장음표시 사용
81쪽
Servi apud Romanos rerum loco erant nulla habebant iura , et demum ab Augusti inde temporibus Romae quaedam iis concessa videntur, quae Athenis jam ex legibus Solonis habuerant i). Et haec sussiciant de discrimine legum Romanarum
et Atticarum. Longe quidem abest , ut argumentum exhaustum sit, sed pro nostro instituto plura notare opus non Fidetur.5 Obsoroasiones de legibus tum Doricarum
tum aliarum Graecarum ciseitatum.
Praecipuum Decemviralium legum fontem Veteres omnes leges Solonis fuisse tradunt. Sunt tamen etiam, qui, ut supra C. I. g I. Vidimus, e Lycurgi et Graecarum in Italia civitatum institutis, quasdam leges desumta fuisse tradant. Quare appendicis loco quaedam huic capiti de illorum scriptorum sententia subjicienda videntur. De Lycurgi legibus breviter agere possumus; nam itotum illarum legum catalogum, qualis exhibetur a NICOLA CRAGI , Perlegimus , Vix unam et alteram inveniemus, quae cum legibus XII. Tabularum conveniat. In funerariis vero legibus quaedam cavit Lycurgus de sumtu et IuXu removendo, quae non dissimilia suntiis, quae ea de re statuerunt Decemviri certo argumento, illam similitudinem hac in causa legum Romanarum cum legibus Atticis minime iustam nobis causam praebere, cur illas ex his petitas esse dicamus, cum videamus, etiam apud Lacedaemonios, populum Caeteroquin severum et Sobrium, et qui suas leges procuIdubio ab Atheniensibus non accepit, in re funeraria Iegibus sum tuariis opus fuisse. Quare, cum simile quid etiam in legibus Charondae occurrat a) statuere non si V Insta C. III. i. a V ΗEYNE, OpuSo. Acad. TOm. U. p. I Io
82쪽
dubitamus, minus cultorum, atque igitur superstitioso rum populorum esse proprium, ut modum in hono ribus defunctis praestandis ericedant, quod necessario sapiens legislator legibus coercendum putabit, ut ita sua hac in causa nec a Lycurgo , ne a Solone acceperint Decemviri i).
Legem etiam, qua agnatus proXimus ad tutelam vocatur, procul dubio Decem Viri a Lycurgo non acceperunt, quippe quae nititur Romanorum opinione, bona esse familiae, unde proximus heres pro pupillo ea administranda suscipiebat a). In decem autem mensibus gigni hominem , natura Decemviros , non Lycurgus docuerat 3 In antiquiore reip. Romanae constitutione Iura adesse , quae cum Lycurgi institutis conveniunt, veteres jam observaverunt q). Nobis autem de origine XII Tabularum agentibus minus ad rem Videbatur, accuratius illam similitudinem persequi, cum ad illa maxime in stituta Romana pertineat, quae jam ante XI Tabulas Romae viguerunt 5).
Gisso. 6 et NiEnunc I a Graecis in Italia urbibus
plurima mutuatos esse Decemviros putant, nam ait GisgoN, cam populis illis semper commercium aliquod Romanis intercessit, et sic verisimile est, legatos illos Romanos plures leges inde domum asportasse. - Haec
cons. LELIgVRA , d. l. p. 67-85, eamque explicat ex trusca o mae origine Etruscos autem ex eodem ac Dores se quibus etiam suerunt Spartani stemmate, e populis nempe Asiae borealis, ortos
esse dicit. 6 d. l. p. 5. 7 d. l. T. II. p. 8.
83쪽
sio omnia Vera esse possunt; et omnino verisimilius est, Romanos, si leges ab exteris populis sibi recipere voluissent, potius Graecas in Italia urbes, quam multo remotiores populos adituros fuisse. At legibus peregrinis Romanis opus non erat. Non novas, sed Certas leges O- Iobant Plebeji, non de iniquitate querebantur uris con. Suetudenarii, quo utebaDtur , sed de eo , quod illud ipsis prorsus ignotum erat. Quapropter eorum etiam sententiati rejicimus, qui motus in rep. Romana ortos
non nisi legibus ab aliis populis petitis sedari potuisse existimant i). Si autem Zaleuci Locrorum legumlatoris leges, quae
nostram aetatem tulerunt a), cum Romanis legibus conseras, nihil sere invenias, quod GIBBONI sententiam confirmet. Unam tantum ex OLYBio 3 novimus legem, quae idem fere statuit ac lex Romana in Tab. VI. D. I GoΤΗ. , c. ut pendente lite possessio rei sit ejus, qui illam possederat, cum in jus ea adduceretur. At hanc legem ex vetere jure in XII Tabulas transla tam fuisse essicere possis e Pola podi1 Scilicet ibi sermo Si de Iege, qua cautum , ut possessio ei addice retur, qui liberali causa aliquem manu asserebat quam evelere jure desumserant Decemviri), quae lex Xceptionem continebat a regula , possessionem pendente lite manere
ejus, qui initio litis possederat. Si igitur exceptio ante XII Tabulis adfuit, necessario etiam regula adsuit. 5 . Quod ad Charondam attinet, . in hujus . etiam degi
C. Bolium des en Phalaridis, ed. Lennep. p. 185 qq. com mentitias esse contendit, quas nobis Zaleuci legum nomine servaverunt IOD. SIC. et ΤοBAEUM, contra quem p0st ARBURTO '
84쪽
Iegibus, quatenus ad nostram aetatem pervenerunt, Viri aliquid occurrit, quod simile dici possit legibus Decemviralibus. Si qua enim inter tutelam legitimam
agnatorum Romanam et Charondae de eodem argumento
1egem intercedit similitudo , institutum tamen illud ex hujus legibus procul dubio petitum non fuit, cum, ut supra vidimus hoc ipso f), peculiari quadam RomaDorum opinione niteretur. raeterea licet maxime ad bona tuenda Romae tutela legitisna erat comparata, eXpreSSe tamen ut a Charonda factum legimus a personae pupilli tutela insidiarum metu non erat remotus tutor le
Nec in aliarum etiam Magnae Graeciae civitatum egibus aliquid occurrit, cur Decemviros sua inde petiisse
Duas praesertim observationes hic attendi velim , v. fieri non posse, ut in omnibus, quae modo alicujus sunt ponderis, plane disserant leges Romanae a Graecis, si illae ex his sunt petitae, cum similitudo tantum in levioribus quibusdam Ymsistat, nunquam autem integrum caput e legibus Graecis desumtum dici possit. 2'. illam similitudinem vel propterea nullius ferme in hac quaestione dijudicanda momenti esse, quia saepius eas ipsas leges, quae Atticis sunt similes, ex jure antiquo Romano desumta esse scimus. Huc pertinent tutela mulierum in Tab. V Iis vindiciarum in Tab. VI.se. fr. m.); leges sacratae in Tah. IX. r. I et
G.), et Ierici qua vetatur , ne quis in urbe sepeliatur aut humetur, in ab X. r. I. Paragraphum autem illum , qui de similitudine legum Romanarum et Atlicarum agit, plures paginas implere, si Cs idem . . a De iis egit uΕYN Opusc. Acad. T. II.
85쪽
67 non inde existit, quia tam late dominatur illa simili
tudo , sed quia interpretes per plura saecula semper studuerunt eam reperire, etiam ubi nulla aderat quo rum errores Continuo erant notandi. Vide , quae dixi
mus, de in jus vocatione Tab. I. D. I); de testium de- nunciatione Tab. II. D. ); de cura suriosorum Tab.
Quae autem hic et illic inter Romanas et Graecas leges amnitas reperitur, maXimam partem, inde exstitisse videtur, quod non facile aliter statuere potuerunt De- .cemviri Leges enim naturaliter in quibusdam rebus apud omnes populos idem Statuere debent. Exempla sint lex : Nem ubi acunt, orato T. I. r. 6 D. D. I. lex Sol occasus suprema ter effas esto T. . fr. D. 1 G.); ex , qua disserebatur judicium , si pro pter justam causam judex, arbiterve, reus v adesse non poterat Tab. I. r. 23. Huc etiam referri potest lex Ie fure nocturno impune occidendo T. VIII. D. aD. ΙΙ. m. et de libera potestate sociis concessa , quam elint sibi pactionem serendi, modo ne adversetur le-;ibus publicis T. VIII. D. 27 D. r. . .). Quaedam praeterea hac in causa tribri possunt com-nercio Romanorum cum Graecis in Italia coloniis i); a quid dicamus de conjunctione Romanorum cum Sa-,inis sub Romulo , aut de Numa Sabino, cum plerique ecentiores Sabinos Lacedaemoniorum colonos fuisse ne-:ent et) Nolim etiam cum BONAMICO nimium tribuere
1 Jam Coriolani tempore, annonae caritate Romam veXante, iamna vis frumenti ex Sicilia advecta est. V. Livius, L. V. C. 4. Campania quoque coemtum erat frumentum , quod tamen Romam ervehi non potuit. V. Livius, . c. s. . ΙΙ. C. 5 et GIBBON,
86쪽
Graecae urbis origini, cum res si controversa. Animadvertendum tamen , TERRASSONII argumentum , quod adsert i), ut probet, mores Graecos, eis Graeca suerit Bomae origi , nullam in indigenarum talorum, et igitur deinde in Romanorum instituta vim habere potuisse, illud argumentum, inquam, esse nihili. Sc. Verum quidem est, advena non prorsus mutare mores et universe indolem indigenarum; attamen indigenae plura recipiunt ab advenis , ita ut eorum mores secum invicem confundantur pars autem minus culta Eemper plura a cultiore recipiet, et sic etiam Graeci advenae necessario efficaciam satis magnam habere debuissent in indigenas Italos.care n0lumus. I d. l. p. 79. qq.
87쪽
ROMANI INGENIO ET MORIBUS. 1. . De ingenio et moribus Romanorum , Orumque oestigiis in lege Decemvirali. O Romanorum historiam legimus, studia quaedam deprehendere Iicet, quae inde ab urbis incunabulis eorum propria suisse dici possunt. Sic inerat Romanis iv.
Fidei templum exstruxit Numa i). Fidem datam
Romani summa cum religione servaverunt, longeque hac in causa Graecis praestiterunt a). Et adsunt omnino in XII Tabulis, e quibus prae clare illud Romanorum ingenium emicat. Insigne est innocentiae et probitatis Veterum Romanorum argumentum, quod tutelam expresse iis detulerint, qui mortui pupilli heredes essent futuri. Minus se considere posse civium suorum integritate putavit Charondas, qui honorum curam agnatis , personae pupilli tutelam cognatis detulit. - inc etiam explicandae poenae multo gra*iores, quam apud Graecos, deserti et falsi testimo 1 V. DION. A L. L. II. C. 75. a V. POLYB L. I. C. 56.
Livius, L. ΙΙΙ. C. O. Cic. pro DCCO C. 4, Tusc. quaest. L. 1. C. I. Add. Cons. . . HANLo in disp. de obligatione nominum, quam in Athenaeo Amstet publice tuitus est . . Dec. a.
88쪽
70nii, poena capitalis in iudicem constituta, qui ob rem
judicandam pecuniam acceperat. Hinc acer erat patronus, qui clienti fraudem fecerat. 20. Summum dominandi studium , tum in rep., tum in exteros in omnibus Romanorum rebus gestis pellucet Sic lites Patricios inter et plebejos inde maxime exstiterunt, quod uterque ordo ad summum imperium tenderet, nec alter alteri cedere vellet. Hinc etiam factum est, ut continuis Cum exteris populis bellis occupati fuerint Romani. Pluribus hoc probare opus non est. Conse rendus tamen VIRGILIU Ih, qui- illud dominandi studium Romanorum versibus hisce quasi consecravit:
Exeudent alii spirantia mollius aera; Credo equidemn vivos ducent de marmore voltus ;Orabunt causas melius , coelique meatus Describent radio , et surgentia sidera dicent: Tu regere imperi populos, Romane , mement sΗae tibi erunt artes, pacisque imponere morem, Parcere subjectis, et debellare superbos.
Hujus studii vestigia complura in I Tabulis adsunt. Patersam. tanquam summus imperans , in domo sua de vita et nec liberorum statuebat poterat eos eridere, imo trina venditione opus erat, antequam filius plene Iiber a patre ieret. Nullis limitibus circumscripta erat domini in servos potestas. Licet enim expressae
de hoc iure leges in nostris XII Tabulis Don adsint,
negari tamen nequit, hoc olim ita se habuisse, cum sero , et ut videtur, sub primis demum Imperatoribus quaedam servis concessa fuerint, quibus se adversus nimiam dominorum severitatem tuerentur I). Caeterum , uti omnia iuris capita, quae hoc loco memoravimus , Iane disserunt a legibus Atticis,' sic etiam do- 1 Aen. L. VIII. v. 848. a V. ΗΕiN. Ant. Nom ad GSt. L. I. . . si a qq.
89쪽
minorum in servos potestas iure Attico multo arctioribus erat circumscripta limitibus, quam jure Romano
Ipsa etiam verba saepius bellicosum Romanorum ingenium declarant, ut in Tabula III. Triginta dies justi sunto et); et in lite vindiciarum: si qui in jure
manum conserunt dictio manifeste translata a re militari. In Iure Romano recentiore hinc explicanda privilegia militibus concessa. Cum bellicoso Romanorum ingenio plures cognatae erant tum virtutes tum vitia. In illis praesertim memorandum libertatis studium, in his contemtus urium aliorum populorum Bomani enim , qui continue aliis populis bellum inferebant, et ab aliis bello petebantur , jure victoriae res hostium occupaverunt, sanctitatem domini nihil curantes. Hinc hasta praeponebatur incentumviralibus judiciis, in signum justi dominii Romani enim maxime sua esse Credebant, quae ex Ostibus cepisserit 3). Hinc Iustiniani etiam temporibus res hostiles rebus nullius annumerabantur, et Occupanti
Favoris libertatis vestigium adest in lege, qua cautum, ut vindicia secundum libertatem darentur. T. VI. D. D. r. m. Ιmo, missis aliis, propterea tantum, quod hanc legem violaverat, accusat Virginius Appium Claudium Decemvirum apud LiviUM , L. III. C. 56. Hinc etiam explicandum, cur in sacramento, licet depretiosissimo homine ageretur tantum L asses deponendi essent 5) Forsitan huc etiam pertineat lex , qua ser-
90쪽
us , ea conditione manumissus, si pecuniae quandam
summam heredi dederit, liber fieri jubetur, si ab herede abalienatus , novo domino pecuniam illam solvisset Tah. VII. r. v. D. VI. 3. G.). Crudelem Romanorum in debitore acerbitatem, quae tot in Urbe turbis locum dedit, quis non statim agnoscat in legibus de jure creditorum agentibus, quae Tab. III. continentur 3 Exinde explicanda haec crudelitas , quod Romani erant homines parci I).
Graves etiam viri suerunt Romani, cujus rei num tantum urgumentum usserum, usum c. Vocis levis,
quae olim idem significabat, quod recentiore sermone ollis a). Luculentum illius gravitatis indicium est in T. VIII. r. I. D. VII. i. , secundum quam legem morte punitur , qui in alterum publice in .ectus esset. Rejicimus igitur eorum sententiam, qui hac lege aristocratiae , quae Romae obtinebat, indicium contineri putant, cum in Democratia amosos libellos conscribendi licentia nullis legibus restricta esse soleat, quia popuIus illa licentia delectatur 3). Ut haec sententia stare possit, probandum oret, Romanum etiam populum Vel potius plebem illi licentiae favisseri quod equidem non credam propter grave et serium Romanorum inge
1 V. POLYB L. XXXII. C. 12. Cic. de os . L. I. C. 15, ubi illud Romanorum proverbium Largitio fundum non habet. s. idem En ad Fam L. VII. p. 16 et HORATIus, Art. Poet. v. 15 sqq. a Graiis ingenium, Graiis dedit ore rotundo Musa loqui, praeter laudem nullius avaris Romani pueri longis rationi
bus assem Discunt in partes centum diducere cael. I V. GE LIUM, N. A L. VII. C. 11. et caetera argumenta apud V Cl. HoLTIuΜ, d Iur. , auci. Et digri. Istorum , Amstet. 18224 p. 25 Sqq.