장음표시 사용
71쪽
Forte autem hanc legem ideo sanciverunt Decemviri, quia Romani, spreto antiquo more , defunctorum cor pora non amplius sepeliebant aut cremabant, sed saepi. us inhumata projiciebant. Huic certe causae pestilentiae calamitatem, quae . U. C. 3o I. Urbem vexa'it, tribuit DioNYsIUD I). Antequam ad sequentes hujus Tabulae leges progredi mur, repetenduin hic de CICERON is testimoniis in L. GLeg. II. C. et et 25, quod jam saepius de Gaa dixi mus , assirmationem nempe , hanc vel illam legem esse legem Solonis in XII. ab translatam, nihil nisi simi
litudinem quandam harum legum probare, cum nitatur veterum opinione leges Decemvirales a Solone esse petitas. Caeterum negari non potest, similitudinem quandam in sumtuariis legibus, praesertim tertia, quarta et sextam.
6, 7, 9 et o G. cum Iegibus Atticis adesse a); quae,
licet mira sit, nihil tamen probare Videtur, nam omnia, quae ibi memorantur de mulierum Iessu, de lacte Iaceranda, de servili unctura et de circumpotationecset. tolli a Decemviris non potuissent, nisi jam ante
ipsorum tempora adsuissent a). Ipsi igitur illi pra imores et apud Athenienses adsuerunt, et apud Romanos; nec erisimile est, sapientes homines Decemviros, ut pravum morem tollerent, a severis illis o manis sorsitan am antea reprobatum, aliorum exemplo indiguisse. Ipse CICERO , licet pro sui temporis opiniono leges a Solone repetat, eas tameri maxime se Cundurn naturam esse scriptas testatur 4). Accedit, quod et apud Lacedaemonios , et apud Charotidam maxime assine leges funerariae sumtuariae inveniantur 5). 1 L. X. C. 5. a V PATITU p. 595 sqq. inprimis p. oo sqq. 3 CL SEstv ad Aen. L. XII. V. 6o6. Cio des Leg. L. II.
C. 4, ubi haec qua rectes tolluntur, nec tollerentur, nisi juissent.
72쪽
3 3. Do discrim ni legum Romanarum et
Cum superiore, de similitudine egum Decemviralium et Atheniensium ageremus, saepius jam earum di S crimen attigimus. Plures enim explicandae erant leges Romanae, quas Atticis similes esse dixerunt interpretes , licet revera plane ab iis sint diversae. Quocirca hoc loco, quae de illo argumento restant, pertractaturi sumus; quo facto patebit, eges Decemvirales , uti in rebus evioribus conveniunt aliquando cum Atticis, ita ab illis sere discrepare in iis, quae alicujus sunt in legibus populorum ponderis, in jure c. obligationum, successionum , tutelarum Caet.
Et sic quidem primo loco dicendum est de ratione, qua Romani tractabant debitores, qui solvendo non essent. Morem nectendorem debitorum, qui antea Athe nis obtinuerat, Solon plane sustulit I . Romani vero eo more Omnino usi sunt, et quidem, ut idetur , Cru
n Patria potestas propria est civium Romanorum fere enim nulli homines sunt, qui talem in filios suos h hent potestatem, qualem nos habemus, ' ait haus C. I. g 55. Sic etiam patria potestas, qualis in XII. ab iis describitur, Ionge major est ea , quam Athenis a rentes in liberos habebant. Bomae X. r. quamdiu Vioveret pater, filius in ejus potestate erat, nec igitur unquam testamentum facere poterat Athenis filii, cum inscriberentur σω ἀιαρχικω γραμματείω itaque ela tis anno uo, ut videtur, suas sibi res agere poterant,
et testamenti faciendi jus habebant 3 Romae vendi
73쪽
poterant Iiberi justis nuptiis quaesiti ex SoIonis lege tantum poterat vendi soror aut silia, quae innupta rem eum viro habuerat, quasi in delicti poenam i). Romae jus vitae necisque in liberos habebat pateriam ., quod Athenis ex Solonis legibus jam negatum illi vi detur et). Graecorum αποκηρ abdicationem liberorum), et plura alia mittimus, cum X allatis satis Ontet, quam diversum fuerit illud jus patriae potestatis
apud Graeco et Romanos, et cum praeterea Ciamus,
Ieges , quae de eo jure in XII. Tabulis occurrunt, ex Romuli legibus esse desumtas 3). Arctissime etiam cum patria illa majestate cohaeret fragmentum 'ab. V. T. V. r. m. quo plenissima conceditur patribusiam de bonis suis testament sta luendi libertas. Attico civi ex lege Solonis non lice bat hona sua aliis testamento dare superstitibus filiis le
Quod ad jus succedendi ab intestato attinet, alia plane placuerunt Graecis, alia Romanis Romae patrifam. ab intestato succedebant liberi, sive heredes sui ad quos
etiam pertinet Nor, quae in manum Convenerat, et
sic filiae loco apud maritum erat); post suos heredes agnati, post agnatos gentiles ad hereditatem vocabantur; post gentiles nullus erat succedentium ordo. Cognati vero nunquam succedere ex ure civili ullo pacto potuerunt 5). Apud Athenienses post liberos vocabantur fratre ὁμοπάτορες defuncti, eorumque filii; post hos sorores ὁμο-
74쪽
πάτριαι, earumque filii qui, ut vidimus, jure XII Tabularum nunquam succedere poterant.), tum caeteri cognati paterni generis ita tamen ut praeferrentur mares, iisque geniti usque ad sobrinorum filios. Si hi
deficerent, heredes erant materni generis cognati ad eundem gradum usque, et eodem ordine. Post hos paterni cognati propiores i).
Ad tutelam apud Romanos , si tutor testamento patris non erat datus, Vocabantur agnati proximi, pupilli, si intra pubertatem decederet, heredes futuri Antiquiores juris Graeci scriptores e DioGENE LAeRTIO 2 universe heredes suturos e Solonis lege expresse remotos fuisse crediderunt. Sed aliud , rejecta rogΕNis LaeRTII auctoritate, e pluribus oratorum locis docuerunt ME1Εc 3)et LATNER ), proximos nempe heredes omnino etiam tutores esse potuisse. Nescio tamen an haec , salva DIOGENI LΑeRTII auctoritate, conciliari possint, dicendo, Solonem revera proximos heredes a tutela arcuisseri il- Iud autem deinde immutatum fuisse. c. fons uris privati semper suerunt Solonis axones; potuerunt tamen hic et illic quaedam esse mutata. tu est, expresse certe Athenis non vocabantur ad tutelam proximi agnati ut Romae fiebat, nec etiam , ut Romae maxime
ad bona admistranda dabantur tutores 5ὶ sed tum ad Personam, tum ad bona pupilli curanda si). Quod in Tab. VI occurrit fragm. I. de alienatione et oppignoratione rerum mancipi proprium omnino est Romanorum. Hujus enim juris in legibus Atticis neminimum quidem deprehendimus vestigium. Pertinet I PATITus p. 584ε 7 7. 2 In Solone I segm. 56. 5 p. 446
75쪽
sine dubio haec distinctio rerum mancipi et nec mancipi, et solemnis eas per aes et libram alienandi ritus ad illud jus, quo jam ante XII. Tabulas usi sunt Romani.
Usucapionis etiam tum universe rerum Omnium, tum
mulieris, de qua agitur in se. 3 et et 6 G.)nulla mentio est in legibus Atticis i). Proprius Romanorum est ille modus nuptias per usum contrahendi; nititur distinctione rerum mancipi et nec mancipi. Si quis enim rem mancipi a domino nuda traditione acceperat in bonis tantum eam habebat ut autem etiam jus Quiritium in eam acquireret, per annum, S TeS mobilis , per biennium, si res immobilis erat, eam possidere debebat. Idem de uxore dicendum Vir in uxorem, nud Consensu ductam , quasi in rem mobilem mancipi, demum X anni usu non usurpato plenum uscivis Romani acquirebat a).
Si quis occentavisset, sive carmen condidisset, quod infamiam saceret flagitiumve alteri, ad mortem usque sustilius caedebatur. Qua licentia contra apud Atticos Comici egerint, omnibus notum est 3). Sed in aliis etiam injuriis verbialibus ut vulgo dicunt Iuris Romani interpretes majore lantum e minore pecuniae summa
pro majore vel minore illata injuria Athenis aedetis plectebatur. Illa injuriarum actio dicebatur κῖ κακη
1 Praescriptionem, tanquam modum tollendarum actionum, o verunt Athenienses. Sic actio privata πιτροπhς quinquennio praeseribebatur. V. V praeced. f. MEIER, p. 56. 2 Animadve tendum tamen , in XII. ab fundi tantum in lege de usucapione mentionem actam esse, quod deinceps ad caeteras res immobiles extensum videtur. 5 V. Ic apud Aususae de Ciν. Desi Inid. MΑ1 de Re ubi L. IV. C. o. ibique notata. Illa licentia deinde legibus restricta est. V. PETIT. p. 5o qq. 4 V. MEIER p. 48 sqq. Coll. PETITO. p. 41 qq.
76쪽
Bealis etiam injuriae αἰ ίας poena non certa erat, ut apud Romanos e lege XII. Tab. I), sed litem aestimabat actor. Idem igitur Athenis obtinebat, quod deinceps, abrogato ure XII. Tab. Romae Praetor intro
Erat etiam publica γραφῆ βρέως, quae latius patebat, et praeter injurias reales alia quaedam continebat, ut stuprum vi commissum cael. 3). Actio erat aestimatoria, et tendebat ad το παDA si ποτισαι, unde etiam morte puniri poterat laedens s ). Γραψ τραυματος ἐκ πιουοίας proprie ad injurias non
pertinet. Competebat haec, si quis graviore vulnere aliquem vulneraverat Occidendi animo Poena erat exsilium et bonorum publicatio s). Furta in XII tabulis distinguuntur iti nocturna et
diurna, manifesta et nec manifesta. Furem nocturnum
impune occidere licebat, diurnum non licebat occidere, nisi se telo defendisset sur manifestus liber homo verberabatur, et ei, cui furtum factum esset, addicebatur, aut certe adjudicabatur, donec solveret, servus verberi bus caesus de saxo dejiciebatur impuberes tantum Verberabantur et noxiam resarciebant. Distinctio furti nocturni et diurni, manifesti et nec manifesti secundum eges Atticas non adeo procedere videtur. Potius distinguendum est in furtum gravius, ex quo etiam actio publica contra furem institui poterat, et eoius, ex quo fere sola privata furti actio competebat. Gravius furtum erat '. quod drachmarum aestimationem excedebat , licet interdiu commissum esset. 20. Furtum nocturnum. 3'. SL quis in Gymnasiis vel 1 oab. VIII. D. 2, 5, 4. D. VII. D. 7, 9, o G. a V. PETI p. 628 q. MEIER, p. 547 sqq. PLATNER, T. II. p. o4. 5 V. MEiER, p. 19 qq. 4 V. MEIER, p. 526. PLATNER, T. II p. 2o5. 5 Maio p. 14. PETIT. p. 65O.
77쪽
minimam rem furatus csset, aut R. in alneis portu-busque, quod Io drachmarum summam excedebat. In
his praesertim surtis, si fur in ipso facto deprehendebatur opagogen et Ephegesin instituebant Athenieti se Iὶ Ρoena, quam infligebant, vulgo erat mors a).Leoius erat quodcunque furtum interdiu commissum,
modo ne o drachmas excederet, nec in publicis illis Iocis, de quibus modo diximus, actum esset. oena hujus surti erat duplum, si res ablata restitui posset
decuplio, si non posset, etiam ad Versus eos, quorum ope et consilio factum esset furtum. Poterant etiam
fures, si coram Heliastis res agebatur , per 5 dies toti demque noctes in carcerem duci 3). Si haec privata surti actio aestimatori dicitur, accipi id debet de re
furto amissa , quam aestimabat actor , non ero de poena,
nam haec erat certa 4).n Primo XII. Tabulis sanctum , ne quis unciario lae nore amplius exerceret. ' Verba sunt TACITI 5ὶ cujus historicam hac in re fidem ejecit 1EBunn 6ὶ, talem legem in XII tabulis nondum fuisse contendens. Sed
merito TACITI auctoritatem, quae confirmari etiam videtur Ioco CATONis de N. R. in prooemio, tuitus est DiRKsEN I). De sensu legis plures sunt sententiae. Alii unciario foenore designari volunt usuras, quibus per annum Ia mensium Io dantur pro centum alii, quibus Ia dantur pro centum 8 . Huco d. l. illam unciam, i. e. duodecimam partem, ad ipsam pecuniam creditam reserendam esse putat, ut sic vel sine temporis definitione, vel per mensem, duode- 1 De quibus V. EiΕR, p. 24 qq. 2 V. PETIT. p. 655. 5 V. Ei AR, p. 56 sqq. Eaeiaeus, p. 654. 4 V. MAIAR, p. 185. n. 46. 5 Annal. L. VI. C. 16. 6 Τ. II. p. 451. 7 d. l. p. 594. 8 V. EiEBunx T. II. p. 452. Huco Hist. Iun
78쪽
cima pars credit usurarum nomine solveretur. At vero sic nomine magis quam e definitus seret usurarum modus, aut o pro Centum per annum II mensium solvenda erant. Itaque verisimilior videtur sententia 1Ε- auulli si qui duodecimam partem sortis per annum et quidem cyclicum Io mensium solvendam fuisse existimat, igitur j pro centum, secundum annum Vero
Utut est, apud Romanos certe desinitus erat modus usurarum, apud Athenienses vero exHege Solonis legi timae erant, quantascunque stipulatus esset creditor,
usurae et). Qui falsum testimonium dixerat e lege XII. ab deSaxo Tarpejo dejiciebatur apud Graecos Poena erat pecuniaria ab actore aestimanda accedebat saepe per judicis prostimesin ἁτιμία 3 . Iudex, qui ob causam dicendam pecuniam accepisset, Romae capite puniebatur. Athenis γραφὴ δωρ erat τιμητὸς Poena igitur hujus criminis egi hus definita non erat ). Latius autem patet illa γραφὴ δωρων quam se. 3 in Tab. IX., cum praeter judices arbitrosque alias etiam publicas personas spectet 5 . Et haec sunt, quae in XII. Tabulis occurrunt diversa et contraria saepius legibus Graecis. Iura autem sunti his, quae, licet de iis nihil expresse cautum in XII. Tabulis inveniamus, procul dubio tamen a jure
Romano prorsus diversa fuerunt. Exempla sint mulieres πίκ ρει 1. e. quae atrem non habent 6). jusmodi mulierem si a patre lestamento desponsata nou 1 Τ. II. p. 456 in s. sqq. sa V. PETIT. p. 498. MEIER, p. ob in s. aqq. 5 V. MEIER, p. 58 3qq. 4hMEIER, p. 55 3qq. PLATNER, T. II. p. 155 qq. praesertim p. 165 in L CL PETITus, p. 426 sqq. 5 V. script laud. 6 V. PETITvs, p. 5bλMEIAR, p. 468.
79쪽
esset, proXirnus cognatus sibi Xorem eXpetere poterat, quo casu simul ipsam hereditatem ἐπικλήρω relictam ac quirebat i). Si vero contra ἐπ&ληρος itia pauperis erat θησσα), proXimus cognatu eam uxorem duCere cogebatur, nisi mallet ei dotem dare secundum suas facultates et). Si mulier ἐπίκληρο alius jam erat uxor, proximus cognatus eam indicare poterat, quo casu priorem maritum relinquere, et in hujus matrimonium transire debebat 3). Ejusmodi foeminae gum proximis mariti cognatis concumbere licebat, si ipse maritus , δυνατος πλησιάζει ). iis nuptiarum universe maxime diversum fuisse videtur. Ormas enim matrimonii contrahendi per confarreationem, quae a Romulo inventa g), per XII. Tabulas abrogata non est, quia etiam diu post in usu erat et per usum jus Graecum ignorasse videtur. Licebat sororem consanguineam in matrimonio habere 6 caelo Ignota etiam est ΙΙ. Tabulis distinctio actionum in aestimatoria et Onaestimatorias, quae late per universum jus Atticum do
In jure publico etiam, in constitutione rei p. nihil cum Solone commune habuisse videntur Decemviri eum antiquam procul dubio formam servaverint. Praetere jam ubique cultioris populi indicia occurrunt in legibus Solonis, dum XII. Tabularum leges sunt populi longe minus culti. Sic illud jam multo melius perspexerunt Graeci, quam Romani, delicta licet privata universam tamen remp. spectare. Hinc ex illis delictis
80쪽
i,2 praeter actionem privatam saepius etiam publica dabatur, ut ex gr. in injuriis realibus , in quibus non tantum privata actio ιικίας datur, sed etiam publica υβρέω . Ex furtis etiam datur actio publica et privata κλοπῆς Hinc
etiam multae e delictis solvendae, non ut Romae, solis Iaesis cedebant; saepius partem laesus, partem resp.
auferebat. Sic propter injuriam verbalem in publicis quibusdam locis illatam laedens quinque drachmis multabatur, quarum tres accipiebat laesus, duae ad aerarium redibant I Quae ex actione βιαίω , strictiori tamen sensu accepta a), ita ut fere respondeat Roma nae actioni de vi bonorum raptorum, solvenda erat multa , pro altera parte dimidia laeso , pro altera reip.
cedebat 3 . Saepius etiam multae, quae solius erat actoris , per judicis prostimes in alia publica poena accedebat, o in furtis Ievioribus poena carceris ).
Huc etiam pertinet observatio, saepius jam a Solone ea sancita esse , quae deinde mutato jure XII. ab injus Romanum sunt introducta. Sic Clio e ἰκίας aeStimatoria erat, quam deinde etiam raetor Romae ex Edicto
dedit, abrogata poena XXV assium , quam XII Tabulae Constituerant s). Ex jure XII. Tab patrifam testamento unicuique bona sua dare legare licebat Solon idem permisit, modo ne adessent liberi masculi 6). Sic etiam jure
Romano recentiore obtinuit, ut liberos praeterire, aut
pro lubitu exheredare non liceret ). 1 V. Aetiaeus, p. 41. 2 V. 0ta 1 ad ΕaeiaeuΜ, p. 635,
et MΕ1Ac, p. 45. Sc βιαί- actio etiam contra eum dabatur qui virginem aut puerum liberum stuprandi causa rapuerat. 5 V. ΡΕ-TITUs, p. 655. MEIER , p. 546. 4 De prostimemate V. MΕiva, p. 18 et 725. PLATNER I p. Ioa q. 5 V. GALLius N. A.