Liber divrnvs romanorvm pontificvm

71쪽

profero, quas notam significo. Cum autem pag. 226 231 ex Garnino tantum fluxerint, earundem

lectiones litteris G Η insigniri. Sed in rubrica f. II. etiam inde ab Holstento ipso editus respiciendus est, cuius lectionibus signum Η adpono, cum adscripturas quae ex samerio in partem illam postea typis exscriptam transierunt, designandas notamina

elegerim.

Huius etiam loci esse puto referre de notis quas Holstonius ad inlustrandam suam editionem praeparaverat. Eo tempore quo in Congregatione Indicis

de hac re agebatur, eas non esse repertas iam monui Saeculo vero XVIII. eas in bibliotheca Card

Zelada adservatas esse, nobis testis est Zaccaria, qui has notas quarum apographum apud G. Marini inspexit, nec ordinatas nec perfectas invenit A. Ro-gihre latrod. 183). Auxilio V. DD. I. B. Rossi adiuto hoc apographum Cod. Vaticano 11 insertum examinare mihi licuit notas autem, cum mihi inutiles

esse viderentur, intactas reliqui. Zaccariae Dissertatione nisus iam Rogihre fusius

de eo egit exemplari, quod quattuordecim tantum quaterniones impressos complectens et titulo ab olstento ipso conscripto instructum Congregationi Indicis propositum est, cui Bona in paginula Holstentanum titulum sequenti iudicium adscripsit. Quod quidem exemplar priore saeculo in archivo Vaticano adservabatur; c. a. 1730, ut in catalogo aD Depretis custode archivi composito legimus, o

72쪽

stentus Diurnus ponesecum in a massio M. f. n. 19 receptus erat. Nunc vero hoc exemplar, ut mihi pro certo adfirmabatur, nec in armario XL nec in aliis archivi forulis invenitur. Deinde . Ioannes Gamerius . . anno 1680 alteram editionem curavit, quae Claromontano solo

nititur, nisi quod in praefatione indicem sormularii Vaticani V pag. XV expressit. Quanti autem haec

oditio aestimanda sit, infra dicam. Tum anno 1685 D. abillo Romae versatus editionem Garnerianam cum Vaticano contulit lamse Radies enim tomo . eas formulas foras dedit quibus Vaticanus prae Claromontano abundat praeterea permultas aliarum formularum lectiones Vaticanas exscripsit ibidemque edidit Has in edition inoa non repetivi, quia abillonius cui haud magnum otium fuit codicem diligenter conferendi, nonnullas scripturas aut neglegentia praeteriit aut falso exscripsit, cui rei testimoni esse possunt quae def. LXXXm enotarit. Tamen lectiones quas ad LXIX XXI, XXVIΠ-LXXX XCIX. pertinentes excerpsit,

ego quoque recepi, quia in his capitibus, oditione Holstentana suppressa, abillonii editio princeps est

existimandR.

Ρostremo alii viri doctissimi, ut Rogihre narrat, Diurno studium navarunt eumque edere in animum induxerunt. Optime alugii studia creverant atque tantum processerant, ut textum iam constitutum adnotationibus instrueret et partem praefationis com

73쪽

scriberet. De qua re Rogihre bene meritus est, quod Baingi manu scriptum investigavit et ad suam oditionem parandam adhibuit in primis autem eius lectiones protulit, quas ego quoque littera B notatas repeto Quas ad lectiones quod adtinet, duae tantum earum es p. 124, et 132i, a Rogihre fortasse

prave commemoratae sunt. In formulis autem digerendis Hugius duabus exceptis Vaticanum secutus est, quibus octo illas in Claromontano tantummodo exhibitas addidit in fine denique Holstenti exemplum imitatus alias sex formulas ab ipso excogitata adiunxit. De textu autem editionis Hugianae paulo

se agetur.

Cum ditio Gameriana in dies magis raresceret, ter repetita est. rimum in Nova scriptorum ac monumentorum collectione quam edidit Chr. G. HosDmannus Lipsiae 1733, tom. III. ubi pag. 41-268 Gar-neri editio typis iterata est addita Vero sunt supplementa et lectiones quas D. abillon ex codice . publicaverat. Deinde prodiit Liber diurnus secundum editionem Parisiensem recusus Viennae Austriae 1762, cura . J meggeri, qui variantes tantum abillonii lectiones ad formulas i editione Gameriana editas adiunxit. Denique anno 1851 D. tua, tunc quidem abbas Sollemnensis, eandem editionem tertio typis exscribendam curavit in Patrolagia lat edit. Mign. lam CV col. 9-188, cui item supplementa et observationes . abillonii addita sunt.

74쪽

De novissima Rogihri editione iam pag. IV tractavi. Itaque restat tantummodo, ut profitear me nullam meliorem edendi rationem inire potuisse quam qua hic editor proximus usus est. Quodsi tamen mihi successerit ut propius ad propositum pervenirem, id ea tantum re actum esse scito, quod ipse oculis meis Vaticanum illum codicem solum supe stitem inspicere potui. Quo nisus planius quam Rogihre potuit, rationes quae in Dium edendo adhibendae sint, explicare posse mihi videor. Ante omnia autem ambitus Diuria constituendus erit. Iam vidimus amplam collectionem iures V ticani paulo ante annum 800 absolutam fuisse. idem aevo Carolino tribuenda est collectio auctior vel D , attamen est aliquantulo minor aetate quam illa. Recensionis saeculi undecimi es pag. LXV), quam locupletiorem fuisse non negaverim, additamenta prorsus ignoramus. Daque nobis nihil aliud agendum est, quam ut Diurnum aevi Carolini damus eumque talem qualis et Hadrianoa pontifice erat otium cum paulo post adpendicem alteram accepit. Neque iusta est causa, cur ullam ex eius centum septem formulis vel etiam ullius formulae partem omittamus, ut Holsinnius qui formulam Lm sustulit, vel Gamerius qui posteriorem formulae m. partem

suppressit, cum id quod ipse de Originis tempore totius corporis statuerat, temporis indicio ibi commemorato ad incertum revocatum esset Ut Vero non

licuit Diurnum amputaro, ita additamentis ex libidine

75쪽

sactis non erat amplificandus. Cuius rei faciendae Holstentus initium ceperat V pag. LVM. Sed Gar-nerius hac amplificatione, dummodo hoc unum quod insea nominabitur excipias, totus fere abstinuit. Nam etsi formulae LXm indiculum Bonifatii aguntinensis et s. LXXXIII. professionem pontificiam a posterioribus canonum collectoribus exhibitam parallela adposuit,

tamen diserte professus est haec duo documenta nihil ad Diurnum pertinere araeque ideo tantummodo adserri, ut altera formula ex altera emendaretur.

Multo vero longius quam Holstentus V. -

in Diurno locupletando Hugius progressus est, qui singulas etiam formulas ad arbitrium auxit. V. LIV. vidimus in Diurno quo Deusdedit usus est,

s. LV. omissam eius vero finem cum f. IV comiunctum esse. Atque quamquam amerius hanc rem bene observaverat, licet salso explicuerit, et quamquam alugius concedere coactus est hoc enuntiatum non exstare in veteribus Diurni exemplaribus, tamen f. LIV. ita auctam edere voluit. aut infra

ostendam Baiugium in aliis etiam rebus codicis Deusdedit auctoritate ductum esse. Iure igitur Card. Hira hanc Dium deformationem vituperavit. Neque Vero hoc novissimo oditori Rogilire crimini dari potest. Nam Diurnum ea finivit formula qua Vaticanus desinit. Quas autem octo formulas codicis aromontani sequi iussit, eas nomine adpendicis I comprehendit atque quamquam in adpendicibus Π V omnia capita repetivit, quae Dium esse priores

76쪽

editores putaverunt, tamen rem diligenter explicando praecavit ne salsa de hac re exsisteret opinio. In una tantummodo re Rogilire extra cancellos egressus est quos sibi ipse constituerat, sed ipse in Addendorum p. 447 causam explanavit. Versus ultimus ultimae plagulae codicis Claromontani rubricam sermulae VII. continebat, quam ammolatenius v. eius

f. LXIII. excusserat, adnotans formulam ipsam deesse in manu scripto. Qua re non contentus Gamerius HI, 2 textum sermulae protulit, reticens se eum ex una de

editionibus ordinis Romani, in qua scriptori cuidam

metropolitano adtributus erat, desumptum consulto in formulam summi pontificis mutasse. Hugius autem, etsi originem huius capitis bene cognoverat tamen Gamerii exemplum sequi voluit. Neque vero Rogihre aliter iacit formulam VH adpendici primae tribuens, quamquam eam in sequentes adpendices debebat recipere. Ut quidem hanc formulam suppositiciam ex editione mea omnino removeam, alia etiam re adducor. Nam sententia huc usque e

vulgata hanc epistulam et in Diurno os etiam L L. V. p. 566 et in alius generis formulariis in-

fuisse, certe in causa fuit cur falso coniceretur, Diurnum extra Romam notum fuisse et ad alias formularum collectiones parandas adhibitum esse. At non solum ambitum formularii antiquiores editores mutaverunt sermularumque ordinem, id quod iam antea exposui, inverterunt, sed etiam formam Diurni genuinam ipsam obscurarunt et sermonem ut

77쪽

PRAEFATIO. LXVII

tunc erat moria et orthographiam plus minusve retractantes. Quae res quamquam iam a Rogihro inlustrata est, mihi quoque demonstranda esse videtur. Attamen ut rationem qua priores editores intextu constituendo usi sint, aperiam editionem alteram anno 1680 paratam mihi praecipue tractandam propono, cum amerius solus de sua edendi ratione

pluribus disputarit. In praefationis enim cap. XVI. ita loquitur quantum latoris soni debuerit in emendando codice quem imperita manus describendo vitiaverat, is ego ipse mihi credo religiose tamen cavi,

ne quid corrigerem praeter soloecismos ineptasque vocum vel transpositiones et distractiones vel coniunctiones via repetitiones vel etiam omissiones correxi vero, quotiens licuit, non aliunde quam eae libris unde formula desumptae sunt, praesertim eae egesto Gregorii M. adiorumque pontiferam epistolis. Vides igitur

Gamerium non verum sincerumque Diurnum praebere, id quod etiam Minoistonio et Hugio valet. Quam rem eo magis dolemus quod alterum codicem iam non habemus. Itaque Gamerius, quippe qui

sibi persuaserit se bene in hac re versari, lectiones c. Claromontani non adfert, duobus tantum locis exceptis ubi Claromontani verba in notis citat, ut demonstret quantopere loci miserabiliter corrupti et perturbati sensu careant. Quae duo exempla cum vix sumetant ad codicis C. indolem penitus cognoscendum, necesse est textum ipsum ab illis editoribus inhibitum examinemus. Qua in re discerno eas

78쪽

LXVIII PRAEFATIO.

formulas quae Claromontano solo traduntur, et illas quae Claromontani et Vaticani communes sunt. Millis primum exim f. III CVI, quippe quas non solum per Gamerium et Balugium noverimus, sed etiam permolstentum qui, ut ex eius editione cum Vaticano comparata discis, accuratius quam posteriores editores textum libri manu scripti secutus, dignus est cui quod etiam s. m Cn. adtinet fides habeatur. Huc accedit quod nec amerius nec Balugius, cum Holstenti editionem non cognoverint, ex hoc pendere potuerunt. Itaque videor mihi non sine causa hoc conicere, omnes lectiones Holstensi Ga nerit, Hugii communes ad Claromontanum ipsum referendas esse, et cum in his quattuor formulis tres illae editiones nec pluribus locis nec multum inter se discrepent, nobis fit potestas textus Claro- montani, qualis forsitan fuerit, recuperandi. Quae

vero verba formularum C-CH in Claromontano fuerint, ex Garneri et Hugii editionibus bene intellegere possumus, quamquam deest testimonium Hol- stenti. Iam Garnerius animadvertit sermulas CVI. R. praecedentibus sermone respecto abhorrere. Quam discrepantiam minime negaverim. Sed ut Gamerio adsentia qui sermonem earundem formularum O

ruptioris latinitatis documentum esse duxit, a me impetrare non possum. Rectius quam ille iam D. Μ

billon aliique viri docti eius aequales iudicarunt, latinitatem aevomadriani et Caroli . ad multo maiorem

79쪽

severitatem et elegantiam rediisse. Quod quidem iudicium hodie satis agnitum nobis quoque singulas

Dium partes examinantibus denuo probatur. Certe formulae adpendicis . a me constitutae puriorem

et politiorem latinitatem praebent quam formulae Dium Vaticani I CIX. Nam quamquam in illiseoncinnatione loco nominativi pag. 132i Holst aves )vel de diversas portas legimus, tamen, si in unive

sum spectas, grammaticae regulae bene sunt obse vatae. Neque vero hac re sola factum est, ut ne unus quidem locus obscurus nos offendat, sed totus sententiarum conexus totusque stilus melius simplicius perspicacius decurrit, vel in illa formula vΙ. quae prae ceteris maxime rhetoricam dicendi rationem redolet. Ita autem scribi tum demum in curia Romana coeptum est, cum ibi quoque studia antiquitatum renovata sunt, dico inde ab Hadriani aetate. Nunc vero ad illa Dium capita transgredior quae Claromontanus cum Vaticano communia habebat. Quorum in numerum reserendi sunt loci illi duo quos amerius ut exempla dictionis codicis Claromontani protulit; sunt autem meae editionis p. 3, . et p. 105, - 106 4. Unus quem Garneriussin dubio non totum notavit, hac certe retextum Vaticano meliorem praebet, quod hortatu pro hortatus et recte ablativum in dari interventua verbo indigere pendentem pro singularem inte uentum exhibet; attamen in eo eadem atque in Vaticano legitur prava constructio ferocitatem . . . indi-

80쪽

geant. Altero loco sana lectio reperitur humilitaris, quae in Vaticano in humili detruncata est, sed insunt etiam duo amenda sensum intricantia nempe ad locum pro Vaticani talioquium et relativum quae pro copula quae Vaticano tradita insuper librarius Claromontani

astatum, quod exstat in Vaticano x af tum in

ectum mutarit, qua coniectura locum non memdavit, immo depravavit. Ex his igitur exemplis adlatis certe intelleges Gamerium iure de imperita

manu quae codicem vitiaverit queri, mihique adsentioris adfirmanti hanc quidem Claromontani partem vix Vaticano meliorem fuisse. Quae mea sententia alia etiam observatione stabilitur. Si enim in cori ruptissimos Vaticani locos incidimus et quaerimus

quid in famerii et Hugii editionibus sit scriptum,

has raro tantum inter se consentire reperimus. Quae editionum discrepantia demonstrat utriunque editorem ea quae codice manu scripto tradita invenit, inutilia iudicasse locosque illos vario modo emendare studuisse es pag. 20i, 31,). Licet igitur fieri nequeat ut quid in Claromontano scriptum fuerit quibusque litteris ac formis, ex editionibus illis perspiciamus, tamen id

possumus colligere, Claromontanum, ut tarne ius recte contendit, mendis scatuisse idque iis potissimum locis qui etiam in Vaticano claudicant. Quibus locis omni emendandi studio abstinere optimum esse inferius probandi mihi erit occasio. Hic vero in animo est ostendere auxilia etiam quibus priores editores usi textum emendatum recim