Tractatus de morbo gallico. Scriptus in gratiam juniorum medicorum almi collegii Mutinensis

31쪽

mos potius aliter diceremus scillae corpus a noctis frigiditate densari digestionem acriuuaporum antiaberi immo potius cogi atque

unara, inde membranas,ossium operimen, in ut maiore erodi.Nihis uero ad rem spectat

: quod aiunt. licet humores a quihi I al,

Iacus excitatur morbus,ut plurimum se mi dos esse: quia adhuc superesset quaerere curbigidi Damores noctu usin interdiu magis

vexent. Quod uero per corporis densitato a noctis halliditate acres uapores intus reti,neantur,indicio est, qudd ex leui linteorum caliditate ac sorii circa dolentes partes nonnihil maiestat dolor,dehinc perseuerante calefactione ac tu augetur.quoniam leuis calidi, ras a fotus corpus raresecit: uehemens ac diuturna praeter hoc qud acredinem aucretplus acrium Vaporum auget u in digerat Pauctu aurem calorem ruborem excitat intiuXus sanguinis seruidioris Nuc uero depraesagiis agendum. Sunt qui assii ment neque caleno, neque a quoquam antiquorum in hoc Renere morbi praesagia quaerenda est morbum huc nouum esse ass euerantes. Sed olire nefariam penitus pernitiosam, scilicet discipulosa uera ueterum scriptorum doctrina avo,

axe, ad sese d ad inania fabulamenta per

32쪽

trahere.verum mihi dicant quaeso, quid in

hoc genere morbi,quod nouum esse centies dicere non erubescunt,reperitur lautia Hi P.

Pocrates in praesagiis de praedictionibus, de consequenter Galenus in ipsorum expositionibus non fuerit memoratus et Praeteriere ne ipsi silentio ulcera recentia,Uetera,mollia,Praediara,benigna,maligna,lutea,hUida,nigra, humida,sicca,S quouis modo intemperata m/mo desalta, quae cutem tantum afficiant 'Tacuere ne cuiusuis generis intemperatUras 'simplices,compositas,cum materia, sine ma

introrsum,Uel extrorsum errumpentes et Tacuere ne suppurationes Vel internas, Vel externasCAtqui hoc mihi saltem non negabunt, unicam scilicet omnis praesagitionis radice esse, cuius Hippocrates in ipso statim praesagiorum initio est memoratus quando secundum nosi ram interpretationem dixit: Morborum igitur eiusmodi naturas non ignorare est Optis,quati scilicet supra corporum Vires inmineant. Sed quid aliud tadem est hoc, suam morbi uires cum corporum Uiribus comparare: orbi autem uires consi ate eius subistantia,ex praestantia asse stat par tis, S ex eius malitia. Quae nimirum e sym-

33쪽

plomatis dignosci possunt.At uires an inuentis cognoscuntur ex functionibus Cum enerum facilitatum naturalis , vitalis inlinalis. Naturalis sicut quadruplex est,ita quadruplices sunt ipsius iunctiones scilicet alimenti attractio,i etentio,inutation superflui excretio .Harum uero robur dignoscitur ex habi, tu corporis primum. Qui si bon us sit, hasce functiones ualidas est e ostendit: sin adsum, natam attingat bonitatis,iam non caret uitio es periculosusmon enim in eodem consi Aliere potest,nec in melius proficere,reliqUUmagitur es ut in peius verum si malus sit, uel gracilis,lie tumens. si gracilis, corpus acipo pta laborare significat:sin tumens, plus attrahi atque retinera,quam immutari atque excerniosi endit ille tabem praesagitur,lii vero aqua

intercutem. Sed quanam alia ratione exuri, ni praesagimur, Scalui excrementis, ex vo naitionibus,exsudoribus exsputis,ex nariumuCS,ex certiminibus,ex lachrimis ex sanie LUS, Pedendo,exsternutando, ei laetanis do,quam ut robur, aut infirmitatem huiusce facultatis indicemus: Quanam alia ratione spirationis frequentiam,raritatem, magnitudinem, igiditatem,ct facilitatem, sed Sc pulimum vehementiam,obscuritalcm de medio Vra tem exploramus,quam ut ostendamus

34쪽

fortitudinem,aut imbecillitatem vitalis acuitatis Quid enim aliud ex decubitu praesagi

mur, ex oculis,de alio quovis sensus instru mento,siue communi sitie propriae , ex den tium stridore,ex conuulsione,ex manuum gesticulatione,ex pandiculatione, ex appetenis lxia,vel nappetentia,vel appetentiae prauita/re,ex constantia, vel inconstantia rationis, quam ut demonsi remus,quo sit vis faculta,

tisanimalis: Haec est vera veterum medico,

rum praesagiendi ratio,non in antiquis morbis solum,sed etiam in his,quos isti notios vocant,nec ulla si alia quam summe optos despero,ut Deo optimo bene iuuante, tandemtoris viribus amplectantiir. De symptomaris autem fracturarum,mptionUm vasortim,d vulnerum,non est ut verba facianatis: oniam ad morbum hunc,quem gallicum O. camus,nihil spectant.Reliquarum vero soluationum continuitatis symptomata abunde

exposita sunt superius,cum de symptomatis

tumorum Pi sterna itura agebanatas Iam vero tempus est ut ad curationem singulorum transeamus,ab calida inteperataira auspicati. Calida intemperatura,quae interisc morborum genera prima partes habet, ut facile cognosci potest,ita Sc curari.CUratiar alitemper suum cotrarium,scilicet per stigidam in e

35쪽

temperaturam remediorum .Haec autem cum

altera sit qualitatum activarum,facile sese corpori insinuat uno igitur aut saltem alteroine haec intemperatura corrigetur,siquis prohe de ut decet suam sibi contrariam admouerit,atque OpDonet . Admoueri potest exte, rius de interius: Exterius,per qualitatem seigidam aeris ambientis,per lauacrum, per illariones,&Per ea,quae apponi possunt, Graeci m i ixeta appellant Interius, per eundem aerem qui inspiratur, qui flatatione arteaeriarum trahitur in ambitu corporis uniuersi,d per ea quae Ore ingeriantur: ea Uerossent,

hi ' potiones, frigida medicamenta DOMmus igitur ad aquilonem spectet, ad frigi, dum permutetur frigidis irrigationibus,s o,ribtis,herbis,germinibus,fructibus d 'epido dulci oleo illiniaturi dehinc ieiuno tactre,d purgatis alui excrementis,balneue aqtia dulci temperata intret,in eo aliquandiu uer sietur: cum que exitiim apparat,sese in frigodam demergat,uel exti igida irroretur deis hinc linteis mollibus detergatur, cubile in Arret,modice quiescat: postremo cibum capiat

ex frigidis holeribus,ex teneris c arenosis pisciculis,ex acetariis c Sigidis intrictibus Eccum modico saccharo poscam bibat,uel frigidam aquam si ei insueuit,uel etiam cotonei,

B iiii

36쪽

vel puniri malis iccuin. QMddsi,hi peractis, adhuc magnum S. frequeias spirer,cordi frigida potestate apponantur. Hac enim demum ratione quicquid aduentitii caloris residuum est,illico summouetur,nec amplius phlegmonen expectare oportet siue in in guinibus, si Ue in pudendi sore tuto et poteri affirmare te morbum saeuissimum in prima sui origine iugulasse. verumsi antequam ad languentem accesseris, calida illa intemperatura Plilemonem iam sue in pudendis,si ueri inguinibus excitarit,nec dum ea suppuret quidem,sed cruda exis en fluxiones undequaci ad sese convcr-xar,excipiat ar TU habita prius ratione uirili

degi Oranti S,nec non temperatura natura,

lis de per consuetudinem acquisitae, Scietatis, de qualitatis ambientis, Scieqiae non remi oris,quo morbi summus uigor expectatur: ira uiuendi ormam institue, Ut langliens intrariti refrigeretur,exterius modice calefiat, ne

per frigiditatem ambientis mala morbi qua-hras ad uiscera repellatur:ita nutriariar,tat res summum morbi uigorem possint eripe ctar morbi vero causa minime oneri possit. Hac ictus ratione instituta, quoniam in foribus si morbi is gens,&saeuus Ualde, si

lariguentis vita rarum citariat, venam apeae

37쪽

rsto,non ex stiperioribus aliquam,ne vitium ad viscera comportetur Ad excinfernis iue in poplitibus,siue in malleolis. Quantitatem sanguinis uacuandi praescribant plenitudo,

corporis robiar, tas,ambiens aer,anni tem 'pus,coelis alus, 2 regio Antea uero cauen,

dum nequid crudum resideat in intestinis, si ue humor,siue cibus. Tale autem siquid insit, Prius educendum est,uel leui sublutione , uel glande,uel cassia,Ne manna, uel lactis sero. His ita peractis,crura quotidie acti uentre linteis asperis c calentibus fricentur, vincti l supra malleolos, Sc poplites adigantUr cu curbitulae senioribus apponantur,nihil omittatur, quod influxum saeui huius morbi ad uiscera possit inhibere. Quae omnia sunto communia omnibus inflammationibus pii, dendorum S. inguinum, de quibus agemus consequenter. Atque interim loco assecto norepellentia quidem apponi debent,(quod pleris quidem fluxionibus est commiliae, qUatenus scilicet sunt fluxiones, sed quae trahut, quae v in halitum digerunt,ac martii an r. Constant haec expinguedinibus,ex coctas radici hus althaeae, bryonae,bulbis isso rum,eri Pinguibus caricis,similibus . Quod si uel myri ham,uel bdellium, uel ammoniacum addi

deris: trahent quidem magis, nec sui P ira io

38쪽

nem inhibebunt. Tu ex aliis fimplicibus medicamentis potestate his similibus alia coni, posita tibi ipsi parare poteris,prout locus, Sctemporis occasio expostulabunt . Dum haec Peraguntur,nulla intercidat dies,qua aluus non leuiter stimuletur siue leui sublutione,si,ue glande qud nimirum intestinorum uis retentrix ex humidis S pinguibus nonnihil

quodammodo laxetur,atque infirmetur: cnatura,quae humanum corpus regit, insuescat eo suas superfluitates derivare. Hoc uero perpetuum est in gallici morbi curatione. Id uero etiam ut commodius d exactius fiat,

singulis diebus aliqua potio uentri vacuo est Propinanda,quae in primis infrigider, c de tergendis de ecandis succis corpus fluidum

reddat,immo dc bonam aluum saciat.Paran tu hec ex decoistis passularum myxarioru,

intubi,cicerbitae, Si similibus: Quibus decoctis si addatur uel syrupus acet tis,tie OxyZachara, vel de acetositate citri, Praeter hoc, quod bonam aluum faciemus,sistemus humorum fluxiones, Schumore dominio naturae

subiiciemus, Sc obstructa aperiemus, quic quid reliqui est calido illius intemperaturae, adimemus verum si phlegmone transeat in scessum,quoniam tunc partes Phlegmone

assecto ab inuicem diducuntur, de materia

39쪽

subintrat aliena,dolores augentur,neque nod febres,modo praecesserint,sin non praeces serint,tunc maxima ex Parte excitatum uae vero subintrat materia,uel naturam affectae partis superar,uel ab natura superatur. Si su Perat,vel retrocedit,3 Pertorum corpus spargitur,ut uiscera de reliquas corporis partes malo hoc genere morbi inquinet, uitiet . Set tunc primum humeris ingens pondus imponitur,ut plumbi magna moles sibi incumbe, re uideaturidehinc paulo post dolores iugii, lara summos humores inuadur,qui uix pauhilum interdiu remittuntur, noctu inualeis scunt. dehinc consequenter incipiunt fauces rubere,incalescere,dolitate, deglutio lacessiri uox raucescere Sed hic non est locitet,in quo de morbi communicatione sit agendum. Ad phlegmones igitur abscess s reuertamur . Diiscebamus abscessus materiam,contra naturam uictoria obtinere, uel ab natura superari:obtinere uictoriam,quando uel retrocedit, de toti corpori communicatur, uel naturam asse ctae partis corrumpit, emortuam, d sensibus carentem reddit,hoc erat quod nobis supplendum fuit Gangraenam hunc affectum uocant,quem nos quidem, quoniam raro in gallico morbo fieri accidit, silentio Proete, rire decrevimus.Sin natura materiam sub

40쪽

Perat,vel prorsus exacte,uel non exacte us dem,si exacte,illam quidem sundit, dissipat,

discutit,in aerem ambientem Uertit, nec amplius gallici morbi timor est reliquus:sin non

exaeie,illam ad semimalam natUram Urat, scilicet in pus Tuncq pro Uictoriae ratione mitescit dolor, durities remollitur, reniten tia,rubor, S. calor remittuntur, Omnia fiunt leuiora. Cum vero pus iam genitum est, cessat dolor omnis, Viam tempus instat aperiendi, nisi sponte, erosa cute, has pus errii Pat, prodeat . Si igitur spote non errtim par, calpro aperiatur,sanguis prodire sinatur pro uirium ratione,dehinc cohibeatur ovi candi do. Pus uero si album sit,leue, aequale,nihil est quod timeamus, neque gallicu Orbiam quide,modo probe dc ut decet expurgettiro idquod fiet, si pro modo sordis detergatur,

siccetur pro modo puris.verum inter siccaridum ratio habeatur non temperaturae lum languentis,uerum cietatis, scieXUS,S qualitatis aeris ambientis,immo S temperatUroeassecto partis . Nam non solum qui per naturalem uel acquisitam ex consuetudine iis uendi temperaturam,d qui per artatem dc sexum sunt sicci sicciore egent medendi ra Arione,quam qui humidi: Immo etiam ii, quorum pars affecta per naturam sicca est, adhuc