장음표시 사용
281쪽
doctores revaluerunt unus tantum , de quo suo loco retulimus, Boterodam Obiit. Ρropitia ergo Cholera me dicis erat, quorum numerus insigniter increverat, me
dicitivo candidatis ad praxin invitatis , qui vel novitii
Denique pauca addantur de vitae regimine, cujus emcacia a multis negatur, contagionem, vel indigitatam, vel a priori positam, pro sussiciente iorbi causa habentibus. Evidentia autem exempla esse credimus de intemperantiae vi ad provocandam holeram. Neomagi , Arnhemiae Tiolae, Leovardiae speciatim notabantur. Porro et refrigerium susceptum, et indigestionem , et animi Ommotionem frequentius in nostra patria Cholera secuta est, quam ut hae regnante, alia pro innocuis quibusdam causulis, vulgique nugis haberemus. De primis adeo aegris , qui accuratius investigari solebant, ista saepenumero annotata Vidimus, uti V. g. Leidae. Vel et simplicem diarrhoeam , durante holerae regno, accedente causa vel catarrhali, vel astrica , vel psychica, ad has enim classes causas eas reducere licet, in pessimum hune mor hum abiisse, ubicunque loci obserValum est. 1 o. De constitutione epidentia durante molem. Postquam ea pertracta imus, quae ipsam spe latit Choleram, oportet, ut de assinibus affectionibus, durante ejus regno obviis, brevi videamus. Ut autem ante do epi-demiae prodromis, ita nunc de ejus satellitibus historice,
Ex iis, quae speciatim de plurimis epidemiis collegimus , lures , apparuit, affectiones, gradatim magis a Cholera recedentes, ipsam Omitalas esse. Prima , eaque Ie vissima, sensus constrictionis in epigastri erat cum sudore copioso, acido , imprimis nocturno Haec comagi v. g.
282쪽
et Ultrajecti observabantur. Quibus autem symptomatibus si alia multa accederent eum hyperaesthesis intestinatis, tum perversae vitae animalis indicia, sui generis aegri lud constituebatur, quod . . Roterodam factum fuit. Continebatur haec etiamnunc intra sanitatis limites suΡ-
Presso autem sudore, gravior evadebat, uti multis ob servationibus, Sciodami . . , urmerendae, Groningae institutis , confirmatur. Nunc Armam astricam, uno spasmodicam potius indicabat, quum suppresso eo sudore, vel exoriretur diarrhoea ac vomitus , vel spasmi abdominis atque extremorum. Hisce assectionibus, summo gradu auctis, febris, tamquam reactionis universalis symptoma,
accedebat, qualis in Scevening frequens erat Generali Cholerinae vel holerulae nomine ejusmodi affectiones dici solebant.
Haec quidem Cholerula, qua in ausa satis consentiunt diversae observationes, non ad ipsam Choleram dispone bat. Quam autem potius adducebant diarrhoeae, sub eodem tempore frequentissimae. Constantem harum formam ex diversis observationibus elicere non licet. Nunc catarrhales depraedicabantur, nunc rheumaticae biliosae, pituitosae aquosae, alonicae , spasmodicae et s. p. liae refrigerium, aliae indigestionem insequebantur aliae
causae latenti adscribendae erant. In genere Ver Observarunt praetici, accuratam eas postulare therapiam, in recidivas esse pronas, nunc autem pro Cholerae prodromis habendas, nune innocuRS.Cholerae nostrates, quae eodem tempore Vulgares ensebantur, utrum ad aegritudinem illam, de qua mox diximus, pertineant, an Vero speciali veniant titulo dissiculter determinatur. Praeterea Vero mala ner Osa, ubicunque regnabat epidemia, Iopulum Vexabant.
Haec Ves diversis assectionum illarum cholero idearum
283쪽
formis, quarum praesentia, quum et testimoniis innitatur illorum medicorum, quo contagionis theoriam amplexi sunt, et eorum , qui ad causas epidemiae generales unice provocant, omni dubio major est. De earum vero extensione in diversis locis dissentitur. Ita Roterodami per integrum populum dispersae feruntur, ouda. illas potissimum occupasse lateas domusque, in quibus saeViebat Cholera, mersiardiae et Campis Optimulibus adscribuntur, tamquam Cholerae, pauperiores exanti, subrO-galae. Etiamsi autem generalem earum dispersionem haudquaquam negem , attamen vel ex iis, quae ipse ObservaVi, mihi persuasum est, singulas iis imprimis familiis proprias fuisse, quarum erant iam holera assecti. Quoad generalem harum assectionum decursum, te rumque deprehendebantur in directa ratione ad ipsius epidemiae impetum fuisse. Crescenti huicce propriae, sensimque auctae , minuebantur, vel et disparebant eadem
decrescente. Quod de Sceveninga Haga Comitum, Ru-lerodamo, at speetatim ObserVatum est. Memorabile autem videtur, recrudescente epidemia, easdem resurrexisse,
quod, uti Vidimus, fine Septembris atque Octobris initio in majori patriae parte accidebat. Hoc demesopo, de pago Zuilen , aliisque locis minoribus memoratur , de qui
bus magis accuratae etiam, O respectu, quam de majoribus urbibus , exspectari possunt observatioues. Utrum
sint in ratione letalitatis epidemiae, quam diversis ejus stadiis diversam fuisse Vidimus et v. g. rajecti ad Rhe
num cum recrudescentia iterum increscentem, an Vero maximae epidemiae extensioni, quae minus esse funesta
solet, praeprimis competant, hoc equidem, propter Observationum defectum, in medio relinquere cogor. Quas adduximus de constitutione generali conclusiones, omnes ex epidemiae prioris historii petilae sunt De al-
284쪽
ter hoc unum cum probabilitate quadam memoraro
Ροssum , genium epidem tum deseriptum minus illi fuisse
Reliqui morbi in genere, durante Cholera, paululum
quidem minuti, verum nec subΙali, neque adeo mutati fuisse videntur. Lente pergebant. Hinc et Cholerae funera numeris mortalitatis normalibus addenda erant. Subinde affectiones ordinariae astricae, vel et febres intermittentes finem epidemiae annuntiabant, ut Sceveningensis et alterius Roterodamensis Ubicunque autem locorum, et imminuta letalitas, et valetudo prospera holerae successit; nisi, quod , post absolutum alter anno ejusdem regnum, in quibusdam Iocis factum est, morbilli hanc turbarent sanitatem publicam. 1i Comparatio utriusque Choleras epidemicte. Ρassim quidem momenta quaedam innuimus, ad disserentiam utriusque epidemiae aut convenientiam indicandam ad calcem vero hujusce de generali Cholerae in patria nostra historia disquisitionis, quae ad hanc comparationem praecipue faciunt, in unum colligere liceat. I. Generatim eadem erat epidemiae dispersi utroque anno Hollandiam primum et vehementissime, Drentia
et Zelandia levissime Groninga ultimum amicta est. Ve- rutilamen increvit altero anno in Getria et Brabantia S., decrevit inarajecto, ransi salania et Frisia. I. ropemodum in iisdem Iocis saeviit. Quaedam
tamen excipiuntur. Praeter epidemias minoris momenti,
Sceveninga, Waterlandiae urbes, Amers rdi Scholitandia, Campi Genemuda, nec , reda anno tantum priori; aikenburgum, Leerdamum, Alliemada Gelderma sem Arithemia, tela, Culemburgum, Ioca Sanae adsita, Horna, Egmonda posteriori modo affecta sunt.
285쪽
3. Alia loca sunt, ubi prior epidemia, quam altera longe erat gravior, uti Hagae Comitum , Leidae, in Cat-vic , rajecti, rusteiodam Palia, ubi contrarium obser-Vabatur, uti in plerisque ad Mosam silis, Sylvae Ducis,
Groningae. . Utroque anno oppida prae ruribus epidemiae sedem
obtulereri eruntamen minus eorum erat, durante altero, discrimen.
5. pidemiae universae decursus A. 832 ex duabus Componebatur periodis, quarum altera a Iulio ad finem Septembris, altera per Octobrem ac Novembrem durabat. A. 18 33 simplex erat epidemiae decursus et Iouge citior. Illa Augusto demum , haec Iulio ad maximam perVenit
6. rimi singularum epidemiarum aegri frequentius
a loco infecto accesserant, durante posteriori epidemia, quam priori. I. In singulis urbibus epidemia utroque uno uno eandem occupabat sedem , uno diversam. Magis aequalis autem osterioris erat per varias urbis partes distri butio. 8. Successione quadam utroque anno assiciebantur Variae urbium partes, ea ver brevior in genere erat per alteram epidemiam. 9. Duratio epidemiarum altero anno breVior erat, quam priore, eo ursus simplicior, recrudescentia Vix ObserVata. Io Indigis utraque epidemia maxime erat perniciosa, rusticis atque militibus faustior. Verum altera lerumque
otiam fortunatiores aggressa est. II. Aetatis atque sexus eaedem utroque uno erant
differentiae. Viri paulo magis erant dispositi, quam femi
nae Adolescentia minimum offerebat, crescente abhinc versus utrumque vitae limilem et dispositione et letalitate.
286쪽
25οDispositio tamen pueris minor, quam adultis, verosimi Iiter infantibus, quam PueriS. 12. Alterius epidemiae major erat, quam prioris, letalitas, imprimi propter majorem Cholerae paralyticae frequenti3m. I 3. Caeteroquin, Tmptomatum aut decursus ratione, non datur constans utriusque epidemiae diversitas. ο-lerodam et wartslusae altero anno phaenomena paralytica
evidentius apparebant, Amstelodami atque Arnhemiae spas- modica, Groningae erethica Diarrhoeae cruentae Amste1odam rariores erant, Groningae frequentiores. An typhus
cholericus alter anno generatim paucior esset, quod in ultima hac urbe observatum fuit, non satis constat; saepius
autem systematis bilios irritatio Choleram excipiebat.14. Epidemiae prodromi atque satellites anno posteriore priori cedebant.
287쪽
312. Conspectus ausurum , ad Choleram 'cientium. Quae ad generalem Cholerae in patria nostra historiam
pertinent, exposita sunt; quandoquidem autem vere scire si demum per causas scire , hinc ultimo IOCO tentemus, numquid de epidemiae aetiologia nobis concipere liceat. Causam holerae specificam esse debere, morbi indoles Postulat quae Ver Causa quum sensuum aciem effugiat, latet adhuc. mo vero Obscurum est, quo e fonte oria turri aut quibus mediis propagetur. Constat quidem, ex India huc venisse morbum, atque in itinere suo continue de OV propagari quam autem iam elegerit, aut qua
ratione procreetur, dubium est. Alii terram pro genitriceatque Vectrico habent alii ex fluminibus illud et procreari Contendunt, et in fontes vitium venisse lacusque; V alii ad
fermentationem aeris provocant, quem progressi e Conla-gione infici statuunt alii ex constitutione stationaria Dullulasse malum autumant. Quibus omnibus opponuntur, qui ipsa hominum corpora r mlasmatis fonte habent, in ipso aegro emanationis focum Onentes Generali etiam nomine illi iasmatici, hi contagionistae dicuntur. Nisi quae me forte fugiunt, hae sunt fere omnium de Cholera sententiae. De quibus Valent, quae de animo
disputans, TULLIss. ηHarum sententiarum , ait, quae Vere
sit, deus aliquis viderit; quae Verisimillima, magna quaestio est. Utrum igitur inter has sententias dijudicare malumus, an ad propositum redire Cuperem equidem
288쪽
252 utrumque, si posset sed est difficile confundere.' 1 Mil
tamus ergo potius hypotheses ac contrOVersias; erum , innis datis, quae didicimus, historicis et conclusionibus, quae directe hinc fluunt, pro causis ipsis momenta quaedam, uti dicuntur, causalia Xplorare studeamus , numquid in patria nostra ad Cholerae dispersionem contulisse videantur. Ad evidentia autem, quae ipsis innotescunt observationibus, restringere hanc disquisitionem studui,
quum mihi probe persuaSum Sit, quaecunque excogitantur praeterea , ad eram Seientiam omnino non facere. ηHomo enim tantum intelligit, quantum de naturae ordinere vel mente Observa erit; nec amplius scit aut potest.''Ubinam ergo epidemiae quaeramus causas 3 Has non particulares, sed pluribus communes esse debere, OmneSconsentiunt. Scribens autem medicinae arens de aere,
aquis et locis , causas indicaVit, quae in populum ipsum agunt. Nobis ergo disquirendum est, quid fundus, fluvii, tempestas ad holeram probabiliter contulerint. Haec
merito tamquam momenta epidemiae externa considerari possunt. Quibus interna aceedant, Veleribus minus Og nila, quae in ipso hominum genere talent. Duplicem quaestionem de his imprimis movebimus, alteram, num ipsum hominum commercium ad Cholerae propagationem fecerit, alteram, num generalis eorum ad Choleram dispositio fuerit, qualem constitutionem dicunt epidemicam. Quae ergo momenta ut Oler explicabo, ne lamen
quasilythius Apollo, certa ut sint et fixa, quae dixero; sed ut homunculus unus e multis, robabilia sequens. Ultra enim quo progrediar, quam ut veri videam similia, non habeo certa dicent ii, qui et percipi ea posse dicunt
et se sapientes esse profitentur. V
289쪽
Q. De relatione fundum inter et Cholera dispersionem. Nostrum non est nexum explorare, qui Choleram inter atque ellurem obtinere fertur, ad quam theoriam multioonfugere lasmatiCi, non secus ae illosYDΕΝΗΑ nanni Constitutiones ab occulta et inexplicabili quadam altera tione in ipsis terrae visceribus repetit, unde aer ejusmodiem uviis Contaminatur , quae humana corpora huic aut illi morbo addicunt determinantque 1 . Quum vero a multis observatoribus terra humilis, paludos Cholerae amica feratur, hinc in patria nostro , quae ob ipso humili situ nomen accepit, ad O momentum attendere imprimis
Geologica duplex est patriae diversitas pars diluviilestis, pars alluvii Formationes tertiariae raro , nisi extra patriae fines prodeunt. Diluvium altiores tractus, Drentiam, Transisalaniam, Velaviam, utphanium, Bra bantiam S. comprehendit. Alluvium pro parte illud tegit, lurfinas altiores . . Grmans, maxime tamen extra idem ponitur. Est vel marinum, Vel fluvialile , quorum tamen limites distincte delerminari non possunt. Alterum autem juxta fluminum ripas situm esse, alterum maris sequi littora videtur. Ollandia ergo 'elandia, Betavia, ne non reliquarum provinciarum pars Occidentalis et septentrionalis huc pertinent. Humiliores in genere tractus efformant, vel aggeribus a fluminum impetu defensos, vel dunis aut arte Oceani imperi subtractos. Hae maxime generalis est soli patrii diversitas. Si vero ad superiorum stratorum qualitates attendamus, sunt haec Vel arenaeea, ad quae pertinent arenariae hodiernae, una V. g. et eri-
290쪽
ceta , Vel limosa , quae diversissima sunt pro diversis locis, vel turfitiae, et humiles, quae effossae in lacunas mutantur , et altiores. Quale autem , jam quaeritur, solum Cholerae sedem praebuit Altiores patriae tractus fere a Cholera immunes mansere scii, in jam stellandia i prope Goylandiae, tolliculos
substitit Naardent non increscens, etiamsi in vicino e-sopo haud deesset Sic in Trajecto partem occidentalem pro inciae affixit, Orientali vero pepercit, uisi mersfordiam velis, quae ipsa in imi vallo sil est littora maritima inaequaliter passa sunt Urbes enim ad Sinum
Austrinum sitam pro majori parte intactae fuere et id Mare Germanicum altero anno Sceveninga et CatVicum, altero Calvioum et Egmonda bla afflicta. Praecipue u tom 4m alluvio fluviatili se continuit ChOIera, cujus, altero imprimis anno evidens exemplum Osa retulit. erun- tamen fluviorum ripas non integras corripuit Duorum locorum, sibi Oppositorum et admodum similium , alterum
afflixit, alterum reliquit Sic et alluvium fluviatile, in
interiore regione situm, fere intactum mansit. Turfinae in genere et sublimiores, et magis depressae ChOIera Vacarunt.
Frisia, Vollenticula, vel et pars Hollandiae Meridionalis sint exemplo. Quod autem imprimis memorabile est, Hollandi Septoulrionalis pro majore parte et Velandia
feres integra Tholera caruere, ' quae regiones it humili situ, et humiditate sua , et lute aut cespitoso solo malum sanitatis nomen contraxerunt. Ilaque concludendum, et loca humida ac humilia, et sicca, altior Choler majore parte Vacasse. Intermedia maxime assecta sunt Verula tamen, quaecunque regula generalis hic inlatuatur, suas habet exceptiones Fundum ergo tamquam praecipuum