장음표시 사용
81쪽
perare voluerint, non apta fuisse quae ad corrigentam adhiberentur. Cuius rei pauca exempla adseram. Sane quidem intellexerunt s. XLVIII reserendam esse
ad epistulas Gregorianas E. 1377, 1388, 1397. Quod
quamvis verum sit, tamen licitum non fuit as ad formulam emendandam vocare Qualis enim fuerit textus autographorum quae dicimus, nunc quidem ignoramus, quippe quem ex apographis tantum secundi tertiis gradus cognitum habeamus, quibus quod singulas locutiones verborumque figuras adtinet non plus fidei tribuendum est quam Diurno ipsi. Huc accedit quod tres illae epistula multi-sariam inter se discrepant, ita ut altera exsistat quaestio, quam praeferamus Pag. si enim Vaticanus providimus praebet, quod quamquam ei Ga nerius et Hugius praevidimus, Ε. 137 praetulerunt, JΕ. 1388, 397 confirmatur. ag. 39,. Ga nerius ambigis in textu posuit adnotans ambigimus apud Gregorium. Huic formae re vera T. 1388, illi autem ambigis JΕ. 1397 est testimonio Vel ut alterum exemplum proponam, ad clausulam f. XCV. illam pag. 124 i. - 12, testandam multi possunt adserriloci, ut E. 173, 243b, 437. Quod si verba os procurantes respicis, pro iis chartae modo citatae
exhibent obis procurantes, vos procurante a obis procurantur, non scripturam quam amerius aliam fortasse chartam secutus protulit vobis procurantibus.
Neque dubito quin hoc loco et qui autographa conceperunt et qui ea postea descripAerunt, Varias con-
82쪽
struendi rationes tentaverint. Sed quem ego quidem sequar Putaverim hoc loco optime vos procurantes retineri, quod idem in f LXXXVII p. 115. et in L. 374 legentibus fit obviam. Simili modo resciendus mihi videtur esse omnis conatus Diurnum aevi Carolini secundum textum quarundam formularum, qualis libris Deusdedit manu scriptis traditur, emendandi qua libidine inter ceteros Balugius longissime abreptus est es p. LXV) eautographa quidem ad corrigendum iure possunt adhiberi. Nam cum maior earum quas nunc his mus bullarum originalium copia posteriorum sit temporum licet aliqua plus minusve cum his
Dium sormulis concinat, tamen reputare debebimus fieri potuisse, ut dictatores non hunc quem nunc novimus Diurnum, sed recensionem quandam recemtiorem ad manus haberent ipsique, ut solebant, commutationes sormulae alicui adserrent. Quam rem
ut inlustrem, duo Benedicti VIII autographa ligo. Ino L. 4001 anni 101 arenga f. XXXm repetitur. Haec autem formula meliore qua est scripta latinitate excessit, qua re . Waldii Νeues Arch. VII, 599 coniectura hanc formulam Gregorii . temporibus adscribontis maxime fulcitur. Neque in prooemio huius formulae quidquam est quod indigeat emendationis A eo plus arenga autographi rebus orthographicis et grammaticis respectis ab huius formulae prooemio differt e. r. nulla refragationem, contra eridi dubietas, auctoritas annis Certe igitur dic-
83쪽
tator anni 101 multo minus latina lingua doctus erat quam Gregorii I. notarius. Itaque ex hac charta nihil ad mendandam . XXVI. petas, nisi forte eam vis depravare. - rorsus aliter res se habet in altero eiusdem pontificis i. 4042 autographo anno 1022 emisso, ad quod concipiendum eodem modo atque ad multas aliasque bulla f. XLV de uinis ei adhibita est. Qua in charta etsi meliusquam in formula laudata scriptum est sole contenti, tamen tam pravae etiam scripturae reperiuntur, sicut quam previssis, ut ad formulam emendandam apta nequaquam sit. Quibus duobus tertium addo exemplum. Est enim charta Leonis IV anno 854 emissa, T. 2653, quae ad codicis Claromontani aetatem proxime accedit. Qua in charta originali
manifestum est dictatorem sanctionem negativam sermulae in imitatum esse Certe quidem concedem
dum est nos hanc formulam ex editionibus tantummodo Claromontano codice nisi nosse fierique potuisse, ut haec ab editoribus emendaretur; attamen sanctio illa in charta ita est comparata temerario au8M promet. atum, sesad deficiari , ex qua vix
unam probabilem emendationem recipere possis. Quod inter formula LXXIII, XXXIII, XXXIV. et acta conciliorum universalium I I haud parva argumenti similitudo intercedit, saepe et acriter emtatum est, utrum ea quae Diumo memoriae produntur, cum in actis conciliorum nobis traditis nec commemorentur nec confirmentur, fide digna sint necne.
84쪽
Sed hanc discussionem hoc loco missam facio. Altera vero est quaestio quae hic erit solvenda, num Diurni textum canonibus conciliorum in auxilium vocatis corrigere liceat. In universum si spectas, hoc propter dubiam fluctuantemque canonum traditionem licitum non fit. Sod ubi librarius Vaticani vel ignorantia vel neglegentia errarit, ut pag. 99 vel 101 , verba actorum conciliorum, quoad sunt constituta, recepi. Neque vero amerium sum secutus qui totum enuntiatum formula LXXXIV. pag. 8i, a loco quem in Vatican et Claromontano obtinet, in alium transmisit. Nam quamquam negandum non est hoc enuntiatum ad concilium quintum pertinere et per incuriam tantum notarii cuiusdam cum decretis concilii quarti coniunctum esse, tamen
hoc loco traditio Romana, quippe quam uterque codex testetur, utique respicienda esse mihi videtur. Licet igitur a me impetrare non possim ut Diuinum editurusinoistensi, Gamerti, Hugii vestigia persequar, tamen eorum conatis obtrectare nolo.
Nam rationes quas hodie in libris edendis sequi
solemus, minime noverunt potiusque textuum traditorum commentatores quam editores haberi voluerunt. Constat certe in codice Vaticano sat magnum numerum corruptorum Obscurorumque locorum deprehendi, id quod de Claromontano quoque valere iam vidimus. Qua de causa ut melius faciliusque intellegantur, necesse erit similia circumspici et adferri. Quod opus a doctis saeculi decimi septimi
85쪽
hominibus incohatum nobis quibus uberior materia praesto est, erit exsequendum. Atque spero ex chartis diligenter cum sormulis comparatis permulta eiusdem aut similis rationis exempla redundatura esse, quibus recta formularum interpretandarum via et
aperiri et muniri possit. Sed eius qui hodio textum
editurus est, praecipuum officium esse debet Diurnum talem qualis codice traditur, foras emittere. Cui rei quamquam peram dedi, tamen simul intendere licuit, ut formulae paulo faciliores ad intellegendum lectoribus redderentur. Itaque discrepantiis orthographiae exceptis omnes omnium editorum lectiones, sive eas probavi sive improbavi, in adparatum criticum recepi, quibus textus ipse hic illic apertior factus est ad intellegendum. Hic illic ipse viam explicandi in adnotatione critica monstravi; alii loci partim in indice, partim in rotegomenis explanabuntur. Quoad autem verba etiam codicis Vaticani in rebus pusillis emendaverim, postea dicetur. In universum enim censeo formulas quoad fieri possit intactas relinquendas esse. Nam cum eo fine conceptae essent, ut ad imitandum proponerentur,
a librariis medii ovi, id quod statim Vaticano usus exemplo ostendam, singulari cum diligentia transcriptae sunt. Quamvis autem singuli librarii tSeVerum praeceptum et suum consilium susceptum sequerentur, tamen factum est ut eorum exemplaria
descripta a prioribus aliquid differrent, cum aut per imprudentiam incuriamque legendi scribendive pecca-
86쪽
rent aut pinati priorem librarium errasse consulto textum mutarent, studio emendandi commoti Quae
emendandi libido maior minorve fuit, prout singuli scriptores latinae linguae erant periti. Sed licet alibrario parum docto dictiones minus aptae vel le
tiones prorsus obscurae in textum sint invectae, tamen religione sequentium librariorum plerumque retentae sunt, ita ut nunc inter formularum propri tates sermonis sint reserendae. Cuius rei exempla
etsi ex alio litterarum genere desumpta congessi in Aetis Carolinorum 1 162, quae et formularum et diplomatum autographorum sunt. Neque in usu pandis melioribus peioribusve dictionibus ulla constantia observatur, quia hominibus illius aetatis linguarum scientia discernendique facultas adeo deerat, ut singula loquendi discrimina nec sentirent nec intellegerent. Itaque nos non debet miros habere, quod in una eademque formula vel charta usus
sermonis sibi non convenit. Quae res quamquam
ita se habet, nihil tamen setius dicendum est, librarios formularum textum propositum, quantum noverant, diligenter imitari studuisse. Sed ad formulas pontificias revertor de quibus hic agaemus. Quotquot earum ex epistulis Gregorii
Μ depromptae sunt, eas initio certe sermonem quo tunc curia utebatur, prae se tulisse et successu tandem temporum librariorum temeritate, ita ut V ticano exhibentur, vexatas esse putandum est. Cum vero autographa saeculi Π et VIII iis respondentia
87쪽
nos deficiant, eorum mutationes animo accurate
persequi iam nequimus. Neque quae ratio inter formulas adpendicis primae et chartas respondentes
intercedat, examinare possumus. De hac una autem
re licet nobis iudicare, utrum formulae antiquiorea quae anno circiter 800 in Vaticano repetitae, et recentiores quae eo tempore additae sunt, quod stilum et rem grammaticam et orthographiam adtinet, cum ceteris documentis curialibus quae eisdem temporibus adscribuntur, conveniant necne. Quae si perquirimus, has Diurni sormulas cum perpaucis autographis saeculi non incipientis dicendi usu respecto plane concinere facile edocemur. Sed sunt alia etiam litterarum monumenta quae cum Diuini formulis apte possunt conferri dico litteras pontificum codice Carolino conservata et vitam Hadriania genuinam. Blae, etsi ex apographis tantum secundi gradus ab que iis diligentissime scriptis nobis notae sunt, mirum
in modum, si verborum formas, rem grammaticam
Orthographiamque respicis, cum Dium sormulis congruunt. Eandem denique dicendi consuetudinem prae se fert vita Hadriani L qua re nisus iam p. XXXVm codicem Diurni Vaticanum huius pontificis aetati adtribui. Quodsi ratione consilii quo erant formulae conscriptae habita, nostrum esse putamus eas quam exactissime edere, hoc negotium a re mihi facile
fit, quod Diurnus qualis quidem sub adriano'. pontifice amplificatus est, uno codice manu scripto
88쪽
qui eisdem temporibus adscribendus est, traditur. Sed haud recte ageres, si Vaticanum accuratissime describeres et typis exprimendum curares, cum ipselootori inutiles difficultates parares. Resertu est enim codex manu scriptus scripturae mendis quae ex neglegentia librarii orta et, cum inter proprietates
sermularum non sint referenda, emendanda sunt.
Sed priusquam ad Diurnum mendis purgandum adgrediamur, necesse est inter nos de emendandi finibus
Quos ut constituamus, mihi ratio et indoles codicis V accurate erit ponderanda. rimum igitur de locis iam correctis referam, deinde de erroribus librario commissis et nunquam sublatis. Quo modo autem librarius ipse scripserit, ex duobus facsimilibus perspicies quae huic editioni adnexa iam hic cito, quamquam alterum facs. II Protegomenis reservo
Cum vero quibusdam locis una tantummodo littera correctionem perpessa sit, difficile est dictu quando et a quo emendatio sit facta Attamen o rectorum manus, quoad opus erit, conabor disce nere Sub nomine igitur manus recentioris omnes lectiones comprehendo quae triginta vel quadraginta annis post natae esse mihi videntur. Id genus autem exempla, si vocum additamenta addas, octo tantum numeravi. Inter quae satis habeo hoc loco commemorare p. 40. figuram verbi recepit linea adiecta in eripit mutatam et p. 66 i litteram, iam
89쪽
evanidam renovatam esse ambae autem scripturae saeculo demum m. postquam codex est repertus, correctoris manum expertae esse ridentur. At saeculo
non adtribuenda sunt et vox ita in margine adiecta pag. 30, et quattuor illa pag. 89 congesta secundum Matthaeum etc. et syllaba et pag 934 dupliciter correcta. Has solas litteras ti in textum recepi, cum qui antea scriptus fuisset verbi exitus,
iam non posset cognosci. In universum autem mirum est, quod haud multae correctiones aut glossae saeculi non inveniuntur. Quam rem inde factam esse puto quod verecundia qua Diurnus colebatur, impeditum est quominus textus formularum mutationes reciperet. ulto vero maioris momenti esse
mihi videtur, quod in codice ne vestigium quidem
exstat ullius saeculorum septem deinceps sequentium scripturae. Qua re hoc Dium exemplar in usu esse desiisse et ab oculis hominum remotum fuisse V pag. XXVI conicere licet. Quas reliquas equenter invenimus scripturas correctas, aut manu primae aut manu alteri aequali adtribuo. Quibus locis inter has duas manu certe discernere non potui, ut p. 38 i. neutram adnotaVi. Plerumque vero manus altera pallido atramento, scriptura cursiva, ligaturis adhibitis quae librariorum saeculi octavi propriae erant, facile dignoscitur.
Eiusmodi autem lectiones correctas, cum eiusdem aetatis esse videantur, fere omnes in textum recepi.
Sed priusquam de eis disputem, lectiones, primae
90쪽
mihi sunt pertractandae. x maxima parte lectionum a manu prima profectarum intellegitur, librarium severissime Vestigia exemplaris propositi pressisse; nam statim si quo loco erravit, mendum animad- Vertit correxitque, priusquam sequens adscripsit e bum. Usus est igitur maxima diligentia, quae subfinsim tantum codicis eum defecisse videtur. Constat quidem librario interdum obtigisse, ut litteras iam scriptas iterum poneret. Tali modo pag. 4. illud scronio exortum est, quod posteriore fugit correctores. V. 74 sacs I post seri complures litterae repetitae erant, quae statim sublatae sunt, priusquam syllabae sequentes ni scriberentur. Tum simili
modo pag. 4 , facs. I pro omisso issi brevius il extemplo insertum et ib. , 'o)emio statim in '
mi correctum esse videtur. Quod in eadem codicis pagina iterum proemium a paulo insea premium
legimus, iam in exemplari proposito orthographiam
fluctuasse certe statuendum est.
Quod ut contendamus cogimur ea re, quod videmus pag. 3bi ex epistulis lectionem epistolis, pag 71; ex epistolam epistulam actam esse. Si denique librarium pag. 42. redideris in reddideris mutantem deprehendimus, iam in antiquiore codice reddideris pro genuino credideris scriptum fuisse putandum est.
Librarium autem re vera secundum exemplar propositum menda emendasse testimonio est, quod litterae omissae plerumque adiectae sunt eaeque modo supra