장음표시 사용
271쪽
decumbere debuerunt. Quantum Vero comperire potui, eo vix adscendit earum in nostra urbe numerus. Ex
simili calculo, sub prima epidemia, Roterodami fuerint 275 gravidae, quarum, absque speciali dispositi One , a corripi debuere. De quaestione proposita ex his quident decidi nequit, quum Verus gravidarum
asseclarum numerus non innotescat exhibito autem alculo probabile videtur, opinionem Vulgarem potissimum a misericordia pendere, qua duplicem luctum societas plorare solet. Merito lamen in eo consentiunt practici, graviditatem malam esse Cholerae binplicationem, plerumque , abortum atque tristem exitum procurantem. In genere ex dictis concludendum videtur, evolutionis stadia in aliis epidemiis periculi plena, in Cholera
eodem minus laborare. Quae a contagiis vaeare Censo-tur, senectus Cholera misere eXata est. Infantia , conla-giorum quorundam praecipua praeda, infra mediam restitit dispositionem. Attamen infantes pueris magis sunt dispositi, pueri adolescentibus. Haec vilae eriodus, quavis vita maXime activa est, epidemiam Optime omnium et elusit, et sustinuit. Ut autem vel praxi hanc consequentiam utilem esse ostend3mus, Orollarium sequens inde ducamus. In adolescentibus Cholera amictis, plurimum a naturae Vi medicatrice exspectandum est. Itaque in his minus activa instituatur thera pia . Quo Vero magis aetate decrescat aeger , e promptius atque essicacius administrandum est artis auxilium. Num diversae epidemiae periodi sexui cuidam aut aetati magis, quam aliae essent fatales, detegere non potui. Viros adullos epidemiae initio decubuisse, non Blis est constans. Ab infantibus autem epidem iam exoriam ESSE,
negandum. Qua in causa notabilis obtinet disserentia ab epidemia a'. a 826 quae speciatim in his initium
272쪽
sumsit prout in genere gravem intermittentium autumnalium epidemiam Cholera nostras annuntiare solet, inter tenellos grassans Neque hoc unum est utriusque discrimen. Quod quo plenius pateat , holerae atque epidemiae Groninganae mortalitatem, pro aetate diversam, Comparare lubet, adjecta solitae mortali talis norma. Hanc ultimam ex seriebus, quae quotannis de Amstelodamo prodeunt, ab '. 82I-183 derivavimus I in quo undecim annorum spatio, abstractis natis mortuis, horum enim ratio habenda non erat, I 5 33 funera in illa metropoli recensita sunt. Mortalitatem epidemiae ro Dinganae effecimus ex tabula , quam publici juris fecit CI. THOMASSE A RΓΕssIN su), abstrahendo scilicet alte rius semestrii Anni nefasti 1826 mortalitatem ab Antii praecedentis. Disserentia , qua hic calculus innititur, estuo 3 funerum Tandem de Cholera, praeter funera 2 233, ex quibus mortalitatem relatiV3m computavimus, in hunc calculum et utramque oudae epidemiam et
alteram Moterodamensem admittere dicebat Hic igitur
1 Vid saepius citatum Iaarbookj ab anno I 827-I833 Quum
a Dis 827 - Ι 829 nati mortui non memorarentur, pro his termitium medium annuum 425, assumsi, ductum ex decennio 82L-I826 et
183o-I833. I Vid. Q. Ουerala de epid. Dkle in I 826 o Gronimen, in fine. A. Julio ad Dec. 826 in hac urbe deuati sunt Si incolae, eodem anni praecedentis spatio 482, unde disserentia illa prodit. Si incolis, GrODinoae mortuis, addantur 75o8, qui eodem semestrio in Frisia obierunt, ubi mortalitas normalis 3822 modo attingit vid. I. 1TRINGA COVLo statis lictis en Mn. Erigi in de geb. en gestorν. in Diestandυan 8I5-I828 DE P. I et p. 8, invenitur Oolli illorum dierum funera Gronitigae et in Frisia sic dividi, juxta aetatis annos : -I 35I, 1 -IO 493 IO-2 387, 2o-3o oo, 3ο-έ 842 4o-5 869,
5o-6 Iioo, 6o-7o 426, o Io 1856, unde potite Sua ODOsunerum elicitur distributio, quam tamen conjunctum opidemiae solitaeque mortalitatis essectum referre, tenendum est.
273쪽
innititur 699 funerum numero Vix monendum est, in hac tabula mortalitatem absolutam spectari.
Quodsi regularem harum serierum progressionem SP C-tamus, egregie profecto Satisfaciunt, et, si paulo plures darentur termini, constructis curvis, diversum mortalitatis decursum exhiberent conspiciendum. Hune quantumpote verbis declarare tentemus. Comparando epidemiam Groninga nam morialitati noris mali, haec primo vitae anno Ionge major apparet, brevi autem excedere illa coepit, qui excessus ad quinium annum usque , deiu, minuta, ad decimum annum vix
ultra attingit et insequenti decennio, prorsus disparet Minimum mortalitatis absolutae in epidem iamroniugana, inter Io-2 annum habetur. Huic eidem procul dubio et relativae mortalitatis respondet minimum quod num prout minimum idem normale, aetatis anno 1 ' incidat, determinari non potest. Ex serie jam quitur, mortalitatem Groninganam nunc iterum normali cedere, maxime inter annum Io et 3 incipienti ergo adultae aetati soliti morbi magis sunt letales. Decrescit hinc disserentia, ita ut ab anno bo-5o, imprimis autem
274쪽
5o-6ο, utraque mortalitas sit fere aequalis Senescenti autem homini sensim periculum epidemiae Groninganae augetur, ita ut a o- ΟΠ annum , supra hanc aetatem l mortalitatem solitum exsuperet. Concludimus ergo illam Iactentibus minus esse , quam hanc infanti bus autem magis Periculosam. Juvenes aeque singulis exponuntur, adulti autem potius morbis ordinariis. Disserentia vero, Crescenti aetate, minuitur, donee seni crudo, imprimis autem decrepito, maxime fatalis evadat febrium illarum perniciosarum indoles. Disserentia tamen utriusque mortalitatis infantibus major est, quam senibus. Longe alia holerae est ad mortalitatem normalem ratio. Ad quintum aetatis annum usque haec quidem illam longe superat, dein vero ad septuagesimum usque eidem cedit. Maxima in infantibus disserentia lactationis tempore esse videtur. Ex observationibus saltem Haganis, Sceveningensibus et Oudanis efficitur, paucissimos anno primo Cholera laborasse. Deinceps, licet inde a 'ad OV annum usque Cholera normalem supere morta-1itatem, duo lamen sunt hujus disserentiae maxima, alterum ab anno 5-IO, alterum a 4o-5o. Illud bis fere eam integram superat, hoc semel et ultra. Mininia disserentia holerae solitaeque mortalitatis est ab a uo 3o, quo nondum attingit. Inde ab anno go sensim decrescit illa, hinc tamen ad OV annum etiam nune normalem superans, ad Ioμφ -- , donee, exacto Septuagesimo aetatis anno, haec I iterum Choleram superet Cholera ergo, infantibus ad quintum vitae annum minus infesta, quam alii morbi, pueris longe est funestior, dein et ado- Iescentibus, attamen continue minuta, donee mediae aetatis initio prope sibi accedant. Hinc autem senSim denuo periculosior evadit, maxime inter o et O annum. Haec aetas totius mortalitatis absolutae maximum exhibet
275쪽
in holera reminiscendum autem, eidem et relativae maximum quoddam OnVenire. In senibus iterum excedunt aliorum morborum effectus funesti.
Denique, unde initium fuit hujus disquisitionis, Choleram comparemus atque epidemiam Groninganam. Haec, non secus a mortalitas normalis, lactentibus est et in
tantibus Cholera funestior Inde a V autem ad ORMaelatis annum Cholerae periculum praevalet, imprimis x io et, o do . Utraque hac aetate duplo et ultra majus est Minimum item inter 2 - o unum habetur, ubi tamen b adhuc epidemiam roninga nam superat. Inde ab anno o Cholerae praepondium minuitur, disparet senio incipiente, ut senio decrepit , non nisi dimidium attingat mortalitatis roninganae. Generali mergo disserentia inter Choleram atque febres perniciosas eadem est , quae illius et Ortalitatis solitae, im ejus
quantitas a IO-uo et a o annum satis exacte
quadrat. Verum, prout epidemia ron in gana mortalitati solitae cedit Iacientes, praeripit decrepitos, ita Cholera utramque aetatem iis cedit, illi vero, ut sponte intelligitur, potius senes, huic infantes, sibi ipsi reposcens ueros et adultos. Singulae quidem generatim eundem decursum habent, ab infantia inde ad minimum quoddam in adolescentia positum, descendentes, dein iterum uelae ad ultimum senium usque nisi quod Cholerae ad vitae limen et exitum minuitur emeaei a Comparando autem hanc trigam , patet, mortalitatem solitam Iactentibus et infantibus, holeram puerili mediaeque aetati, febres perniciosas senectuti esse reliquis funestiores.
q. is ita generis et regiminis esticacia. Majoribus dissicultatibus quaestio premitur de Vitae generis atque regiminis ad Choleram efficacia, quam licet
276쪽
incomplete tantum solvere possim, Videam a tamen , quo tendant observationes de singulis locis, antea memoratae. Primum agendum est de militia. Quot ex integro exercitu Cholera corripuerit, accurate determinare non possum. Relationes autem colligere
licet de olerodamo, Amstelodamo, Baga Comitum, Leida Goiada, oerdeno, Helvoelsiusa Trajecto, Amer8-λrdia, Campis, wolla , Le Vardia, o arcibus imitaneis Neomago, Sylva Ducis, reda, ergo-Zoma, xella, Hulsi , landem de castris stativis. raecipua ergo his
exercitus pars continetur. Exinde autem summatim anno
altero 75, alter 287 milites decubuerunt, quos aegros inter et sagittarii non pauci, aliique milites, missione variis in locis degentes, continentur, et spectantur OsOcOmia militaria, ac praesidia urbium. De singulis vi
Milites aliunde advenae non raro primi erant aegri, uti Ultrajecti, Neomagi Bergo-Zomae et fortasse Campis, anno priore, telae, aliisque in locis , anno posteriore. Salis etiam frequentia exempla sunt sagittariorum, aliorumVe. qui domum reduces, quo familiae suae, holera amictae, adessent, ibidem ipsi morbum, mortemve oppeterent: Arnhemiam citare licet. Haec autem magis ad milites, quam ad militiam perlinent. In nosocomiis milita. ribus uno exoriebatur holera, ante quam inter Cives sese declararat, receptis aegris, Vel eadem asseclis, vel et aliis, per evacuationem admissis, prouti ergo-ZOmae, et anno altero, Ultrajecti nunc vero, ipsa demum epidemia inter cives decurrente, in nosOcomi apparebat, uti Leidae et alter anno , Neomagi Denique inter praesidia vix
Observabatur, nisi post quam Vel alii, quos diximus, milites, vel cives epidemiam jam subibant. De praesidiis militaribus fere valuit, in urbibus haec
277쪽
Choleram passa esge, ruri ero eadem vacasse. Quinin ipsis illis urbibus , plerumque a contuberni quodam pendere illorum sors Videbatur, imo quandoque ab uno cubiculo, uti de Helvoelsius antea vidimus. Sic contubernia Leidensia et Goudanum , aliaque A. 832, Neomagense altero, tertio Leovardiens eodem trahenda sunt. In aliis hujusmodi aedificiis locales erant insalubritatis causae, ut Neomagi, Vel situs humilis peccabat, uti mel- oetsi usae fere autem sanitatis in illis Optima erant adminicula. Similem inaequalitatem et in aliis obtinuisse aedificiis publicis, antea expOSuimus. Contra, ruri, in Brabantia Septentrionali, ubi inter
cives collocata major pars exercitus nostri Vivebat, vix
aegri delati sunt. De Oxtela sola, durant epidemia posteriore, mihi innotuit. Probabiliter pluribus locis pauci quidam milites decubuere; quod autem ipsum docet, ibidem conditiones fuisse, morbi propagationem impedientes. Sic et in stativis, eodem tempore, quo epi-demia in patria nostra, imo in icinis reda Sylvaque-Ducis , vigebat, fere deerat Cholera. Ex 1 millibus militum, ibi collectis, qui et fatigiis aerisque intemperie praeprimis sollicitabantur, et arctissimo ac fere continuo sibi jungebantur commercio, anno alter I lautum, altero non nisi Maegrotabant. Itaque per se milites non adeo videbantur dispositi; quaeritur autem , num in urbibus magis, quam Cives, affligerentur Qua in causa diversa est ex diversis epidem iis conclusio. Ita Leidae, GOudae et Sylvae Ducis paulo magis, Trajecti A merssordiae et Arnhemiae paulo minus, quam
cives patiebantur Bredae et Bergo Zomae contra prior epi-demia, Helvoetsi usae utraque praecipue inter milites vigebat, Axellae aemulsiae posterior fere unice Leovardiae item, post sagittariorum reditum, meminisse conVenit.
278쪽
Eliamsi ergo in majoribus epidem iis cives magis, quam milites afflicti videantur, non tamen generalis hinc Onolusio elici potest. Quod idem et experientia apud ex teros docuit. Sic arisiis ex singulis militum millibus
Oeeubuere 25.66, civium 21. 83, Berolini contra vix afflicta sunt praesidia. Non minus inaequalis erat inter milites letalitas. Exuu autem eorum anno priore III ex 28 Buno altero
I 52 ex 48, anno proximo assectis , 5 succubuere. Dereliquis, qui in castris stativis, vel anno 183 Roterodami, Amflelodami ac Campis decubuerant, quot defuncti sint, me Ialel. Ex o igitur assectis anno priore 5 , alter 5 succubuere. Unde videretur morbi major esse inter milites letalitas, quam inter cives. Quaestio autem haec plures exigit correctiones, quam ut ejus Olulio dictis contineatur. Nimis etiam conclusiones variis locis divergunt, quam ut ad veri speciem perveniri liceat.
Si Goiadae, rajecti, anno priore Hagae Comitum,
Arnhemiae , Neomagi altero, LeOVardiae tertio , faustissimus videbatur curationis successus , ubi demum aut amiciorum pars decedebat infausti contra Leidae, Bergo Zomae , redae anno priore Sylvae Ducis imprimis autem Goudae, Trajecti, Helvoetslusae, Hulsiae anno Osteriore. Hae diVersitas pro majore parte explicatur , quum multi, morbi prodromis assecti , noso O-miis militaribus reciperentur, quos alii medici ad ipsam Choleram referebant, alii calculo excludebant. Quoad rusticitatem, hanc, quam militiam, plenius otiam Cholera Vacasse dicamus, et quidem messium tempore, quo et graviSsimos labores, et aestus ac refrigerii sustinent vicissitudines. De rusticis, qui proprie sic
dicuntur, certas conclusiones asserre Vix possum. Raro tantum Vidimus absque Causa cognita, in gr degen
279쪽
tem agricolam morbo subit concidisse , quod . g. prope pagum Bunni et prope telam factum est. Rura autem generatim urbibus minus esse afflicta, antea vidimus. Sic et in illis minus letalis erat holera Quum enim in patriae urbibris simul sumtis anno priore ex Io afflictis 48.65 decederent, ruri non nisi 4 6 76 occubuerunt. Altero anno longe minor erat utriusque disserentia. Majorem mercatura jacturam fecit. Generatim memorabile est, Cho eram imprimis provinciis incubuisse commercium agentibus , pepercisse agricolis. Sic Mosae iubi principem sedem posuerat, Vix nisi urbes, commereio florentes, adjacent; ad quod regiones, magis interiora spectantes, non bene ita sunt.
Quodsi speciatim quaeritur, quaenam CiVium Classes tristem exhibuerint holerae praedam , in genere Obser-Validum est, fuisse genas. Mala nutriti , intemperantiae juncta , angusta habitatio, immundities maximas hic ager partes videbantur. Veruntamen ultra, quam par est, I O- cedunt atque inhumanum OVent errorem, qui miseros Cholera Iuborantes ideo ad plebem, Vel et ad ebriosum hominum genus uti ore referant. Negari enim equit, sedulos opifices, neque impuritate notandos Cho erae
non raro sueCubuisse. in fortunatiores, altera imprimis epidemia regnante, On immunes erant. Quae ut ita sint, Omnium lamen in patria nostra locorum experien
lia, statistica diversorum in illis vicorum exhibiti , e neralis aegrorum classificatio, omni parte, paupertatis effecturi Confirmant.
Quoad diversas professiones, in errorem Iaberemur, si ad quandam illarum divisionem omnes, quas Collegimus, reduceremus, sibi juxtapositas, et ex baiulorum, fabro
rum , Opifisium summis , inter se comparatis , Onolusio
280쪽
m numero comparentur, generale inde corollarium duci ne
quit. Ad quod collectanea nostra non sussiciunt. In genero autem Observandum, illud opificium plurimum a Cholera
PδSSum esse, quo magna in quodam loco pauperum pars
victu ui invenit. Sic bajuli erant m stelodami, fistularum fabri Goudae , extores, aliique lanifices Leidae , destillatores clodami et Delphorum ortu. Ceterum non
convenire Variorum locorum Observationes identur, quem lamen dissensum solvere neqeo. Leidae multi fabri murarii assiciebantur, Amstelodami contra qui in aperto aere ar-lem exercebant, minus, qua in qui in coluso Caupones a negotiatores, item sartores multi, auci Vero, qui propeaqunm stagnantem operantur Vel noctuvigiles correpti. Inter feminas artrices, lolrices et quae domus depurando victu Di quaerunt, imprimis et fere ubivis . multum damni tulere. Duplex autem hominum genus est, de quo Verbis adhuc dicamus oportet, de nutis scit atque de aegro rum custodibus. Nautas uiuitis locis primos fuisse amiclos, et in navibus facile propagari morbum , antea dictum est. Boterodam autem et Amstelodami Dolabilem esse cerunt aegrorum partem , paucisque Bdmodum ocis specialis de iis mentio facta non est. Eodem et piscatores referendi sunt, quorum integros pagos gravissime affictos vidimus. In nosocomiis autem, Ad Choleram destinatis, nunc nulli custodes assiciebantur, uno plures. Sic eidae Ierant, in SoeVeninga quarta Omnium pars, olerodami vero et Amstelodami pauciores, Trajecti nulli. In Do si comiis militaribus raro deerant praecipua exempla Bergo Zoma, reda et Trajectum exhibent. Neomagi atque Trajecti pharmaceula obiit. Ipsorum ero
medicorum paucissimi morbum susceperunt, ad exceptiones adeo referendi. 11 Vallietiburgo et Oogvliet hirurgus eo decessit. .. Wollae et Leovardiae 3 medicinae