Opera

391쪽

M. TULLI CICERONIS,

FINIBUS BONORUM

ET MALORUM,

BRUTUM,

LIBER SECUNDUS.I. HIC, una uterque me intueretur, seseque ad uudiendum significarent paratosa Primum, inquam, deprecor, ne me tamquam philosophum, putetis scholam vobis aliquam explicaturum quod ne in ipsis quiden philosophis magnopere unquam probavi Quando enim Socrates, qui parens philosophiae jure dici potest, quidquam tale fecit 3 Eorum erat iste Os, qui tum Sophitato nominabantum quoruni e numer primus est ausus Leontinus ἰOrgias in conventu Poscere quaestionem id ret, ubere dicere, qua de re quis vellet audire. Audax negotiumri dicerem impudens, nisi hoc institutum postea tranStatum ad philosophos nostros esset. Feci et illum, quem nominam, et caeteros sophistas, ut e Platone intelligi potest lusos videmus a Secrate. Is enim percontando co

392쪽

aeta DE FINIBUS, LIB. II CAP. 2.

atque interrogando elicere solebat eorum opiniones, quibuscum disserebat, ut ad ea quae si respondissent, si quid videretur, diceret. Qui mos cum a posterioribus non esset retentuS, Arc ita eum revocavit; instituitque, ut ii qui se audire vellent, non de se quaererent sed ipsi dicerent quid sentirent. Quod cum discissent ille contra sed, qui audiebant, quoad poterant defendebant sententiam Suam. Apud caeteros autem plassosophos qui quaesivit aliquid tacet:

quod quidem jam fit etiam in Aca lemi hi enimis, qui audire niti ita dixit, oluptas mihi vide

tur esse summum bonum V Perpetua oratione o ntra

disputatur ut facile intelligi possit eos, qui aliquid sibi videri dicant, non ipsos in ea sententia Me, Sed

audire velle contraria. Nos commodius agimus. Non enim solum Torquatus dixit quid sentiret, sed etiana cur. Ego autem arbitror, quamquam admodum delectatus sum ejus ratione Perpetua, tamen contari inlius inim in rebus singulis insi stas, et intelligas quid quisque concedat, quid abnuati, e rebus Onc si concludi, quod velis, et ad exitum perveniri. Cum enim fertur inum torrens Oratio, quamvis Iulia cujusquemodi rapiat nihil tamen teneas nihil aliprehendas,nus piam rationem rapidam coerceae . Onmis autem in quaerendo quae via qua lana et ratione habetur oratio praescriberet inaum debet, ut quibusdam in foramdis Ea res agetur ut inter

quos disseritur, conveniat, quid sit id, de quo dis-

ratur.

II. Hoc positum in Phaedro a Platone probavit Epicurus et sensitque in omni di si ut alii ne id fieri

oportere. Sed quod pri xinium fuit, non vadit negat enim definiri rem placereri sine tuo fieri interdum non Potest ut inter ciri qui ambigunt , conveniat quid sit id de quo agatur velut in hoc ipso de quo nunc disputamus. Quaerimus enim finemi

393쪽

DE FINIBUS, LIB. II CAP. 3. - 379

norum: p Sumusne scire, hoc qualescit, nisi contu- Ierimus inter nos cum finem bono a dixerinalis,

quid finis, quid etiam sit ipsum bonum 3 Atqui haec

patefactio quasi rerum Periarum cum quid quidque sit, aperitur, definitio est qua tu etiam imprudens utebare nonnunquam. Nam hunc ipsum sive finem, Sive extremum, sive ultimum, definiebas id esse quo Omnia, quae recte fierent, referrentur neque id ip- Sum usquam referretur. Praeclare hoc quidem B num ipsum etiam quid esset, fortasse, Si opus fuisset, desinisses aut Quod Set natura appetenduma aut,

Quod priHesset aut Quod juvaret aut Quod liberet modo. Idem nisi Ol tum est , quoniam tibi non omnino displicet definire, et id facis cum Hs velim definias, quid sit voluptas de quo Omnis haec quaestio es Quasi quis, inquit , sit, qui quid sit voluptas, nesciat aut qui, quo magis id intelligati definitionem aliquam desideret. Me ipsimi esse dicerem, inquam, nisi mihi viderer habere bene cognitam

voluptatem, et satis firme conceptam animo uic iecomprehensam. Nunc auten dico, ipsum Epiriirimi nescire, et in m nutare eumque, qui crebro dicat

diligenter Oportere exprimi qua vis subjecta sit O- cibus non intelligere interdum quid sonet haec vox voluptatis, id est , quae res huic voci subjiciatur l. III. Tunc ille ridens, Hoc vero inquit, Optimum ut is, qui finem rerum Xlietendarum voluptatem esse dicat, id extrentum, id ultimum bonorum idipsum quid Sit, quale Sitii inciat. Atqui inquam, aut Epicurus quid Sit voluptas, aut onmes Ortales, qui ubique sunt, nesciunta Quonam, inquit, modo Θ

Quia voluptatem hanc Me Sentiunt omnes, quam sensus accipiens movetur, et jucunditate quadam perfunditur. Quid 3 ergo istam voluptatem inquit Epicurus ignorato Non semper inquam nam interdum nimis etiana norit quippe qui testificetur ne intelligere quidem S POSM, ubi Sit, aut quid Sit ullum -

394쪽

as DE FINIBUS, LIB. II CAP. 3.

num praeter illud, quod cibo, et potibiae, et aurium

delectatione, et obscoena voluptate, capiatur. An haec ab eo non dicuntur 3 Quasi vero me pudeat, in luit,iStorum, ut non Possim, quemadmodum ea dicantur, oStendere. go vero non dubito, inquam quin facile possis nec est, quin te pudeat sapienti assentiri, qui se unus quod sciam sapientem profiteri sit ausus nam Metrodorum non putant ipsum Prose Sum Sed, cum appellaretur ab Epicuro, repudiare tantum beneficium noluisse septeni autem illi non Suo, Sed Populorum ustra: Omnium, nominati

sunt.

I erum hoc loco sumo, verbis his eamdem certe vim voluptatis Epicurum no e quam Cancri r Onanes enim jucundum motum, quo Sensus hilaretur, irarce'Hρ νην Latine i DFtutem vocant. Quid est

igitur, inquit ilia in requiras raricam, inquana et

tu idem discendi catis: mais quam tuo te aut Epicurum reprehensum velim. tu inlue, inquit, didicerini libentius si tuid attuleriti quam te et rchen derim. Tenesne iitur, inquam Ilieron uis Rhodius illi κ dicat e se sunmium bonum, quo uictonuita reserri Imrteres Teneo inquit, finem illi videri nihil dolere. Quid Θ idem iste de voluptate luid sentit Θ Negat esse eam inquit, Propter Scipsam exl eriendam. Aliud i ritur esse censet audere, aliud non dolere. Et quidem, inquit, vehementer errat : nam ut i aut ante diκ ut augendae voluptatis finis , doloris iamis amotio. Non dolere inquam istud quam vim habeat posta ea videro aliam vero vim voluptatis esse, aliani

nihil dolendi nisi valde Hrtina X fueriti concedas necesse est. Atilia relieries inituit in hoc quidem pertinacem dici enim nihil potest verius. Estne, cluaeso inquam, sitienti in il endo voltipta. Quis istud in luit posset ni re aderame, inquani, quae restincta siti Inuia alio genere γ a tincta

395쪽

enim sitis stabilitatem voluptatis habet, inquit

illa autem voluptas ipsius restinctionis in motu St. Cur igitur, inquam, res tam dissimiles eodem Omine appellas ΘQuid paulo ante inquit, di xerim, nonne meministi, cum onmis dolor detractus esset, variari non augeri voluptatem Θ Iemini vero inquam sed tu istuc dixti bene Latine parum plane. I arietas enim Iintinum verbum est idque proprie quidem in disparibus coloribus dicitur: sed transfertur in multa lisparia varium pocma varia oratio varii mores, Varia fortuna voluptas etiam varia dici Milet cum I ercipitur ex multis dissimilibus rebus dissimiles inicientibus voluptates Eam si varietatem diceres, intelligerem, ut etiam non dicente te intelligo ista

varietas quae sit, non Satis Perspicio, quod ais, cum dolore careanius, tum in Summa Voluptate nos CSSe: Cum autem v calam iis rebus, quae dulcem Otiani unerant sensibus tum esse in motu voluptatem qui faciat varietatem voluptatum sed non augeri illam non dolen ii voluptatem. Quam cur voluptatem P-lκ:lles, ne Scio.

IV. An i, testi, inquit ille, quidquam Se u vius, tuam nihil doleres Immo sit sane nihil melius, inquam nondum enim id luzPro num PrOP-terea idem voluptas est opiod ut ita dicam indolenti, Plane idem, inquit, et maxima quident, qua fieri nulla major Mitest. Quid dubitas igitur, in luani, SUD mi a boni a te in constituto, ut id totum in non dolendo sit, id tenere unum id tueri id defendere pquid enim necesse St, tamquam meretricem in matronarum cu tum, sic voluptatem in virtutum concilium adduceres Invidiosum nomen est, infame,

suspectum.

Itaque hoc frequenter dici solet a vobis, non intelligere nos quam dicat Epicurus voluptatem. Quod quidem milii siquando dictum est test autem dictum non liarum Saepe , cui satis clemens Sum in dispu-

396쪽

tando, innae interdinia soleo subirasci. Egone non intelligo, quid sit 'Hῖο Iraece Latine I oluptas Utram tandem linguam nescio 3 Deinde, qui fit,

ut ego PSciani, Sciant omnes, quicunaque Epicurei CSSe Voluerunt quod vestri quident vel optime dis-Putant, nihil opus esse, eum, qui philosophus futum Sit, Scire liter . Itaque ut majores nostri ab aratro abduxerunt Cincinnatum illum, ut dictator CSSet sic vos de Pelasgis onmibus colligitis bonos illos luidem viros, sed certe non pereruditOS. Ergo

illi intelligunt, quid Epicurus dicat; ego non intelligo p Ut scias me intelligere primum idem esse ' oluptatem dico quod ille Hῖοι , et quidem MPI e quaerimus verbuin Latinum par iraeco, et quod dena valeat hic nillil fuit, qui, i quineremus. Nullum inveniri potest, quod magis idem declaret Latine, piodirraece H8 ιη quam declarat UOD03tus. Huic verbo omnes, qui ubi lue sunt, ita Latine sciunt, duas res subjiciunt laetitiam in animo, conmiotionem Suavem jucunditatis in con ore. Nam et ille apud Trabeam, voluptatem nimi nimiam ortui in dicit eamdem, quam ille ': ilianus qui ni illis Leti ras Letum C. Ac se narrat. Fol hoc interest , quod voluptas dicitur etiam in animo vitiosa res, ut tirici putant qui eam sic definiunt: Sublationem unimi sine ratione, opinantis se magno bono frui. Non dicitur laetitia,

nec gaudium in cori re. In eo auteni voluptas omnium I atine loquenti ima more, iri nitur cum percipitur ea quae sensum aliquem moveat jucululitas hanc qui, pie jucundit tem, Si vis, transfer in animum juvare enim in Utriuiue dicitur, ex eo lue jucundum: rod intelli-gris, inter illuni qui dicat, Tanta laetitia auctus sum, ut nasu non conStem, ct eum, qui, inunc demum milii aninius ardet '

397쪽

quomin alter laetitia gestiat, alter dolore criicietur esse illum tedium, Quamquam haec inter nos nuper notitia admodum est qui nec Ietetetur, nec angatur itemque, inter eum qui Utiatur expetiti corpori voluptatibus, et eum qui crucietur summis doloribus eSSe eum, qui utroque careat V. Satisne igitur videor vim verboriun teneres an sum etiam nunc vel irare e loqui vel Latine, docendii. Et tamen vide ne si ego non intelligam quid Epicurus loquatur, cum xraece, ut videor, luculenter sciam ς sit aliqua culpa ejus, qui ita tolluatiur ut non intelligatur luod duobus modis Sine represi cnsione iit si aut de industria fficias, ut Ileraclitus in Omento qui Σκοτεινος Perhibetur, quia de natura nimis obscure memoravit aut cum rerum obscuri--s, non verborum, facit, ut non intelligatur oratio: qualis est in Tima O Platonis Epicurus autem, ut opinor, nec non Vult si Possit Plane et aperte loqui: nec de re Obscura ut Physici aut artificiOSa, ut mathematici sed de illustri et facili etiam in nil spem ulgata, loquitur. Quamquam non negatis nos intelligere, quid sit voluptas sed quid ille dicat equo efficitur non ut Os non intelligamus, quae vis sit istius verbi, sed ut ille suo more loquatur, nOStrum

negligati, enim idem dieit, quod II ieronyrnus, qui censet

Sunianum On una esse, Sine ulla moleStia vivereri cur mavult dicere volui uitem, quam vacuitatem doloris,

ut ille facit qui quid dicat intelligit 3 Sin autem

voluptatem putat a hungendam eam, quae Sit in motu ,ic enim appellat lianc dulcem, in motu, illam nihil dolentis in stabilitate in quid tendit, cum Scere non lΜ SSit, ut cuiquam, qui ipse notus sibi sit, hoc

cuitas doloris, et voluptas, idem esse rideatur II ic

398쪽

324 DE FINIBUS, LIB. II CAP. Q

t vim afferre, Torquate, sensibus extorquere manimis cognitiones verborum, quibus imbuti sumus. Quis enim est, qui non deat S in naturia rerum tria Z unum cum in voluptate Sumus alterum, cum in dolore tertium hoc in quo nunc quidem sumus credo item vos nec in dolore nec in Voluptate esse ; ut in voluptate sit, qui epuletur in dolore qui torqueatur. Tu autem inter haec tantam multitudinem hominum interjectam non vides, nec laetantium, nec dolentium Non. Prorsus inquit omnesque, qui sine dolore sint in Ohiptate, Et ea quidem summa esse dico. Ergo in ea leni v hiptate eum qui heri misceat mulsum, ipse non

Sitiens et eum qui illud sitiens bibat ZVI. Tum ille Finem inituit interrogandi si videtur quod quidem ego a principio ita me tallo

dixeram, hi ipsum pro ridens dialecticas captiones. Rhetorice igitur inquam nos mavis quam dialectice disputares Quasi vero inquit Perpetua oratio rhetorii in olum non etiam philosophorinia si Zenonis Est inquana hoc, toici omnem rimariuendi. ut alii ante Iri toteles in duas tributaria e e Partes rhetoricam palmae dialecticam pugno. Similem esse dicebat quod latius loquerentur rhetore dialectici autem compressius obse ilia uitiir voluntati tu dicamque si potero. rhetorice sed hac rhetorica philosophorum non nostri illa si rensi quam nec Se St. cum IMpularitera uatur esse interitum paulo hebetiorem. Sol dum dialecticam Torquate, contemnit Epicurus. quae una continet onmem et persi iciendi quid in quaque re sit scientiam et judicandi luale quidque sit et ratione acvi: disputandi ruit in dicendo ut mihi quidem videtur nec ea quaei κ' ore vult ulla arte distinguit: ut haec ipsa quae modo loquebamur. Summum a

vobis bonum voluptas dicitur. Aperiendum est igitur quid sit voluptas : aliter enim explicari quod quaeritur, non Pinest Quam si explica fis-et non

399쪽

tam haesitaret aut enim eam voluptatem tueretur, quam Aristippus, id est qua sensus dulciter ac jucunde movetur quam etiam pecudes si loqui PoSSent appellarent voluptatem aut, si magis placeret in more loqui quam omnes Danai Mycenenses, Attica pubes, reliquique Graeci qui hoc anapaesto citantum hoc, non dolere solum voluptatis nomine aptiuitaret illud

Aristippeum contemneret aut, Si utriri uiue probaret ut probat conjungeret doli, is vacuitatem cum voluptate et duobus ultimis uteretur.

IIulti enim et magni hi i sophi haec ultima bonorum juncta fecerunt ut Aristoteles qui virtutis usima cum vita Perfecta prosperitate conjunxit. Callipho adjunxit ad honestatem voluptatem : Diodorus ad anulem honestatoen addidit a uitatem doloris. Idem fecisset Epicii rus si sententiam hanc quae nunc HieronJani est conjunxisset cima Aristippi vetere sententi L Illi enim inter se dissentiunt propterea singulis finibus utuntur: et cima uteridie irari e gregie loquatur nec Aristippus qui voluptatem summum Unum dicit in voluptate ponit non dolere, neque Hieronymus qui Sumnum bonum statuit non dolere voluptatis nomine n luam utitur

pro illa indolentia et quippe qui ne in expetendis luidem rebus numeret Olut talem. II. Duae sunt enim res quoque, ne tu verba solum putes. 'num est, sine dolore esse alteriam,

rima voluptate. os ex iis tam di similibus rebus non mini nomen unum nam id facilius Paterer se lotiam rem unam ex duabus facere conamini: quod fieri nullo modo potest. Hic qui utramque Probat ambobus debuit uti sicut facit re, neque tamen dividit verbis. Cum enim eam ipsam voluptatem quam eodem nomine Omnes appellanius laudat locis plurimis, audet dicere ne sust)icari situdem se ullum Onum ejunctum ab illo Iristippeo genere voluptatis: Philos. VOL. II. 24.

400쪽

386 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 7.

atque ibi hoc dicit ubi omnis ejus est oratio de

Sunim bono. In alio vero libro, in quo, breviter Comprehensis gravissimis sententiis, quaesi oracula edidisse sapientia dicitur, scribit his verbis quae nota tibi profecto, Torquate, sunt quis enim V tr in

non didicit Epicuri χυ ιν δοξα, , id est, quasi

maXime ratas, quia gravissima sint ad beate vivendum breviter enuntiata sententiae 3 Animadverte igitur, rectene hanc sententiam interpreter si ea, quῆ Sunt luxuriosis e scientia voluptatum liberarent si rum et mortis et doloris metu, docerent die, qui essent fines cupiditatum nillil haberentus, quintreprehenderemus cum undique complerentur Oluptatibus, nec haberent ulla ex parte aliquid aut dolens, aut aegrum id est autem malum. Hoc loco se tenere Triarius non potuit. Obsecro

inquit, Torquate, haec dicit Epicurus quod milii

quidem fisus est cum sciret velle tamen confitentem audire Torquatum. At ille Onu eriurauit Saneque fidenter Istis luidem ipsis verbis, inquit Sed quid sentiat non idetis. Si alia sentit inquam, alia loquitur, nunquam intelligam quid sentiat sol

Plane dicit, qui intelligam. Idque si ita dicit, non

Se reprehendendos luxuriosos si sapientes in dicit absurdea similiter et si dicat non reprehendendos parricidas si nec cupidi sint nec Dei S metuant nec mortem nec dolorem. Et tamen quid attinet luxuriosis ullam exceptionem dare, aut fingere aliquos, qui cum lia Xuriose viverent a summo philosi Pli non reprehenderentur eo nomine duntaXat ca wra caverent 3 sed tamen nonne reprehenderes, Picure, luxuriosos ob eam ipsam causam quin ita HVerent, ut persequerentur cujusqueni Hi volup

tas nihil dolere 3 Ititui reperienvis asoto Primum ita non religiosos ut edant de patella deinde ita mortem non timentes, ut illud in ore liabeant ex Umnnide,