장음표시 사용
61쪽
45 cum traditio de Graeca XII tabularum origine Romae vigeret, illam ad hujus quodammodo normam scriptam fuisse firmavit i). Fragmentum secundum Tabulae VIII. D. VIII. s. G. talione eum puniri voluit, qui membrum alicujus
rupisset, nisi cum laeso de ea re transegisset. Hanc legem ex illa Solonis, qua constituit, ut uterque culus ei effoderetur, qui unoculum uno privaVerat, desumtam esse vult PET1Tus ahet TERRAssoN1iis 3). Mihi vero illa lex Solonis peculiare quid continere vide tur; sc ut is, qui tam crudelis exstitisset, ut illi, qui unum oculum jam amiSerat, etiam alterum excuteret, utriusque oculi actura puniretur. Solonem enim in causa membri rupti poenam talionis constituisse, equidem
non putaverim, Cum actione ικίας aestimatoria Conveniri potuerit, qui laeserat, vel si occidendi animo vulnera Vera γραφη a τραυματος προνοίας , , de . quibus
Praeterea illa lex de talione tam simplex est licet difficillima sit ejus exsecutio), et minus cultorum popuIO-rum ingenio deo convenit, ut, si in eorum institutis eam inveniamus, ex ipsis moribus potius, quam ex
alterius populi legibus ejus originem repetere debeamus 5 . Actio de pauperie quadrupedis T. VIII. 6. D. VII. I. . fere universe e legibus Solonis desumta esse iacitur Videamus, quid hac de re sentiendum sit. Sanciverat Solon aliquid de pauperie quadrupedum 63,
i CL quae de ac GAa lege universe diximus supra C. I. 5. a d. l. p. 65a. 5 d. l. p. 148. 4 Fuit etiam lex talionis in
legibus Zaleuci, ad Charondam resert DIOD. Sic L. Xu C. 17.)quae, cum aliquando unocul Oculus excussus esset, ad modum legis Solonis est emendata. V. ΗΕYNC, Opuscula Academica Tom. II. p. 58. Coll. p. I. 5 CL Exodus C. XXI. v. 2 sqq. 6 V. Lur in Solone p. i. Cf. PETIT Us, p. 52. MEIER , p. 77.
62쪽
et ex ejus lege canis, ni momorderat, catena quatuor cubitorum revinctus laeso erat tradendus. Si autem Decemviri legem suam a Solone accepissent, procul dubio etiam de cane dixissent. At canes lege Decemvirali non comprehensi suisse videntur quid enim sic opus suisset peculiari lege Pesuliana de cane , quae idem, quod Decemviri de quadrupedibus, jam de cane sanci
Practerea ad hanc legem idem dicendum , quod ad
praecedentem jam obserVavimus, C. Saepius apud diversos populos similem legem inveniri, nec tamen alteram ex altera necessario esse petitam. Sic etiam in Exodo C. XXI. v. 28 sqq. ejusdem juris Vestigia adsunt, unde tamen nec Solonem, nec Romanos sua hausisse quis assirmet. Distincti Decemvirorum in furtum manifestum et nec manifestum, poenae etiam singularum furti specierum prorsus Romanae sunt, et diversae omnino a So-1onis institutis a). Nonne igitur temere agunt ii, qui,
quod fur nocturnus impune occidi poterat et secundum Solonem, et secundum Decemviros, hos istud placitum ab illo mutuatos esse statuunt 3 2 praesertim cum ipsa furti nocturni poena diversa fuerit; nam sur nocturnus non occisus, Sed in ius raptus, apud Romanos non morte, sed furti manifesti poena plectebatur, verberabatur sc et in servitutem ei, cui furtum factum esset,
addicebatur ); quam poenam apud Athenienses unquam patiebantur fures Lex XI Tabularum nihil Atticae legi simile continet, nisi quod Decemviri aeque ac
a V. Aurus, Nec Sent. L. I. Τit. XV. o. CurACIuM autem pro Pesulania ibi Solonia corrigentem resutavit iam Sc RULTINO
ad PΑΠΕΠΜ d. l. n. 8. 2 De quo latius β sq. 5 V. Tab. VIII, 12. D. ab. II. . G. Coll. Eetiae , p. 35 sq. 4 Aut certe ei adjudicabatur, donee 0lveret GArvs Comm. III. 9 189.
63쪽
4T Solon justam sui Hefensionem permiserunt, quod sane vel sine hujus ope potuerunt I). Fragmentum I h. ab secundum . T. II. m. ita se habet , Concepti et oblati sc furti poena ex lege XIIoahi, tripli est. - raecepit lex), ut qui
quaerere velit, nudus quaerat, Iinteo cinctus, lancem
habens, qui si quid invenerit, jubet id lex furtum manifestum esse a). Et majoris sane momenti sunt, quae vulgo de similitudine hujus furti quaerendi ritus apud Romanos et Atticos circumferuntur de qua re igitur accuratius jam est dispiciendum. Ut tamen bene illud procedat haec praemittenda videtur observatio. Putabant Romani, ut omnes sere minus culti populi, damnum, quod
privatus e alterius malefici sentiret, etiam solum privatum spectare, nec satis attendebant, reip. quam maxime interesse, maleficia non committi. Hinc de surto
pacisci licebat 3). Hinc in furtis etiam poena duplive tripli domino rei furto ablatae cedebat. Publico fur ne carcere quidem puniebatur ). - Hisce igitur
praemissis mirum non Videbitur , dominum, si rem sibi furto ablatam in alterius cujusdam domo latere suspicaretur, magistratum non adiisse, ut publice mitteret, qui illam perscrutarentur, sed ipsum rem Suam quae situm domum illam intrasse. Sed, quia sic periculum erat, ne is, qui rem furtivam quaerere se dicebat, rem huic simillimam ex odio in aedium dominum ibi deponeret, vel etiam quaedam auferret itaque hoc ne faceret, nudus incedere debebat. Haec igitur omnia optime explicari possunt ex ipso Romanorum ingenio et 1 De surtis e iure Romano et Attico V. 9 sq. I GAio
C. III. 9 1 et 192. 5 V. Tab ΙΙ. D. Ult. . , r. 12 ejus dem ab G 4 Majoris cultus vestigia hac in causa jam adsunt
in jure Graeco, ut infra latius ostendemus.
64쪽
43 cultu sed aliud etiam accedit, cur equidem hoc in stitutum e Graecia a Decemviris non petitum fuisse existimem. c. Graeci tunica χιτωνίσκιν induti surtum conquirebant. V. ABIsTOPH. Nubes v. 497 ibique Scholiast. PLATO G Legibus , L. a. p. 954. A. Nec obstat, quod in Nubibus et apud Schol. d. II occurrat γυμνος illo
enim vocabulo non semper plane nudus significatur,
sed saepius ille, qui superiorem Vestem deposuit I).
Romani sensu magis proprio nudi erant, licium tantum gerentes, et lancem ob oculos tenentes. Nec Causam X- cogitare possum , cur DecemViri , si hunc ritum e Graecia Romam asportarunt, potius lance et licio uti vo luerint Romanos , quam tunicas praesertim cum Romae mulieres libere in media domo versarentur, in Graecia contra in mulierum conclavi inclusae essent, et sic B O-mae multo gravior causa adesset tunicam induendi quam apud Graecos. Nec sane hic ritus ex iis est,
quem sibi prorsus ignotum populus aliquis sicile ex alterius gentis legibus recipiat. Itaque verisimiliter jam ante XII tab Romae adfuit. - f. de illo BEINECC. Anti Nom ad tit. Inst. . L. IV. 5 3-ao. Nova quaedam de ance attulit GAaus C. III. I 193, sed haec ita sunt obscura, ut ipse ea non intellexerit,
et nihil probant, nisi quod jam La aetate de illo ritu
Fragmentum Ioab. VIII. D. VII se. Ult. G. sic
se habet Patronus, si clienti fraudem secerit, sacer esto. - Apud Athenienses etiam Inquilini μὴ.οίκοι sibi aliquem ciVem patronum προωτην eligere tenebantur et), inter quem et patronum Romanum quaedam videtur assuisse similitudo. Nos autem de ea re latius
65쪽
fragmentum legis Decemvirat is, de quo agimus Romuli legibus esse desumtum. Si poena homicidii mors fuit, ut vult oT OFn. T. VII. I 3), quam tamen incertam ac nobis ignotam putat in K-sENUs i), e legibus Numae ea depromta suit et , quare legem tticam , qua etiam vulgo homicidis capitalis poena irrogabatur', non latius explicabimus 3 .n Sciendum est, suspecti crimen e XII. Tabb. descen dere,' verba sunt ULPIANI l. I. II. D. De suspeci. Iul. 26. Io. et UsTINIANI in pr. Inst. eod. Ex hisce testimoniis colligit omnopREDos jam jure ΙΙ. ab eandem fuisse suspecti tutoris accusationem , ac fuit jure Romano recentior itaque textum sic restituit: si tutor dolo malo gerat, vituperato, quod Vertit, uspectum eum facere otiiυis licelo ). Equidem ita legem se habuisse non essici puto e testimoniis, quae nobis de hoc fragmento supersunt. Indicat tantum ULPIANUs et UsT1N1ΑNus iam XII tabulas de suspecti tutoris accusatione egisse sed utrum ea popularis , ut vulgo dicitur, an vero privata fuerit, et concessa tantum proximis agnatis et cognatis pro certo definire non possumus. Itaque prudentius egit DIRRSENUM, qui Tab. VIII. r. o sola ULPIANI I. c. Verba resert Verisimile tamen est publicam fuisse actionem, si prudenter, ut solent, statuerunt Decemviri. Ipse enim pupillus contra tutorem suum agere non poterat. Solis proximis agnatis vel cognatis hanc actionem dare periculosum erat, nam si hi non adessent, et illi ipsi tutores essent, aut Si utrique non adesseDt quod facillime fieri poterat praesertim in libertis et Ii bertorum filiis), nullus erat, qui tutorem SuspeCtum a CCu-
66쪽
cultu sed aliud etiam accedit, cur equidem hoc institutum e Graecia a Decemviris non petitum fuisse existimem. c. Graeci tunica χιτωνι σκω induti furtum conquirebant. V. ARIsTOPH. Nubes v. 497 ibique Scholiast. PLATO G Legibus , L. a. p. 954. A. Nec obstat, quod in Nubibus et apud Schol. d. ii occurrat γυμνὸς , Io
enim vocabulo non semper Plane nudus significatur,
sed saepius ille, qui superiorem vestem deposuit i).
Romani sensu magis proprio nudi erant, licium tantum gerentes, et lancem ob oculos tenenteS. Nec Causam X- cogitare possum , cur Decemviri, si hunc ritum e Graecia Romam asportarunt, potius ance et licio uti vo-Iuerint Romanos , quam tunicas praesertim cum Romae mulieres libere in modi domo versarentur, in Graecia contra in mulierum conclavi inclusae essent, et sic Romae multo gravior causa adesset tunicam induendi quam apud Graecos. Nec sane hic ritus ex iis est,
quem sibi prorsus ignotum popuIus aliquis sicile ex alterius gentis legibus recipiat. Itaque verisimiliter jam ante XII tab Romae adfuit. - CL de illo ΗΕiΝΕco Antia Nom ad tit. Inst. I. L. IV. 5 3-ao. Nova quaedam de ance attulit Gaaus C. III. I 193, sed haec ita sunt obscura, ut ipse ea non intellexerit,
et nihil probant, nisi quod jam Gaal aetate de illo ritu
se habet Patronus , si clienti fraudem fecerit, sacer esto. - Apud Athenienses etiam Inquilini ι σνοίκοί sibi aliquem ciVem patronum προωτην eligere tenebantur et), inter quem et patronum Romanum quaedam videtur assuisse similitudo. Nos autem de ea re latius
67쪽
fragmentum legis Decemviralis, de quo agimus, , e Romuli legibus esse desumtum. Si poena homicidii mors fuit, ut vult oTnopn. T. VII. 13), quam tamen incertam ac nobis ignotam putat in K-sENυs i), e legibus Numae ea depromta suit et , quare Iegem Atticam , qua etiam vulgo homicidis capitalis poena irrogabatur , non latius explicabimus 3).n Sciendum est, suspecti crimen e XII. Tabb. descen dere,' verba sunt ULPIANI I. I. II. D. De suspect fiat. 26. Io. et UsTINIANI in pr. Inst. eod. Ex hisce testimoniis colligit ornopREDus jam jure XII. ab eandem fuisse suspecti tutoris accusationem , ac fuit jure Romano recentior ; itaque textum sic restituit si luto dolo malo gerat, vituperato, quod Vertit, suspectum eum facere otiinis liceto ). Equidem ita legem se habuisse non essici puto e testimoniis, quae nobis de hoc fragmento supersunt. Indicat tantum ULPIANU et JUsT1N1ΑNus jam XII tabulas de suspecti tutoris accusatione egisse; sed utrum ea popularis , ut vulgo dicitur, an vcro privata fuerit, et concessa tantum proximis agnatis et cognatis pro certo desinire non possumus. Ita que prudentius egit DIRKsENUM, qui Tab. VIII. r. o sola ULPIANI I. c. verba resert Verisimile tamen est publicam fuisse actionem, si prudenter, ut Solent, statuerunt Decemviri. Ipse enim pupillus contra tutorem suum agere non poterat. Solis proXimis agnatis vel cognatis hanc actionet dare periculosum erat, nam si hi non adessent, et illi ipsi tutores essent, aut Si utrique non adessent quod facillime steri poterat praesertim in libertis et Iibertorum filiisὶ nullus erat, qui tutorem suspectum accu-
68쪽
sare posset mulieres enim, mater X. gr. aut soror, jure XII tabularum ad hanc actionem admissae fuisse non videntur i). Eatenus igitur tantummodo reprehendendus videtur GOTHoFREDUS , quod tanquam restitutor ΙΙ tabularum in textum admiserit ea, de quibus ex certis
veterum testimoniis non constaret.
Post finitam tutelam a pupillo poterat institui actio in duplum, si tutor quid de rebus ipsius suratus esset a). Videamus jam de jure Attico, et conferamus id
cum legibus Romanorum. Apud Athenienses etiam poterat institui actio publica επιτροπης , Sed poena non erat certa erat actio aestimatoria et poterat agi vel ad poenam corpori infligendam, Vel tantum ad poenam pecuniariam 3). Actio privata tutelae Romana nihil fere cum Attica commune habet Romae poena erat certa dupli sc., Athenis actio erat τιμητὸς Romae erat perpetua ut olim omnes actiones personales ante Constitu. tionem ΗΕ DosII c. I C. h. de ace certo temp. n. 4. 14.)c. m. Just de praescr. 3 vel o annor. I. 39); Athe nis quinquennio praescribebatur 4ὶ Qua ratione igitur iI-1ae XII. Tab leges ex Atticis petitae dici possint non video. Fragmentum ultimum ab VIII. D. VIII. 2. G non
eum GoΤΗΟPREDO ad solos fratres arvales referendum videtur, sed universe ad omnes socios 5), quibus permit. tit Lex quam velint pactionem sibi serre, dum ne quid ex publica lege corrumpant. Hanc legem e Solonis lege translatam videri dicit GAIUM, D ult D.de coli et cor P. I. 22. Sc cum similitudo quaedam reperiretur inter legem Romanam et Atticam , illam ex hac petitam dixit havs s). t vero ipsa rei ratio tam simplex est, ut non videam, quomO
69쪽
do aliter statuere potuerint Decemviri. Est enim utique rectae rationi consequens, sociis, quam Velint, pactionem sibi ferre licere , modo ne i adversetur legibus publicis. Tab. IX. D. I cautum est, me deges privi, homi
nibus cirrogarentur i)ν quam degem . omnes fere inter pretes es legibus Solonis translatam dicunt et PΕT1- Tu autem 3 contra CusACIυ contendit, legi addendam esse exceptionem, nisi maximo comitiam 53, cum so etiam apud Athenienses lex esset, in de priseis hominibus leges ferrentur, misi id placuisset sex iiseium millibus clam sust ragia ferentium. Sed haec clausula omnino cum CurACIO, GOTHO FREDo et DIRKsEN tantum ad alteram rapud CicΕRONEM dd. II. memoratam legem, ne de capite clois Romani , nisi per maximum comitiatum statueretur, referenda videtur. Add. OTHIER , d. I. gQ. TERRAsso , p. III, qui posterior, licet vehementissime se opposuerit sententiae Bonamici, leges Decemvirales a Graecis non esse petitas statuentis, hoc nostrum fragmentum tamen nihil continere docuit, cur e lege Attica illud desumtum esse dicamus. tu est, scimus hanc degem vere Romanam esse. . Duobus enim locis
testatur CicΕRo 6), idem jam macratis legibus cautum fuisse, quae ne abrogarentur a patriciis, qui leges soIi Conscriberent, sibi caverant plebej ). Ad fragmentum . h. t. D. D. . .), quod vetat de
a V Cic. pro domo C. 17 Pro Sexti C. So, de Leg. L. III., 19. a V GOTHOER. d. l. p. 81 in ne POTHIAR ad ab. IX. r. 14 1 . . Atiaeus p. 189. 5 d. l. 4 Obs L. XV. C. 8 . 5 Ex Cic. des Leg. l. e. ob illa ferri de singulis, nisi cen
turiatis comitiis . noluerunt, non satis attendens ad ea, nae Se quuntur nequct TRIBUTA CAPI Τ1s comitia rata ESSE POSSunt, ne-
qu ULL PRIVILEGII. 6 Pro domo et pro Sextio II cci 7 V. Livius L. III. C. I. s. ad hanc legem BoNAΜ d. l. p. 85, qui tamen etiam illud, nisi maximo comitia tu, admittit, nec non LELiavRE V. l. p. ab βqq.
70쪽
capite civis rogari , nisi maximo comitia tu, animadvertisse sussiciat, etiam hanc legem esse sacratam, secundum C IC pro Sexti I. c. : Cur cum de capite civis et de honis proscriptio serretur, cum et sacratis
legibus et XII. Tabulis sancitum esset, ut neque privilegium irrogari liceret, neque de capite civis Romani, Dis comi. tiis centuriatis rogari, nulla vox est audita consulum Τρο i)Tab. X. r. I. D. D. . . cautum est, ne quis in
urbe sepeliretur nec ureretur; quod primum ex Atheniensium more Bomam translatum fuisse plures dixerunt et , cum antea, ut narrat ΕRvius ad illud V1 G11 11 3): Sedibus hunc refer ante uis , et Onde epulcro, omnes in domibus sepelirentur. GRAV1N tamen έ, et qui eum descripsit TERRAsso 5ὶ Sotum memorant, quo jam ante XLI. Tabulas antiquus mos sublatus est, et cautum, ne quis in urbe sepeliretur , quod Sctum deinde Decemviri in suas tabulas transtulerunt. Cum
vero fontes, e quibus sua hauserunt, non addant, nec
etiam verisimile sit, Solum illis temporibus vim illud vetandi habuisse, nobis ad aliud confugiendum est a gumentum, quo probemus, jam ante XII. Tabulas morem hac nostra lege praeceptum Romae obtinuisse. Sc ubi CicΕRo 6 legem, de qua agimus, Commemora erat, rogat eum Atticus: v Quid p qui post XI in urbe sepulti sunt clari viri γ' respondet Cicero: Credo, Tite, fuisse aut eos, quibus hoc ante hanc legem virtutis causa tributum est, ut Publicolae, ut Tuberto, quod
eorum poster jure tenuerunt, aut eos caet.' Si igitur Publicolae et uberio Nirtutis causa i. e. in praemium virtutis , ut in urbe sepelirentur , tributum suit, argumento a Contrario sumto probatur, in caeteris hoc prohibitum suisse. 1 Plura dabit BONAΜ ad h. I. p. o. qq. sa V. ex. gr. OTHIAR ad h. l. 5 Aen. L. I. v. 152. 4 Orig.
256 in s. ed Lips. 1757. 5yd. l. p. 184. 6 De Legibua L. II. C. S.