Disputationum anatomicarum selectarum /

91쪽

β. XU. Duplex autem motus intestinoriam est, peri-stallicus, & anti peristallicus. Primus omnia deorsum pellit; secundus propulsa iterum sursum urget, per quos motus contrarios chyli sicatio contentotum absolvitur. XVI. Primum motum jam veneranda antiquitas cognovit observante PETRO RUss E p) in homine vulnerato, cui per vulnus intestinum vulneratum eriaperat, in eo motum intestini observavit; Putabat autem antiquitas incipere eum motum a pyloro & successive transire per omnia intestina, verum clare perspicere licuit in sectionibus vivorum animalium , non veram hane descriptionem esse, nam confusus motus est, ct in omnibus partibus, ubi irritatio per contenta adest, constristio fibrarum tam longitudinalium, quam circularium fit Rugscesius q) in duobus foetibus sine musculis abdominalibus natis hunc motum vidit, in alio foetu MERYus r). In danais hic idem motus ab HARvAEos observa-Ia tus est. Ab HELΜoNΤio t) in hernia umbilicati visus &descriptus est, tum turbatus motus peristallicus, in quo variesuritan deprsumque agitabantur, itura naturalis, ubi foecesa successive contractis fibris transversis propellebantur. Ill. FANΤON Us Ο eum observavit in Indica puella. WEppER Us ae) in suis innumeris experimentis in mortua fele hunc motum intestinorum vidit, in mortuo lupo, cane, multisque aliis animalibus PΕYER Us xὶ motum sursum deorsumque agitatorium luculenter conspexit, tum in ranis ; sed non est neget se alios claros viros ad confirmationem hujus motus allegare,cum unusquisque sine magno labore in sectione vivorum

92쪽

FOELIX DE MOTU

animalium eum percipere possit; admiratione vero dignum est, quod a Medicis non paucis negatus sit, inter quos HA-GENUT, LANGuΤIUI, SENACUs , qui eum vel in universum negarunt, Vel certe anti peristallicum repudiarunt, vel in uia, cis tenuibus intestinis admiserunt, cujus erroris nulla alia causa fluit, quam neglecta sedlio vivorum animalium, quum nulla magna felicitas requiratur ad eum motum percipiendum. Qui adeo chylum a solo motu diaphragmatis & musculorum abdominalium promoveri dixerunt, potuerant discidis te musculos abdominales, diaphragma , intestina demum e cadaVero evulsiisse, vidisse ut certe superstitem intestinorum utrumque motum. Clar. ScHWARTgi Us in sua Dissertatione inaugurali ide vomitu & motu intestinorum tribuit eum motum aeri irritanti , qui in aperto abdomine intestina mide attingeret, de integro peritonaeo a se hunc motum visum esto negat, sed in eXperimento non uno in vivo cane a me facto integro peritonaeo ego perspeXi intestina moveri Alii eum motum crassis i testinis negarunt, inter quos M. BOERII AAvIUs est,a quo & in Commentariis, & in praelectionibus suis Physiologicis Ill. de HALLER Praece tuor meus r) evidentissimis verbis dissensit,&Prophilsionem ecum e corpore motui perist altico tribuit. Retulit autem exemplum in te stionibus,& descripsit Cl. C. N. leCAT Viri, cujus abdomen & intestinum crassum per infelicem ictum perforatum erat, ct qui superstes per Bataviam circumvagabatur. Per hoc vulnus intestinum vulneratum eruperat, & foeces loco ani expellebantur. Hujus intestini motus in eo casa luculenter apparuit, & observatum est, quo 'ties medicamentum purgans ut e. g. pulvis jalaopae inspergeretur, fieri motum peristallicum fortiorem, constringere se intestinum & contorquere, donec mu cum aliquem eX primeret. Quod & confirmant experimenta a me facta di annexa, licet in tenuibus citius, in crassis vero propulsio consantorum melius perspicitur. 3. XVII.

93쪽

g. XVII. Hunc motum peristallicum sequitiar anciperistallicus sive motus oppositus, ut eX superiori paragra-i4 patet, quorum iste versus ventriculum, ille deorsum ad anum cibos pellit, licet non per tam mDplum spatium agat, uti

primus. Hic motus a veteribus inter morbos relatus observante GALENO a) SENNERΥo b & aliis, sed naturaliter majori praeparationi succi nutritii inservit. Hunc motum etiam observavit LowΕRus Q , Ill. de HAL Est d) & multi alii in paragrapho priori modo citati ; nempe intestina Aternatis conversionibus modo sursum & antrorsum, modo deorsum retrorsumque agitata fuisse viderunt, ut una particula intemni moveretur, dein alia Sc alia, quae a propulsis contento irritaretur. Deinde dari hunc motum evidentissime probat vomitus, & passio iliaca, nam bilem per ductum chole- dochum, qui duodeno interitur, ad intestina suere novimus , & bilem tamen per motum hunc antiperistallicum inventriculum, oesophagum Sc per os ipsum eiici, in passione iliaca vero foetidam materiam expelli; signum est in ventriaculo non modo, sed &in intestinis contrarium naturali motum observatum esse. Eum & clysteres ostendunt per os ejecti. GLissoNIUs o hunc motum delectationis gratia fieri scripsi.

XV I. Causa primaria horum motuum est tunicarimicularis, quae irritata hos motus exercet; id facile demo , stratur, si moribundi animalis intestinis tam tenuibus, quam J classis, irritans corpus quodcunque applicaveris, constringitur enim pars irritata in summam angustiam, ut 'rix apex

forsicis lumen uigredi possit, quod in sectionibus vivorum

94쪽

FOELIX DE MOTU

animalium a me factis vidi,. ut perpetim narrabo. Haec constrictio est ab actione fibrarum transversalium. Similem irritationem faciunt cibi in ventriculum allumpti, qui hos ipsos parum mutatos expellit ad intestina, in quibus ob minus lumen hujus canalis parietum major pars a contentis tangitur & irritatur: ob asfusionern enim variorum succorum& bilis aeris ad actionem major adest stimulus, hinc major contractio canalis & major ciborum elaboratio fit. Sic etiam urina in vesica urinaria primo extendit retenta fibras hujus receptaculi, & ab ipsa retenta acrior fit, unde fibrae dc a copia & ab acrimonia lotii irritantur, & ad expulsionem urinae stimulantur; eadem est ratio vesicae felleae, tempore nempe digestionis. bilis majori copia in id cavum affunditur ;

cum ventriculus. Vero duodenum per cibos extensum comprimit non solum hanc vesiculam, sed & lienem, . sanguis. in eo contentus. citius per Venam splenicam ad Venam portae, . dein ad hρ par vehitur , in. quo Viscere ob majorem copiam sanguinis . advenientis. secretio major & citior fit :. per majorem hanc secretione in vesicula haec expanditur, inde per extensionem, dc irritantem bilem dudum secretam, ct ab moram acrem factam, fibrae vesculae irritantur dc con. stringuntur; hanc constrictionem vidi in experimentis a latefactis, nempe canis vesiculae bile turgidae butrium antimonii inspersi, ubi. ejus cystidis constrictio perquam pulchre

apparuit . XIX.. Haec constrictio ad' contactum alicujus acris in toto corpore regnat, cutis laxa hactenus & perspirans, ad contractum frigidi aeris in tubercula elevatum, & fit se dicta cutis anserina, . quia: perspiratale a constrictis vasculorum: ostiis prohibetur hanc constrictionem 3c in . uretere a contactu butyri antimonii observavi, . ct in Vasis lacteis, nam dedi cani solutionem succi heliotropii, eum aperui, & vidit vasa lactea coeruleo succo plena, post sex horas iterum inqui'.

95쪽

quisivi in eadem la stea, sed evanuerant. Eum siccum ergo causa aliqua propulsit. . . Praeter motum constrictorium va-1orum ipsorum nullam reperio.

XX. Duplex stratum fibrarum in intestinis obsei

vatur; unum circulare, altenim longitudinale; percepta nunc irritatione constringuntur primo fbrae transversales,

quae efficiunt puncta fixa pro si bris longitudinalibus, pariter se cons fringentibus ad puricta haec fixa : dilatant ergo inferiorem partem intestini, quae adeo allurgit contra ciboω, quos fibrae transversales propellunt; haec constrictio in vivis animalibus manifeste videri potest in crassis intestinis, praesertim ubi propelluntur neces, dum supra illas se constringunt fibrae transversales, dumque assurgit pars inferior peractionem longitudinalium fibrarum, ut propulsae foeces ali-ir quod iter faciant, & sic ob propulsam causam irritantem in

loco constricto relaxatio, in loco autem, quem propulsus cibus attingit, nova irritatio, inde constrictio nascatur, quod idem successive per omnem intestinorum tractum usque ad expulsionem foecum ex ano contingit fieri. g. XXI. Hac ratione actio intestinorum tota absolvitur, ex variis autem his constrichionibus motus hic serpentinus vel vermicularis dicitur, quia se uti serpentes vel vermes

repentes constringunt.

XXII. Fortitudo & vis, quae tunicae inusculari adscribitur, ex intestinorum a corpore reliquo separatione colligitur, dum mensae imposita motum hunc vermiculare in pergiant, donec pinguedo eorum, in abdomine adhuc clauso ob calorem mollis, dissisiens fere, canalem lubricans, exemptis intestinis a frigore coagulata sit, sic fibris rigiditas inducitur, & motus impeditur. Terebenthinae cani intrusae post qtia tuordecim horas nullus odor supererit, certe ex nulla alia causa, quam vehementi frictione hujus tunicae muscularis & affusione variorum succorum diluentium hanc L a al-

96쪽

ssi maptam terebinthinam, cum sciamus in manibus ea ma)culatis per viginti quatuor horas, imo longius hunc odorem persistere. q. XXlIL Cum fibrae musculares ad rigiditatem pronae sint, necessaria fuit quaedam materia, quae flexilitatem harum conservaret, quae interne ab affusione variorum suc- a 8 corum obtinetur. Sed lubricatio haec exterius aeque ac in terius necellaria fuit, propter varios enim motus & fricti nes, quas intestina inter se faciunt, dolor, inflammatio perquam facile oriri possiet, dedit ergo nanira primo Vaporem abdominalem, quassi rorem omnia humectantem & lubri Cantem i, deinde omentum , cujus pinguedo fere dissiliensaeque lubricationi inservit. Rorem experiri pollumus, dum aperimus cadaver, foetidus enim allurgit, & aliquando aeque tolerabilis. XXIV. Huc pertinent etiam cellulositates Variae . quao lubricationi, & flexilitati fibrarum inserviunt. Omnis enim tunica cellulosa semper aut pinguedinosaira, aut lubricam certe materiam continet, quae sexilitatem vicina, rum fibrarum conservat, impedit concretionem, exsiccationem. Destructa hac materia concrescunt fibrae, ct fiunt immobiles, uti in priori paragrapho dictum est. g. XXV. Cum motus peristallicus supersit in mortuo animali, & in exsectis e corpore intestinis, observante

etiam WEPFEIdo, male adeo a SΤAHLIANis imperio anicinae hic motus attribuitur, nam anima in partes a corpo re remotas agere nequit, Vel nisi forte pars animae cum

intestinis a corpore separetur; sed hoc dici nequit ab ullo Christi no ; omne enim divisibile est materiale & corpus vere physicum. XXVI. Quare autem foeces deorsum magis, & Iunon sursum, nisi in statu praeternaturali per motum antiperis ulticum, pellantur, aut. saliena in. iis retineantur,

97쪽

eum diversiis motus, imus deorsum, altar sursum premens obserVettur, explicandum est r nempe a ventriculo semper

nova & nova materies advenit, novamque irritationem

facit, regressionem ex crassis ad tenuia impedit valvula coli; deinde major sensiilitas in partibus superioribus facit, ut eae partes principium constri 'lionis sint, inferiores vero facilius

dilatentur , & recipiant; ventriculus enim maxillae sensilis est, Presstum intestinum minime, quod fert Deces acres. pu tridas, quae ad ventriculum delatae vomitum enormem moverent. Quo sensiliora intestina, eo motum majorem fieri necesse est, cum constrictiones sint in ratione irritationum, ergo semper a superioribus necessario ad crassa omnia pelluntur, in quibus motus lentior est . b. XXVII. Qitrare autem natura voluit tam longum retentionem assumptorum, & tam longum canalem 3 Sanus homo vix intra viginti quatuor horas alvum deponit, animalia vero, quibus brevia intestina, habent citam ingestorvin vix mutatorum per alvum ejectionem cum fame pene inextinguibili; ergo natura nobis dedit lutestina longa, ut primo majori praeparationi & expressioni siticci nutritii inservirent, nam quo longiori in parte haec a stio peragitur, eo melior dici praeparatio & re Utio chyli, eo plui ad sanguinem venit nutritioni corporis inserviens de data portione cibi; deinde si semper alvum deponere & cibos appetere deberemuς,

a negotiis continuo aVOcaremUr , quod magnum incommodum esset.

g. XXVIII. Depositio alvi varia est, pro ratione contentorum, nam quo acriora contenta, eo major constrictio

intestinorum, eo citior motus fit, quod irritationes & cxter. ne factae confirmant, nam si acu pungas intestinum, se confringit, si acre quoddam e. g. but3 rum aritimonii vel arsenicum instillaveris intes Lino, lumen totum clauditur, quae omnia in descriptione experimentorum a me factorum nar

98쪽

86rabo. Purgantis medicamenti effecti is ad omina altera hora pervenit, cum bIandior cibus post viginti quatuor Sc ultra horas eo demum perferatur; ergo quo acriora contenta, constrictio intestinorum eo major est; ex hac constrictione affunditur copiosissinium liquidum diluens ad obtundendum aere, δc una exinaniunt se, hostemque propellunt, donec omnis eje stus sit, ut diar rhoeae, similes ite alii morbi probant in quibus omnibus communis est expulso materiae acris, quae intestina stimulat & irritat. g. XXIX. Sicut a tali motu peristallico celeriori, scab antiperis altico varii morbi oriri queunt, uti a primo di-arrhoeae, dysenteriae &c. sic ab hoc inverso motu vomitus, passio iliaca vel miserere in ei nascitur, qui morbi ex nulla a alia causa, quam a contento nimis acri irritante fiunt, vela causa descensem foecum impediente. XXX. Sed ne hi morbi a nobis semper timendi essent, natura dedit varios succos, de quibus di sthim est: in prioribus, qui adjuvant non solitio propulsionem, dilutionem, & solutionem contentorum, sed & lubricationeria parietum intestinorum. Ita adjuvante motu ex contentis intestinorum materies nutritioni inserviens omnis elaborari de

exsugi potest; impediunt iidem siticci conglutinationem intestinorum, quae ipsis absentibus perquam facilis accideret. Ileon coalitum inde lethalis volvulus BARTHOL 1 No visus cst f). Λ valida constrictione intestini coli passio iliaca BAss. g). Absente enim muco intestinorum parietes illinente, intestina longe magis sensilia fiunt, & valvula valvulam oppositam nudam confricare potest, unde constrictio, dolores, tormina, concretio, inflammatio &c. Male ergo mucus a GL Isso Nio h) pro eaecremento habitus est. Haec incommoda in nimis vehementibus purgantibus & emeti-fl Hist 36. centur.

99쪽

cis mucum .expellentibus Observantur, ubi muco expulso de superstito tamen adhuc stimulo possini eventus sequim-tur. Qitare a Practicis gummata, farinosa &c. in his morbis laudantur, ut scilicet ossicio muci derasi & expulsieta fungantur, parietesque intestinorum illiniant, . &ab acrimo.nia in his morbis peccante defendant. g. XXXI. Sequitur jam utilitas explicati hucusque motus. Is certissime vitae nostrae causa est; nullum enimantinal sine nutritione diu persistere potest, nam nisi ex ingestis reficeremur, o brevi deficeremus ; 1ed ut fiat illa refectio, requiritur ingestorum in ventriculo & intestinis digestio, ut paucis HipPOCRATEs i dixit: alit concoctum , cujus coctionis causa primaria est hic motus. intestinorum, quo ex assiimptis chylus elaboratur; deficiente vero hoc motu, deficit chyliscatio, elaborati chyli resorptio & per vasa lactea vel in senibus per venas mesentericas P ad ductum thoraci- cum propulsio, a ductu thoracico ad venam subclaviam sinistram, ab hac ad venam cavam, ad cor, de eo ad pulmones, ab his iterum ad con & per totum corpus pro nutritione partium iter. Ex his videmus non immerito causam vitae nostrae huic motui attribui posse. Elaboratio autem in intestinis tenuibus maxime absolvitur . q. XXXII. . Sed quia non; omne assumptum in nutritio- nem corporis abit, necessaria summopero fuit residui, nutritioni inepti e corpore expulsio , quae ab eodem hoc motu perficitur, quo residuum hoc ab intestinis tenuibus ad crassa trans. fertur, in quibus etiam, ut supra dictum, hic motus conti-23. nuatur. . Materies haec residua crassa, dura, in tenuibus intestinis non reperitur, sed ubi ileon in coecum se immittit. incipit appareret, eadem per resentionem acrior facta, irritat haec intestina, hinc ea se confringunt propelluntque c6ntentum versus anum, & sic adjuvante respirationis nixu , quo

100쪽

diaphragma deorsam, versus abdomen, musculi abdomI les introrsum premunt, e corpore proscribtint. I. XXXIII. Quanta antem hujus expulsionis residui e corpore, necessitas sit, ex hujus duritie, foetore dcc.c0lligi facillime potest. Si enim foeces diutius retineantur, toris mina, obstructiones, inflammationes intestinorum, gangraena, Pluraque alia exinde .mala oriri queunt.

EXPERIMENTA IN VIVIS ANIMALIBVs A ME

FACTA.n liraberis forte B. L. quod viris, qui suam quidem in arte medica laudem meritumque habent, in hoc motu peristallico contradicam ir credesque fortassis falsa .a me proferri; sed certus sis omnia a me aliis accuratissime observata hic praelis tradere. Veritatem rerum ipse experieris, s unum, alterumve experimentum imitari tibi placebit. Veritatem experimoniorum a me factorum confirmabit M. de HAi LER Praeceptor meus in aeternum dovenerandus, qui

in scrutandis naturae mysteriis solertissimus, in inveniendaveritate felicissimus, in eruendis Physicos phaenomenis per, et tissimus, Vir ille, cujus fama & arithoritas per .totum orbem propagata, Vir ille omni fide dignissimus. Is enim o nanibus meis experimentis adesisse dignatus est, qua de re mihi , uti & aliis pluribus ab ipso in me prandiis beneficiis iis que ad ultimum vitae meae halitum grates ips agendas esse

non recuso. Verum Te, Praeceptor plurimum devenera de , audaciam meam, qua in 'allegando dignissimo Tuo no mine ad confirmationem veritatis experimentorum meorum utar, excusare, me in numerum servorum Tuorum insa