus Tragi, quod ipse Stillaeciden vocat. Sat num re liorum Graecorum iuxta Dodonaeum mas, alias Palma Christi, Serapias mas Anglis, Orchis autem sceminaTr gi Atqui Satyri huius maris cuius videlicet folia inaculis destituuntur, diuersia aliquot disterentiae in Harcynia occuraunt, qua sub duobus praecipue generibus compraehendi poterunt,

127쪽

Iohannis Thalij. iis

terunt, quorum alter usit lati folium, alterum angusti soliv. Primi itaq; generis, hoc est latitali species prior radicib. cernit ut crassis, binis,densis, duri sis inferius in aliquot portiunculas oblongiores, veluti manus aliqua in digitos caule cubitali, digiti se recrallitudine in oblongiori spica sicut hyrso flores punicantes exhibes soli in hoc paulo latiora caulem ob uestiunt, quincunt tali quandoque longitudine, trientali

vero latitudine. Huius altera specie seu media omnia mino ra est sortita suntque ei folia unciarum quatuor longitudine. sescunt ali autem latitudine Tertia seu minor, radicibus est minoribus multo coliculo tenero dodrantali spica breui, foliis uncias rcs longis, unam lati S. Alteria porto genui cst aurium basilicum ma tra uishum,

quod itidem triplex cst. Maior enim eius species radicibus constat priori cinere paulo minoribus, ac in Oblongiores portiones diuisis caule cubitali, tereti leui, triticei calami crast clud me, qui spicassorum purpurascente breuiori illustris est, ac solia depromit longiora multo prioribus speciebus, sed stricti Ora septem saepe vinciarum longitudine, unius latitudine Media radicibus maiori est consimilis, crast ori autem caule ac longiori spicam taedito, foliis quoq; eius leni longitudinis, sed paulo strictioribus, ac non ita explicatis, scd

potius carinatis. crtia etiam nonnunquam in hoc genere, sed ratius reperitur species minor videlicci radicibus nempe multo minoribus diuisuris carum tenerioribus cauliculis item breuioribus, foliis vero ciusdem lsigitudinis cuin specie iam tradita, codemque modo imbricatis, scd multo

strictioribus, spica paulo rariori. Sat mur et femina soliis maculatis,pasi m. tum petraeum meum ediri Oia veruia i Loto sic otii Duplex hoc est: Maius radice nititur pro sut d .a, pcdali, longio iiq; di-pitali crassii tudine ut plurimum, saepe etiam in planta anno

128쪽

ii Harcynia Saxono thuringi ca

stor pollicari ampliorique, forinsecus cortice instar tenuis alicuius e Mim .h , sufflauescente Obucstita, sub quo candida substantia detinetur cor ligno sum in medio conbine iamia poris ubi recens evellitur dulciusculi prinaum, deinde astringetis cum amaricie quadam feruidiuscula diutius a perdurante. Haecque radix diuturniori masticatione multum pituitae in ore prolicit. Insi perficie terrae ex nodoso capite densior foliorum oblongiusculorum .strictorum pinguiusculorumque cespes emergit, ex quorum medio prorumpunt coliculi dodrante altiores, recti, teretes, laetaeS, renueS, genicu-Jati, foliis ad genicula cocrinilibus ijs quae prope radice fiunt, exculti, in summo parum brachiati, acum bellatis corymbis conspicui, qui exiguis ex capitulis flosculos tenellos candidulos exerant, muscosos, eleganti spectaculo oculos aspicie-tium inuitantes, dum flosculi illi veluti puctulis quibusdam variegati visuntur odorati stirps haec nihil continet. Folia eius dulcedinis illius, quae radici subest, expertia sunt. Nascitur montibus apricis ac calcaribus. Vnde cum inter eius odi saxa progrediatur, symphyti petraei nomine ea habui, non tamen istius quam Dioscorides describit, verunta me aliquomodo non admodum absimilem a Petraei Matthioli cone.

Nam licet quasdam Dioscoridis Symphyti notas obtineat,

non tamen omnes exprimit. Sin autem displicuerit huic trapi Symphyti nomen mea scripsisse vocetur interim ficto vo cabulo u it Ar ratione natiui soli sui, donec repertus fuerit Mercurius aliquis, qui eius meliorem denominationem edoceat. Atqui planta haec in ipsis Harcynicis montibus quantum mihi hactenus constat non reperitur, sed tamen in fini-rimis eiq; e propinquo adiacetibus ad meridiem praecipue utpotem veteri Stolberges montibus Franckenhusiani Feci vero erus hic mentionem propter sequentem alteram aptiui speciem, quae Harcyniam incolit.

Illa

129쪽

ana itaque secunda ac minor nostri Symphyti petraei, seu

ud quia minus sit Potius hoc nomine ipsam nuncupare Velimus radice firmatur saxa calcaria profundius sed non recta penetrante, adeoque arcte illa circumplexa, ut terrae nihil circa se ut plurimum obtineat, pedali, calami hordeacei crassiti cortice forinsecus ex obscuro rubro flavente circumdata, saporis astringentis ex cuius capite frutice lacntis veluti cuiuidam sarmenta tenuia ac lignosa supereminent, a quibus folia praedicia speciei minora progrediuntur, plurima itidem numero, strictiora, viridiora ac teneriora. Existis velo sarmentis crebriores prosiliunt coliculi, admodum tenelli exiles ;, teretes, palma res, rubicundiusculi frequctiusquam

superioris geniculati, binis ad quodlibet genicillum foliolis oblongi ulculis j quae prope terram sunt similibus, constitutis si cacumine porro coliculi in breuiusculos petiolos distenduntur, ex quibus fiorum in cadido leniter subrubentium corvmbi rarius dispersi emicant, priori si cici similes, sed fere elegantiores In capitulis rotundis Coriandro simi libu seiuina continetretra:dam parua, flavescentia. Reperi hanc speciet manete annos aliquot in montibus calcariis qui

subterraneis specub cauerni ac antris prorsus cocaui fiunt, quasq; concamerati, inq; quibus daemoniorum ilhid genus, quod nanos vocant, antiqua superstitio habitasse refert unde ultro adhuc hodie ista montana loca Cauernae nanorum

nunculpantur prope ualckenridam monasterium, ubi eius intereram radicem licet adhibito chalybeo rhirotomo diligentier id conarer, ex saxis isti Serueren O poteram. Ob quam

causam forte dum nempe ita arcte saxis istis sine terra vlla Portiticula innascitur, stirps ista no immerito pro aliquo petraeo Sy in phylo posset liaberi, meo quidem iudicio, vel ipsius solummodo nominis occasione. Desina Tragi ri, scu Selago Pliniana, quam primam eius

130쪽

iis Harcynia Saxono thuringica

speciem facio, utpote herbam a uinae similem Licet enim Selaginem ob sibino admodum absimiles plantas in species

discernere Copiose in Brocceia bergo.Selagia sjecies actera sicuti eodem etiam nomine GeorgiusAenailius olim herbam istam tandem censebat Musicus nempe terrestris Tragi ac Matthioli, Lycopolon vero Dodonaei. Ei tisicon perperam pro Chamaepe tace aliqua ab Aemi-L o apud Cordu posita est, propterea quod vera Cordi Chamaepe tacetum temporis ipsi visa nondum fuisset, quam aliquot annis post, cum primum mihi notitia cum eo viro intercedere coepisEt ei ut Malijs amicis copiosam ex Nari sic rus 3 luis misi, cuius aliquot surculos ipse mox Ges ero paulo ante eius obitum itidem transmittebat Copiosia: haec reperitur non solum in Brocce bergo, Verum et in montib. ci ca uernigerodam,Anderspergum, Stolbergam, alijs ira Se o tertia, quae elegans est planta ex unica radice dodrantales

aliquot thyrsulos mediocris digiti cras itudine , emittens rectos, prope radicem angustius sibi cohaerentes, superius vero latius 1 se inuicem discedentes, ut ita cuiusdam scopae par

sursum versae quandam quasi figuram praebeant, insiummo plerianque divaricatos, foliOIis Unde quaq; densis, secundae speciei prorsus similibus obuestitos, viridibus. Hanc autem speciem non vidi eiusmodi erectis ac tenuibus petiolis italos proferre, quales priores duae species exhibent licet nod ubitem possie ipsos forte alicubi reperiri in hac stirpe loco D

liquo ubi felicius prouenerit. Reperi aute ipsam solummodo enatam intra cauernas saxorum ipsorumue crepidines in Broccen bergo, a sole parum illustratas. Salprora, seu Fonsasolis, aut ossolo, vel Sore a copiose in musco do Brocceiabergo ac vicinorum montium. Dignum

admiratione in hac pusilla releganti plantula , vel utique stellae alicuius iubare fulgenti sub soles est, quod roscidiam

SEARCH

MENU NAVIGATION