Satirarum libri quinque: Accedit Sulpiciae Satira

41쪽

SATIRA I. Antiquis una comedunt patrimonia 'nga.

Nullus iam parasitus erit. Sed quis erat istas Luxuriae sordes quanta est gula, quae sibi totos iis

Ponit apros, animal propter convivia natum lPoena tamen praesens, quum tu deponis amictus Turgidus et crudum pavonem in balnea portas. Hinc subitae mortes atque intestata senectus: Et nova nec tristis per cunctas fabula coenas 45 Ducitur iratis plaudendum funus amicis. Nil erit ulterius, quod nostris moribus adda Posteritas eadem lactent cupientque minores. Omne in praecipiti vitium stetit utere velis,

Totos pande sinus Dicas hi forsitan Unde 150 Ingenium par materiae unde illa priorum Scribendi quodcumque animo flagrante liberet Simplicitas, cuius non audeo dicere Omen ΤQuid reser dictis ignoscat Mucius an non ΤPone Tigellinum taeda lucebis in illa, 15,

Qua stantes ardent, qui fixo pectore fumant, Et latum media sulcum deducis arena. Qui dedit ergo tribus patruis aconita, vehatur Pensilibus plumis atque illino despiciet nos 3 Quum veniet contra, digito compesce labellum: 60 Accusator erit qui verbum dixerit hic est. Securus licet Aenean Rutulumque ferocem committas, .lli gravis est percussus Achilles . Aut multum quaesitus ΗΥlas urnamque secutus: Ense velut strict quoties Lucilius ardens 165 Infremuit, rubet auditor, cui frigida mens est criminibus, tacita sudant praecordia culpa. Inde irae et lacrimae. Tecum prius ergo voluta Haec anime ante tubas galeatum sero duelli

Poenitet. - Experiar, quid concedatur in illos, 170Quorum Flaminia tegitur cinis atque Latina.

42쪽

6 D. IUN. IUVENALIS

Γltra Sauromatas fugere hinc libet et glacialem

Oceanum, quoties aliquid de moribus audent, Qui curios simulant et Bacchanalia vivunt. Indocti primum quamquam plena omnia opsuchrysippi invenias; nam persectissimus horum est, Si quis Aristotelen similem vel Pittacon emit, Et iubet archetypos pluteum servare Cleanthas. Frontis nulla fides quis enim non vicus abundat Tristibus obscenis castigas turpia, quum sis Inter Socraticos notissima lassa cinaedos. 10Hispida membra quidem et durae per brachia setae Promittunt atrocem animum sed podice levi caeduntur tumidae medico ridente mariscae. Rarus sermo illis et magna libido tacendi Atque supercilio brevior coma. Nerius ergo 15 Et magis ingenue Peribomius hunc ego satis Imputo, qui vultu morbum incessuque fatetur. Horum simplicitas miserabilis, his furor ipse Dat veniam; sed peiores, qui talia verbis Herculis invadunt et de virtute locuti 20 Clunem agitant. Ego te ceventem, Sexte, verebor ΤΙnsamis Varillus ait quo deterior te 7 Loripedem rectus derideat, Aethiopem albus: Quis interit Gracchos de seditione querentes 7

Quis coelum terris non misceat et mare coelo, 25

Si fur displiceat Verri, homicida Miloni, Clodius accuset moechos, Catilina Cethegum, In tabulam Sullae si dicant diseipuli tres ΤQualis erat nuper tragico pollutus adulter concubitu, qui tunc leges revocabat amaras 30 omnibus atque ipsis Veneri Martique timendas, Quum tot abortivis fecundam Iulia vulvam Solveret et patruo similes effunderet Ossas. Nonne igitur iure ac merito vitia ultima fictos contemnunt Scauros et castigata remordent 7 35

43쪽

sATIRA II. Non tulit ex illis torvum Laronia quendam clamantem toties ubi nunc lex Iulia dormis 'Atque ita subridens Felicia tempora, quae te Noribus opponunt habeat iam Roma pudorem; Tertius e coelo cecidi cato sed tamen unde MHaec emis, hirsuto spirant opobalsama chllo Quae tibi ne pudeat dominum monstrare tabernae. Quod si vexantur leges, at iure citari Ante omnes debet Scantinia; respice primum Et scrutare viros faciunt hi plura, sed illos MDelandit numerus iunctaeque umbone phalanges. Nagna inter molles concordia non erit ullum Exemplum in nostro tam detestabile sexu. Vedia non ambit Cluviam nee lora Catullam: Hispo subit iuvenes et morbo pallet utroque. 50 Numquid nos agimus causas, civilia iura

Novimus, aut ullo strepitu fora vestra movemus ΤLuctantur paucae, comedunt colyphia paucae: Vos lanam trahitis calathisque peracta refertis Vellera, vos tenui praegnatem stamine susum MPenelope melius, levius torquetis Arachne, Horrida quale facit residens in codice pellex. Notum est, cur solo tabulas impleverit Hister Liberto, dederit vivus cur multa puellae. Dives erit, magno quae dormit tertia lecto. 60 Tu nube atque tace donant arcana cylindros. De nobis post haec tristis sententia fertur:

Da Veniam corvis, vexat censura columbas. Fugerunt trepidi vera ac manifesta canentem

Stoicidae: quid enim salsi Laronia sed quid 65

Non facient alii, quum tu multicia sumas, Cretice, et hanc vestem populo mirante perores

In Proculas et Pollittas est moecha Fabulla:

Damnetur, si vis, etiam Carfinia talem Non sumet damnata togam. Sed Iulius ardet 70Aestuo. Nudus agas minus est insania turpis lEn habitum, quo te leges ac iura ferentem Vulneribus crudis populus modo victor et illud

44쪽

8 D. IUN. IUVENALIS Montanum positis audiret vulgus aratris.

Quid non proclames, in corpore iudicis ista 75 Si videas quaero an deceant multicia testem' Acer et indomitus libertatisque magister, cretice, perluces Dedit hanc contagio labem Et dabit in plures sicut grex totus in agris Unius scabie cadit et porrigine Orci, mUvaque conspecta livorem ducit ab uva. Foedius hoc aliquid quandoque audebis amictu: Nemo repente fuit turpissimus accipient te Paulatim, qui longa domi redimicula sumunt

Frontibus et toto posuere monilia collo, 85 Atque Bonam tenerae placant abdomine porcae Et magno cratere eam sed more sinistro Exagitata procul non intrat semina limen: Solis ara deae maribus patet. Ite profanael clamatur nullo gemit hic tibicina cornu. Talia secreta coluerunt orgia taeda

Cecropiam soliti Baptae lassare cotrito. Ille supercilium madida fuligine tactum Obliqua producit acu pingitque trementes Attollens oculos vitreo bibit ille priapo, bneticulumque comis auratum ingentibus implet, caerulea indutus scutulata aut galbina rasa, Et per Iunonem domini iurante ministro.

Ille tenet speculum, pathici gestamen Othonis, Actoris Aurunci spolium, quo se ille videbat 100 Armatum, quum iam tolli vexilla iuberet.

Res memoranda novis annalibus atque recenti

Historia, speculum civilis sarcina bellit Nimirum summi ducis est occidere Galbam Et curare cutem summi constantia civis, 105 Bebriaci campo spolium affectare Palati Et pressum in aciem digitis extendere panem: Quod nec in Assyrio pharetrata Semiramis orbe, Maesta nec Actiaca secit Cleopatra carina. Hic nullus verbis pudor aut reverentia mensae; Io

Ilio turpis Cybeles et tracta voce loquendi

45쪽

SATIRA II. Libertas, et crine senex sanaticus albo Sacrorum antistes, rarum ac memorabile magni Gutturis exemplum conducendusque magister. Quid tamen exspectant, Phrygi quos tempus erat iam 115More supervacuam cultris abrumpere carnem ΤQuadringenta dedit Gracchus sestertia dotem Cornicini, sive hic recto cantaverat aere: Signatae tabulae dictum Feliciter ingens coena sedet gremio iacuit nova nupta mariti. 120 proceres, censore opus est an haruspice nobis Τ8cilicet horreres maioraque monstra putares,

si mulier vitulum vel si bos ederet agnum Τsegmenta et longos habitus et flammea sumit, Arcano qui sacra ferens nutantia loro 125 Sudavit clipeis ancilibus pater urbis, Unde nefas tantum Latiis pastoribus unde Haec tetigit, Gradive, tuos urtica nepotes 7 Traditur ecce viro clarus genere atque opibus vir: Nec galeam quassas, nec terram cuspide pulsas, 130 Nec quereris patri vade ergo et cede severi Iugeribus campi, quem neglegisl Officium cras Primo sole mihi peragendum in valle Quirini. Quae causa ossicii quid quaeris nubit amicus, Ne multos adhibet. Liceat modo vivere fient, 135 Fient ista palam, cupient et in acta reserri. Interea tormentum ingens nubentibus haeret, Quod nequeant parere et partu retinere maritos; Sed melius, quod nil animis in corpora iuris Natura indulget steriles moriuntur, et illis 40 Turgida non prodest condita pras idearde, Nec prodest agili palmas praebere cluperco. Vicit et hoc monstrum tunicati suscina Gracchi, Lustravitque fuga mediam gladiator arenam,

Et capitolinis generosior et Marcellis 145 Et catuli Paulique minoribus et Fabiis et Omnibus ad podium spectantibus, his licet ipsum

Admoveas, cuius tunc munere retia misit. Esse aliquos manes et subterranea regna

46쪽

10 D. IUN. IUVENAias Et contum et Stygio ranas in gurgite nigras, 150 Atque una transire vadum tot milia cymba, Nec pueri credunt, nisi qui nondum aere lavantur.

Sed tu vera puta curius quid sentit et Ambo Scipiadae, quid Fabricius manesque camilli, Quid Cremerae legio et cannis consumpta iuventus, 155 Tot bellorum animae, quoties hinc talis ad illos

Umbra venit cuperent lustrari, si qua darentur Sullara cum taedis, et si laret humida laurus. Illuc, heu, miseri traducimur Arma quidem ultra Litora Iubernae promovimus et modo captas 160 Orcadas a minima contentos nocte Britannos; Sed quae nunc populi fiunt victoris in urbe, Non faciunt illi, quos vicimus Et tamen unus Armenius Zalaces cunctis narratur ephebis Mollior ardenti sese indulsisse tribuno. 165 Aspice, quid faciant commercia venerat obses; Hi fiunt homines. Nam si mora longior urbem Indulsit pueris, non umquam deerit amator; Mittentur braccae, cultelli, rena, flagellum: Sic praetextatos reserunt Artaxata mores. 70

uuamvis digressu veteris confusus amici, Laudo tamen, vacuis quod sedem gere cumis Destinet atque unum civem donare Sibyllae. Ianua Baiarum est et gratum litus amoeni Secessus ego ves ProchΤtam praepono Suburae. Nam quid tam miserum, tam solum vidimus, ut non Deterius credas horrere incendia, lapsus Tectorum assiduos ac mille pericula saevae Urbis et Augusto recitantes mense poetas ΤSed dum tota domus reda componitur una, 10 Substitit ad veteres arcus madidamque Capenam. Ilio, ubi nocturnae Numa constituebat amicae,

47쪽

SATIIt III. 1Nunc saori sontis nemus et delubra locantur Indaeis, quorum cophinus foenumque supellex; 0mnis enim populo mercedem pendere iussa est 5 Arbor, et eiectis mendicat silva camenis:)In vallem Egeriae descendimus et speluncas Dissimiles veris quanto praesentius esset Numen aquae, viridi si margine clauderet undas Herba nec ingenuum violarent marmora tofum 20 Hic tunc Umbrieius: Quando artibus, inquit, honestis Nullus in urbe locus, nulla emolumenta laborum, Res hodie minor est, here quam fuit, atque eadem cras Deteret exiguis aliquid proponimus illuc Ire fatigatas ubi Daedalus exuit alas. 25 Dum nova canities, dum prima et recta seneolus, Dum superest Lachesi quod torqueat, et pedibus me Porto meis, nullo dextram subeunte bacillo, cedamus patria vivant Artorius istio Et catulus maneant, qui nigrum in candida vertunt, Iouueis facile est aedem conducere, flumina, portus, Siccandam eluviem, portandum ad busta cadaver, Et praebere caput domina venale sub hasta. Quondam hi cornicines et municipalis arenae Perpetui comites notaeque per oppida buceae 35 Munera sun edunt, et verso pollice ulgus ovem iubet occidunt populariter inde reversi conducunt foricas et cur non omnia Τ quum sint,

Quales ex humili magna ad fastigia rerum Extollit, quoties voluit Fortuna iocari. 40Quid Romae faciam mentiri nescio librum,

Si malus est, neque laudare et poscere motus Astrorum ignoro lanus promittere patris

Nec volo nec possum ranarum Viscera numquam

Inspexi ferre ad nuptam, quae mittit adulter, Quu e mandat, norunt alii me nemo ministro Fur erit, atque ideo nulli comes exeo, tamquam Mancus et exstinctae corpus Mon utile dextrae.

Quis nunc diligitur, nisi conscius, et cui servens Aestuat occultis animus semperque tacendis 50

48쪽

12 D. IUN. IUVENALIs Nil tibi se debere putat, nil conseret umquam, Participem qui te secreti secit honesti: Carus erit Verri, qui Verrem tempore quo Vult Accusare potest. Ianti tibi non sit opaci Omnis arena Tagi quodque in mare volvitur aurum, 55

Ut somno careas ponendaque praemia sumas Tristis et a magno semper timearis amico. Quae nunc divitibus gens acceptissima nostris,

Et quos praecipue fugiam, properabo lateri, Nec pudor obstabit Non possum ferre, Quirites, 60 Graecam urbem quamvis nota portio Deois Achaei ΤIam pridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes,

Et linguam et mores et cum tibicine chordas Obliquas nec non gentilia tympana secum Vexit et ad circum iussas prostare puellas. Site, quibus grata est picta Iupa barbara mitrat Rusticus ille tuus sumit trechedipna, Quirine, Et ceromatico fert niceteria collo lHic alta Sicyone, ast hic Amydone relicta,

Hic Andro, ille Samo, hic Trallibus aut Alabandis, Io

Esquilias dictumque petunt a vimine collem, Viscera magnarum domuum dominique suturi. Ingenium Velox, audacia perdita, sermo Promptus et Isaeo torrentior. Ede, quid illum Esse putes quemvis hominem secum attulit ad nos 75

Grammaticus rhetor, geometres, pictor, aliptes, Augur schoenobates, medicus, magus: omnia novit Graeculus esuriens in coelum, iusseris, ibit. In summa, non Maurus erat neque Sarmata nec Thrax,

Qui sumpsit pinnas, mediis sed natus Athenis. 80 Horum ego non fugiam conchylia me prior ille Signabit fultusque toro meliore recumbet, Advectus Romam quo pruna et cottona Ventor Usque adeo nihil est, quod nostra insantia coelum Hausit Aventini, bacca nutrita Sabina 85 Quid quod adulandi gens prudentissima laudat Sermonem indocti, faciem deformis amici, Et longum invalidi collum cervicibus aequat

49쪽

SATIRA III. 13 Herculis Antaeum procul a tellure tenentis, Miratur vocem angustam, qua deterius ne 90

Ille sonat, quo mordetur gallina marit. 7Haec eadem licet et nobis laudare sed illis Creditur An melior, quum Thaida sustinet aut quum Uxorem comoedus agit vel Dorida nullo Cultam palliolo mulier nempe ipsa videtur 95

Non persona loqui vacua et plana omnia dicasInfra ventriculum et tenui distantia rima. Nec tamen Antiochus nec erit mirabilis illic Aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo: Natio comoeda est Rides maiore cachinno 100 Concutitur flet, si laorimas conspexit amici, Nec dolet igniculum brumae si tempore poscas, Accipit endromidem; si dixeris aestuo, sudat. Non sumus ergo pares melior, qui semper et omni Nocte dieque potest aliena sumere vultum 105 saeie iactare manus, laudare paratus, Si bene ructavit, si rectum minxit amicus, Si trulla inverso crepitum dedit aurea lando. Praeterea sanctum nihil est nec ab inguine tutum: Non matrona laris, non filia virgo, neque ipse 110Sponsus levis adhuc, non filius ante pudicus; Horum si nihil est, aviam resupinat amici. Scire volunt secreta domus atque inde timeri. Et quoniam coepit Graecorum mentio, transi Gymnasia atque audi facinus maioris abollae: 115 Stoicus occidit Baream delator, amicum

Discipulumque senex ripa nutritus in illa, Ad quam Gorgonei delapsa est pinna caballii Non est Romano cuiquam locus hic, ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Hermarchus, Ire Qui gentis vitio numquam partitur amicum, Solus habet: nam quum facilem stillavit in aurem

Exiguum de naturae patriaeque Venens, Limine summoveor, perierunt tempora longi Servitii nusquam minor est iactura clientis. 125

Quod porro officium, ne nobis blandiar, aut quod

50쪽

14 D. IUN. IUVENALIS Pauperis hic meritum, si curet nocte togatus currere, quum praetor lictorem impellat et ire

Praecipitem iubeat, dudum vigilantibus orbis, Ne prior Albinam et Modiam collega salutet 130 Divitis hic servi claudit latus ingenuorum Filius alter enim, quantum in legione tribuni Accipiunt, donat Calvinae Vel Catienae, Ut semel aut iterum super illam palpitet: at tu, Quum tibi vestiti lacies scorti placet, haeres 35 Et dubitas alta chionen deducere sella. Da testem Romae tam sanctum, quam sui hospes Numinis Idaei, procedat vel Numa vel qui servavit trepidam flagranti ex aede Minervam: Protinus ad censum de moribus ultima fiet is Quaestio quot pascit servos quot possidet agri Iugera quam multa magnaque paropside coenat 3

Quantum quisque sua nummorum servat in arca,

Tantum habet et fidei iure licet et Samothracum Et nostrorum aras, contemnere fulmina pauper l, Creditur atque deos, dis ignoscentibus ipsis. Quid quod materiam praebet causasque iocorum Omnibus hic idem, si foeda et scissa lacerna, Si toga sordidula est et rupta calceus alter Pelle patet, Vel si consuto vulnere crassum 156 Atque recens linum stendit non una cicatrix INil habet infelix paupertas durius in se, Quam quod ridiculos homines facit. Exeat, inquit, si pudor est, et de pulvino surgat equestri, cuius res legi non sufficit, et sedeant hic 155 Lenonum pueri quocumque in fornice nati: Hic plaudat nitidi praeconis filius inter Pinnirapi cultos iuvenes iuvenesque lanistae: Sic libitum vano, qui nos distinxit, inhoni. Quis gener hic placuit censu minor atque puellae I60 Sarcinulis impar quis pauper scribitur heres 7 Quando in consilio est aedilibus agmine facto Debuerant olim tenues migrasse Quirites. Haud sacile emergunt, quorum virtutibus obstat