장음표시 사용
301쪽
ipsa hominum societate probabiliorem illius nexus inveniamus rationem. Multa autem esse videntur, quae huc faciunt. De singulis e agamus Ordine, quo diversos
epidemiae characteres antea proposuimuS.
In epidemiae originibus frequenter mentionem injecimus de peregrinis, qui ex infeci accesserant loco. Quodsi
autem probetur, uti de multis probatum fuit, eos cum ipsa insequenti epidemia non in nexu causali fuisse, solummodo testes sunt morbi, a loco infecto , commercii ope , in dissitum locum translati. Attamen memorabilia docent exempla, morbum, ita importatum, ex hac ausa, qualicumque demum modo, propagari posse Lichlen- furtum anno priore, Geldermulsem altero rem demonstrant. Ati per inductionem concludere licet, ubi conlactus inter primos illos peregrinos, primosque incolas affectos indigitari non potuit, eum obtinuisse tamen Quaestio est complicatior, quam ut historice solvi possit; ea tamen conclusi multis repugnat Observationibus. Quarum inter limites nos conlinentes, recordemur 3ntum, vim commerci et primis incolis aegris probari, quos inter fer oblinebat, et , fortasse, provinciarum urbiumque parte, in qua subinde incipiebat epidemia, non centrali illa, sed infecto loco vicina.
Quam autem holerae propriam ObserVaVimus, Progressionem, et in singulis epidemiis, et in mutua carundem successione conspicuam, haec probabiliter commercii ipsius Vim declarat. Hoc enim quam sibi viam eligere solet, eandem holera praetulit. Ita provincias me catura florentes maxime affecit, Vix autem, quae agricultura potiorem Victus partem acquirunt. Ita flumina, commercii humani duces atque vectores, descendebat et adscendebat, primuim Vicina Oca, dein dissita occupans.
302쪽
urbes, emporia imprimis, delectu quodam occupabat. Ita, simulac in urbem majorem pervenerat, radiatim in agros sese diffundere, licet impetu rare notabili solebat. Quin, opposita ratione, Vel epidemiae saltus, et in singulis urbibus, et in provinciis hujus commercii indoli apprime respondent. Directio igitur epidemiae atque progressio hujus commercii vim et esticaciam in ipsam declarare Videntur. Quae si ad integram extendamus epidemiam, ducatur hae per immensain generis humani catenam, cujus alter finis Iessorae habetur, alter Anti
podes jamdudum attigit, nunc vero juxta Mare Mediterraneum propius ad Originem suam reflectitur. Ne vero Iransgrediamur . fines mobis praescriptos. Alterum essentialem epidemiae Characterem inaequalita tem eam fuisse vidimus, ut nune condensata appareret, nun Crara, dum circumcirca aberat. Loca quaedam fere incensum Veniebant, ubi perquam aucta erat morbi vis, quod tamen ex causis localibus explicare non licebat. Domus ejusmodi privatae, et aedificia publica saepenu mero excitavimus. m et plateae, et vici simile haenomenon frequenter Obtulerunt; ne raro ea Iege, ut inde sensim tu ambitu morbi impetus minueretur. Centrorum ejusmodi formati Cholerae propria Videtur quain causa morbis contagiosis analoga est, in quibus emanationis foci dicuntur. Adscribenda autem videbanturium commercio hominum, quod inter vicinos in paupere vico omnium frequentissimum esse solet, unde hominum condensatio iis favebat, quod et aliorum experientia, et comparatione diversorum Roterodam vicorum didicimus,)tum dispositioni speciali, de qua mox dicendi locus erit. Ejusmodi autem, sive centra, seu focos dicere Velis , QVacuatione ac depuratione , si perfici possent, destrue bantur Seclusio marum formationem, quantum saltem
303쪽
des illi pronuntiari potest, i οὐ impediebat, imo vero
quandoque promoVere videbatur.
Quoad epidemiarum periodos, ipsum illarum inor
mentum, numeris definitum, commercii vim ad morbi propagationem potius, quam causarum, generatim urbi cuidam impendentium, arguere videtur. lenim hujusmodi causae si sensim evolverentur, qualitativa morbi metamorphosi, potius quam quantitatiV aegrorum incremento declararentur. Eundem commercii esseclum et epidemiarum durati arguit, quae est in populationis
ratione. Denique assectionum cholero1dearum, quae Caelerum
causas otius generales postulant, frequentia inter fumilias, Cholera afflictas, etiam commercii vim testatur, ubi Choleram completam inducere, propter minorem quorundam dispositionem, non alebat.
Haec sunt et plura alia, quae, si judicium in causa difficili pronuntiare liceat, commercii vim in Cholerae propagationem declarant. Attamen ipsum nou sussicit
ad explicandam epidemiam quodsi enim sussiceret, Ontinue cresceret Cholera , neque nisi cum internecione populi terminaretur, aut SaItem augeretur cum ipsa commercii frequentia quod haudquaquam constanter Observatum fuit. Ita Amstelodamum, urbem vitae plenis simam , ubi innumerae dantur, quovis temporis punctulo, commercii Occasiones , multo levius amictum est, quam Groninga, merssordia, aliave loca minora. mo , non semel morbi impetus in inversa est ad populationem ratione. Accedit et hoc, quamlibet epidemiam integras observationum series retulisse domorum, im platearum , ubi vel unus solus aeger restitit, qui assicerentur vicini. Porro et, qui ipsis aegris erant proximi, custodes non de frequentiores trans Cholerae victimae Iino: ipsi Medici
304쪽
morbum vix unquam in nostra patria contraxere. Itaque certo demum gradu commercium holeram propagare valet, qui gradus determinatur et causis eam Vim augentibus, et limitantibus. Observationes autem, quas de patria nostra colligere licuit, nequaquam sussiciunt, ut
commercii essicaciam gradatim dimetiri valeamus. Series, quam attulit de Haga Comitum doct. JELTΕs, eaque alio fine proposita , licet momentosa, partialis tantum est et incompleta. Idem de Sisolla valet, ubi , de neca, ubi
aegrorum Commercii i adscribi fortasse possint. Neque domorum, semel tantum atque saepius afflictarum, mutua comparati sufficientem exhibet problematis solutionem. Etiamsi igitur millenda sit computatio essicaciae hujusce BUS3e, quae in genere Complicatione sua calculum effugit, cum ratione tamen poni potest , holeram humana societate propagari. An ergo materiam illam venenatam Secernit, quae in peste a Variolis ex aegris emanat et quemvis eorum focum constituit emanationis, quae corporibus inanimalis adhaeresuit et sic ultra transfer tur, quaeque , Vi Vi recepta, haec ad eundem cogit pro- Cessum pathologicum , quo seminium illud genitum est Quaestio gravissima est, Bb Orbe medie summa Contentione agitata Vix infitias iri potest, hodiernam patholo giae conditionem ad contagionis hypothesin ducere Tot
Bulem contrOVersiae etiamnunc solvendae, ut certi quid hac in causa poni Omnino non possit. Mirum profecto
contagium dicatur, quod Xstinguendo potius Vitam, quam excitando agit, quod senes maxime infestat, quibus vita reproductiva languet, quod nunc, materialis em uvii instar lintea inficit, nunc imponderabilium celeritatem ac subtilitatem exserit, nunc imo psychicae actioni simillimos prodit effectus. Quod quamdiu accuratis Observationibus moti fuerit illustratum abstineamus ab assirma-
305쪽
tione, relicto obscuro spirituum imperceptibilium ac sympathiarum regno.
Ipsum commercium humanum non sussicere vidimus ad Cholerae propagationem. Altera accedat causa, quae huic favet aut resistit. Lutet autem in homine praedispositio, quae si deficiat, nullus est agentis holerici in organismum effectus. Duplex ea est, Vel specialis, quae a disserentia constitutionum singulorum hominum pendet, et sexu, aetate, temperamento Vitae genere et regimine determi natur vel generalis, quae integro populo propria est et epidemica Vocatur. Illa semper adest et rationem exhi bet delectus, quem inter diversos ejusdem populi homines holera essicit. Haec non uisi temporaria existit, determinalque Vehementiae limites, quos epidemia sibi statuit. De dispositione speciali antea directe ex ipsis observationibus dictum fuit. Vidimus autem, quam aetatem, quem sexum holera potius et affligeret, et ex vita raperet. Determinare item studuimus, quid diversae societatis classes ad contrahendum morbum emicere valerent. Duplicis generis hujusmodi dispositi esse videtur. Altera probabiliter a majori commercii occasione pendet, quae ergo spectat varios negotiatores , fortasse et nautas altera ab organica aut psychica corporis constitutione, propter seminia, quae dicuntur, naturalia communia, aut propter certum quoddam illaudabile imprimis, Vitae genus inducta. Huc paupertas referatur, cujus quidem essicaciam, Omnium perniciossimam, etiam aliae declarare solent epidemiae, Vix ulla autem, quam holera, manifestius. Conjungitur autem fere utriusque fontis, unde ea fluxit
dispositio, effectus Sic inter ejusdem opificii, quo pau-
306쪽
periores, in loco quodam infecto, imprimis Vivunt, holmnes maxime saevit, quum in his egesias cum Ontactu concurrat. Sic etiam inter pauperum vicos alii dantur, qui levius assiciuntur, alii, qui gravius meque, quum altera illa causa ad dispositionem accedere soleat, solus aupertatis gradus morbi vehementiam , aut maturiorem adventum, determinat Pauperrimi dantur Vici, V. g. ra-jecti, qui aliis serius et levius affigebantur; neque Am stelodami continuo in urbis pomoeria malum recessit. Si commercium dispositionis effectum modificat. Vice autem Versa, quod jam initi observatum fuit, etiam dispositio commercii vim auget. Hinc in familia qua dam, eidem vitae generi addicta, facilius increscit morbus. Constitutionum enim similitudinem, quae tali victu inducitur, in quavis epidemia maxime facere ad dispositionem constat. Ex quo fonte inaequalis Cholerae distributio et in eadem domo incrementum, pro altera a te, explicandum est. Contra, deficiente hac dispositione,
illaesi medici aegrorum curam suscipiebant. Praeter ea, quae de hac dispositione ex ipsis observationibus duximus, vix alia monenda sunt. Quae Secre liones urbant, perspirationem reprimunt, digestionem Iaedunt, haec eam augent, tant subinde graduci ut fere pro solis morbi causis salutanda videantur. Quo imprimis refertur, plures non raro homines post praegressam unum eandemque Causam , subito simulque Cholera correptos fuisse. Quae vim vitae debilitant, dispositionem augent. Hinc animi dejecti, metus, terroris, luctusque in Cholera, periculum. Illos aulem animi affectus quum ipsa et instans sibi praemitteret, et accedens secum duceret, manifestum est, cum flamma eam et fomitem attulisse. Si Cholerophobia exstitit, ex qua fortasse generales epi-demiae prodromi pendent, quos imprimis ObservaVimuS,
307쪽
quando vicina minitabatur ues Eorum ex eadem causa anno priori, quam altero, graViores Vidimus effectus.
Utrum specifica quaedam ad Choleram detur dispositio,
hypothetico quidem statui potest, ex observationibus a tem non determinari. Ipse morbus Perpessus, licet in genere , non tamen semper dispositionem tollebat. te ni exempla dantur in nostra atria, utut rara, mali, durante eadem imo epidemia, bis in eodem homine vehementer observali. Haec aulem dicta sunt de dispositione speciali sequitur, ut de generali ideamus.
18. De constitutionis Fidemiae ad holeram ellicacia.
Maxime vereor , ne a fine nostro, occultas excludente causas, aberrare Videamur, si sermonem faciamus de
constitutione epidemia. ue enim revera ad naturae arcana pertinet Confugitur autem ad eam desiderio causarum generalium, quae inter manifestas non inveniuntur. Quales si innotescerent, eliminaretur fortasse ex foro medico ipsa ea constitutio, aut certe indicaret lantummodo generalem illaruni effectum, quem definiendum censemus, tamquam dispositionem intercurrentem, aliquamdiu inter populum Vigentem , deinceps ero exstinctam. Causalis ergo constitutionis epidemiae significatio in absoluta scientia abesset, Veris ausis IOCum cedens Quum vero imperfecta hucusque sit epidemiologia, malumus, ea significatione retenta, causarum ignorantiam ingenue confiteri, quam magnifico siderismi illam, tellurismi, aliove
macrocosmi assectionis nomine recondere. Ρermittunt autem non tantum, sed et Ostulant aliae epidemiae, Vel maxime, ut fertur, cognitae, ejusmodi constitutionis assumptionem. Variolae, nisi faVeat constitutio, epide
miam non essicient, quod idem de aliis contagionibus valet; nec minus de lasmatibus. Sic et roninganae suberat
308쪽
epidemiae Videamus, quis illi in holerae ii gloria
competat IOCUS. Constitutio ipi domi holerae propagationem procul dubi promovet assectiones autum, huic morbo assines, si fortasse excipiantur, quae tantum ab incompleta aut abortiva ipsius specificae Cholerae causae actione en dent, originem ab illa manifesto produnt. Dissicile quidem non raro est, ejus constitutionis et holerophobiae, vel et mutatae diaetae essectus acute distinguere. Ad eam vero procul dubio sudor a diarrhoea pertinent, cum Cholera inter populum grassantes quibus secretionibus probabilitem opus erat organismo, quo tolleret actionem epidemiae Orbificam, eadem ratione, ac per autumnum aucta hepatis functi sanguinem depurat mino, suppresso imprimis sudore, Spa Smipotentiae illius vim in systema nervosum declarabant. Αuela reactione, Cholerula exoriebatur, quae, quum in ratione esset extensionis epidemiae, a constitutione generalitendebat Provocare ad sympto mala analoga sub aliis epidem iis liceat Sudore anomali, regnantibus morbis CXanthematicis V. g. Variolis, frequentes, me minus regnante T senteria. Jmo imperfecta morbi species et quasi imago, qualem in holerula conspicimus, et Vigentibus morbillis, catarrhi, et, aegnante carIalina, angina Osserunt. Regnante febre flava, clerotica sanis flavet, sudor ejusdem coloris prodit, rim ipse sanguis dissolutus est Vel et de peste SYDEN HAM fieri nonnunquam ait, ut tumores Pro rumpant nec febre nec gravior aliquo mTmplomate praegresso. Quibus autem hoc oblingit, iis integrum est, per Iublicas plateas pro Iubito ambulare ac communi n
ita munia, sanorum more, spreta omni regiminis cura,
309쪽
qui Cholerula assiciebantur. Videamus, autem qua ratione constitutio generalis ad diversa epidemiae stadiu sese haberet. Quid ad ejus originem contulerit, obscurum est; si vero deficeret, Praecursores existebant , qui scilicet sejuncti erant ab epidemia, in quavi non , nisi e favente, abibant. Increscente epidemia, manifestus erat Constitutionis generalis et olus. Quo celerius esset hoc in rementum , O major ejus erat si acia. Ad culmen usque epidemiae favebat, aucta et ipsa. Quandoque nutem , Bdspirante eadem, serius epidemiae ad maximum Perveniebatit, quin imo hae erant vehementissimae. Sic
epidentia Iloteroda mensis Ay. 833 , utut re is, ' de
inum, A . 83 alter jam hebdomade maximum alligerat. Caeterum distabant inter se diversa epidemiarum maXima, quum sua cuique esset constituti , diversa di- Versis, quod durante rimae epidemiae regno , inprimis Valuit celerior enim alterius erat circuitus. Epidemiarum recrudescentias ab atmosphaerica probabiliter alioue pependisse Vidimus. Cujus disserentia et ex descriptis constitutionis epidemiae effectibus intelligitur.
Sic epidemiarum diversarum culmina , etiam Vicinctrum, distabant inter se, prout earundem Origine , reorudescentiae Vero syra Chronae erant. Conditiones autem ad recrudeseentiam determinare constitutio videtur Euenim tamquam spicilegium considerari potest ex dispositis , qui primam epidemiae periodum effugerant. Quodsi
autem ea fuerat epidemiae, ideoque Onstitutionis generalis, Vehementia, ut prima periodo dispositos exhausisset omnes, recrudescentia obtineri non poterat. Hinc in
310쪽
ad superiorem urbis arterii restrictam vidimus recrudescentiam, deficientem in inferiori, uti longes vehementior prima fuerat periodus, adeo ut in hac urim parte exstincta jam esset constitutio epidemia. Quaeritur autem, quidni recrudesceret epidemia agae Comitum, quae leviter afflicta est quare recrudescentia insteiodami minus esset gravis, quam Trajecti, aut Roterodami Certa quaedam epidemiae vehementia requiri videtur, ut recidiva fiat qua si sit gravior, sponte exstinguitur Onstituli generalis, si sit levior, evanescit, ne disponere ad recrudescentiam valet. Hinc explicatur, hanc alteri anno defuisse, quum et idemiae hujus iani Vel ad acutas et impetuosas pertinerent, Vel ad tenues et invalidus. Epidemiarum finis, finita constitutione epidemia sequebatur. In subita earum abruptione, uti alter anno Gron ingua factum est, fortasse et concurrunt agentia
Alterum epidemiae iter, favente denu constitutione generali, Susceptum 88B, manifestum habernus. Condi tiones autem Certas , quae hunc reditum in singulis Iocis determinabant, inventro Dori potuimus. In genere primum regnum alterum adducebnt; quod tamen vel ipsum for lasso a majori illarum urbium dispositione speciali, siv
propter mer a turam, Seu aupertatem, aliamVE Causam pendebat. Regula autem generalis neque a Vehementiae gradu , nec ab alia causa statuenda videtur. Sic etiam altera epidemia nunc eandem urbis cujusdam partem ac antea, nunc diversam occupabat.
Denique diversa ejusdem epidemiae letalitas pro diversis periodis etiam a constitutione generali pendere Videtur. Hae enim quum propagationem epidemiae pro-mOVe9t, minui ejusdem letalitatem, ad quam in inversa habetur ratione. minc increscens atque decrescens Pi-